ဒီဇင္ဘာ ၂၉၊ ၂၀၁၇
ရာဇာ တင္ဆက္သည္
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္၏ ပ်ံသန္းမႈ ေကာင္းကင္ေပၚမွာ ပ်ံ၀ဲဖုိ႔ဆုိတဲ့ စိတ္ကူးဟာ လူသားေတြအေပၚ ႏွစ္ေထာင္းေပါင္းမ်ားစြာ စုိးမုိးခဲ့ၿပီး စိန္ေခၚမႈတစ္ခုလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေရွးေဟာင္းအီဂ်စ္လူမ်ိဳးေတြဟာ ဖာ႐ုိဘုရင္ေတြ အေတာင္နဲ႔ ပ်ံသန္းတဲ့ပံုေတြကုိ ေရးဆြဲၿပီး ပ်ံသန္းခ်င္တဲ့ သူတုိ႔ရဲ႕ စိတ္ဆႏၵကုိ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြနဲ႔ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ တ႐ုတ္ေတြ၊ ဂရိေတြနဲ႔ ပါရွန္ေတြမွာလည္း ပ်ံသန္းမႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ရာဇ၀င္ေတြ၊ ဒ႑ာရီေတြ ရွိၾကပါတယ္။
အဲဒီအထဲက အေက်ာ္ၾကားဆံုး ပံုျပင္တစ္ခုကေတာ့ သကၠရာဇ္ ၁၀၀၀ ေလာက္မွာ ေရးသားခဲ့တဲ့ အလ္-ဖီရ္ေဒါင္စီ (Al-Firdawsi) ရဲ႕ Book of Kings (ရွင္ဘုရင္မ်ားအေၾကာင္း) စာအုပ္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ပါရွန္ဘုရင္ ကုိင္ေကာင္၀က္စ္ (Kai Kawus) ဟာ နတ္ဘံုနတ္နန္းကို သြားေရာက္ဖုိ႔ အႀကံရလာတာေၾကာင့္ သူ႕ရဲ႕ ပလႅင္ကုိ ပ်ံသန္းမယ့္ယာဥ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းခဲ့တယ္ဆုိတာပါ။ ပလႅင္ရဲ႕ ေလးဘက္ေလးလံမွာ တုိင္ေလးခုကုိ ေထာင္ၿပီး အသားတုန္းေတြတင္ကာ အလြန္ဆာေလာင္ေနတဲ့ သိန္းငွက္ေတြကုိ တုိင္ရဲ႕ေအာက္ေျခမွာ သံႀကိဳးနဲ႔ခ်ည္ထားပါတယ္။ သိန္းငွက္ေတြက အသားတုံးကုိရဖုိ႔ ပ်ံတက္ရင္ ပလႅင္ပါ ေလေပၚပ်ံေအာင္ ရည္ရြယ္တာျဖစ္ၿပီး ငွက္ေတြ ေမာပန္းလာရင္ေတာ့ ပလႅင္ပ်ံႀကီးလည္း ပ်က္က်မွာ အေသအခ်ာပါပဲ။
အစၥလာမ္မတုိင္ခင္ အာရပ္ေတြရဲ႕ဒ႑ာရီမွာလည္း မုိးေပၚပ်ံတဲ့ ေမွာ္ဆရာေတြအေၾကာင္း၊ ငွက္ေတြအေၾကာင္း၊ တန္ခုိးရွင္ေတြအေၾကာင္း၊ နတ္သားေတြအေၾကာင္း ပံုျပင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိခဲ့ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြအတြက္ ပ်ံသန္းျခင္းဆုိတာ နာမ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အဆင့္အတန္းတစ္ခုပါ။ အက်င့္သီလ စင္ၾကယ္စြာေနထုိင္ကာ အခ်ိန္အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ တရားအားထုတ္ က်င့္ႀကံၿပီးတဲ့ေနာက္ ဒီအဆင့္အတန္းကုိ ရရွိကာ မုိးေပၚပ်ံတက္ႏုိင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
တကယ္ ေလေပၚမွာပ်ံႏုိင္တဲ့ စက္တစ္ခုကို စတင္တည္ေဆာက္ကာ ပ်ံသန္းျပခဲဲ့တဲ့ ပထမဆံုး မြတ္စလင္က ၉ ရာစု ေကာ္ဒုိဘာက အဘတ္စ္ အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္ (Abbas ibn Firnas) ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ပ်ံသန္းမႈကုိ ပထမဆံုးလုပ္တဲ့ လူသားလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဖီရ္နက္စ္ဟာ သူ႕ေခတ္ သူ႕အခါက စြယ္စံုရ ပညာရွင္တစ္ဦး ျဖစ္ၿပီး၊ ထင္ရွားတဲ့ ကဗ်ာဆရာ၊ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္၊ ဂီတပညာရွင္နဲ႔ အင္ဂ်င္နီယာတစ္ေယာက္ပါ။ ဒါေပမယ့္ သူ႕ရဲ႕ အႀကီးမားဆံုး ဂုဏ္သတင္းက လူသားကုိ ေလထဲမွာ ပ်ံသန္းေစတဲ့ ကိရိယာတစ္ခု ပထမဆံုး တီထြင္ႏုိင္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ သဲထူတဲ့ေနရာေတြမွာ အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပ်ံသန္းကာ သူ႕ရဲ႕ ကိရိယာကုိ ပုိမုိေကာင္းမြန္ေအာင္ ဖီရ္နက္စ္က ျပင္ဆင္ခဲ့ၿပီး ေကာ္ဒုိဘာမွာ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သ႐ုပ္ျပပ်ံသန္းမႈ ႏွစ္ႀကိမ္ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ထင္ရွားပါတယ္။
ပထမဆံုးပ်ံသန္းမႈကုိ သကၠရာဇ္ ၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သစ္သားဖရိန္နဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ ပုိး၀တ္႐ံုကုိ ခႏၶာကိုယ္မွာခ်ည္ကာ ေကာ္ဒုိဘာ ဂ်ာေမဗလီႀကီးရဲ႕ မင္နာရတ္ေမွ်ာ္စင္ကေန ပ်ံသန္းျပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပ်ံသန္းမႈဟာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ဘဲ အက်ေတာ္တာေၾကာင့္ ဖီရ္နက္စ္ဟာ အသက္ေဘးက လြတ္ခဲ့ၿပီး ဒဏ္ရာအနည္းသာ ရခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ အေစာဆံုး ေလထီးခုန္မႈေတြထဲက တစ္ခုအျဖစ္ မွတ္ယူခံခဲ့ရပါတယ္။ အေနာက္တုိင္းရင္းျမစ္ေတြက ဖီရ္နက္စ္ကုိ လက္တင္နာမည္မွားနဲ႔ အာရ္မင္ ဖီရ္မန္လုိ႔ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
အစ္ဗ္ေန႔ ဖီရ္နက္စ္ဟာ အေတြ႕အႀကံဳကေန ေကာင္းမြန္စြာ သင္ယူႏုိင္သူတစ္ေယာက္ပါ။ သူ႕ရဲ႕ ေနာက္ထပ္ဒီဇုိင္းကုိ ပုိေကာင္းေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕တီထြင္မႈကုိ ကုိယ္ေတြ႕ႀကံဳသူေတြရဲ႕ ေဖာက္သည္ခ်မႈ၊ အလယ္ေခတ္မွတ္တမ္းေတြမွာ ေဖာ္ျပထားမႈေတြအရ ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕ ေလေပၚ၀ဲ ကိရိယာမွာ ေတာင္ပံႀကီးႏွစ္ခု ပါ၀င္တယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၂၀၀ အရင္က အသက္ ၇၀ နီးပါးရွိေနၿပီျဖစ္တဲ့ အဘုိးအုိ ဖီရ္နက္စ္ဟာ ပ်ံသန္းတဲ့ အစီအနင္းတစ္ခုကုိ ပုိးထည္၊ သိန္းငွက္အေမႊးေတြနဲ႔ ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္ဆုိတာ သိရွိရပါတယ္။
ဒုတိယအႀကိမ္ သ႐ုပ္ျပပ်ံသန္းမႈကုိ ဖီရ္နက္စ္ဟာ ေကာ္ဒုိဘာဆင္ေျခဖံုး ႐ူဆာဖာေဒသက ေတာင္တစ္ခုေပၚကေန ျပဳလုပ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုိးပိတ္စေပၚမွာ သိန္းငွက္အေမႊးေတြနဲ႔ စီရင္ထားတဲ့ ငွက္ေတာင္ပံ၀တ္စုံကုိ ခႏၶာကုိယ္မွာ ပုိးႀကိဳးေတြနဲ႔ ခုိင္ခံ့ေအာင္ခ်ည္ထားၿပီး ေတာင္ေပၚတက္သြားတဲ့ ဖီရ္နက္စ္ကုိ လူအုပ္ႀကီးက ေမွ်ာ္တလင့္လင့္နဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမဆံုး သူ႕ရဲ႕ လက္ႏွစ္ဖက္မွာ တပ္ဆင္ထားတဲ့ ေတာင္ပံေတြနဲ႔ ဘယ္လုိ ပ်ံသန္းမလဲဆုိတဲ့ အစီအစဥ္ကုိ ဖီရ္နက္စ္က လူထုကုိ ရွင္းခဲ့ပါတယ္။
