ဗုဒၶအေမြအႏွစ္မ်ားကုိ ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းကာ တာလီဘန္ကုိ အႏုိင္ယူလုိက္တဲ့ ပါကစၥတန္

ေအာက္တုိဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၈
M-Media

– ၇ ရာစုက ေက်ာက္ေတာင္ေစာင္းတစ္ခုမွာ ထြင္းထုခဲ့ၿပီး ‘ဆြက္ေတာင္ၾကားက ဗုဒၶ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္’ လုိ႔ အမည္တြင္တဲ့ အေမြအႏွစ္တစ္ခုကုိ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ တာလီဘန္ အၾကမ္းဖက္သမားေတြက ဒုိင္းနမုိက္နဲ႔ ေဖာက္ခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ဒီ ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ကုိ ျပန္လည္ တည္ထားၿပီးစီးခဲ့ၿပီး ပါကစၥတန္ႏုိင္ငံက အၾကမ္းဖက္ဒဏ္ခံစားခဲ့ရတဲ့ ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသရဲ႕ ဘာသာေရးသည္ခံႏုိင္မႈ အထင္ကရျပယုဂ္လည္း ျဖစ္လာပါတယ္။

ပါကစၥတန္ေျမာက္ပုိင္း ေက်ာက္ေတာင္အစြန္းမွာ တရားမွတ္႐ႈေနဟန္ ထြင္းထုထားတဲ့ အဲဒီ ဗုဒၶ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ဟာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ အာဖဂန္နစၥတန္ႏုိင္ငံအလယ္ပုိင္း ဘာမီယန္ေဒသက ထင္ရွားတဲ့ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြကုိ တာလီဘန္ေတြက လံုး၀ ဖ်က္ဆီးခဲ့မႈ တစ္စိတ္တစ္ေဒသကုိ ထင္ဟပ္ေနပါတယ္။

တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြက ဒါဟာ ေဒသရဲ႕ ထူးျခားၿပီး၊ သမုိင္းတြင္ရစ္တဲ့ အမွတ္သညာတစ္ခုကို ၾကမ္းၾကဳတ္ယုတ္မာစြာ ဖ်က္ဆီးမႈ ျဖစ္တယ္လုိ႔ မွတ္ယူၾကပါတယ္။

“ကၽြန္ေတာ့္အေဖကုိ သတ္လုိက္သလုိ ခံစားရပါတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈ၊ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕သမုိင္းကုိ တုိက္ခုိက္ခဲ့တာပါ” လုိ႔ ဆြက္ခ်ိဳ႕င့္၀ွမ္းေဒသက ဗုဒၶဘာသာဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ အသက္ ၇၉ ႏွစ္အရြယ္ ပါရ္ဗက္ဇ္ ရွာဟင္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ဟာ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းရဲ႕ ေတာင္ေျခက လွပၿပီး ဗုဒၶဘာသာ သမုိင္းအေမြအႏွစ္မ်ားစုစည္းရာ ဂ်ာဟာနာဘဒ္ၿမိဳ႕မွာ ကိန္း၀ပ္စံပယ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီေဒသက ေရွးေဟာင္းသမုိင္း၀င္ေနရာေတြကုိ ထိမ္းသိမ္းေရး ေဒသခံအာဏာပုိင္ေတြရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈကုိ အီတလီအစုိးရက အကူအညီ ေပးေနပါတယ္။ အာဏာပုိင္ေတြက ဒီေဒသကုိ အရင္ကရွိခဲ့တဲ့အတုိင္း ဘုရားဖူးေတြ စည္းကားတဲ့ေဒသ ျပန္ျဖစ္ကာ၊ တုိင္းျပည္၀င္ေငြရဖုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကပါတယ္။

ဉာဏ္ေတာ္ ေပ ၂၀ ေလာက္ျမင့္တဲ့ ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ထိပ္ပုိင္းကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္တုန္းက တာလီဘန္ေတြဟာ ေဖာက္ခြဲေရးပစၥည္းေတြတင္ၿပီး ေဖာက္ခြဲခဲ့ေပမယ့္ မ်က္ႏွာေတာ္သာ ပ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဘးနားက ေက်ာက္ထြင္း ဆင္းတုေတာ္ေတြကေတာ့ တစ္စစီ ပ်က္ဆီးသြားခဲ့ပါတယ္။

ဆာဟင္က ဒီ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ဟာ ‘ခႏၱီတရား၊ ေမတၱာတရား၊ ညီရင္းအစ္ကုိ စိတ္ဓာတ္ေတြရဲ႕ ျပယုဂ္’ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္သူ႕ကုိမွ၊ ဘယ္ဘာသာကုိမွ မမုန္းပါဘူး။ သူမ်ားကုိမုန္းေနလုိ႔ ဘာအက်ိဳးရွိမလဲဗ်ာ”

သမုိင္းေၾကာင္းမသိဘဲ တာလီဘန္ေတြရဲ႕ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြကုိ သိသိသာသာ မခံရစားေသးတဲ့အခ်ိန္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္က ဆြက္ေဒသခံအခ်ိဳ႕ဟာ ဒီ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဖ်က္ဆီးခံရမႈကုိ ေထာက္ခံခဲ့ၿပီး ႐ုပ္ပြားဆင္းတုဆုိတာ ‘အစၥလာမ္နဲ႔ ဆန္႔က်င္တယ္’ လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

