စုိက္ပ်ိဳးေရးဆန္းသစ္မႈ – ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၆၃)

ဇန္န၀ါရီ ၁၂၊ ၂၀၁၇
M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

အလယ္ေခတ္ စပိန္မြတ္စလင္ လယ္သမားမ်ား၏ဘ၀ကုိ ပံုေဖာ္ထားမႈ

– ဥယာဥ္တစ္ၿခံျဖစ္ျဖစ္၊ စပါးတစ္ခင္းျဖစ္ျဖစ္ ရွင္သန္ႀကီးထြားဖုိ႔မွာ ေဂဟေဗဒစနစ္ေတြ မွ်တဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အသီးအႏွံေတြ ေအာင္ျမင္ျဖစ္ထြန္းဖုိ႔မွာ ေျမဆီအရည္အေသြး၊ ေရရရွိမႈ၊ လူသားေတြရဲ႕ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈေတြ အခ်ိဳးက်က် ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ရပါတယ္။ အေလအလြင့္မရွိဘဲ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြ အထြက္ႏႈန္းေကာင္းေစဖုိ႔ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီအရင္က စပိန္မြတ္စလင္ေတြဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရးနည္းလမ္းေတြ၊ ေျမဆီေျမႏွစ္ရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ေတြကုိ စနစ္တက် ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္က သူတုိ႔ေတြရဲ႕ စုိက္ပ်ိဳးမႈနည္းလမ္းဟာ ေခတ္ေရွ႕ေျပးခဲ့ၿပီး ေဂဟစနစ္နဲ႔ေလ်ာ္ညီတဲ့၊ အင္မတန္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းတဲ့ စနစ္ေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ထယ္ထုိးတာ၊ ေျမာင္းေဖာ္တာ၊ ထြန္ခ်တာေတြနဲ႔ လယ္ေျမေတြကုိ ဘယ္လုိျပဳျပင္ရမလဲဆုိတာ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားတဲ့ စာအုပ္ေတြကုိလည္း ေရးသား ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေျမဆီနဲ႔ ေရကုိ အရည္အေသြးအလုိက္ အဆင့္ခြဲတာေတြကုိလည္း မြတ္စလင္လယ္သမားေတြက စတင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္ေလဒိုေဒသ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရဲ႕ ဥယ်ာဥ္မွဴး အစ္ဗေန႔ ဘာဆဲလ္ (Ibn Bssal) ဟာ ၁၀၈၅ ခုႏွစ္မွာ Book of Agriculture (စုိက္ပ်ိဳးေရးဆုိင္ရာက်မ္း) ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဘာဆဲလ္က ရာသီအလိုက္ ေျမဆီႂကြယ္၀မႈကုိအေျခခံၿပီး စုိက္ပ်ိဳးေျမ အမ်ိဳးအစား ၁၀ မ်ိဳးကုိ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေျမလြတ္ေျမ႐ုိင္းေတြကုိ ဇန္န၀ါရီနဲ႔ ေမလအတြင္း ၄ ႀကိမ္ေလာက္ ထြန္ယက္ဖုိ႔၊ ေျမထဲပင္လယ္ေဒသမွာ အဓိကစုိက္ပ်ိဳးတဲ့ ၀ါပင္ေတြအတြက္ဆုိရင္ အနည္းဆံုး ၁၀ ႀကိမ္ေလာက္ထြန္ယက္ဖုိ႔ ဘာဆဲလ္က အႀကံျပဳထားပါတယ္။

ဆီးဗီးလားက ၁၂ ရာစု ႐ုကၡေဗဒပရွင္ အစ္ဗေန႔ အလ္-ေအာင္၀မ္ (Ibn al-Awwam) က ဂရိ၊ အီဂ်စ္နဲ႔ ပါရွန္ပညာရွင္ေတြ အရင္က ေလ့လာေဖာ္ထုတ္မႈေတြကုိ စုစည္းကာ က႑ေပါင္း ၃၄ ခုပါတဲ့ စုိက္ပ်ိဳးေရးက်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္ကုိ ျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ အပင္ေတြအေၾကာင္းအျပင္ ဒီစာအုပ္မွာ တရိစၦာန္ေမြးျမဴျခင္းဆုိင္ရာ နည္းလမ္းေတြ၊ လယ္သမားေတြအတြက္ အဖုိးတန္အႀကံျပဳခ်က္ေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ အပင္ေပါင္း ၅၈၅ ခုအေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားရာမွာ သီးပင္စားပင္ေပါင္း ၅၀ ပါ၀င္ၿပီး ကုိင္းကူးကုိင္းဆက္နည္း၊ ေျမဆီျပဳျပင္မႈ၊ သဘာ၀ေျမၾသဇာ အသံုးျပဳမႈ၊ အပင္ဖ်က္ပုိးအေၾကာင္းနဲ႔ ႏွိမ္ႏွင္းမႈနည္းလမ္းေတြ၊ ၿခံစုိက္နည္း၊ ေရးေပးနည္း၊ ပ်ိဳးေထာင္နည္းေတြကုိလည္း ထည့္သြင္းေရးသားထားပါတယ္။ သံလြင္ပင္ စုိက္ပ်ိဳးနည္းအေၾကာင္းကုိေတာ့ အလ္-ေအာင္၀မ္က အျပည့္စံုဆံုး ေရးသားထားပါတယ္။

