အၾကမ္းဖက္ေတြေၾကာင့္ ေသတမ္းစာနဲ႔ အျပင္ထြက္ရတဲ့ဘ၀ ေရာက္ေနတဲ့ အာဖဂန္ျပည္သူမ်ား

ဇန္န၀ါရီ ၂၉၊ ၂၀၁၈
M-Media

– မာဂ်ီဘူလာ ဒက္စ္ယာရဲ႕ ပိုက္ဆံအိတ္က အိတ္ကပ္ငယ္ေလးထဲမွာ အေရးေပၚရင္ ဆက္သြယ္ဖုိ႔ ဖုန္းနံပါတ္ေတြ၊ သူ႕ရဲ႕ ေသြးအမ်ိဳးအစား၊ အလုပ္လိပ္စာေတြကုိ လက္ေရးနဲ႔ေရးထားတဲ့ စာရြက္ပုိင္းတစ္ခု ရွိေနပါတယ္။

“တုိက္ခုိက္ခံရလုိ႔ ဒဏ္ရာရတာမ်ိဳး၊ ေသဆံုးသြားတာမ်ိဳးျဖစ္ခဲ့ရင္ အနည္းဆံုး ဆရာ၀န္ေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္နဲ႔႔ပတ္သက္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ သိရွိမွာပါ” လုိ႔ သူက အလ္ဂ်ာဇီးရားသတင္းဌာနကုိ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

လူေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ေသဆံုးခဲ့ၿပီး ၂၃၅ ဦးေလာက္ ဒဏ္ရာရခဲ့တဲ့ တာလီဘန္အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ရဲ႕ စေနေန႔တုိက္ခုိက္မႈအၿပီး ကဘူးလ္မွာေနထုိင္သူအမ်ားစုလုိပဲ အသက္ ၂၈ ႏွစ္အရြယ္ မာဂ်ီဘူလာတစ္ေယာက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မဲ့ေနပါတယ္။

“စေနေန႔တုိက္ခုိက္မႈအၿပီးမွာ ေပ်ာက္ဆံုးေနတဲ့သူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရွိေနၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ေဆြမ်ိဳးေတြက ရွာေဖြေနၾကရတုန္းပါ။ ကၽြန္ေတာ့္သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္လည္း ေပ်ာက္သြားခဲ့ၿပီး ေဆး႐ံုမွာ ရွိေနလား၊ အသက္ရွင္သလား ဒါမွမဟုတ္ ေသပဲသြားၿပီလားဆိုတာသိရဖုိ႔ ဆုိရွယ္မီဒီယာမွာ သူ႕အေၾကာင္းကုိ တင္ထားပါတယ္” လုိ႔ မာဂ်ီဘူလာက ေျပာပါတယ္။

ၿမိဳ႕တြင္းမွာ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စုိးရိမ္မႈေတြ ျမင့္တက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အစုိးရ၀န္ထမ္းတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ မာဂ်ီဘူလာဟာ သူ႕ရဲ႕အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ မိဘေတြကို မၾကာခဏ ဖုန္းေခၚအသိေပးေနပါတယ္။ သူ႕မိဘေတြဟာ ႏုိင္ငံရပ္ျခားမွာပါ။

“ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ အေဖတုိ႔အေမတုိ႔က ေတာ္ေတာ္စုိးရိမ္ေနတာဗ်။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္ ေမြးလာကတည္းက စစ္ပြဲကုိ ႀကံဳခဲ့ရတာပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ အားလံုးကုိရင္ဆုိင္ဖုိ႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနတယ္လုိ႔ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ခံစားရပါတယ္။ ဒီလုိပံုစံမ်ိဳးေတြကုိ အခုအခ်ိန္မွာ ကၽြန္ေတာ္ အသားက်ေနပါၿပီ” လုိ႔ မဂ်ီဘူလာကဆုိၿပီး စေနေန႔ဟာ အဆုိးရြားဆံုးျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

တုိက္ခုိက္မႈျဖစ္ပြားကတည္းကစလုိ႔ ကဘူးလ္တစ္ၿမိဳ႕လံုးမွာ လူနာတင္ဥၾသသံေတြ ဆူညံသြားခဲ့ပါတယ္။