အာဖဂန္က တာလီဘန္ေတြလုိပဲ ပါကစၥတန္ တာလီဘန္ေတြဟာလည္း အစြန္းေရာက္ၾကၿပီး အစၥလာမ္အေျခခံ၀ါဒဆုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ျပည္သူလူထုအေပၚမွာ အၾကမ္းဖက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အစၥလာမ္နဲ႔ဆန္႔က်င္တဲ့ အတိတ္ကကိစၥေတြကုိလည္း လက္မခံဘဲ အႏုပညာ ဖန္တီးပံုေဖာ္မႈေတြကုိလည္း ပိတ္ပင္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီအျဖစ္အပ်က္ဟာ တာလီဘန္ေတြရဲ႕ ဆြက္ေတာင္ၾကားကုိ အၾကမ္းဖက္သိမ္းပုိက္ၿပီးစ ကာလမွာ ျဖစ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး၊ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ပါကစၥတန္စစ္တပ္ရဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ ထုိးစစ္ဆင္မႈေၾကာင့္ တာလီဘန္တုိ႔ အုပ္စုိးမႈ အဆံုးသတ္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီကာလအတြင္း လူေထာင္ေသာင္းခ်ီ ေသဆံုးခဲ့ၿပီး ၁.၅ သန္းေလာက္ အိုးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။

ဗုဒၶသာသနာထြန္းကားရာေျမ

ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဘုရ္ခါ၀တ္႐ံု ၀တ္ရမယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေရွး႐ုိးစြဲမြတ္စလင္ေတြပဲ အၿမဲတမ္း တည္ရွိခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။

ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ – အထူးသျဖင့္ ဟိမ၀ႏၱာေဒသက ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ဘုရားဖူးရာေဒသအျဖစ္ ႏွစ္ရာနဲ႔ခ်ီ တည္တံ့ခဲ့ပါတယ္။ ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသက အစျပဳခဲ့တဲ့ ‘တိဘက္ဗုဒၶဘာသာ’ (Vajrayana) မွာ ဒီေဒသကုိ ျမင့္ျမတ္ရာေနရာလုိ႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

၂၀ ရာစုအထိ ဘုရားဖူးေတြနဲ႔ မျပတ္စည္ကားခဲ့ၿပီး ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ပါကစၥတန္ႏုိင္ငံ ေပၚေပါက္လာတဲ့အတြက္ ႏုိင္ငံရဲ႕ နယ္စပ္ေဒသ ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။

လက္ရွိ ပါကစၥတန္ႏုိင္ငံရဲ႕ လူမ်ားစုဟာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြျဖစ္ၿပီး ဘာသာေရးလူနည္းစုေတြ အထူးသျဖင့္ ခရစ္ယာန္နဲ႔ ဟိႏၵဴေတြဟာ မၾကာခနဆုိသလုိ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ၊ တုိက္ခုိက္မႈေတြ ခံရေလ့ ရွိပါတယ္။

ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသမွာ ဗုဒၶဘာသာဟာ ေအဒီ ၁၀ ရာစု၀န္းက်င္ေလာက္ကတည္းက ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ပါတယ္။

၂ ရာစုကေန ၄ ရာစုေလာက္အထိ အဲဒီေဒသမွာ ဗုဒၶဘာသာ အထြပ္အထိပ္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းနဲ႔ ေစတီပုထုိး တစ္ေထာင္ေက်ာ္ေလာက္ ေဒသတြင္းမွာ ျပန္႔ႏွံ႔ တည္ရွိခဲ့ပါတယ္။

“ၾကည္ညိဳသပၸါယ္စရာေကာင္းတဲ့ ေဒသပါ။ ဘုရားဖူးေတြဟာ ဗုဒၶ ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ေတြ၊ ဆင္းတုေတာ္ေတြကုိ ေဒသကုိ မေရာက္ခင္ ေတာ္ေတာ္ေ၀းေ၀းကတည္းက ဖူးေမွ်ာ္နုိင္ပါတယ္” လုိ႔ ဆြက္ဗုဒၶ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရးလုပ္ငန္းကုိ ႀကီးၾကပ္ေနတဲ့ အီတလီ ေရွးေဟာင္းသမုိင္းပညာရွင္ လူကာ မာရီယာ အုိလီဗီရီက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ဘာသာေရး ခရီးသြားက႑

႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ကုိ ျပန္လည္မြမ္းမံေရးလုပ္ငန္းေတြဟာ ထင္သေလာက္ မလြယ္ဘူးလုိ႔ အုိလီဗရီက ေျပာပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ စတင္ခဲ့တဲ့ ဒီလုပ္ငန္းမွာ အဆင့္ေတြအမ်ားႀကီးရွိၿပီး ပထမဆံုး အျခားအစိတ္အပုိင္းေတြ မပ်က္ဆီးေအာင္ ကာကြယ္မႈလုပ္ငန္း ျဖစ္ပါတယ္။