“မၾကာခင္မွာ ကၽြန္ေတာ္ဟာ ခင္ဗ်ားတုိ႔ကုိ အံ့ၾသမွင္သက္ေစမွာပါ။ ဒီေတာင္ပံေတြကုိ တစ္ဖ်တ္ဖ်တ္ခတ္ၿပီး ငွက္တစ္ေကာင္လုိ ပ်ံ၀ဲဆင္းသက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အားလံုးအဆင္ေျပမယ္ဆိုရင္တာ့ အခ်ိန္အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ ေလေပၚမွာ ၀ဲပ်ံကာ အႏၱရာယ္ကင္းကင္းနဲ႔ ခင္ဗ်ားတုိ႔ဆီကုိ ျပန္လာႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္”
ဖီရ္နက္စ္ဟာ ေတာ္ေတာ္ျမင့္ျမင့္မွာ ၁၀ မိနစ္ေလာက္ ပ်ံသန္းႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ ေျမျပင္ေပၚအဆင္းမွာ တစ္ရွိန္ထုိးက်ခဲ့ၿပီး ေတာင္ပံေတြ ပ်က္ဆီးကာ ခါး႐ုိးႏုတစ္ခုလည္း က်ိဳးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဖီရ္နက္စ္က အၿမီးရဲ႕ အခန္းက႑ကို နားလည္သြားၿပီး ငွက္ေတြ ေျမျပင္ကုိဆင္းတဲ့အခါ အၿမီးအားျပဳ ဆင္းတာျဖစ္ကာ သူ႕မွာ ဒီလုိ အၿမီးမပါတဲ့အတြက္ ပ်က္က်ခဲ့တာလုိ႔ မိတ္ေဆြေတြကုိ ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။
ေခတ္သစ္ ေလယာဥ္ေတြအားလံုးဟာ ေျမျပင္ေပၚဆင္းတဲ့အခါမွာ ေနာက္ဘီးကုိ အရင္ခ်ၿပီး ဒါဟာ ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕မွတ္ခ်က္ကုိ သက္ေသျပေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကုိ ႀကံဳေတြ႕လုိက္ရတဲ့တစ္ေယာက္က “သူဟာ ငွက္တစ္ေကာင္လုိ ေတာ္ေတာ္ေ၀းေ၀း ပ်ံသန္းႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ စပ်ံတဲ့ေနရာကုိ တစ္ရွိန္ထုိးျပန္က်ခဲ့ၿပီး ခါးလည္း ေတာ္ေတာ္ထိသြားပါတယ္။ ငွက္ေတြဟာ ေျမေပၚကုိ အၿမီးအားျပဳၿပီး သာသာေလးဆင္းတယ္ဆုိတာ သူ မသိခဲ့တာေၾကာင့္ အၿမီးထည့္ဖုိ႔လည္း ေမ့သြားခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။
ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕ ဒီႀကိဳးပမ္းဟာ လီယုိနာဒုိ ဒါဗင္ခ်ီက ပ်ံသန္းႏုိင္တဲ့စက္တစ္ခုကုိ ပံုေဖာ္ေရးဆြဲမႈ၊ ႐ုိက္ညီေနာင္ရဲ႕ ပထမဆံုး ေလယာဥ္တီထြင္မႈ မတုိင္ခင္ ရာစုႏွစ္ခ်ီအရင္က ေပၚေပါက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ကံမေကာင္းတာက ဒီပ်ံသန္းမႈမွာ ဒဏ္ရာရသြားတာေၾကာင့္ ဖီရ္နက္စ္ဟာ ေနာက္ပုိင္းမွာ စမ္းသပ္မႈေတြ ထပ္မလုပ္ႏုိင္ေတာ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူဟာ အရည္အခ်င္းရွိသူတစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး သူ႕အလုပ္သင္ေတြထဲက တစ္ေယာက္ေယာက္ကုိ ပုိေကာင္းတဲ့တစ္ခု ဖန္တီးဖုိ႔ လမ္းညႊန္ခဲ့ပါတယ္။
ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕ ဒီပ်ံသန္းတဲ့ကိရိယာကုိ ေရာ္ဂ်ာ ေဘကြန္ (Roger Bacon) က သူ႕ရဲ႕စာအုပ္မွာ ေအာ္နီသုိပတာ (Ornithopter) လုိ႔ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ ၁၂၆၀ ခုႏွစ္မွာ ေဘကြန္ဟာ On the Marvelous Powers of Art and Nature (အႏုပညာႏွင့္ သဘာ၀၏ အံ့ခ်ီးဖြယ္ စြမ္းအားမ်ားျဖင့္) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး လူသားေတြ ပ်ံသန္းႏုိင္မယ့္ နည္းလမ္း ၂ မ်ိဳးကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ ေနာက္ပုိင္းမွာ ေအာ္နီသုိပတာလုိ႔ သိၾကတဲ့ ကိရိယာအေၾကာင္း အၾကမ္းဖ်င္းျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ေလ ျဖည့္ထားတဲ့ ေဘာလံုးအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီး ေတာ္ေတာ္အေသးစိတ္ ေရးထားတာပါ။ ေဘကြန္ဟာ ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕ဇာတိ ေကာ္ဒုိဘာမွာ ပညာသင္ယူခဲ့တယ္လုိ႔လည္း သိရပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေအာ္နီသုိပတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေခတ္ၿပိဳင္ မြတ္စလင္သိပၸံက်မ္းေတြကုိ မွီညမ္းေရးထားတာမ်ိဳး ျဖစ္ဖြယ္ရွိပါတယ္။ ေအာ္နီသုိပတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မြတ္စလင္သိပၸံက်မ္းေတြကေတာ့ အဲဒီကတည္းက ေပ်ာက္ပ်က္သြားခဲ့ပါတယ္။
အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္ဟာ သကၠရာဇ္ ၈၈၇ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ေရးသားမႈေတြ တစ္ခုမွ ဒီေန႔အခ်ိန္မွာ မရွိေတာ့ပါဘူး။ သူ႕ေခတ္တုန္းက အသက္ရွင္သူတစ္ခ်ိဳ႕ရဲ႕ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္မႈေတြ၊ ရာဇ၀င္ဆရာေတြရဲ႕ ေဖာ္ျပမႈေတြကေနတစ္ဆင့္ သူ႕ရဲ႕အေၾကာင္းကုိ ျပန္လည္ စုစည္းရတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္ေနာက္ပုိင္းမွာ မြတ္စလင္ေရာ၊ မြတ္စလင္မဟုတ္သူေတြပါ ေလေပၚပ်ံသန္းႏိုင္ေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ခဲ့ၾကၿပီး၊ စမ္းသပ္ပ်ံသန္းမႈ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ တူရကီ ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အလ္-ဂ်ဴဟာရီ (Al-Juhari) ဟာ သစ္သားနဲ႔ ႀကိဳးေတြအသံုးျပဳၿပီး ဖန္တီးထားတဲ့ ေတာင္ပံကုိသံုးကာ အူလူဗလီ (Ulu Mosque) ရဲ႕ မင္နာရတ္ေမွ်ာ္စင္ေပၚကေန ခုန္ခ်ပ်ံသန္းျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ဘဲ ေျမျပင္ေပၚပ်က္က် ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ သကၠရာက္ ၁၁ ရာစု အဂၤလိပ္ ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး အီလ္မာ ေအာ့ဖ္ မာလ္မက္စ္ဘူရီ (Eilmer of Malmesbury) ဟာ ၁၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ တာ၀ါတစ္ခုေပၚကေန ပ်ံသန္းျပကာ ေပ ၆၀၀ ေလာက္ အကြာအေ၀းကုိ ေရာက္ခဲ့ေပမယ့္ အၿမီးမပါတဲ့အတြက္ တစ္ရွိန္ထိုးျပဳတ္က်ကာ ေျခေထာက္ႏွစ္ဖက္စလံုး က်ိဳးသြားခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီႀကိဳးပမ္းမႈေတြေနာက္ပုိင္းမွာ လူသားရဲ႕ ေလေၾကာင္းသမုိင္းဟာ ေခတၱၿငိမ္သက္ခဲ့ၿပီး နာမည္ေက်ာ္ ဖေလာ့ရင့္ အႏုပညာရွင္နဲ႔ သိပၸံပညာရွင္ လီယုိနာဒုိဒါဗင္ခ်ီရဲ႕ လက္ထက္ေရာက္မွ ျပန္လည္တစ္ေခတ္ဆန္းခဲ့ပါတယ္။
