ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၇ (သခၤ်ာပညာရပ္)

ဇြန္လ ၂၃ ရက္၊ ၂၀၁၄
M-Media
Credit to -ေအာင္သန္းလြင္ (UCSY)

ေခတ္သစ္သိပၸံပညာရပ္ရဲ႕ ေျမာက္ျမားစြာေသာအသံုးအႏႈန္းေတြဟာ အာရဗီစကားလံုးအရင္းျမစ္ေတြျဖစ္ေနပါတယ္။ သိပၸံေဝါဟာရတစ္ခ်ိဳ႕ Algebra (အယ္လ္ဂ်ီဘရာ-အကၡရာသခၤ်ာ)၊ Algorithm (အယ္လ္ဂိုရစ္သမ္) ၊ Alkaline (အယ္လ္ကာလိုင္း) စတဲ့စကားလံုးေတြကို အာရဗီဘာသာစကားနဲ႕ရင္းႏွီးသူ တစ္ေယာက္ဟာ ခ်က္ခ်င္း အာရဗီ စကားလံုးေတြလို႕သိႏိုင္ပါတယ္။ ဒီစကားလံုးေတြဟာ သိပၸံပညာရပ္ေတြ အေျခ တည္ျပန္႕ပြားရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ Algebra (အကၡရာသခၤ်ာ) သာမရွိရင္ ယေန႕ ေခတ္သစ္ သခၤ်ာပညာရပ္ (Modern Mathematics)၊ ေခတ္သစ္ ရူပေဗဒပညာရပ္ (Modern Physics) ေတြရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Algorithm (အလ္ဂိုရစ္သမ္) ေတြမရွိရင္ ကြန္ပ်ဴတာေတြ ျဖစ္လာမွာမဟုတ္သလို Alkaline (အယ္လ္ကာလိုင္း) ဆိုတာမရွိရင္လည္း ဓာတုေဗဒ (Chemistry) ဆုိတာ ျဖစ္လာမွာမဟုတ္ပါ။

  ကမၻာ့သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ အစၥလာမ့္ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ အံ့ျသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားလွတဲ့ အထင္ကရ မွတ္တိုင္ေတြ စိုက္ထူခဲ့ပါတယ္။ ( ၉ ) ရာစုက ဘဂၢဒက္ သခၤ်ာပညာရွင္ မိုဟမၼဒ္ အိဗ္ေန႕ မူဆာ အယ္လ္ခဝါရစ္ဇ္မီ (Al-Khawarizmi) ဟာ အကၡရာသခၤ်ာပညာရပ္ (Algebra) ကို တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ အစပိုင္းမွာေတာ့ ဒီပညာရပ္က ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္လ္ခဝါရစ္ဇ္မီ ဟာ ကိန္းစဥ္တန္းေတြနဲ႕ ႏွစ္ထပ္ ကိန္းတန္းေတြကို အဆင့္ဆင့္ (သို႕) ႀကိမ္ဖန္ တလဲလဲ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္းစနစ္ ( Algorithm ) ေတြ အသံုးျပဳျပီးေျဖရွင္းခဲ့ပါတယ္။ အယ္လ္ဂိုရစ္သမ္ေတြဟာ ကြန္ပ်ဴတာ ပရိုဂရမ္းမင္း (ကြန္ပ်ဴတာ အလုပ္လုပ္ရန္ ညႊန္ၾကားခ်က္ေပးသည့္ နည္းပညာရပ္) ရဲ႕ အေျခခံလည္းျဖစ္ပါတယ္။ အယ္လ္ဂိုရစ္သမ္ ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာလည္း အယ္လ္ခ ဝါရစ္ဇ္မီ ရဲ႕ နာမည္ကေန ဆင္းသက္လာတာျဖစ္ျပီး သခၤ်ာပညာရပ္အတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ လက္ေဆာင္လို႕ေျပာရမွာျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ” ေပါင္းျဖည့္ျခင္းႏွင့္ တန္ဖိုးညိွျခင္း အႏွစ္ခ်ဳပ္က်မ္း ” (The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing”) တြက္ခ်က္မႈဆိုင္ရာ က်မ္းစာအုပ္ကို ေခတ္သစ္ အကၡရာသခၤ်ာရဲ႕ အေျခခံလို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ဟာ ႏွစ္ထပ္ကိန္းတန္းေတြကို ဒုတိယ ဒီဂရီထိ ေျဖရွင္းဖို႕ ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကိန္းတန္းေတြ တြက္ခ်က္ရာမွာသံုးတဲ့ ႏႈတ္ျခင္းနဲ႕ ေခ်ျခင္း နည္းစနစ္ (Reduction and Balancing) ေတြကိုလည္း မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ပါတယ္။

