ေအာက္တိုဘာ ၃၊ ၂၀၁၉
M-Media

၁။ Massalikul Jinaan Mosque (ဆီနီေဂါ)

၂၀၁၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလကမွ ဖြင့္လွစ္လိုက္တဲ့ အဲဒီ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဒါကာမွာ တည္ရွိတာျဖစ္ပါတယ္။ ကန္ေဒၚလာ ၃၃ သန္း ကုန္က်ခဲ့ၿပီး အေနာက္အာဖရိကမွာ အႀကီးဆံုးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ အတြင္းပိုင္းမွာ လူေပါင္း တစ္ေသာင္းခြဲေလာက္
၀တ္ျပဳႏိုင္ၿပီး ဗလီပရဝုဏ္အတြင္းမွာလည္း ေနာက္ထပ္ တစ္ေသာင္းခြဲ ၀တ္ျပဳႏိုင္ပါတယ္။ အမည္က ‘နိဗၺာန္သို႔သြားရာလမ္း’ လို႔ အဓိပၸါယ္ရၿပီး ၉ ရာစုက မြတ္စလင္သူေတာ္စဥ္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ ရွိခ္ အဟာမာဒူ ဘမ္ဘာ အမ္ဘက္ေက သီကံုးေရးသားခဲ့တဲ့ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ရဲ႕ အမည္ျဖစ္ပါတယ္။

၂။ Great Mosque of Kairouan (တူနီးရွား)

တူနီးရွားႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းမွာ တည္ရွိတဲ့ ဒီ ‘ကိုင္႐ူအန္ ဂ်ာေမဗလီႀကီး’ဟာ အစၥလာမ္ကမ႓ၻာက ၀တ္ျပဳရာေနရာေတြထဲမွာ ေရွးအက်ဆံုး ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြထဲကတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အာဖရိကတိုက္မွာေတာ့ ေရွးအက်ဆံုးဗလီအျဖစ္ မွတ္ယူခံထားရပါတယ္။ အာရပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အြကၠဘာ အစ္ဗေန႔ နာဖီက သကၠရာဇ္ ၆၇၀ မွာတည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး အစၥလာမ္မတိုင္ခင္ေခတ္၊ ေရာမေခတ္နဲ႔ ဘိုင္ဇန္တိုင္းေခတ္က ဗိသုကာလက္ရာေတြကို
ေပါင္းစပ္တည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ တည္ရွိတဲ့ ကိုင္႐ူအန္ ေဒသဟာ ကမ႓ၻာ့ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္စာရင္း၀င္ရာ ေဒသလည္းျဖစ္ပါတယ္။

၃။ Larabanga ဗလီ (ဂါနာ)

‘လာရာဘန္ဂါ’ လို႔အမည္ရတဲ့ အဲဒီဗလီဟာ ‘အေနာက္အာဖရိကရဲ႕ မကၠာ’ လို႔ ေက်ာ္ၾကားပါတယ္။ ဆူဒန္ဗိသုကာလက္ရာအတိုင္း ၁၄၂ ခုႏွစ္မွာ တည္ေဆာက္ထားတာပါ။ ဂါနာႏိုင္ငံရဲ႕အေရွးအက်ဆံုး ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္တစ္လံုးျဖစ္ၿပီး၊ အေနာက္အာဖရိကရဲ႕ ေရွးေဟာင္းဗလီေတြထဲမွာလည္းပါ၀င္ပါတယ္။ ရႊံ႕နဲ႔တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ဒီဗလီဟာ ကမ႓ာေပၚမွာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားဖို႔ အႏၲရာယ္အရွိဆံုး ေနရာ ၁၀၀ ထဲမွာလည္း ပါ၀င္ေနၿပီး အႀကိမ္အႀကိမ္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ထားရပါတယ္။ ဒီဗလီကို ျပန္လည္ျပဳျပင္မႈကေနတစ္ဆင့္ ရႊံ႕နဲ႔ ပလာစတာကိုင္တဲ့ နည္းပညာလည္း ျပန္လည္ရွင္သန္လာပါတယ္။

၄။ Touba ဗလီ (ဆီနီေဂါ)

ဆီနီေဂါက နာမည္ေက်ာ္ မြတ္စလင္သူေတာ္စဥ္ အဟာမာဒူ ဘမ္ဘာက ဒီ ‘တူဘာဗလီ’ ကို ၁၈၈၇ ခုႏွစ္မွာတည္ေဆာက္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္အထိ အၿပီးမသတ္ႏိုင္ပါဘူး။ သူေတာ္စဥ္ ဘမ္ဘာဟာ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွာကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ႐ုပ္ကလပ္ကို ဗလီရဲ႕အတြင္းပိုင္းမွာပဲ ျမႇဳပ္ႏွံထားပါတယ္။ ကမ႓ၻာေပၚက အလွဆံုးဗလီေတြထဲကတစ္လံုးလည္းျဖစ္ၿပီး လက္ရွိမွာေတာ့ ဘမ္ဘာရဲ႕ မ်ိဳးဆက္ေတြက ဗလီကို စီမံခန္႔ခြဲေနပါတယ္။

၅။ Great Mosque of Djenne (မာလီ)

