ဇင္ဘာေဘြအာဏာရွင္ေဟာင္း ေရာဘတ္မူဂါဘီ ကြယ္လြန္

စက္တင္ဘာ ၆၊ ၂၀၁၉
M-Media

-အာဖရိကႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ဇင္ဘာေဘြရဲ႕ အာဏာရွင္ေဟာင္း ေရာဘတ္မူဂါဘီဟာ ေဆးကုသမႈခံယူရင္း ကြယ္လြန္သြားတယ္လို႔ ဇင္ဘာေဘြသမၼတ အီမာဆန္ မနန္ဂါဂြာက ဒီကေန႔မွာ ထုတ္ျပန္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

အသက္ ၉၅ ႏွစ္အရြယ္ မူဂါဘီဟာ ေနမေကာင္းတာေၾကာင့္ စင္ကာပူကို လာေရာက္ကာ လနဲ႔ခ်ီ ေဆးကုသမႈ ခံယူေနရတာပါ။ ဘာေရာဂါျဖစ္ပြားသလဲဆိုတာ ဇင္ဘာေဘြ အာဏာပိုင္ေတြက မထုတ္ျပန္ခဲ့သလို၊ ဘာ့ေၾကာင့္ ေသဆံုးသြားလဲဆိုတာကိုလည္း အေသးစိတ္ မထုတ္ျပန္ခဲ့ပါဘူး။

၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ကတည္းက ဇင္ဘာေဘြကို အုပ္စိုးခဲ့ၿပီး ၂၀၁၇ ခုႏွစ္မွာ ႏို၀င္ဘာမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္း ျပည္သူေတြရဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ ဆႏၵျပမႈေၾကာင့္ ရာထူးကေန ျဖဳတ္ခ်ခံခဲ့ရပါတယ္။

မူဂါဘီကို ၁၉၂၄ ခုႏွစ္က ဇင္ဘာေဘြအေနာက္ေျမာက္ပိုင္း ဟာရာရီမွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး ငယ္ငယ္က စာအလြန္ဖတ္သူအျဖစ္ လူသိမ်ားပါတယ္။ အသက္ ၁၇ ႏွစ္အရြယ္မွာ ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီအစိုးရကို ေတာ္လွန္သူ ေပ်ာက္ၾကားေခါင္းေဆာင္၊ ႏိုင္ငံေရးသမား စတဲ့ ဘ၀မ်ိဳးစံုကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရၿပီး ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံကို အုပ္စိုးႏိုင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဇင္ဘာေဘြျပည္သူေတြ စာတတ္ေျမာက္မႈႏႈန္း ျမင့္မားမႈအတြက္ သူ႕ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကိုခ်ီးက်ဴးမႈေတြရွိခဲ့ၾကသလို၊ စီးပြားေရးအပါအ၀င္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ က႑ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ တိုင္းျပည္အနာဂတ္ကို ဖ်က္ဆီးခဲ့သူအျဖစ္လည္း ေ၀ဖန္ခံခဲ့ရပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရး ၾသဇာ

မူဂါဘီဟာ အရင္က မာ့က္စ္ဝါဒီတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ေတာင္အာဖရိကက Fort Hare တကၠသိုလ္သိုလ္မွာ ေက်ာင္းတက္ေနစဥ္ အနာဂတ္ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာမယ့္သူေတြနဲ႔ ေတြ႕ဆံုခဲ့ပါတယ္။

ဂါနာႏိုင္ငံမွာ ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ ဂါနာကိုတည္ေထာင္သူ သမၼတ ကြာမီ နက္႐ူမာရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကို ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြကို ျပန္ေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ ‘႐ိုဒီးရွားႏိုင္ငံ’ လို႔ အမည္တပ္ၿပီး အုပ္စိုးေနတဲ့ လူျဖဴအစိုးရကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ပါတယ္။

