ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွ ဘိုကိုဟရာမ္ အဖြဲ႕ႏွင့္ ၎၏ လုပ္ရပ္မ်ားအေပၚ ကမာၻ႕အထင္ကရ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ႏွစ္ဦး ျပစ္တင္ရံႈ႕ခ်

ေမ ၇၊ ၂၀၁၄
M-Media
မင္းထြဋ္ေခါင္

အေနာက္တိုင္းပညာေရးသည္ ဂိုဏ္းဂဏကြဲျပားေစသည့္ အေတြးအေခၚျဖစ္၍ အစၥလာမ့္အျမင္အရ ဟရာမ္ (တားျမစ္ပိတ္ပင္သည့္အရာ) ျဖစ္သည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ေနေ သာ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွ ဘိုကိုဟရာမ္ Boko Haram အစြန္းေရာက္အုပ္စုအား ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသည့္ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ ဘီလားလ္ ဖီးလစၥ Bilal Philips မွ – ယင္းအၾကမ္းဖက္အုပ္စုကိုယ္တိုင္က “ဟရာမ္” ျဖစ္သည္ ဟူ၍ ျပစ္တင္ရႈတ္ခ်လိုက္သည္။

အေနာက္တိုင္းပညာေရးလမ္းစဥ္မွာ ဟရာမ္ျဖစ္သည္ဆိုေသာ ယံုၾကည္ခ်က္ေပၚအေျခတည္ထားသည့္ ဘိုကိုဟရာမ္အဖြဲ႕သည္ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားေျမာက္ပိုင္း၌ လူေပါင္း ေထာင္ခ်ီ သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။

ပညာရွင္ မစၥတာဖီးလစၥသည္ တနဂၤေႏြေန႔က အဘူဂ်ာတြင္ “ ေခတ္တိုင္းအတြက္ စံျပပုဂၢိဳလ္ ” ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွ ပို႔ခ်ခ်က္ တစ္ရပ္ ျပဳလုပ္ရာ အထက္ပါအုပ္စု၀င္တုိ႔သည္ အစၥလာမ္၏ လူ႔ဗာလမ်ားအျဖစ္ ေဖာ္ညႊန္းသြားသည္။

ေဒါက္တာ ဘီလားလ္ ဖီးလစၥ၏ ပို႔ခ်ခ်က္အခ်ဳပ္မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

“ ေက်ာင္းေနအရြယ္ အျပစ္မဲ့ကေလးငယ္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ မြတ္စ္လင္မ္မ်ားဟု မိမိကိုယ္ကိုေဖာ္ျပသူကိုလည္းေကာင္း သတ္ျဖတ္ျခင္း မျပဳရ။ ယင္းသို႔ျပဳပါက အစၥလာမ့္ေဘာင္ျပင္ပသို႔ ေရာက္သြားျခင္းျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းေသာ္ ေသြဖည္ျငင္းဆန္မႈလုပ္ရပ္ ျဖစ္ေန၍ပင္။ ထိုအုပ္စု၀င္မ်ားထံ၌ အသိတရား မရိွၾက။ အစၥလာမ္၏ လူ႔ဗာလမ်ားသာ ျဖစ္၏။ အစၥလာမ္မွ ယင္းသို႔ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ျခင္းမ်ဳိးကို ခြင့္ျပဳမထားပါ။

မူ၀ါဒမ်ားကို ဆန္႔က်င္သည္ဆိုရာ၀ယ္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔သည္ ၎တို႔၏ယံုၾကည္အားထားရသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွတဆင့္ သက္ဆိုင္ရာအာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအေျခတည္နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္သာ မိမိတို႔၏အျမင္ကို ထုတ္ေဖာ္ရင္ဆိုင္အပ္ေပသည္။

တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္သည္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈတရားကိုသာ ထာ၀စဥ္ ေဟာေျပာသြန္သင္ခဲ့၏။မလႊဲမေရွာင္သာမွသာ တိုက္ခိုက္ခဲ့၏။ (သို႔တိုက္ခိုက္ရသည့္တိုင္ေအာင္) လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိုသာ ဦးတည္ေဖာ္ေဆာင္ေလ့ရိွ၏။ တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္သည္ မြတ္စ္လင္မ္အားလံုးအဖို႔ မဂၤလာတရားကို ကိုယ္စားျပဳခဲ့၏။ အစၥလာမ္၏ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္မႈသည္ လူသားထုေပၚပို႔ခ်ေသာေဒသနာေပၚ၌ တည္၏။ သို႔ေသာ္ တမန္ေတာ္ သြန္သင္ခဲ့ေသာ ကိုယ္က်င့္တရားဆိုင္ရာေဒသနာေတာ္မွာ တျဖည္းျဖည္း တိမ္ျမဳပ္စျပဳလာေနၿပီျဖစ္သည္။

လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ၏ စာရိတၱမ႑ိဳင္မွာ ယိုင္နဲ႕ေနေပၿပီ။ ကုရ္အာန္က်မ္း၌ေဖာ္ျပထားေသာ စာရိတၱမ႑ိဳင္ ႏွင့္ တမန္ေတာ္၏စံနမူနာမ်ားအေပၚ မြတ္စ္လင္မ္တို႔မွ ၿမဲၿမံစြာရပ္တည္ရန္ အစၥလာမ္က ညႊန္ၾကားထားသည္။ မြတ္စ္လင္မ္တို႔အေနႏွင့္ အစၥလာမ့္စာရိတၱကို ၿမဲၿမံစြာ ကိုင္စြဲထားရန္
လိုအပ္သည္။ ယခုအခါ လူမ်ားစု၏အျမင္ကို အေျခခံေသာ ဒီမိုကေရစီစံနစ္အား ႏိုင္ငံမ်ားစြာမွ လက္ခံက်င့္သံုးလ်က္ရိွေနသည္။ သို႔ေသာ္ လူမ်ားစုမွ လက္ခံႏိုင္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ေလေသာအခါ လူထုအျမင္ေပၚအေျခခံသည့္ အေျပာင္းအလဲထံသို႔ စာရိတၱတရားမ်ားက တိမ္းညႊတ္သြားေလ့ရိွ၏။ ကမာၻေပၚရိွ ကိုယ္က်င့္တရားဆိုင္ရာျပႆနာမ်ားမွာ စာရိတၱ(ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈ)ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အျခားတစ္ဖက္မွာေတာ့ အစၥလာမ္သာသနာက တမန္ေတာ္ခ်မွတ္ခဲ့ေသာ စာရိတၱစည္းမ်ဥ္းမ်ားျဖင့္ ရပ္တည္လ်က္ရိွသည္။

ဤသို႔အျမင္ေျပာင္းလဲမႈပံုဟန္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ဥပမာတစ္ရပ္ေပးပါမည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ က အေနာက္တိုင္းသားအမ်ားစုသည္ လိင္တူဆက္ဆံမႈကို ညစ္ညမ္းဆိုးယုတ္ေသာလုပ္ရပ္အျဖစ္ ေျပာဆိုၾကေပမည္။ ၎သည္ ထာ၀ရဘုရားသခင္မွ ရြံရွာမုန္းတီးေတာ္မူေသာ ကိစၥအျဖစ္ သမၼာက်မ္း၌ သတ္မွတ္ထားသလို စိတ္ေရာဂါကု ပညာရွင္မ်ားကလည္း ရူးႏွမ္းမႈ တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ထား၍ျဖစ္၏။ ၁၉၇၀ ႏွစ္မ်ားေႏွာင္းပိုင္းတြင္မူ ထုိအယူအဆကို သမၼာ က်မ္းဂန္မွ ဖယ္ထုတ္လိုက္ၾကသည္။ ယခုေသာ္ လိင္တူဆက္ဆံမႈကို ေနာက္ထပ္ သီးျခားဘ၀ လမ္းစဥ္အျဖစ္ ယူဆလာၾကၿပီး ဤအခ်က္ကို ဆန္႔က်င္ ကန္႔ကြက္သူမွာ ရူးႏွမ္းသူဟု ေဖာ္ျပခံေနရေပသည္။

အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံ အမ်ားအျပား၌လည္း တရားမ၀င္ကာမမႈႏွင့္ လက္မထပ္ဘဲ အတူေနျခင္းတို႔မွာ ျပစ္မႈ မေျမာက္၊ ရာဇ၀တ္မႈ မဟုတ္ဟူ၍ပင္ သတ္မွတ္ေနၾက၏။ ဒီမိုကေရစီစံနစ္သည္ လူမ်ားစု၏အျမင္ရႈေထာင့္မ်ားကို ဦးစားေပးသျဖင့္ ေကာင္းက်ဳိးမ်ားစြာ ရိွသည္ကား မွန္၏။ သို႔ေသာ္ အမွားႏွင့္အမွန္၊ အေကာင္းႏွင့္အဆိုးအေပၚ စည္းေဖာက္ၿပီဆိုပါက ျပႆနာ အသြင္ေဆာင္လာ ပါသည္။

တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္မွ အဓိကညႊန္းျပခဲ့ေသာ အစၥလာမ့္ေဒသနာမွာ ကိုယ္က်င့္တရားပိုင္း ျဖစ္သည္။ အစၥလာမ့္ေဒသနာ၌ သတ္ျဖတ္သူသည္ ေနာက္ထပ္ လူသတ္မႈမက်ဴးလြန္ႏိုင္ေရးအတြက္ ေသစားေသေစ ျပစ္ဒဏ္ခံရမည္ဟုဆိုထားလင့္ကစား တိရစာၦန္မ်ားကိုပင္လွ်င္ အေပ်ာ္တမ္း(အမဲလိုက္) သတ္ျဖတ္ျခင္းမ်ဳိးအား တားျမစ္ပိတ္ပင္ထားသည္။ မြတ္စ္လင္မ္တို႔သည္ လမ္းဖြင့္ေပးသူမ်ားျဖစ္သင့္သည္။ အသိပညာမ်ားကို မွ်ေ၀ေပးသူမ်ား၊ စံျပပုဂၢိဳလ္မြန္မ်ား ျဖစ္သင့္သည္။ အေၾကာင္းမွာ (ေနာင္တမလြန္တြင္) စစ္ေဆးစီရင္ခံမည့္အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ကုရ္အာန္ႏွင့္ဟဒီးဆ္(တမန္ေတာ့္ၾသ၀ါဒေတာ္မ်ား)အရ မည္သည့္မြတ္စ္လင္မ္ပင္ျဖစ္ေစ အသိပညာကို ဖံုးကြယ္ကာ ၀ွက္သူတိုင္းအေပၚ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္က ငရဲမီးခဲႀကီးတစ္ခု တင္ေဆာင္ေတာ္ မူလိမ့္မည္ဟု ဆိုထား၏။ သို႔ျဖစ္၍ အစၥလာမ္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အျခားသူမ်ားအား အသိေပးတင္ျပရန္ မြတ္စ္လင္မ္တိုင္းအေပၚ တာ၀န္ရိွေနေပသည္။

မြတ္စ္လင္မ္မ်ားအဖို႔ အဆိုး မျမင္ၾကေလႏွင့္။ စိတ္ပ်က္အားေလ်ာ့ျခင္းလည္း မရိွၾကေလႏွင့္။ အစၥလာမ္သာသနာအေပၚ မီဒီယာတိုက္ပြဲဆင္ႏႊဲေနျခင္းမွာ အစၥလာမ္သည္ အထက္စီးသို႔ေရာက္ေနျခင္း၏ ျပယုဂ္တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေနပါသည္။ တမန္ေတာ္ျမတ္သည္ အတိုက္အခံအမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရေသာ္လည္း လက္ေလွ်ာ့အရႈံးေပးခဲ့ျခင္း မရိွပါ။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၄၀ အလ်င္က အစၥလာမ္အေၾကာင္း မီဒီယာေပၚ ေဖာ္ျပျခင္းပင္ မရိွခဲ့။ ထို႔ေၾကာင့္ ယခုကဲ့သို႔ အလ်ဥ္မျပတ္ေဖာ္ျပလာျခင္းကလည္း ေကာင္းေသာ လကၡဏာတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္ေနပါသည္။ မြတ္စ္လင္မ္တို႔အေနျဖင့္ တမန္ေတာ့္ လမ္းစဥ္အား စြဲၿမဲလိုက္နာေန သမွ် ေအာင္ျမင္ေနဦးမည္။