အယ္လ္ခဝါရစ္ဇ္မီ ရဲ႕ အကၡရာသခၤ်ာပညာ(Algebra) တီထြင္မႈဟာ တကယ့္ကို အေရးပါ အရာေရာက္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဂရိေတြရဲ႕ ဂ်ီျသေမႀတီ ပညာရပ္အေပၚမွာ ခ်ည္းသက္သက္ အေျခခံထားတဲ့ ဂရိသခၤ်ာ ပညာရပ္ကို ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့ စြမ္းေဆာင္ခ်က္လည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒ့ါအျပင္ အတိတ္ကာလမွာ ဘယ္တုန္းကမွမရွိခဲ့တဲ့ တိုးတက္မႈေတြ ျဖစ္ေပၚေအာင္ အကၡရာသခၤ်ာပညာရပ္ကို ပိုမိုတိုးတက္ေအာင္ လမ္းဖြင့္ေပးျခင္းလည္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အကၡရာသခၤ်ာကို တိုးတက္ေအာင္ ေနာက္ထပ္ျဖည့္စြက္သူကေတာ့ ယေန႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ကဗ်ာဆရာအျဖစ္သိၾကတဲ့ အိုမာ ခယမ္ (Omar Al-Khayyam) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ကို ေအဒီ ( ၁၀၄၈ ) မွာ ေမြးဖြားပါတယ္။ သူဟာ ထပ္တိုးျပီး သံုးထပ္ ကိန္းတန္းေတြကို ဂ်ီျသေမႀတီနည္းနဲ႕ အျပည့္အစံု ရွင္းျပခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။

ဂဏန္းသခၤ်ာပညာရပ္ ( Arithmetic ) အေပၚ အယ္လ္ခဝါရစ္ဇ္မီ ရဲ႕ အေရးပါတဲ့ ေနာက္ထပ္အက်ိဳးျပဳျဖည့္စြက္မႈကေတာ့ အိႏၵိယ သခၤ်ာပညာရပ္မွာ တီထြင္ခဲ့တဲ့ အိႏၵိယ ကိန္းစနစ္ကို အေျခခံတဲ့ ဟိႏၵဴ-အာရဗီ ကိန္းဂဏန္း (Arabic Numerals) ေတြကို မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အစၥလာမ့္အင္ပါယာေအာက္မွာ တိုးတက္ထြန္းကားေနတဲ့ မြတ္စလင္တိုင္းျပည္ေတြအတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ႕ ေန႕စဥ္အသံုးျပဳရာမွာ လြယ္ကူတဲ့ သခၤ်ာပညာရပ္က မရွိမျဖစ္အေရးပါပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ သူတို႕ဟာ စာနဲ႕ေရးသားတဲ့ ကိန္းဂဏန္းစနစ္ ( Finger-reckoning) ၊ အာရဗီစကားလံုးအသံုးျပဳတဲ့ ေဘဘီလိုးနီးယန္းေတြသံုးခဲ့တဲ့ ကိန္းဂဏန္းစနစ္( Babylonian Sexagesimal System) နဲ႕ အသံုးအမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ အိႏၵိယ-အာရဗီ ကိန္းဂဏန္းစနစ္ (Arabic Numerals) သံုးမ်ိဳးတို႕ကိုအဓိက အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