‘ဂ်င္းေန’ လို႔အမည္ရတဲ့ ဒီဗလီဟာ ကမ႓ၻာေပၚက ရႊံ႕အုတ္နဲ႔ ေဆာက္ထားတဲ့ အေဆာက္အဦးေတြထဲမွာ အႀကီးဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ၁၄ ရာစုက အေနာက္အာဖရိကရဲ႕ ဆာေဟလီယန္ေဒသမွာ ထြန္းကားခဲ့ၿပီး ထူးျခားတဲ့ ဗိသုကာလက္ရာနဲ႔ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္မွာ တည္ေဆာက္ထားတာပါ။ ရႊံ႕နဲ႔တည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏွစ္စဥ္ ျပန္လည္မြမ္းမံမႈေတြ ျပဳလုပ္ရၿပီး လူေပါင္းမ်ားစြာ လာေရာက္ပါ၀င္ၾကတဲ့ ဒီအစီအစဥ္ဟာ ႏိုင္ငံရဲ႕ ႐ိုးရာအခမ္းအနားတစ္ခုအျဖစ္လည္း မွတ္တမ္း၀င္ပါတယ္။

၆။ Abuja National Mosque (ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား)

၁၉၈၄ ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ‘အဘူဂ်ာဗလီ’ ဟာ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ဗလီ ျဖစ္ပါတယ္။ လွပၿပီး ႏိုင္ငံရဲ႕ အထင္ကရေနရာတစ္ခု
ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ခရီးသြားေတြ စိတ္၀င္တစား လာေရာက္ေလ့လာလည္ပတ္တဲ့ ေနရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဗလီဟာ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား ‘ႏိုင္ငံေတာ္ ခရစ္ယာန္စင္တာ’ ရဲ႕ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မွာ တည္ရွိတာ
ျဖစ္ပါတယ္။

၇။ Uganda National Mosque (ယူဂန္ဒါ)

‘ယူဂန္ဒါ ႏိုင္ငံေတာ္ဗလီ’ ကို ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ေခတ္သစ္ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ တည္ေဆာက္မႈ အမွတ္သညာအျဖစ္လည္း မွတ္ယူခံထားရပါတယ္။ လစ္ဗ်ားေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းမြမ္မာ ကဒါဖီရဲ႕ လမ္းၫႊန္မႈနဲ႔ တည္ေဆာက္ခဲ့တာေၾကာင့္ အရင္က သူ႕အမည္ေပးထားေပမယ့္ ကဒါဖီေသဆံုးသြားတဲ့အခါ ႏိုင္ငံေတာ္ဗလီအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီဗလီမွာ ယူဂန္ဒါ မြတ္စလင္ေကာင္စီရဲ႕ ႐ံုးခ်ဳပ္လည္း ရွိေနပါတယ္။

၈။ Hassan II Mosque (ေမာ္႐ိုကို)

၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ၿပီးစီးခဲ့တဲ့ ‘ဟာဆန္ ၂ ဗလီ’ ဟာ မၾကာေသးခင္ကာလအထိ အာဖရိကတိုက္ရဲ႕ အႀကီးဆံုးဗလီအျဖစ္ မွတ္တမ္း၀င္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရင္ေဟာင္း ဟာဆန္ ၂ ရဲ႕ အသက္ ၆၀ ျပည့္မႈကိုဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ဒီဗလီကို တည္ေဆာက္ခဲ့တာပါ။ ဘုရားသခင္ရဲ႕ ပလႅင္ေတာ္ဟာ ေရေပၚမွာတည္ေဆာက္ထားတဲ့ဆိုတဲ့ ကုရ္အာန္ထဲက ‘မဟႏၲတၱ အလကၤာ’ ေျမာက္ စာေၾကာင္းတစ္ခုကိုေဖာ္က်ဴးတဲ့အေနနဲ႔ သုမၼဒရာအစပ္မွာ ဒီဗလီကို တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။

၉။ Djamaa el Djazair (အလ္ဂ်ီးရီးယား)

‘ဂ်မ္မာ အလ္ ဂ်ဇရ္’ လို႔အမည္ရတဲ့ အဲဒီဗလီဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ အလ္ဂ်ီယာမွာ တည္ရွိၿပီး ‘အလ္ဂ်ီယာ ဂ်ာေမဗလီ’ လို႔လည္း အမည္တြင္ပါတယ္။ ကန္ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံ ကုန္က်ခဲ့ၿပီး ၇ ႏွစ္ေလာက္ တည္ေဆာက္ခဲ့ရတာပါ။ အလ္ဂ်ီးရီးယားအစိုးရက ေငြေၾကးစိုက္ထုတ္ကာ၊ ဂ်ာမန္ ဗိသုကာပညာရွင္ကဒီဇိုင္းဆြဲေပးၿပီး တ႐ုတ္ကုမၸဏီက တည္ေဆာက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ မင္နာရတ္ေမွ်ာ္စင္ရဲ႕အျမင့္ဟာ ၈၆၉ ေပရွိၿပီး အာဖရိကမွာ အျမင့္ဆံုး အေဆာက္အဦးအျဖစ္လည္း မွတ္တမ္း၀င္ပါတယ္။

Ref: DW