အစၥလာမ္သာသနာသည္ ရွင္သန္ေနေသာ အယူ၀ါဒျဖစ္ပါသည္။ စည္းမ်ဥ္းေပါင္းခ်ဳပ္ႏွင့္ ထံုးတမ္းဓေလ့ သက္သက္မွ်သာ မဟုတ္ပါ ”။

မိမိတို႔ဖာသာ Jamatu Ahlis Sunna Lidda’awati wal-jihad – ဂ်မအသုအဟ္လိစြႏၷဟ္ လစ္ဒအ္၀သီ ၀လ္ဂ်ိဟာ့ဒ္ ဟု ကင္ပြန္း တပ္ထားေသာ ဘိုကို ဟရာမ္အဖြဲ႕မွာ အစၥလာမ္အမည္ကုို အသံုးခ်လ်က္ တလြဲတေခ်ာ္ က်ဴးလြန္ေနေၾကာင္းကို Onislam.net မွ ရွရီအဟ္ဌာနမွဴး  သုေတသီပညာရွင္ တစ္ဦးျဖစ္သူ ေဒါက္တာ ၀ါအီလ္ ရိွဟပ္ Dr. Wael Shihab မွလည္း ဤသို႔ သံုးသပ္တင္ျပထားသည္။

ဤတင္ျပခ်က္မွာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလက ေရးသားခဲ့ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း မ်ားမၾကာေသးမီ ဘုိကုိဟရာမ္ အုပ္စု၏ ေသြးေခ်ာင္းစီး သတ္ျဖတ္မႈကို အဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ Abubakar Shekau မွ ကာကြယ္ေျပာၾကားေသာ ၁၅ မိနစ္စာ Youtube ဗီဒီယို ထြက္လာသျဖင့္ ထပ္မံ တင္ဆက္ လိုက္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ယင္းဗီဒီယို၌ Abubakar Shekau သည္ က်ည္ကာ အကၤ် ီ၀တ္ဆင္လ်က္ ေအေက ၄၇ ရုရွားလုပ္ ရိုင္ဖယ္ေသနတ္ႏွစ္လက္ကို ေရွ႕ခ်ထိုင္ေနၿပီး လက္ရိွ ခရစ္ယာန္မ်ားကို သတ္ျဖတ္ျခင္းမွာ တရားမွ်တေသာ လက္စားေခ် သတ္ျဖတ္မႈ ႏွင့္ သမၼတ Goodluck Jonathan အား ထိုးဆြ လိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ထား၏။

ဘိုကိုဟရာမ္သည္ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား တိုင္းရင္းႏြယ္ စလဖီအုပ္စုတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ိဟာ့ဒ္အုပ္စုဟု ဆိုကာ အသြင္ေျပာင္းလိုက္သည္။
အေနာက္ကမာၻႏွင့္ ဆက္ဆံမႈမွန္သမွ် “ဟရာမ္”၊ အေနာက္တိုင္း ပညာေရး (ဆည္းပူးျခင္း)သည္ ျပစ္မႈဒုစရိုက္ႀကီး ျဖစ္ရံုသာမက မြတ္စ္လင္မ္တို႔၏ ထံုးတမ္းဓေလ့ႏွင့္ ိုင္ဂ်ီးရီးယား အစိုးရအားဆန္႔က်င္ရမည္ ဟူေသာအခ်က္ကို အစၥလာမ့္ အျမင္အျဖစ္ ၀ါဒျဖန္႔လ်က္ရိွသည္။