လီယုိနာဒုိ ဒါဗင္ခ်ီဟာ လူသားေတြ ပ်ံသန္းႏုိင္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားမႈမွာ လက္ေတြ႕က်တဲ့ သိပၸံဆုိင္ရာ အယူဆကုိ သြတ္သြင္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ကုိယ္တုိင္ မပ်ံသန္းခဲ့ေပမယ့္ သူဟာ လူေတြရဲ႕ ေက်ာကုန္းမွာ တပ္ဆင္ပ်ံသန္းရတဲ့ ေအာ္နီသုိပတာလုိ႔ေခၚတဲ့ ငွက္အေတာင္ပံ အပါအ၀င္ ေလယာဥ္ပ်ံ၊ ပ်ံသန္းမႈဆုိင္ရာနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကုိ ပံုေတြ၊ စာေတြနဲ႔တကြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဂလုိက္ဒါလို ယာဥ္မ်ိဳး ေရးဆြဲထားတာေတြလည္းရွိၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕က ဒါကုိ ဟယ္လီေကာ္ပတာလုိ႔ေတာင္ ေခၚဆုိၾကပါတယ္။
၁၆၆၃ ခုႏွစ္မွာ လာဂါရီ ဟာဆန္ ဆီလီဗီ (Lagari Hasan Celebi) ဆုိ႔တဲ့ တာ့ခ္လူမ်ိဳးတစ္ေယာက္ဟာ ေလာင္စာအျဖစ္ ယမ္းမႈန္႔ ေပါင္ ၃၀၀ ကုိ အသံုးျပဳၿပီး လူစီးတဲ့ ဒံုးပ်ံကုိ ပထမဆံုး တီထြင္ပစ္လႊတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ကုိ ပန္းခ်ီဆရာတစ္ေယာက္က ေရးဆြဲ မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါတယ္။ ၀ီလီယံ အီး ဘာ႐ုိး (William E.Burrows) က သူ႕ရဲ႕ The New Ocean: The Story of the First Space Age (သမုဒၵရာသစ္ – အာကာသေခတ္သစ္အေၾကာင္း) စာအုပ္မွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
“လာဂါရီ ဟာဆန္ ဆီလီဘီ ဆုိတဲ့ တာ့ခ္လူမ်ိဳးတစ္ေယာက္ဟာ ဆူလ္တန္ မူရဒ္ ၄ (Sultan Murad IV) ရဲ႕ သမီး ကာယာ ဆူလ္တန္ (Kaya Sultan) ေမြးဖြားတဲ့အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ယမ္းမႈန္႔ ၅၄ ေပါင္ကုိ အသံုးျပဳၿပီး ေကာင္းကင္ေပၚကုိ ပစ္ေဖာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီဒံုးပ်ံက ဆီလီဘီကုိ ေလထဲ ေခၚေဆာင္သြာၿပီး ခပ္ျမင့္ျမင့္ေရာက္တဲ့အခါ သူဟာ ေတာင္ပံေတြကိုျဖန္႔ကာ နန္းေတာ္ရဲ႕အေရွ႕မွာ အႏၱရာယ္ကင္းစြာ ဆင္းျပႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆီလီဘီဟာ ေရႊတံုးတစ္အိတ္ ဆုလာဘ္အျဖစ္ ရခဲ့ၿပီး ျမင္းတပ္အရာရွိလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ခ႐ုိင္းမီးယားတုိက္ပြဲမွာ က်ဆံုးသြားတယ္လုိ႔ ေျပာစမတ္ရွိပါတယ္”