ထယ္ထုိးမႈနည္းစနစ္၊ ပ်ိဳးႀကဲမႈကာလ၊ ပ်ိဳးႀကဲနည္း၊ ေရသြင္းမႈ၊ အပင္ေပါက္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ ထိန္းသိမ္း ပ်ိဳးေထာင္မႈ၊ ရိတ္သိမ္းမႈ စတဲ့ နည္းစနစ္ကုိေတြကုိ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အခန္းတစ္ခုလည္း ဒီက်မး္မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အလ္-ေအာင္၀မ္ရဲ႕ ဒီစာအုပ္ာဟာ လယ္သမားေတြရဲ႕ လက္စြဲစာအုပ္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး ၁၈ ရာစုအဆံုးပုိင္းနဲ႔ ၁၉ ရာစု အလယ္ပုိင္းအထိ ျပင္သစ္၊ စပိန္ဘာသာစကားေတြနဲ႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႐ုိပ္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ရပါတယ္။

အီရန္မွ ခုိေမွ်ာ္စင္

သကၠရာဇ္ ၉၆၁ ခုႏွစ္ ေကာ္ဒုိဘာမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးကုိတိက်တဲ့ လယ္သမားသံုး ျပကၡဒိန္တစ္ခု ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။ တစ္လခ်င္းစီမွာ လယ္သမားေတြ လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ကိစၥေတြ၊ သီးႏွံစုိက္ပ်ိဳးရမယ့္ အခ်ိန္ေတြ၊ ေဂဟစနစ္ေျပာင္းလဲမႈေတြကုိ ဒီျပကၡဒိန္မွာ အျပည့္အစံု ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ မတ္လမွာ သဖန္းပင္ေတြကုိ ကုိင္းကူးကုိင္းဆက္လုပ္ရမယ္၊ မ်ိဳးေစ့ေတြကေန အေညႇာင့္ေပါက္မယ္ ဆုိတာမ်ိဳး၊ ဒီလဟာ ႀကံစုိက္ရမယ့္လ၊ ႏွင္းဆီေတြ၊ တမာေတြ အဖူးဖူးတဲ့လ၊ ငံုးေတြ ေပၚလာၿပီး၊ ပုိးမွ်င္ေကာင္ေတြ ဥဥတဲ့၊ ပင္လယ္ငါးေတြ ျမဴးတဲ့လ စသျဖင့္ ေဖာ္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သခြားေတြ၊ ၀ါေတြ၊ ကံုကုမံ၊ ခရမ္းသီးေတြလုိ ဒီလအတြင္း စိုက္ရမယ့္ သီးႏွံစာရင္းေတြလည္း ဒီျပကၡဒိန္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စစ္တပ္အတြက္ တုိက္ျမင္းေတြ၀ယ္ယူေပးဖုိ႔ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးေတြဆီကုိ အစုိးရက ဒီလအတြင္း စာပုိ႔ေလ့ရွိတာ၊ စုိက္ခင္းေတြမွာ က်ိဳင္းေကာင္ေတြ က်တတ္တာေၾကာင့္ ဒီက်ိဳင္းေကာင္းေတြကုိ ႏွိမ္ႏွင္းဖုိ႔ အမိန္႔ထုတ္တာ သံပုရာနဲ႔ မာဂ်ိဳရမ္လုိ႔ေခၚတဲ့ ေျမထဲပင္လယ္က ဟင္းခတ္အေမႊးအႀကိဳင္တစ္မ်ိဳး စုိက္ရမယ့္ကာလ ျဖစ္တယ္ဆုိတာမ်ိဳးေတြကုိလည္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္ စုိက္ပ်ိဳးေရးပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ပညာရပ္ေတြကုိ အိတ္သြန္ဖာေမွာက္ မွ်ေ၀ခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စပါးစုိက္ပ်ိဳးမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အစ္ဗေန႔ ဘာဆဲလ္က စုိက္မယ့္လယ္ကြက္ဟာ ေနထြက္ရာ အေရွ႕ဖက္ကုိ မ်က္ႏွာမူရမယ္၊ ထြန္ယက္ၿပီးေတာ့ ေျမကုိ ျပဳျပင္ရမယ္၊ (စပိန္ရာသီဥတုႏွင့္အညီ) ေဖေဖာ္၀ါရီလကေန မတ္လအတြင္းမွာ စုိက္ပ်ိဳးရမယ္ ဆုိတာေတြကုိ အႀကံျပဳခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ေအာင္၀မ္ကလည္း ေျမကုိလုိက္ၿပီး စုိက္ရမယ့္ စပါးအမ်ိဳးအစား၊ အေရအတြက္ေတြ၊ စုိက္ပ်ိဳးနည္းေတြကို ေဖာ္ထုတ္မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။ ပ်ိဳးမႀကဲခင္မွာ လယ္ကြက္ထဲကုိ ေရအျမင့္တစ္ခုအထိေရာက္ေအာင္ သြင္းကာ ေျမက ေရကုိစုပ္ယူၿပီးတဲ့ေနာက္မွ ပ်ိဳးႀကဲဖုိ႔၊ အဲဒီေနာက္ ထပ္ၿပီး ေရသြင္းဖုိ႔ စသျဖင့္ ေရသြင္းနည္းစနစ္ေတြအေၾကာင္းကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