ကဘူးလ္မွာ တကၠသုိလ္တက္ေနတဲ့ အသက္ ၂၀ အရြယ္ ႏုိင္ငံေရးသိပၸံေက်ာင္းသူ ဖာဇီလာ ရွာဟီဒီက လူနာတင္ယာဥ္အသံၾကားတုိင္း ဆုိးရြားတဲ့ ဒီေပါက္ကြဲမႈႀကီးကုိ သတိရၿပီး ေၾကာက္ရြံ႕ေနတုန္းပဲလုိ႔ ဆုိပါတယ္။

ရွာဟီဒီကလည္း သူ႕နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ေရးသားထားတဲ့ စာရြက္ပုိင္းတစ္ခုကုိ ေဆာင္ထားရပါတယ္။

“စာရြက္တစ္ခုကုိ ပုိက္ဆံအိတ္ထဲမွာ ထည့္ထားၿပီး ေနာက္တစ္ရြက္ကုိေတာ့ ဂ်ာကင္အိတ္ထဲမွာ ထည့္ထားပါတယ္။ အတန္းထဲကထြက္တဲ့အခါတုိင္း ဒီေနရာကို ျပန္လာႏုိင္ပါ့မလားဆုိတဲ့ ေမးခြန္းကုိ အၿမဲတမ္း ေမးမိတယ္။ ကၽြန္မ အရမ္းငယ္ေသးတယ္။ မေသခ်င္ေသးပါဘူး။ မနက္ျဖန္မွာ အေသခံဗံုးခြဲမႈေၾကာင့္ ကၽြန္မေသသြားမလားဆုိ ဘယ္သူမွ မေျပာႏုိင္ဘူးေလ။ အနည္းဆံုးေတာ့ ဒီစာရြက္ေလးက ကၽြန္မမိသားစု၊ သူငယ္ခ်င္းေတြကုိ ဆက္သြယ္ဖုိ႔ အကူအညီျဖစ္ေစမွာပါ” လုိ႔ သူမက ေျပာပါတယ္။

တုိက္ခုိက္မႈအတြင္း စာတစ္ေစာင္ ပ်က္ဆီးသြားရင္ ေနာက္တစ္ေစာင္ကုိ ဖတ္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ႏွစ္ေစာင္ ေဆာင္ထားရတာျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း ရွာဟီဒီက ဆုိပါတယ္။

နာမည္မေဖာ္လုိတဲ့ အသက္ ၂၅ ႏွစ္အရြယ္ ကဘူးလ္ၿမိဳ႕သားတစ္ေယာက္ကလည္း ဒီလုိစာရြက္မ်ိဳး ေဆာင္ထားပါတယ္။

“စိတ္ဓာတ္က်လာၿပီဆုိရင္ အဲဒီအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေန႔စဥ္မွတ္တမ္းမွာ ကၽြန္ေတာ္ ခ်ေရးပါတယ္။ ကဘူးလ္က လက္ရွိအေနအထားကို ၾကည့္ရင္ ကၽြန္ေတာ္ သက္တမ္းေစ့ေနရပါ့မလားဆုိတာ မသိပါဘူး။ မေန႔ကဆုိ တစ္ညလံုးအိပ္မေပ်ာ္ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္ ေသသြားရင္ ကၽြန္ေတာ့္ေန႔စဥ္မွတ္တမ္းကုိ ဖတ္မၾကည္ဖုိ႔ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္တစ္ခုကုိ ေန႔စဥ္မွတ္တမ္းရဲ႕ ပထမဆံုးစာမ်က္ႏွာမွာ ေရးမယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ကူးရခဲ့ပါတယ္”

တကယ္လုိ႔ တုိက္ခုိက္မႈစ္ခုမွာ သူေသဆံုးသြားရင္ သူ႕ရဲ႕ ႐ုပ္အေလာင္းကုိ ဘယ္လုိ အက်ိဳးရွိေအာင္ သံုးရမလဲဆုိတာကုိလည္း သူက စဥ္စားထားပါတယ္။

“ေက်ာင္းသားေတြ လက္ေတြ႕သင္ၾကားမႈမွာ အသံုးျပဳႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ကၽြန္ေတာ့္႐ုပ္အေလာင္းကုိ ကဘူးလ္ေဆးတကၠသုိလ္ကုိ လွဴဖုိ႔ မိဘေတြကုိ ေျပာထားပါတယ္”