အယ္လ္ခဝါရစ္ဇ္မီ ဟာ အိႏိၵယသခၤ်ာစနစ္က ယူသံုးတဲ့ ကိန္းဂဏန္း (၉) လံုးနဲ႕ အာရဗ္မြတ္စလင္ေတြတီထြင္တဲ့ ၀ (သုည) ကို အသံုးျပဳျပီး တစ္ဆယ္ရဲ႕ ဆပြားကိန္းေတြျဖစ္တဲ့ တစ္ရာ၊ တစ္ေထာင္၊ တစ္ေသာင္း စသျဖင့္ တြက္ခ်က္ေရးသားရာမွာ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႕ ရွင္းျပေပးခဲ့ပါတယ္။ အာရဗီ ကိန္းဂဏန္း မတိုင္ခင္ ေရွးေဟာင္း ကိန္းဂဏန္း စနစ္ေတြဟာ အသံုးျပဳရာမွာ ရႈပ္ေထြး ခက္ခဲျပီး ( ၅ ) ရဲ႕ ဆပြားကိန္း၊ (၁၂)ရဲ႕ ဆပြားကိန္း၊ (၆၀) ရဲ႕ ဆပြားကိန္းစသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာမ ကိန္းဂဏန္းေတြ (ဥပမာ I,II,C,X ) ဟာလည္း က်စ္လစ္မႈမရွိဘဲ တြက္ခ်က္ရာမွာ အလြန္ခက္ခဲပါတယ္။ အိႏၵိယ-အာရဗီ ကိန္းဂဏန္း(Arabic Numerals) ေတြဟာ ဂဏန္းသခၤ်ာကို ပိုရွင္းလင္းျပီး လွ်င္ျမန္စြာ တြက္ခ်က္ႏိုင္ဖို႕လြန္စြာမွပဲ အေထာက္အကူေပးခဲ့ပါတယ္။ သခၤ်ာပညာရပ္မွာ အေရးပါတဲ့ ဒႆမစနစ္ (Decimal System) ေတြကိုလည္း အာရဗ္မြတ္စလင္ေတြပဲ စတင္တီထြင္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြဟာ အလယ္ေခတ္ သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ႕ ဦးေဆာင္သူေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။

အာရဗီ ကိန္းဂဏန္းေတြကို ဥေရာပနဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးသူေတြထဲမွာ ထင္ရွားသူတစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေရာဘတ္ ခ်က္စတာ (Robert of Chester) နဲ႕ ဖီဘိုနာခ်ီ (Fibonacci-Italay) တို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဘတ္ ခ်က္စတာ ဟာ အယ္လ္ ခဝါရစ္ဇ္မီ ရဲ႕ အာရဗီ ကိန္းဂဏန္းေတြအေၾကာင္းေဖာ္ျပတဲ့ ဒုတိယစာအုပ္ကို (၁၂) ရာစုမွာ ဘာသာျပန္ဆိုခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ လီယိုနာဒို ပီစာ (Leonardo from Pisa) လို႕လည္းသိၾကတဲ့ ဖီဘိုနာခ်ီ ကေတာ့ အာရဗ္သခၤ်ာပညာရပ္ေတြကို ဥေရာပလူထုအျမာက္အမ်ားဆီေရာက္ေအာင္ ပို႕ေဆာင္ခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ ဖီဘိုနာခ်ီ ဟာ ျမိဳ႕ေတာ္ဘဂၢဒက္နဲ႕ မိုဆိုးလ္တို႕မွာ သခၤ်ာပညာရပ္သင္ၾကားတဲ့ ဆီဒီ အုိမာ (Sidi Omar) ထံကေန သခၤ်ာပညာရပ္ကိုသင္ၾကားခဲ့ပါတယ္။သူဟာ အလက္ဇန္းဒရီးယား၊ ကိုင္ရို ၊ ဒမတ္စကပ္စ္ စတဲ့ ျမိဳ႕ေတြကစာၾကည့္တိုက္ေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာျပီးတဲ့အခါမွာ လက္တင္ဘာသာနဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ ” တြက္ခ်က္မႈဆိုင္ရာက်မ္း ” ( Liber Abaci) ကိုေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာ အာရဗီ ကိန္းဂဏန္းေတြအေၾကာင္းအထူးေဖာ္ျပထားပါတယ္။

(1001 Inventions : Muslim Heritage in Our World)