သူ႕ရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈေတြေၾကာင့္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွာ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံခဲ့ရၿပီး ေထာင္ထဲမွာ ၁၀ ႏွစ္ၾကာ ေနထိုင္ခဲ့ရပါတယ္။ ေထာင္အတြင္းမွာပဲ သူဟာ ဘြဲ႕ ၃ ခု ရယူႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ေထာင္ထဲမွာရွိေနစဥ္ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွာ ဇင္ဘာေဘြအာဖရိကအမ်ိဳးသားသမၼဂ (Zanu) ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရသလို၊ လြတ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ မိုဇမ္ဘစ္ႏိုင္ငံကို သြားေရာက္ကာ ႐ိုဒီရွားမွာ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ပြဲ ဆင္ႏႊဲခဲ့ပါတယ္။

တစ္ဖက္မွာလည္း ကိုလိုနီအစိုးရနဲ႔ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးႏိုင္ခဲ့တာေၾကာင့္ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အႏိုင္ရရွိၿပီး ႏိုင္ငံသစ္ျဖစ္တဲ့ ‘ဇင္ဘာေဘြ ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံ’ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

အက်ပိုင္း

၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာကတည္းက မူဂါဘီဟာ ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့လူနည္းစု လူျဖဴေတြကို ႏွိပ္ကြပ္ေရးလုပ္ငန္း စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံအတြင္းက လယ္ယာေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးနဲ႔ ခြဲေ၀ေပးေရးလုပ္ငန္းကို ၁၀ ႏွစ္တာ ပိတ္ပင္ခဲ့သလို၊ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္မွာ ေျမယာဥပေဒတစ္ခု အတည္ျပဳကာ လူျဖဴေတြရဲ႕ လယ္သမားေတြကို လယ္သမားေတြထဲ အဓမၼ ခြဲေ၀ေပးခိုင္းခဲ့ပါတယ္။

၂၀၀၀ ခုႏွစ္ ေျမယာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ဥပေဒေၾကာင့္ ေျမဧက ၂၃ သန္းေလာက္ကို ျပည္သူပိုင္သိမ္းခဲ့ၿပီး အမ်ားစုဟာ လူျဖဴေတြပိုင္ဆိုင္တဲ့ ေျမယာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ေျမယာေတြကို စိုက္ပ်ိဳးေရးမလုပ္တတ္တဲ့ လူမည္းေတြကို ခြဲေ၀ေပးခဲ့တာေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လယ္ယာထြက္ကုန္နဲ႔ စီးပြားေရးေတြ ထိုးက်ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၁-၂၀၀၂ ဘ႑ာေရးႏွစ္မွာ ဇင္ဘာေဘြရဲ႕ လယ္ယာထုတ္ကုန္ဟာ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ က်င္းဆင္းခဲ့ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြေဒၚလာ တန္ဖိုးကလည္း အလြန္အမင္း ေဖာင္းပြခဲ့သလို ေဒၚလာ ထရီလီယံ ၁၀၀ တန္ ေငြစကၠဴ ႐ိုက္ႏွိပ္ရတဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္း စားနပ္ရိကၡာျပတ္လတ္မႈ ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး၊ မိုးေခါင္မႈ၊ ဆိုးရြားတဲ့ ရာသီဥတုအေျခအေနဟာ အေျခအေနကို ပိုမိုဆိုးဝါးေစခဲ့ပါတယ္။

မူဂါဘီလက္ထက္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးနဲ႔ အျခားက႑ေတြမွာ ဆုတ္ယုတ္လာတာေၾကာင့္ ဇင္ဘာေဘြျပည္သူ ၃.၁ သန္းေလာက္ဟာ ႏိုင္ငံအတြင္းကေန ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။

မူဂါဘီဟာ အတိုက္အခံေတြနဲ႔ သူ႕ကို ဆန္႔က်င္သူေတြကို ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိမ္ႏွင္းခဲ့တဲ့ သမိုင္းဆိုးလည္းရွိခဲ့ၿပီး၊ ရာထူးကေနဆင္းေပးဖို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ျငင္းဆန္ခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္က ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္း လူထုအံုႂကြမႈ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အခါမွာေတာ့ သူ႕အေပၚ သစၥာခံတဲ့ စစ္တပ္ကပဲ သူ႕ကို ျဖဳတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

Ref: Aljazeera, BBC