ထိုအုပ္စုသည္ အေသးစား ပစ္ခတ္မႈမွသည္ ေကာက္က်စ္စြာ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားအထိ အရိွန္ျမွင့္တက္လာခဲ့သည္။ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် သတ္ျဖတ္ေနမႈမ်ားေၾကာင့္ အမ်ား၏ျပစ္တင္ ရႈတ္ခ်မႈကိုလည္း ခံေနရသည္။ ယမန္ႏွစ္က ထိုအဖြဲ႕သည္ ၿမိဳ႕ေတာ္ အဘူဂ်ာရိွ ကုလရံုးဌာနမ်ားအား အေသခံ ကားဗံုးခြဲမႈ ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ လူ ၂၄ ဦး ေသဆံုးခဲ့သည္။ ခရစၥမတ္ေန႔ကလည္း အဘူဂ်ာအနီးရိွ ခ်ာ့ခ်္ေက်ာင္းကို ဗံုးေထာင္ခဲ့သျဖင့္ ၃၇ ဦး ေသဆံုးခဲ့ျပန္သည္။

ယင္းအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္၏ ေျပာဆိုေၾကျငာခ်က္မ်ားမွာ ရွရီအဟ္ ေခၚ အစၥလာမ့္ဥပေဒႏွင့္ အလ်ဥ္း သက္ဆိုင္ျခင္းမရိွပါ။ ၎ကိုကိုင္စြဲလ်က္ အစၥလာမ္ႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္အားလံုးအေပၚ သိမ္းက်ဳံးျပစ္တင္၍ မရပါေၾကာင္း အစၥလာမ့္အရင္းအျမစ္အေထာက္အထားမ်ားကို အသံုးျပဳကာ Dr. Wael Shihab က တစ္ခ်က္ခ်င္း ေထာက္ဆိုေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ၎တို႔အနက္ အခ်ဳိ႕မွာ – ထိုအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ Shekau က ဒီမိုကေရစီစံနစ္ႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားသည္ “ယံုၾကည္ခ်က္ အဆိပ္သင့္လမ္းလြဲ၀ါဒ” အျဖစ္ ေဖာ္ျပသည္။ အစၥလာမ္သာသနာ၌ လူထုေရးရာ ကိုင္တြယ္စီမံမႈ အတြက္ ႏိုင္ငံေရးစံနစ္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ရပ္တည္းကိုသာ အထူးျပဳေဖာ္ျပထားျခင္း မရိွ။

အစၥလာမ့္ နည္းက်ႏိုင္ငံေရး ဟူသည္မွာ တရားမွ်တမႈ၊ တန္းတူညီမွ်ျခင္း၊ မွ်တသည့္လြတ္လပ္မႈ၊ လံုၿခံဳေရး၊ ျပည္သူ႔အသက္ အိုးအိမ္စည္းစိမ္ အသိတရား ဘာသာေရး မ်ဳိးႏြယ္တို႔အား ကာကြယ္ေရး တို႔ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းျဖစ္သည္။ လမ္းမွန္ညႊန္ခံရေသာ
ခလီဖဟ္(အုပ္ခ်ဳပ္သူ) မ်ားဟု ဆိုသည့္ အဗူဗကရ္၊ အုမရ္၊ အုဆ္မာန္း၊ အလီတို႔မွာ ရွဴရာ (တိုင္ပင္ႏွီးေႏွာျခင္း)ႏွင့္ ေရြးခ်ယ္ျခင္း ပံုဟန္အသီးသီးျဖင့္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမွာက္ခံခဲ့ရသူမ်ားျဖစ္သည္။