၂၀၁၇ ေမလကုိ ျပန္ေျပာင္းၾကည့္ျခင္း

လူေပါင္း ၅ သန္းေလာက္ေနထုိင္တဲ့ ကဘူးလ္ၿမိဳ႕မွာ စေနေန႔က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တုိက္ခုိက္မႈဟာ အေသခံဗံုးခြဲသမားက ဗံုးေတြဆင္ထားတဲ့ လူနာတင္ယာဥ္ကုိ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာန အေဆာက္အဦး၊ ေက်ာင္း၊ ေဆး႐ံု၊ အစိုးရ႐ံုးေတြနဲ႔နီးတဲ့ေနရာမွာ ေဖာက္ခြဲခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေပါက္ကြဲမႈႀကီးဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ေမလ ၃၁ ရက္ေန႔က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေပါက္ကြဲမႈကုိ အမွတ္ရေစပါတယ္။ စေနေန႔ကျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေနရာနဲ႔ ၁ ကီလုိမီတာေက်ာ္ေက်ာ္မွာ အဲဒီတုန္းက ျဖစ္ပြားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႀကီးမားတဲ့ ထရပ္ကားဗံုးဟာ ကဘူးလ္ရဲ႕ သံတမန္ရပ္ကြက္မွာ ေပါက္ကြဲခဲ့ၿပီး အနည္းဆံုး လူ ၁၅၀ ေလာက္ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ကဘူးလ္မွာ အဆုိး၀ါဆံုးေပါက္ကြဲမႈပါ။ အခုအခ်ိန္အထိ ဘယ္အဖြဲ႕ကမွ ဒီေပါက္ကြဲမႈအတြက္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိမႈ မရွိပါဘူး။

“ျပႆနာေတြက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ လံုၿခံဳေရးနစ္မွာကုိ ရွိေနတာဗ်။ အၾကမ္းဖက္သမားေတြ ဒီလုိတုိက္ခုိက္မႈေတြလုပ္ဖုိ႔ ကူညီေပးတဲ့ အတြင္းလူ အၿမဲရွိေနတာ။ တုိက္ခုိက္မႈေတြ ျပဳလုပ္တဲ့အခါတုိင္း သူတုိ႔ဟာ မတူညီတဲ့နည္းလမ္းေတြကုိ အသံုးျပဳတယ္။ ဒီတစ္ႀကိမ္မွာ ဘယ္သူမွ သိပ္မထင္ထားတဲ့ လူနာတင္ယာဥ္ကုိ အသံုးျပဳတယ္” လုိ႔ အာဖဂန္ ေထာက္လွမ္းေရးနဲ႔ စစ္တပ္အရာရွိေဟာင္း ဂ်ာ၀စ္ ခုိစတာနီကေျပာပါတယ္။

ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္းက တုိက္ခုိက္မႈတုိင္းမွာ ရဲတပ္ဖြဲ႕ေတြအပါအ၀င္ လံုၿခံဳေရးဆုိင္ရာ အစိတ္အပုိင္းေတြဟာ မၾကာခဏ ပစ္မွတ္ထားခံရပါတယ္။

ခုိစတာနီကေတာ့ လက္ရွိၿခိမ္းေျခာက္မႈဟာ အာဖဂန္လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕ေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မႈထက္ ပုိေနတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။

“ရဲေတြဟာ ေန႔တုိင္းလုိလုိ အသတ္ခံရတယ္။ လခမျဖစ္စေလာက္နဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕မိသားစုတြအတြက္ ဘယ္လုိလံုၿခံဳေရးမ်ိဳးမွ မေပးထားပါဘူး။ လက္ရွိ ျမင့္တက္လာတဲ့ တုိက္ခုိက္မႈေတြ၊ အၾကမ္းဖက္၀ါဒေတြကုိ တန္ျပန္တြန္းလွန္ႏုိင္တဲ့ ဘယ္လုိလက္နက္မ်ိဳးမွ သူတုိ႔ကုိ တပ္ဆင္မေပးထားပါဘူး”

သမၼတ အက္ရွ္ရက္ဖ္ဂါနီရဲ႕ အစုိးရဟာ လံုၿခံဳေရးတုိးျမႇင့္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားေနေပမယ့္ တာလီဘန္နဲ႔ IS အဖြဲ႕ေတြ အပါအ၀င္ အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ေတြရဲ႕ ျမင့္တက္လာတဲ့ တုိက္ခုိက္မႈကုိ မလွန္ႏုိင္ပါဘူး။

