ေရႊေခတ္ဟု ေက်ာ္ၾကားေသာ အစၥလာမ္သာသနာ၀င္မုစ္လင္မ္တို႕၏အတိတ္ကာလသည္ ဂုဏ္ယူစ၀င့္ၾကြားဖြယ္ရာ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္လ်က္ရိွပါသည္။ စာေရးဆရာမ်ားႏွင့္ေဟာေျပာသူမ်ားအဖို႕ လက္၊လွ်ာ၊အာေတြ႕ မဆံုးႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနၾက၏။ အတိတ္ေမွ်ာ္ဂုဏ္ေဖာ္ေနျခင္းအား ယခုေနရာတြင္ တန္႕လိုက္ၾကၿပီး ခမ္းနားႀကီးက်ယ္လွသည့္ ထိုေခတ္ႀကီး မည္သို႕ျဖစ္တည္လာခဲ့ေၾကာင္း အေတြးအျမင္အခ်ဳိ႕ကို ေဆြးေႏြးၾကည့္ၾကပါစို႕။
ၾကြား၀ါမာန္တက္ေရးအတြက္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွ ရိကၡာထုတ္ေဖာ္ျခင္းသည္ အစၥလာမ့္အႏွစ္သာရႏွင့္ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ဆန္႕က်င္ေနပါသည္။ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို သံုးသပ္ရာတြင္ အစၥလာမ့္နည္းလမ္းသည္ ထိုအရာမ်ားမွ သင္ခန္းစာ ရယူျခင္းျဖစ္သည္။ အရိွတရားကို ျမင္ေအာင္ၾကည့္ရႈေစျခင္းျဖစ္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႕အား အမွန္တကယ္သင္ေပးလိုက္သည့္အခ်က္သည္ အဘယ္အရာဟူသည္ကို ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္ရပါမည္။ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားမွာ အရိွတရားအေပၚအေျခမခံပါက စိတ္နွလံုးအတြက္ ဓါတ္စာမျဖစ္၊ တလြဲမာန သြတ္သြင္းလိုက္သလိုသာ ျဖစ္ရေပ၏။
အတိတ္ကာလမုစ္လင္မ့္သမိုင္းကို ေလ့လာဆန္းစစ္ၾကည့္ေသာ္ – ၄င္းေရြေခတ္ႀကီးသည္ ယေန႕ေခတ္မုစ္လင္မ္မ်ား လုပ္ေဆာင္ေနသလိုမ်ဳိး အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲ၀င္မႈမွ ထြက္ေပၚလာခဲ့ျခင္း မဟုတ္သည္ကို ေတြ႕ရ၏။ ၄င္းေခတ္ကာလ၏ ေအာင္ျမင္မႈသည္ သူတစ္ပါးတို႕အေပၚ ကၽြႏ္ုပ္တို႕၏အသံုးက်မႈ ( ေကာင္းက်ဳိးျဖစ္ထြန္းေစမႈ ) ျဖင့္ သတ္မွတ္ႏိုင္ေပသည္။ ယင္းအရည္အေသြး၏ဂုဏ္ရည္က မုစ္လင္မ္တို႕အား ယင္းသို႕ေသာ ထိပ္တန္းေအာင္ျမင္မႈသို႕ ေရာက္ရိွသြားေစခဲ့ပါသည္။
ယေန႕တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ျဗိတိန္ႏွင့္ ရုရွ(ဆိုဗီယက္)တို႕မွာ ေခတ္သစ္ယဥ္ေက်းမႈ၏ဗဟိုဌာနမ်ားအျဖစ္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကား၏။ သို႕ေသာ္ ထိုအရာမ်ား၏ဘူမိနက္သန္သည္ ထိုႏိုင္ငံမ်ား မဟုတ္ေခ်။ အသိပညာျပန္လည္ထြန္းကားမႈသည္ ထိုေဒသမ်ားမွ အစျပဳခဲ့သည္မဟုတ္ပါ။ ဥေရာပတြင္ အသိပညာႏွင့္လူ႕ယဥ္ေက်းမႈ စတင္ထြန္းကားရာသည္ စပိန္၊ စစၥလီႏွင့္ အီတလီ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ရေလသည္။ ေဖာ္ျပပါကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားမွ အသိပညာျပန္လည္ရွင္သန္ျခင္း စတင္ခဲ့၏။ ၄င္းေနာက္ ေခတ္သစ္ယဥ္ေက်းမႈ၏မ်ဳိးေစ့မ်ားကို ႀကဲျဖန္႕ခဲ့၏။ ထိုမွတစ္ဆင့္ အျခားဥေရာပတိုင္းျပည္မ်ားသို႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားခဲ့ေပသည္။
အသိပညာႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားသည္ ဥေရာပသို႕ မုစ္လင္မ္တို႕မွတစ္ဆင့္ ေရာက္ရိွခဲ့ျခင္းသာျဖစ္သည္။ မုစ္လင္မ္တို႕၏ေခတ္ မတိုင္မီက ဥေရာပတိုက္သည္ အေမွာင္ကမာၻႀကီးျဖစ္ခဲ့၏။ ထိုကာလမွာ ေမွာင္မိုက္ျခင္းေန႕ရက္မ်ား ဟု သမိုင္းတြင္ ထင္ရွား၏။ မုစ္လင္မ္တို႕သည္ ပင္လယ္ကိုျဖတ္ကာ အာဖရိကမွ ဥေရာပသို႕ ဦးစြာ၀င္ေရာက္ခဲ့ၾက၏။ ေမာ္ရိုကိုမွ စပိန္သို႕ ေရေၾကာင္းခရီးျဖင့္ ေရာက္ခဲ့ၾက၏။ အလားတူပင္ တူနီးရွားမွ ေျမထဲပင္လယ္ကို ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီး စစၥလီႏွင့္ အီတလီသို႕ ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းေနာက္ မုစ္လင္မ္တို႕သည္ ယင္းဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားအတြင္း ပညာႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈ၏အုတ္ျမစ္ကို ခ်ခဲ့ၾကကုန္၏။ အေနာက္ဥေရာပ တစ္ခြင္သို႕ လက္ဆင့္ကမ္းပ်ံ႕ႏွ႕ၿပီး ေနာင္ေသာအခါ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသို႕ ဆိုက္ေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းဟူေသာ အလင္းတန္းကို ဥေရာပသို႕ ထုတ္လႊတ္ေပးခဲ့သူမ်ားမွာ မုစ္လင္မ္မ်ားျဖစ္ၾကေၾကာင္း မည္သူမွ် မျငင္းႏိုင္ခဲ့ပါ။
ထိုေခတ္ကာလတြင္ မုစ္လင္မ္တို႕သည္ ကမာၻကိုခါးေစာင္းတင္ခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္၏။ ထိုေခတ္မုစ္လင္မ္တို႕အေနႏွင့္ ကမာၻေျမ၀ယ္ ေျခတစ္လွမ္း လွမ္းေလတိုင္း ထိုေနရာမွ ပညာေရစမ္း ပန္းထြက္လာ၏၊ သမိုင္းထဲက အေမွာင္ေန႕ရက္မ်ားကို ယဥ္ေက်းမႈထြန္းေတာက္သည့္ကာလအျဖစ္ လွည့္ေျပာင္းေပးခဲ့ၾက၏။ ေနရာတစ္ခုခုတြင္ မုစ္လင္မ္တို႕ အေျခခ်သည့္အခါတိုင္း ေျခာက္ေသြ႕ေျမေပၚ နတ္ဘံုေရစင္ဆိုက္ေရာက္သကဲ့သို႕ ျဖစ္ရသည္အထိ သူတို႕၏အသိပညာျဖန္႕ခ်ိေရးစြမ္းရည္ ျမင့္မားခဲ့ၾကေလသည္။