၁၇ ရာစုမွာ ေနာက္ထပ္ တာ့ခ္လူမ်ိဳးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟာဇာဖန္ အဟ္မဒ္ ဆီလီဘီ (Hazaren Ahmed Celebi) ဟာ ေတာင္ပံမွာ သိမ္းငွက္အေမႊးေတြကုိခ်ည္ကာ ပ်ံသန္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ပါတယ္။ စမ္းသပ္မႈ ၉ ႀကိမ္ျပဳလုပ္ၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာ ေတာင္ပံေနာက္ဆံုးဒီဇုိင္းကုိ ဟာဇာဖန္က ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ပ်ံသန္းမႈက ၁၆၃၈ ခုႏွစ္ အစၥတန္ဘူလ္ၿမိဳ႕က ေဘာ့စ္ပုိရက္စ္ေရလက္ၾကားအနီး ဂါလာတာတာ၀ါက ပ်ံသန္းမႈျဖစ္ၿပီး ေရလက္ၾကားရဲ႕တစ္ဖက္ကုိ ေအာင္ျမင္စြာ ဆင္းျပႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကုိ ကုိယ့္ေတြ႕ႀကံဳခဲ့တဲ့ တူရကီသမုိင္းပညာရွင္ အီဗ္လီယာ ဆီလီဘီက ‘နာမည္ေက်ာ္ တူရကီ ပ်ံသန္းေရးသမားဟာ သိန္းငွက္ေတြရဲ႕ ပ်ံသန္းမႈကုိ ေလ့လာမႈကေန ထြက္လာတဲ့ အလ္-ဂ်ဴဟာရီ (Al-Juhari) ရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈကုိ ျပင္ဆင္၊ ခ်ိန္ညႇိကာ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ ဟာဇာဖန္ဟာ သူ႕ရဲ႕ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ လာဘ္လာဘအျဖစ္ ေရႊတံုးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရရွိခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ သမုိင္း၀င္ပ်ံသန္းမႈကုိ ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ တူရကီ စာတုိက္တံဆိပ္ေခါင္းမွာလည္း သူ႕ပံုကုိ ႐ုိက္ႏွိပ္ခဲ့ပါတယ္’ လုိ႔ သူ႕ရဲ႕ A Book of Travel (ခရီးသြားမွတ္တမ္း) မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ေဘာ့စ္ပုိရက္စ္ ေရလက္ၾကားကုိ ျဖတ္ၿပီး ပ်ံသန္းခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္း မီးပံုးပ်ံနဲ႔ ေလေပၚပ်ံမယ့္ အစီအစဥ္ကုိ လူသိရွင္ၾကား ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူကေတာ့ မြန္႔ဂုိလ္ဖုိင္ယာ (Montgolfier) ညီအစ္ကို ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ဒီပ်ံသန္းမႈမွာ သုိးတစ္ေကာင္၊ ဘဲတစ္ေကာင္နဲ႔ ၾကက္ဖတစ္ေကာင္တုိ႔ကုိ တင္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ သီတင္းပတ္အနည္းငယ္အၾကာမွာေတာ့ သိပၸံဆရာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဂ်န္ ဖရန္ကုိအစ္ ပီလဲထရီ ဒီ ႐ုိဇီယာ (Jean Francois Pilatre de Rozier) နဲ႔ စစ္တပ္အရာရိွ မားကြစ္ ဒီ အာလန္ဒက္စ္ (Mrquis d’rlandes) တုိ႔ဟာ မီးပံုပ်ံနဲ႔ ပဲရစ္ၿမိဳ႕ေပၚမွာ ၉ ကီလုိမီတာ (၅.၆ မုိင္) ေလာက္ ပ်ံသန္းျပခဲ့ၿပီး ကမၻာ့ ပထမဆံုး ေလေၾကာင္းခရီးသြားေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