မြတ္စလင္ စုိက္ပ်ိဳးေရးပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ အပင္ဖ်က္ပုိးမႊား ႏွိမ္ႏွင္းမႈ၊ ေပါင္းသင္မႈ၊ ရိတ္သိမ္းမႈနဲ႔ သုိေလွာင္သိမ္းဆည္းမႈ နည္းလမ္းေတြကုိလည္း ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဆန္ကုိ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ခ်က္ျပဳတ္မႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အစ္ဗေန႔ အလ္-ေအာင္၀မ္ဟာ ေထာပတ္၊ အုန္းဆီ၊ ႏုိ႔ေတြနဲ႔ ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္တာဟာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္လုိ႔ အႀကံျပဳခ့ဲပါတယ္။ အလ္မုိဟဒ္မင္းဆက္ (Almohad) လက္ထက္မွာ အမည္မသိ စာေရးဆရာတစ္ဦးဟာ Cookery Book of Maghrib and Andalusia (မဂ္ရစ္ဘ္ႏွင့္ အန္ဒါလူစီယာမွ ခ်က္နည္းျပဳတ္နည္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး  အရသာရွိကာ လူႀကိဳက္မ်ားတဲ့ ဆန္မုန္႔ ၅ မ်ိဳး အပါ၀င္ ခ်က္နည္းျပဳတ္နည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါ၀င္ပါတယ္။

လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုက ေျမဆီၾသဇာ မွ်တဖုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ နည္းလမ္းကုိ စိတ္၀င္တစားနဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေနၾကေပမယ့္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေထာင္ခ်ီအရင္ကထက္ မ်ားမ်ားစားစား ျခားနားသြားတာမ်ိဳး မရွိပါဘူး။ အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္ေတြဟာ သဘာ၀ေျမၾသဇာအတြက္ ခုိေခ်းေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ဒီကေန႔ေခတ္ အသံုးအႏႈန္းအရေတာ့ သဘာပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ မွ်တဆီေလ်ာ္ၿပီး ေအာ္ဂဲနစ္စစ္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။

အီရန္ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္းမွာ ခုိေတြနားေနဖုိ႔အတြက္ ရႊံ႕နဲ႔ ေဆာက္လုပ္ထားတဲ့ ေမွ်ာ္စင္ႀကီးေတြ အေျမာက္အမ်ားရွိၿပီး ဒီေမွ်ာ္စင္ေတြမွာ ခုိအိမ္ေလးေတြကုိ ဖန္တီးေပးထားပါတယ္။ ၁၈ မီတာကေန ၂၁မီတာ (ေပ ၆၀ မွ ၇၀) အထိ ျမင့္စြင့္ၿပီး သဘာ၀ေျမၾသဇာအျဖစ္ အသံုးျပဳႏုိင္တဲ့ ခုိမစင္ေတြကုိ ရယူဖုိ႔၊ ခုိေတြ သားေပါက္ေစဖုိ႔ ရည္ရြယ္တည္ေဆာက္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေမွ်ာ္စင္ေတြကုိ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ သန္႔ရွင္းေလ့ရွိၿပီး ရရွိတဲ့ခုိေခ်းေတြကုိ အနီးအနားက လယ္ယာေတြမွာ ေျမၾသဇာအျဖစ္ အသံုးျပဳပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္က အီရန္ႏုိင္ငံ အစၥဖာဟန္ၿမိဳ႕အျပင္ဖက္မွာ ဒီလုိ ေမွ်ာ္စင္ေပါင္း ၃၀၀၀ ေလာက္ရွိတယ္လုိ႔ ေျပာစမတ္ရွိပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္