ဒီမိုကေရစီစံနစ္ ဟူသည္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔၏ႏိုင္ငံေရး လမ္းေၾကာင္းရိွ ရွဴရာ ပံုဟန္ႏွင့္ နည္းစဥ္မ်ားအနက္ အပါအ၀င္ျဖစ္ေနေၾကာင္း ေခတ္ၿပိဳင္ ပညာရွင္မ်ားစြာက ဆိုထားေပသည္။ တူနီးရွားရိွ Al-Nahda ႏွင့္ အီဂ်စ္ရိွ Freedom and Justice ကဲ့သို႔ အစၥလာမ္ပါတီမ်ားမွာ လူထုအမ်ားစု ဆႏၵအရ မွ်တသည့္ ဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အီဂ်စ္ရိွ an-Nur ကဲ့သို႔ေသာ အျခား စလဖီပါတီမ်ားက သာသနာ့စည္းမ်ဥ္းေဘာင္ အတြင္းမွ ဒီမိုကေရစီစံနစ္ေဖာ္ေဆာင္မႈကို လက္ခံၾကသည္။ အာရပ္ေႏြဦးကဲ့သို႔ေသာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာ အာရပ္ႏွင့္အျခား အစၥလာမ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚလာၾကေသာ္လည္း ၎သည္ သာသနာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ဆုိင္ရာစည္းမ်ဥ္းမ်ားကို ထိခိုက္ျခင္းမရိွဘဲ အာဏာရွင္ စံနစ္ႏွင့္ ဖိႏွိပ္ေသာအုပ္ခ်ဳပ္မႈအား ဖယ္ရွားျခင္းသာျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဒီမိုကေရစီစံနစ္(အမွန္)သည္ အစၥလာမ္၏သာသနာ၊ အႏွစ္သာရမ်ားႏွင့္ သဟဇာတျဖစ္ေနသည့္အတြက္ “ယံုၾကည္ခ်က္အဆိပ္သင့္လမ္းလြဲ၀ါဒ” – ရွရစ္က္ ဟု ဆိုမရႏိုင္ေခ်။

Islamic Center of South Plains in Lubbock, Texas မွ အစၥလာမ့္စင္တာဒါရိုက္တာေဟာင္း Sheikh Mohamed El-Moctar El-Shinqiti မွ ေအာက္ပါအတုိင္း ဓမၼသတ္အဆံုးအျဖတ္(ဖသ္၀ါ) ေပးထားသည္။

ဒီမုိကေရစီစံနစ္၏ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအနက္ အေရးအႀကီးဆံုး အႏွစ္သားတစ္ရပ္မွာ ျပည္သူမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ေခါင္းေဆာင္ကို ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ခြင့္ရိွသည္၊ ႏိုင့္ထက္စီးနင္း အဓမၼအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း မခံေစရ ဟူ၍ ျဖစ္၏။ ဤအခ်က္သည္လည္း အစၥလာမ့္အႏွစ္သာရမ်ားအနက္ အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ၎ကို အစၥလာမ့္ေ၀ါဟာရအရ ရွဴရာ ဟုေခၚသည္။

ေနာက္ထပ္အေရးပါသည့္ အခ်က္မွာ အာဏာခြဲေ၀ အသံုးခ်ျခင္း က႑၌ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈစစ္ေဆးရန္ ႏွင့္ အျပန္အလွန္ တည့္မတ္ေပးရန္ျဖစ္သည္။ ၎ကို ကုရ္အာန္က်မ္း က႑ ၂၊ ပါဒ ၂၅၁ (Al-Baqarah 2:251) တြင္ အတိအက်ေဖာ္ျပထားသည္။

ယင္းသို႔ဆိုရာတြင္ ဒီမိုကရက္တိုင္းျပည္တိုင္း အစၥလာမ့္နည္းက်ျဖစ္သည္ဟု အဓိပၸာယ္ မထြက္ပါ။ သို႔ေသာ္ အစၥလာမ့္နည္းက်တိုင္းႏိုင္ငံသည္ ဒီမိုကရက္ျဖစ္ေနေပသည္။ ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးေသာႏိုင္ငံသည္ မြတ္စ္လင္မ္ မဟုတ္ေသးျခင္း ဟုသာ ဆိုရပါမည္။ အစၥလာမ့္ႏိုင္ငံေရးစံနစ္ တစ္ရပ္ကို ပံုေျပာင္းက်င့္သံုးေနေသာ္လည္း အစၥလာမ့္ယံုၾကည္ခ်က္၊ လူမႈဆက္ဆံေရးႏွင့္ အျပဳအမူအဂၤါရပ္မ်ား ကင္းမဲ့ေနေသးသည္ဟု မွတ္ယူအပ္ေပသည္။

ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲရာတြင္လည္း အလားတူပင္။ ဒီမိုကေရစီစံနစ္၌ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ မတူညီေသာ  သင့္ေလ်ာ္ေလ်ာက္ ပတ္သည့္ ဥပေဒကို ျပ႒ာန္းအုပ္ခ်ဳပ္ရပါသည္။ တမန္ေတာ္ျမတ္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ မဒီနဟ္ရိွ လက္ဦးပထမ မြတ္စ္လင္မ္ နယ္ေျမတြင္ မြတ္စ္လင္မ္မ်ားႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္ မဟုတ္သူမ်ား အတူ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရးကို တန္းတူညီမွ် အခြင့္အေရးႏွင့္ တာ၀န္မ်ားအေပၚ အေျချပဳ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔သည္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံတြင္းရိွ အျခားဘာသာ၀င္မ်ားႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ျခင္း သာမက ေကာင္းက်ဳိးရိွသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္လည္း အားေပးလက္တြဲရေပမည္။ သို႔မွသာ တမန္ေတာ္ျမတ္(ၿငိမ္းခ်မ္းေစသား)ႏွင့္ သူ႔သာ၀ကေတာ္မ်ား၏လမ္းစဥ္ကို လိုက္နာသူ မည္ေပသည္။ ကုရ္အာန္ႏွင့္ စြႏၷဟ္၌ အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းေသာ အသိပညာမ်ားရွာေဖြၾကရန္၊ လူသားထုေကာင္းက်ဳိးတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္၊ အျခားသူတို႔၏ ဘာသာတရား၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ လူမ်ဳိးႏွင့္ ေကာင္းမႈ လုပ္ရပ္မ်ားကို ေလးစား တန္ဖိုးထားရန္၊ သာသနာ့လမ္းစဥ္၌ အဓမၼ စံနစ္ မက်င့္သံုးရန္၊ မိမိတို႔လက္ေအာက္ရိွ အျခားဘာသာ၀င္တို႔၏ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ ဘုရားေက်ာင္းဂန္မ်ားကိုပင္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေပးရန္၊ တစ္ဖက္သတ္အႏိုင္က်င့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား မျပဳလုပ္ရန္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔အား တိုက္တြန္းႏိႈးေဆာ္ထားၿပီးျဖစ္သည္။

ဘိုကိုဟရာမ္အဖြဲ႕သားႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အစြန္းမေရာက္ေသာ မြတ္စ္လင္မ္ပညာရွင္တို႔၏ ဘာသာေရးက်မ္းဂန္မ်ား၊ ဥပေဒေရးရာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားအား ေကာင္းစြာ ဖတ္ရႈဆင္ျခင္ သံုးသပ္ၾကရန္၊ အစၥလာမ္ႏွင့္ ရွရီအဟ္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ထိုအဖြဲ႕၏ အျမင္မွားယြင္းေနမႈမ်ားအေပၚ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ကမာၻတစ္၀ွမ္းမွ ၾသဇာရိွ မြတ္စ္လင္မ္ပညာရိွတို႔မွ ခ်ဥ္းကပ္ေဆြးေႏြး တည့္မတ္ေပးၾကရန္ Dr.Wael Shihab က နိဂံုးခ်ဳပ္ တင္ျပထားသည္။

Bilal Phillips says the group is itself “haram” ႏွင့္ Boko Haram: Grave Mistakes in the Name of Islam သတင္းေဆာင္းပါးႏွစ္ပုဒ္ကို ေပါင္းစပ္၍ မင္းထြဋ္ေခါင္  မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေရးသားသည္။