အဂၤလန္ႏိုင္ငံ သိပၸံ၊နည္းပညာ ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေဖာင္ေဒးရွင္းမွ ပံုႏွိပ္သည္။ (Foundation for Science, Technology and Civilisation (FSTC), UK)

“ကြ်ႏ္ုပ္တို႕ကမၻာရွိ မြတ္စလင္မ်ားကေပးခဲ့ေသာ အေမြအႏွစ္မ်ား” စာအုပ္မွ အက်ဥ္းထုတ္ႏႈတ္ခ်က္
==========================
ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔၏ ဆန္းသစ္ တီထြင္မႈမ်ား – ၁ (စာသင္ေက်ာင္းမ်ား) ဖတ္ရန္
http://www.m-mediagroup.com/news/27979

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၂ (ဓာတုေဗဒပညာရပ္)
http://www.m-mediagroup.com/news/28107

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၃ (ေဆးပညာ)
http://www.m-mediagroup.com/news/28166

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၄ (အႏုပညာ)

http://www.m-mediagroup.com/news/28362

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၅ (ဗိသုကာပညာရပ္)

http://www.m-mediagroup.com/news/28555

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၆ (အာကာသ နကၡတၱေဗဒ ပညာရပ္)
http://www.m-mediagroup.com/news/28756

(အစၥလာမ့္ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပရျခင္းအေၾကာင္း)

ယေန႕ကာလမွာ ကမၻာ့လူသားထုတိုးတက္ေရးအတြက္ အစၥလာမ္ကမၻာကျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ အေရးပါအရာ ေရာက္လွတဲ့ ျဖည့္စြက္ခ်က္ေတြကို အသိ နည္းေနႀက ပါေသးတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ( ၅ဝဝ ) ေက်ာ္မွ် အစၥလာမ္က သိပၸံပညာရပ္ေတြမွာ ကမၻာကို ဦးေဆာင္ခဲ့ရံုမွ်မက စည္းစနစ္က်တဲ့ အသိပညာရွာေဖြမႈေတြမွာ တက္တက္ႀကြႀကြ ရွိေနခဲ့ႀကတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

( ၈ ) ရာစုအလယ္က စလို႕ သိပၸံနဲဲ႕ ပညာေရးဟာ ဘဂၢဒက္ျမိဳ႕ေတာ္ကိုအေျချပဳတဲ့ တန္ခုိးႀကီး အစၥလာမ့့္ အင္ပါယာေအာက္မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈအျဖစ္နဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ထြန္းကားေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီတိုးတက္မႈအေနအထားဟာ ေနာင္ ႏွစ္ေပါင္း (၅ဝဝ) ႀကာျပီးတဲ့အခါ မြတ္စလင္ေတြ ႏိုင္ငံေရးအရ က်ဆင္းလာတဲ့ အခ်ိန္ကိုေက်ာ္လြန္ျပီးတဲ့တိုင္ေအာင္ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ့္ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈမ်ား အျဖစ္နဲ႕ ေဖာ္ျပသြားမယ့္ ေဆာင္းပါးေတြဟာ အစၥလာမ့္ ေရႊေခတ္ ( The Golden Age of Islam) လို႕ေခၚတဲ့ ကာလေတြမွာ မြတ္စလင္ေတြဟာ အသိပညာရွာေဖြရာမွာနဲ႕ အေရးပါအရာေရာက္လွတဲ့ လူ႕သမိုင္းတိုးတက္ေရးေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ထူးခြ်န္ေျပာင္ေျမာက္ စြာျဖည့္စြက္ခဲ့ၾကသလဲ ဆုိတာကို ေဖာ္ျပသြားဖို႕ရည္ရြယ္ပါတယ္။ သမိုင္းအရ အလယ္ေခတ္ အေရွ႕တိုင္းတြင္ မြတ္စလင္မ်ားဘက္ေပါင္းစံု တိုးတက္ထြန္းကားေနခိုက္ အေနာက္တိုင္း ခရစ္ယာန္ႏိုင္ငံမ်ားမွာ Dark Ages ဟုေခၚသည့္ အေမွာင္ေခတ္မ်ားကို ျဖတ္သန္းေနရတာျဖစ္ပါတယ္။

ေအာင္သန္းလြင္ (UCSY)