ေအာက္တုိဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၇
ရာဇာ တင္ဆက္သည္
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
– ၁၃ ရာစုက မြတ္စလင္ကမၻာက စစ္ေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ေခတ္မီၿပီး လက္ပစ္ဗံုး၊ ဆာလဖာဗံုး၊ အေျမႇာက္၊ ဒံုးက်ည္နဲ႔ ေတာ္ပီဒုိေတြလုိ အဲဒီေခတ္က လက္နက္ဆန္းေတြအေၾကာင္း ပါ၀င္ပါတယ္။ စစ္လက္နက္ နည္းပညာမွာ အေရးပါဆံုး စာအုပ္ေတြထဲကတစ္ခုဟာ ဆီးရီးယားပညာရွင္ ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္ (Hasan al-Rammah) က သကၠရာဇ္ ၁၂၇၀ ေလာက္မွာ ရးသားခဲ့တဲ့ Book of Horsemanship and Ingenious War Devices (ျမင္းစီးသူရဲအတတ္ႏွင့္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းဆုိင္ရာက်မ္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဒံုးက်ည္အေၾကာင္း ပထမဆံုး ေဖာ္ျပထားမႈအပါအ၀င္ လက္နက္အသစ္အဆန္း တီထြင္ထုတ္လုပ္မႈကုိ ပံုေတြနဲ႔တကြ ေရးသားထားပါတယ္။ ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္ရဲ႕ ဒီစာအုပ္ထဲက ဒံုးက်ည္အေၾကာင္း ေရးသားထားမႈကုိ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၀ါရွင္တန္ဒီစီက အမ်ိဳးသား ေလေၾကာင္းအာကာသဆုိင္ရာျပတုိက္မွာ ျပသထားပါတယ္။
တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြဟာ ပထမဆံုး ယမ္းမႈန္႔ကုိ တီထြင္ခဲ့တာပါ။ ယမ္းမႈန္႔မွာ ပါ၀င္ပစၥည္းျဖစ္တဲ့ ယမ္းစိမ္းကုိ သူတုိ႔ ထုတ္လုပ္ႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ မီး႐ွဴး၊ မီးပန္းေလာက္မွာသာ အသံုးျပဳခဲ့ဖြယ္ရွိပါတယ္။ BBC ရဲ႕ What the Ancients Did for Us အစီအစဥ္အတြက္ စံုစမ္းေလ့လာမႈအရ မြတ္စလင္ ဓာတုေဗဒပညာရွင္ေတြဟာ စြမ္းအားျမင့္ ယမ္းမႈန္႔ေဖာ္ျမဴလာကုိ ေဖာ္ထုတ္ကာ လက္နက္ေတြမွာ ပထမဆံုး အသံုးျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။
ယမ္းမႈန္႔ကုိ မွန္ကန္တဲ့ အခ်ိဳးအစားရေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏုိင္တာ၊ ပုိတက္ဆီယံႏုိက္ထရိတ္ကုိ မသန္႔စင္ႏုိင္တာေၾကာင့္ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြဟာ အဲဒါကုိ ေဖာက္ခြဲေရးပစၥည္းေတြမွာ မသံုးခဲ့ၾကပါဘူး။ ၁၄၁၂ ခုႏွစ္မွာ Huo Lung Ching ေရးသားၿပီး ေပါက္ကြဲေစတတ္မႈအတြက္ ယမ္းအခ်ိဳးအစားေတြကုိ အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားတဲ့ စာအုပ္မထြက္ခင္အထိ ဒါမ်ိဳး မလုပ္ႏုိင္ခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီအရင္ ႏွစ္ ၁၀၀ ေလာက္ကတည္းက ထြက္ခဲ့တဲ့ ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္ရဲ႕ စာအုပ္မွာ ပုိတက္ဆီယမ္ႏုိက္ထရိတ္ သန္႔စင္မႈနည္းလမ္းကုိ ပထမဆံုး ရွင္းျပႏုိင္ခဲ့တာ ျဖစ္ၿပီး ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ပစၥည္းေတြ ျပဳလုပ္နည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိလည္း ဒီစာအုပ္မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။
ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္၏ Book of Horsemanship and Ingenious War Devices က်မ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ၁၃ ရာစု စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ား “Baybars ေတြဦးေဆာင္တဲ့ အစၥလာမ့္စစ္တပ္ႀကီးေတြဟာ ၁၂၄၉ ခုႏွစ္ က်ဴးေက်ာ္သူ ခ႐ူးဆိတ္သာသနာျပဳစစ္သည္ေတြနဲ႔ စစ္ပြဲမွာ ယမ္းကုိအသံုးျပဳႏုိင္ျခင္းက အဆံုးအျဖတ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အီဂ်စ္က အလ္-မန္ဆူရာေဒသ တုိက္ပြဲမွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြက ေတာ္ေတာ္ေလးေၾကာက္စရာေကာင္းကာ၊ စြမ္းအားလည္းျပင္းခဲ့တာေၾကာင့္ ျပင္သစ္စစ္တပ္ႀကီး တပ္ဆုပ္ကာ ဘုရင္ လူး၀စ္ ၈ အဖမ္းခံရတဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ BBC ရဲ႕ What the Ancients Did For Us အစီအစဥ္ကို တင္ဆက္သူ အမာနီဇာအင္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
၁၅ ရာစုက ေအာ္တုိမန္ေတြအသံုးျပဳခဲ့တဲ့ အေျမႇာက္ေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ေလး ေကာင္းမြန္ခဲ့ၿပီး ၁၈ တန္ရွိတဲ့ အဲဒီ ေၾကးအေျမာက္ႀကီးကုိ ယူေကက ပုိ႔စ္ေမာက္ၿမိဳ႕မွာရွိတ့ဲ ေဖာ့တ္နဲလ္ဆင္ျပတုိက္မွာ ျပသထားပါတယ္။ အေျမာက္တစ္ခုလံုးရဲ႕ အရွည္ဟာ ၁၆ ေပေက်ာ္ရွိၿပီး အခ်င္းက ၂ ေပေလာက္ရွိတာေၾကာင့္ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ရာမွာ လြယ္ကူဖုိ႔အတြက္ အေျမႇာက္ကုိ ၂ ပုိင္းလုပ္ကာ ၀က္အူနဲ႔ ဆြဲထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေျမႇာက္ေျပာင္းရဲ႕ အရွည္က ၁၀ ေပနီးနီးရွိၿပီး ယမ္းမႈန္႔ထည့္တဲ့အေပါက္က အခ်င္း ၁ ေပေလာက္ ရွိပါတယ္။ ဒီအေျမႇာက္ႀကီးမတုိင္မီ ဥေရာပမွာ ျဖဳတ္လုိ႔၊ တပ္လုိ႔ရတဲ့ အေျမႇာက္မ်ိဳး ဒီေလာက္ ႀကီးႀကီးမားမား မရွိပါဘူး။
ဒီထူးထူးျခားျခား အေျမႇာက္ႀကီးကုိ ၁၄၆၄ ခုႏွစ္မွာ ဆူလ္တန္ မဟ္မဒ္ ၂ (Sultan Mehmed II) ရဲ႕အမိန္႔နဲ႔ သြန္းလုပ္ခဲ့တျဖစ္ပါတယ္။ ဆူလ္တန္ မဟ္မဒ္ဟာ စစ္လက္နက္ပစၥည္း၊ အထူးသျဖင့္ အေျမႇာက္ေတြကုိ အလြန္စိတ္၀င္စားၿပီး ကြန္စတီႏုိပယ္ကုိ ၀ုိင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ အရင္က မရွိဖူးေသးဘဲ ပစ္လုိက္ရင္ အေျမႇာက္ဆံ တစ္မုိင္ေလာက္အထိေရာက္မယ့္ အေျမႇာက္ႀကီးတစ္ခုကုိ သြန္းလုပ္ဖုိ႔အတြက္ သူ႕ရဲ႕ လက္နက္ခဲယမ္း ပညာရွင္ကုိ အမိန္႔ေပးခဲ့ပါတယ္။
ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္ တီထြင္ခဲ့သည့္ ပထမဆံုး ေတာ္ပီဒုိ ကားခ်ပ္