လန္ဒန္ၿမိဳ႕ရိွ ၿဗိတိသွ်ျပတိုက္ႀကီး၀ယ္ ခရစ္သကၠရာဇ္(774)ခုႏွစ္က သြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ ေရႊဒဂၤါးတစ္ခ်ပ္ရိွ၏။ ေရွးေဟာင္းအဂၤလန္ျပည့္ရွင္ Offa Rax (757 – 796 ) လက္ထက္အတြင္း ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုဒဂၤါး၏မ်က္ႏွာစာတစ္ဖက္တြင္ ထိုဘုရင္၏အမည္ကို ေတြ႕ရၿပီး အျခားတစ္ဖက္တြင္မူကား မုစ္လင္မ္တို႕၏ယံုၾကည္ခ်က္သက္ေသခံစကားရပ္ကို အရဘီဘာသာျဖင့္ ေတြ႕ရေလသည္။ ပေရာ္ဖက္ဆာ Philip K.Hitti က မိမိ၏စာအုပ္ History of the Arabs(1979)၊ စာမ်က္ႏွာ(၃၁၆)တြင္ ထိုဒဂၤါး၏ဓါတ္ပံုကို ေအာက္ပါကဲ့သို႕ ေခါင္းစဥ္တပ္လ်က္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။
အာရဗ္ ဒီနာရ္(ဒဂၤါး)ကို တုပထားေသာ (၇၇၄)ခုႏွစ္မွ အဂၤလို ဆက္ဆြန္ ေရႊဒဂၤါး
(၈)ရာစုႏွစ္မုစ္လင္မ္တို႕သည္ ဂရိေဆး၀ါးပညာယူဆခ်က္မ်ားကို လိုက္စားခဲ့ၾက၏။ သို႕ေသာ္ ၄င္းလမ္းေၾကာင္းေပၚ တစိုက္မတ္မတ္ ရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္ စြမ္းစြမ္းတမံ 
အားထုတ္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္၀ယ္ ေၾကာက္ခမန္းလိလိ တိုးတက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာ၏။ ေနာက္ဆံုးတြင္ သူတို႕သည္ သူတို႕၏ေခတ္ကာလအတြင္း ကမာၻ႕ေဆးးပညာေလာက၏ ဦးေဆာင္သူမ်ားအဆင့္သို႕ ေရာက္ခဲ့ၾကကုန္၏။ သမားေတာ္ႀကီး Avicenna က ၿဗိတိသွ်စြယ္စံုက်မ္း(၁၉၈၄)တြင္ က်မ္းတစ္ေစာင္အေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပထားပံုမွာ –
(မုစ္လင္မ္တို႕ျပဳစုခဲ့ေသာ) ေဆး၀ါးႏွင့္ ကုထံုးနိသွ်က်မ္းႀကီးသည္ ေဆးပညာသမိုင္းတြင္ အေက်ာ္ၾကားဆံုး က်မ္းဂန္မ်ားအနက္ အပါအ၀င္ျဖစ္ေနဆဲပင္ (I/681)
စစၥလီ၏ဘုရင္ ေရာ္ဂ်ာ – ၂(၁၀၉၅ – ၁၁၅၄)သည္ သူ႕ေခတ္ကာလတြင္ ဥေရာပ၏လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ ဘုရင္မ်ားအနက္ တစ္ဦးျဖစ္သည္။ သူူသည္ မိမိပိုင္နက္၏တည္ေနရာအမွန္(နယ္နမိတ္)ကို အတိအက် ေဖာ္ျပႏိုင္ေသာ ကမာၻ႕ေျမပံု တစ္ခုေရးဆြဲရန္ အထူးစိတ္၀င္စားခဲ့၏။ ထိုရည္ရြုယ္ခ်က္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ပညာအျပည့္အ၀ဆံုးသူကို ရွာေဖြေစရာ အလ္အိဒ္ရိစီ ကို ေတြ႕ေလ၏။ သူသည္ ေမာ္ရိုကိုႏိုင္ငံတြင္ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး စပိန္ရိွ မုစ္လင္မ္တကၠသိုလ္မ်ားမွ ပညာသင္ၾကားခဲ့သူျဖစ္သည္။ ထို႕ေနာက္ သူသည္ အာရွ၊ အာဖရိကႏွင့္ ဥေရာပတစ္ေလွ်ုာက္ က်ယ္ေျပာေသာခရီးစဥ္ႀကီးတစ္ခုထြက္ခဲ့၏။ ယဥ္ေက်းမႈျဖစ္ထြန္းစ ထိုေခတ္၏ အထက္ျမက္ဆံုး ပထ၀ီေဗဒပါရဂူမွာ အလ္ အိဒ္ရိစီ ပင္ျဖစ္ေပသည္။ ၿဗိတိသွ်စြယ္စံုက်မ္းတြင္ သူႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ေအာက္ပါအတိုင္း ေရးသားထားေပသည္။
အလ္ အိဒ္ရိစီသည္ စစၥလီႏိုင္ငံ၊ ေနာ္မန္ဘုရင္ ေရာ္ဂ်ာ ၂ ၏အရင္းႏွီးဆံုးမိတ္ေဆြ၊ ၄င္းအျပင္ အႀကံေတာ္ေပးလည္း ျဖစ္၏။ နန္းတြင္း၀ယ္ ပထ၀ီ၀င္ေဗဒပညာရွင္အျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့၏။ ေရာ္ဂ်ာ ၂ က မိမိလိုခ်င္ေသာ ကမၻာ႕ေျမပံုတစ္ခုဖန္တီးရန္ အလ္အိဒ္ရိစီအား စစၥလီသို႕ ဖိတ္ၾကားေခၚယူခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ (9/198)
ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ဘုိးေဘးဘီဘင္ ေရွးအဆက္အႏြယ္မ်ား၏အေျခအေနမွာ ယင္းသို႕ ျဖစ္ပါသည္။ ယေန႕ေသာ္ကား ေျပာင္းျပန္ေဇာက္ထိုး ဆန္႕က်င္ဖက္အေျခအေနသို႕ ဆိုက္ေရာက္ေနပါ၏။ ကမာၻတစ္၀ွန္းရိွ မုစ္လင္မ္တို႕မွာ ျပသနာ၏အရင္းခံမ်ား ျဖစ္ေနၾက၏။ အဖိုးထိုက္တန္လြန္းသူမ်ား မဟုတ္ၾကေလေတာ့။ သိပၸံႏွင့္နည္းပညာဆိုင္ရာ က႑တိုင္းတြင္ ေနာက္ေကာက္ က်ခဲ့ၾကကုန္၏။ ေရွးအတိတ္ မုစ္လင္မ္တို႕ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကကုန္သည့္ ၾသဇာအရိွန္အ၀ါအေျခအေနမ်ဳိးဆိုလွ်င္ မိမိတို႕ဘ၀၏ မည္သည့္ အခန္းက႑မွ် ရိွမေနၾကေတာ့ပါေလ။ ေခါင္းေဆာင္ဆိုသူမ်ားကလည္း မိမိတို႕ဖာသာ ဖန္တီးပံုေဖာ္ထားေသာ စိတ္ကူးယဥ္ သုခဘံု အတြင္း ေရာက္ရိွေစအံ့ ဟု လူတို႕အား ေခ်ာ့သိပ္မိႈင္းတိုက္လ်က္ ရိွၾကကုန္၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ လက္ရိွမုစ္လင္မ္(အမ်ားစု)တို႕မွာ ရယူသူမ်ား ျဖစ္ကုန္ၿပီး ေပးဆပ္သူမ်ား အလ်ဥ္းမဟုတ္ၾကေတာ့။ ယွဥ္ၿပိဳင္ရင္ဆိုင္ျခင္းႏွင့္ ႀကိဳးပမ္းရုန္းကန္ျခင္းတို႕ျဖင့္ အတိၿပီးေသာ ယခုကမာၻႀကီး၀ယ္ တကယ္လို႕မ်ား သူတို႕သည္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ အေနအထားတစ္ရပ္သို႕ မည္သည့္အခါမွ် ျပန္လည္မေရာက္ရိွေတာ့ပါလွ်င္ …………………….
မိမိတို႕၏လုပ္ရပ္သည္ မိမိတို႕၏အက်ဳိးသာ ျဖစ္ရေပအံ့။
ေမာင္လာနာ ၀ဟီဒုဒၵီးန္ ခန္း ၏ Getting What One Deserves ကို ျမန္မာျပန္ဆိုတင္ျပျခင္း ျဖစ္သည္။
စလာမ္၊ ဒုအာအ္ျဖင့္
ဂ်ဴလိုင္ရဲရင့္