၁၉ ရာစု ေလေၾကာင္းနယ္ပယ္မွာ ထင္ရွားသူက ဂ်ာမန္ႏုိင္ငံသား အုိတုိ လီလီယန္သဲလ္ (Oto Lilienthal) ဆုိသူျဖစ္ၿပီး ေျမျပင္က ပင့္တက္အား၊ အသံုးအ၀င္ဆံုး ေတာင္ပံအေကြးပံုစံ၊ ေတာင္ပံရဲ႕ မတူညီတဲ့ ေထာင့္ခ်ိဳးေတြေၾကာင့္ ဖိအားေျပာင္းလဲၿပီး ေရြ႕လ်ားမႈ စတာေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ၿပီး ဒါေတြဟာ ေလယာဥ္တစ္ခု တည္ၿငိမ္ဖုိ႔အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕မွာ လက္နဲ႔ ခ်ိတ္လုိက္ရတဲ့ ဂလုိက္ဒါေကာင္းေကာင္းတစ္ခု ရွိခဲ့ေပမယ့္ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ ဘာလင္က ေတာင္းကုန္းေတြေပၚမွာ ပ်ံသန္းစဥ္ ေလတစ္ခ်က္အေ၀ွ႔မွာ ဂလိုက္ဒါက တစ္ရွိန္ထုိး က်ဆင္းၿပီး ျပန္မထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္တာေၾကာင့္ ပ်က္က်ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။
၁၉၀၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္ေန႔မွာ ႐ုိက္ညီေနာင္ လုပ္ခဲ့တဲ့ ပ်ံသန္းမႈဟာ လူေတြသိထားတဲ့ ေလေၾကာင္းသမုိင္းမွာ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ီလ္ဘာ ႐ုိက္ (Wilbur Wright) ဟာ အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္လုိ ငွက္ေတြကို အာ႐ံုစုိက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ငွက္ေတြဟာ ေဘးဟန္ခ်က္ ထိန္းတဲ့အခါမ်ိဳး၊ ေဘးလွည့္တဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ေတာင္ပံကုိ ေကြးၿပီး လွည့္တယ္ဆုိတာ ၀ီလ္ဘာ ႐ုိက္က သတိထားမိခဲ့ၿပီး ဒီလုိ ေရြ႕လ်ားမႈစနစ္ ပါ၀င္တဲ့ စြန္တစ္ခုကုိ တီထြင္ကာ စမ္းသပ္ခဲ့ပါတယ္။
စက္အားနဲ႔သြားတဲ့ ေလယာဥ္ကုိ မတီထြင္ခင္မွာ ႐ုိက္ညီေနာင္ဟာ ဂလုိက္ဒါေတြကို အသံုးျပဳ ပ်ံသန္းခဲ့ၿပီး ‘မေတာ္တဆျဖစ္ရပ္မ်ိဳးကုိ ေရွာင္ရွားဖုိ႔၊ လုိအပ္တဲ့ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြရဖုိ႔’ ရည္ရြယ္တာျဖစ္ပါတယ္။ ေလယာဥ္ကုိ ေကြ႕တဲ့အခါမွာ ပုိမုိညင္သာဖုိ႔အတြက္ သူတုိ႔ႏွစ္ေယာက္ဟာ အၿမီးပုိင္းနဲ႔ ေတာင္ပံေတြမွာ တက္မေတြ တပ္ဆင္ကာ ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳတဲ့ အေရးပါတဲ့ နည္းလမ္းတစ္ခုကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ အသံုးျပဳႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၀၈ ခုႏွစ္မွာ ၀ီလ္ဘာ ႐ုိက္ဟာ ျပင္သစ္မွာ သူတုိ႔ရဲ႕ေလယာဥ္ပ်ံကုိ ပထမဆံုး ပ်ံသန္းျပခဲ့ၿပီး တစ္ႏွစ္အတြင္း ဟင္နရီ ဖာမန္ (Henri Farman) နဲ႔ လူး၀စ္ ဘလီရီေယာ့တ္ (Bleriot) တုိ႔ကလည္း ပ်ံသန္းမႈေတြကုိ တုိးခ်ဲ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီလုိ ေလေၾကာင္းသမုိင္း၊ အာကာသအထိ ခရီးေပါက္မႈေတြဟာ ေလေပၚပ်ံတက္ဖုိ႔ဆုိတဲ့ စိတ္ကူးကုိ သိန္းငွက္အေမႊး၊ ပုိးပိတ္စေတြနဲ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့တဲ့ အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္ဆုိတဲ့ လူတစ္ေယာက္ကေန စတင္ခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္