အဲဒီအေျမႇာက္ႀကီးကုိ ရရွိဖုိ႔အတြက္ ၿဗိတိန္သွ်ဘုုရင္မ ဗစ္တုိးရီးယားဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေလာက္ ေအာ္တုိမန္ ျပည့္ရွင္ေတြကုိ စြဲေဆာင္ခဲ့ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။ ေအာ္တုိမန္ျပည့္ရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဆူလ္တန္ အဘ္ဒူလ္ အဇစ္ (Sultan Abdul Aziz) ဥေရာပကုိ သြားေရာက္လည္ပတ္တဲ့အခါ ဗစ္တုိးရီးယား ဘုရင္မဟာ ဒီအေျမႇာက္ရရွိဖုိ႔အတြက္ အလ္ဒူလ္အဇစ္ကုိ ႏွစ္ကုိယ္ၾကား ေမတၱာရပ္ခံခဲ့ၿပီး တစ္ႏွစ္ၾကာတဲ့အခါ ဆူလ္တန္ဟာ ဒီအေျမႇာက္ကုိ လက္ေဆာင္အေနနဲ႔ ေပးပုိ႔ခဲ့ပါတယ္။ ဒါဒါနီလက္စ္ၿမိဳ႕ (Dardanelles) ကေန လန္ဒန္ကို ပုိ႔ေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ၁၈၆၈ ခုႏွစ္မွာ ဒီ ဆူလ္တန္မဟ္မဒ္အေျမႇာက္ကုိ ပုိ႔စ္ေမာက္ျပတုိက္မွာ စတင္ျပသခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအေျမႇာက္ႀကီးဟာ ‘ဥေရာပသမုိင္းမွာ အေရးပါဆံုး အေျမႇာက္တစ္လက္’ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဗစ္တုိးရီးယား ဘုရင္မက လုိခ်င္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြဟာ ဒံုးက်ည္ေတြ၊ ပထမဆံုး ေတာ္ပီဒုိေတြကုိလည္း တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီဒံုးက်ည္ကုိ ‘အလုိအေလ်ာက္သြားၿပီး ေပါက္ကြဲေစတဲ့ ဥႀကီး’ လုိ႔ေခၚတြင္ခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္ပီဒုိကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ေသသပ္ၿပီး ဒံုးက်ည္ကုိပဲ ေရေပၚရွပ္ေျပးႏုိင္ေအာင္ ဖန္တီးထားတာပါ။ ဟာဆန္ အလ္ ရမၼာဟ္ (Hasan al Rammah) ရဲ႕ စာအုပ္ထဲက ေတာ္ပီဒုိလုပ္နည္းမွာ သံဒယ္အိုးႏွစ္ခုကုိ သကၠလပ္စနဲ႔ တင္းေနေအာင္ခ်ည္ကာ အဖ်ားမွာ လွံပံုသ႑ာန္ အခၽြန္လုပ္ထားပါတယ္။ အထဲမွာ ယမ္းစိမ္းပါ၀င္တဲ့ ေပါက္ကြဲေစတဲ့ ျဒပ္ေပါင္းကုိ ထည့္သြင္းၿပီး အေနာက္ဖက္မွာ သစ္သားေခ်ာင္းႏွစ္ခုနဲ႔ အၿမီးပံုစံလုပ္ကာ ဒံုးက်ည္နဲ႔ တြန္းအားေပးၿပီး ေရြ႕လ်ားေစတာပါ။ ေတာ္ပီဒုိရဲ႕ ထိပ္ပုိင္းကအခၽြန္ဟာ ရန္သူ႕သေဘၤာရဲ႕ ကုိယ္ထည္ထဲကုိ စုိက္၀င္ၿပီး ေတာ္ပီဒုိကုိ ၿမဲေနေအာင္လုပ္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ပံုရပါတယ္။
ယမ္းမႈန္႔ လုပ္နည္း
ပုိ႔စ္ေမာက္ျပတိုက္ရွိ မဟ္မဒ္ အေျမႇာက္ ယမ္းမႈန္႔လုပ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ သန္႔ရွင္းေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ယမ္းစိမ္းနဲ႔ ေျမကရားႏွစ္ခု လုိအပ္ပါတယ္။ ယမ္းစိမ္းကုိ ေျမကရားတစ္ခုထဲမွာထည့္ၿပီး ယမ္းစိမ္းျမဳပ္သြားေအာင္ ေရထည့္ပါ။ ကရားေႏြးေအာင္ မီးေအးေအးနဲ႔ အပူေပးၿပီး ေရပၚတက္လာတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြကုိ ခပ္ထုတ္ပါ။ ဒီအရည္ ၾကည္ေတာက္သြားတဲ့အထိ မီးထပ္ျမႇင့္ပါ။ အဲဒီေနာက္မွာ အျခား ကရားတစ္ခုထဲကုိ အနည္မရွိေတာ့တဲ့ အဲဒီယမ္းစိမ္းရည္ေျပာင္းထည့္ၿပီး မီးေအးေအးနဲ႔ ခဲသြားတဲ့အထိ အပူေပးပါ။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အခဲကုိ မႈန္႔ညက္ေနေအာင္ ေထာင္းလုိက္ရင္ ယမ္းမႈန႔္ရပါၿပီ။
(ဟာဆန္ အလ္-ရမၼာဟ္၏ ၁၄ ရာစု လက္နက္ခဲယမ္းစာအုပ္မွ ယမ္းမႈန္႔လုပ္နည္း)
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္