မူလမ်က္ႏွာေတာ္မ်ိဳးရေအာင္ တည္ေဆာက္ရာမွာ ေလဆာနည္းပညာနဲ႔၊ ပံုေဟာင္းေတြကုိ အသံုးျပဳကာ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ သရီးဒီပံုရိပ္ကုိ ပထမဆံုး ပံုေဖာ္ရပါတယ္။

ေနာက္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္သားမွာ မ်က္ႏွာေတာ္ ျပန္လည္ထြင္းထုမႈဟာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ ၿပီးစီးခဲ့ပါတယ္။ အုိလီဗီရီက မြမ္းမံမႈကုိ မူရင္းနဲ႔ လံုး၀ ခၽြတ္စြပ္တူေအာင္ မလုပ္ဘဲ ‘ဖ်က္ဆီးခံရမႈကုိ ျမင္ႏုိင္ေအာင္’ လုပ္ထားတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။

သူဦးစီးတဲ့ အီတလီ ေရွးေဟာင္းပညာရွင္မ်ားအဖြဲ႕ဟာ ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသကုိ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္တည္းက ေရာက္ရွိေနတာျဖစ္ၿပီး တာလီဘန္ေတြရဲ႕ အုပ္စုိးမႈအတြင္း ေဒသကေန ေခတၱ ထြက္ခြာခဲ့ရပါတယ္။

သူတုိ႔အဖြဲ႕ဟာ ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသက အျခား ႐ုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္ေတြကိုလည္း ထိန္းသိမ္းေနၿပီး ၂၀၀၈ ခုႏွစ္က တုိက္ခုိက္မႈေၾကာင့္ ေဒသၿမိဳ႕ေတာ္ မင္ဂုိရာမွာ ပ်က္ဆီးသြားတဲ့ ေရွးေဟာင္းသမုိင္းျပတုိက္ကုိလည္း ျပန္လည္ ျပဳျပင္မြမ္းမံခဲ့ပါတယ္။

ဆြက္ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔အတြက္ အီတလီအစုိးရဟာ ငါးႏွစ္တာကာလအတြင္း ကန္ေဒၚလာ ၂.၉ သန္းကုိ ေထာက္ပံ့ခဲ့ၿပီး၊ ဒီလုပ္ငန္းမွာ ေဒသခံျပည္သူေတြလည္း ၀ုိင္း၀န္း ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။

အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ပါကစၥတန္အာဏာပုိင္ေတြဟာ တ႐ုတ္နဲ႔ ထုိင္းႏုိင္ငံတုိ႔က ဘုရားဖူးေတြကုိ စြဲေဆာင္ဖုိ႔အတြက္ သမုိင္း၀င္ ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္ေတြကုိ
ဂ႐ုစုိက္လာၾကပါတယ္။

တာလီဘန္ေတြကို ေမာင္းထုတ္ႏုိင္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ အဲဒီေဒသဟာ ျပန္လည္ စည္ကားလာခဲ့ၿပီး အခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ စစ္သား ၁၁ ဦး ေသဆံုးခဲ့တဲ့ တုိက္ခုိက္မႈအၿပီး လံုၿခံဳေရးကုိ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ ခ်ထားပါတယ္။

တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြက ဆြက္ဗုဒၶ႐ုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ဟာ ဘာသာေရးသည္းခံႏုိင္မႈရဲ႕ ျပယုဂ္တစ္ခုျဖစ္တယ္လုိ႔ ယူဆေနၾကပါတယ္။

မင္ဂုိရာမွာေနထုိင္တဲ့ စာေရးဆရာ ဂ်ာနယ္လစ္ ဖာဇဲလ္ ခါလစ္က ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကုိ အသိပညာေပးမႈ ကေနတစ္ဆင့္ တုိက္ဖ်က္ရမွာျဖစ္ၿပီး၊ ဒီအေမြအႏွစ္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကို ဆုိရွယ္ကြန္ယက္ေတြကေနတစ္ဆင့္ ျဖန္႔ေ၀ရမယ္လုိ႔ ယူဆေနပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ အသက္ႀကီးၿပီး၊ ပညာတတ္လူတည္းစားမွာလည္း တစ္ခ်ိဳ႕က ဒီအေမြအႏွစ္ေတြရဲ႕တန္ဖုိးကို နားမလည္ၾကဘူးလုိ႔ သူက ၀န္ခံခဲ့ပါတယ္။

မင္ဂုိရာက ေရွးေဟာင္းသမုိင္းျပတုိက္ရဲ႕ ျပတုိက္မွဴး ဖာအစ္ဇြရ္ ရဟ္မန္းက ဗုဒၶဘာသာကုိ စိတ္၀င္စားတဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာေရးဆရာေတြ ျပတုိက္ကို လာေရာက္ေလ့လာၾကတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။

“အစၥလာမ္မထြန္းကားခင္အခ်ိန္တုန္းက ဗုဒၶဘာသာဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ယံုၾကည္ကုိးကြယ္ရာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္”

Ref: News 18

(News 18 တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ Taliban Defeated by The Quiet Strength of Pakistan’s Buddha ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္)