ၿပီးခဲ့တဲ ၇ ရက္အတြင္း အာဖဂန္တစ္၀ွမ္းမွာ တုိက္ခုိက္မႈေတြေၾကာင့္ အနည္းဆုံး လူေပါင္း ၂၀၀ ေလာက္ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

ဇန္န၀ါရီ ၂၁ ရက္ေန႔မွာ လူေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့တဲ့ တုိက္ခုိက္မႈတစ္ခု ကဘူးလ္ၿမိဳ႕က InterContinental ဟုိတယ္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး တာလီဘန္က သူတုိ႔လက္ခ်က္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။

ဇန္န၀ါရီ ၂၄ ရက္ေန႔မွာ IS ဟာ ႏုိင္ငံအေရွ႕ပုိင္း ဂ်လာလာဘတ္ၿမိဳ႕က Save The Children ႐ံုးကုိ တုိက္ခုိက္ခဲ့ၿပီး အနည္းဆံုး ၃ ဦး ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၈ ဇန္န၀ါရီတစ္လတည္းမွာတင္ အာဖဂန္ျပည္သူ အနည္းဆံုး ၁၀၀၀ ေလာက္ ေသဆံုးခဲ့တယ္လုိ႔ ျပည္တြင္းမီဒီယာေတြက ေဖာ္ျပၾကပါတယ္။

“InterContinental လုိေနရာေတြ၊ သံတမန္ရပ္ကြက္ေတြ၊ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အိမ္ေတြေတာင္မွ တုိက္ခုိက္ခံရႏုိင္တယ္ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ အရမ္းကို အကာကြယ္မဲ့ေနတာမ်ိဳး ျဖစ္ေနတာပါ။ လံုေလာက္တဲ့ လံုၿခံေရး မရွိတာဟာ တာလီဘန္နဲ႔ IS တုိ႔က တုိက္ခုိက္မႈေတြလုပ္ဖုိ႔ အရမ္းကုိ လြယ္ကူသြားေစပါတယ္” လုိ႔ မာဂ်ီဘူလာက ေျပာပါတယ္။

အာဖဂန္ ေထာက္လွမ္းေရးတာ၀န္ရွိသူေတြကေတာ့ တုိက္ခုိက္မႈေတြအတြက္ တာလီဘန္မဟာမိတ္ ဟက္ကာနီအဖြဲ႕ကုိ အၿမဲတမ္းလုိလုိ လက္ညႇိဳးထုိးပါတယ္။ ဟက္ကာနီဟာ ပါကစၥတန္ေထာက္လွမ္းေရး ISI ရဲ႕ ေထာက္ပံ့မႈနဲ႔ ဖြဲ႕ထားတယ္လုိ႔လည္း ယံုၾကည္ေနပါတယ္။

ဇန္န၀ါရီလအေစာပုိင္းမွာ အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္က မဟာမိတ္ ပါကစၥတန္အေနနဲ႔ အာဂဖန္က အၾကမ္းဖက္သမားေတြကို ရွင္းလင္းရင္းမွာ အေမရိကန္ကုိ အကူအညီ သိပ္မေပးဘူးလုိ႔ စြပ္စြဲကာ အကူအညီျဖတ္ေတာက္မယ္လုိ႔ ၿခိမ္းေျခာက္ခဲ့ပါတယ္။

ပါကစၥတန္အာဏာပုိင္ေတြကေတာ့ ဒီစြပ္စြဲခ်က္ေတြကုိ ျငင္းဆုိထားပါတယ္။

“အၾကမ္းဖက္သမားေတြကုိ ပါကစၥတန္က ေထာက္ပ့ံမႈ မရပ္တန္႔ဘူးဆုိရင္ အာဖဂန္မွာ ဒီလုိတုိက္ခုိက္မႈေတြ ဘယ္ေတာ့မွ ရပ္တန္႔မွာမဟုတ္ပါဘူး။ သင္ေလ်ာ္တဲ့မဟာဗ်ဴဟာတစ္ခု ရွိလာဖုိ႔အတြက္ ပါကစၥတန္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးေကာင္းတစ္ခုရေအာင္လုပ္ဖုိ႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လိုအပ္ၿပီး အၾကမ္းဖက္၀ါဒ လံုး၀ အျမစ္ျပတ္ေအာင္ ဘယ္လုိလုပ္မလဲဆုိတာ ေဆြးေႏြးရမွာပါ”

Ref: Aljazeera

(Aljazeera သတင္းဌာနတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ In case I die: Why Afghans keep notes in their pockets ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္)