ဇန္န၀ါရီ ၂၊ ၂၀၁၇
– ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ႕ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈ အသစ္ေတြ၊ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈအသစ္ေတြဟာ ကမၻာက ေလးစားခ်ီးက်ဴးရတဲ့ အဆင့္အထိေရာက္ခဲ့ၿပီး တုိင္းျပည္အတြက္ ဂုဏ္တက္ေစခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီ ေအာင္ျမင္မႈထဲေတြထဲကမွ နကၡ႐ူပေဗဒ၊ လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ၊ ႐ူပေဗဒ၊ ေဆးပညာနယ္ပယ္ေတြမွာ ကမၻာအဆင့္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈအသစ္ေတြ ၆ ခုအေၾကာင္းကုိ M-Media ပရိတ္သတ္ေတြအတြက္ ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။
၁။ ၾကယ္ႀကီး ၅ လံုး (႐ူဘဘ္ခန္း)
နကၡတၱေဗဒနယ္ပယ္မွာ အဓိကေအာင္ျမင္မႈႀကီးတစ္ခုကုိ ရယူခဲ့သူ ႐ူဘဘ္ခန္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္သိပၸံပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ႐ူဘဘ္ခန္းဟာ နကၡတၱေဗဒနယ္ပယ္မွာ အဓိကေအာင္ျမင္မႈႀကီးတစ္ခုကုိ ရရွိခဲ့သူပါ။
နာဆာရဲ႕ Goddard Space Flight Centre မွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ ႐ူဘဘ္နဲ႔ သူ႕အဖြဲ႕ဟာ Milky Way ထဲက ၾကယ္စနစ္ႀကီးတစ္ခုနဲ႔ သြားတူၿပီး Eta twins လို႔ေခၚတဲ့ ဧရာမၾကယ္ႀကီး ၅ လံုးကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။
အေမရိကန္ နကၡတၱေဗဒအသင္းရဲ႕ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာျပဳလုပ္ခဲ့ဲ့တဲ့ ႏွစ္ပတ္လည္အစည္းအေ၀းမွာ ႐ူဘဘ္ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ေတြ႕ရွိမႈကုိ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ၾကယ္ႀကီး ၅ လံုကုိ ႐ူဘဘ္ဟာ Hubble Space နကၡတ္တာယာၾကည့္မွန္ေျပာင္း၊ နာဆာက Spitzer Space မွန္ေျပာင္းေတြရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ ေတြ႕ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အုိဟုိင္းယုိးက ပညာရွင္ေတြျဖစ္တဲ့ စေကာ့ အဒမ္၊ ခရစၥတုိဖာ ကုိခ်ာနက္၊ Goddard စင္တာက ေဂ်ာ့ဂ်္ ဆန္နီဘြန္းတုိ႔နဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး Eta tiwns ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ အရာေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔အတြက္ အလင္းနဲ႔ အနီေအာက္ေရာင္ျခည္သံုး လက္ေဗြရာစနစ္ကုိလည္း တီထြင္ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။ နာဆာရဲ႕အဆုိအရ ႐ူဘဘ္နဲ႔အဖြဲ႕ဟာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကန ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ Eta twins ေတြကုိရွာရင္း ဂလက္ဆီ ၇ ခုကုိ ေတြ႕ရွိတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။
သူတုိ႔ေတြ႕ခဲ့တဲ့ ၾကယ္ႀကီး ၅ လံုးကုိ ကမၻာေျမကေန အလင္းႏွစ္ ၁၅ သန္းမွာ ရွိတဲ့ M83 ဂလက္ဆီမွာ ၂ ခု၊ အလင္းႏွစ္ ၁၈ သန္းနဲ႔ ၂၆ သန္းစီေ၀းတဲ့ NGC 6946၊ M101 နဲ႔ M51 ဂလက္ဆီတုိ႔မွာ တစ္ခုစီ ေတြ႕ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းေလ့လာမႈေတြအရ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ေတြဟာ ဒီၾကယ္ႀကီးေတြရဲ႕ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ဂုဏ္သတၱိေတြကုိ ပုိမုိ တိတိက်က်နဲ႔ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေတြ႕ရွိမႈႀကီးကုိေတာ့ ဒီဇင္ဘာလုထုတ္ အႀကိမ္ ၂၀ ေျမာက္ The Astrophysical Journal Letters မဂၢဇင္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
၂။ ဆြဲအားလႈိင္းမ်ား (စလင္း ရွာရီယာ)
အေမရိကန္အေျခစိုက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ပါေမာကၡျဖစ္တဲ့ စလင္း ရွာရီယာ အေမရိကန္အေျခစိုက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ပါေမာကၡျဖစ္တဲ့ စလင္း ရွာရီယာဟာ ဆြဲအားလႈိင္း (gravitational wave) ေတြကုိ ေတြ႕ရွိ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ၿပီး ဒါဟာ အုိင္းစတုိင္းရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ ႏႈိင္းရသီအုိရီ (Relativity Theory) ကုိ အတည္ျပဳလုိက္တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
Northwestern တကၠသုိလ္က စလင္းဦးေဆာင္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ စၾကာ၀ဠာႀကီးထဲက တြင္းနက္ႀကီး (Black Hole) ႏွစ္ခု တုိက္မိမႈေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ဆြဲအားလႈိင္းေတြရွိေၾကာင္း သက္ေသျပခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီတုိက္မိမႈဟာ ကမၻာေျမႀကီးကေန အလင္းႏွစ္ေပါင္း ၁.၃ ဘီလီယံ အကြာအေ၀းမွာ ျဖစ္ေပၚတာပါ။ (အလင္းႏွစ္တစ္ႏွစ္ဟာ မုိင္ေပါင္း ၅.၈၈ ထရီလီယံနဲ႔ ညီမွ်ပါတယ္)
စလင္းဟာ ဆြဲအားတုိင္းတာေရးကိယာတစ္ခုျဖစ္တဲ့ LIGO Detector ရဲ႕ အာ႐ံုခံႏုိင္စြမ္း တုိးတက္ေအာင္နဲ႔ ေလဆာေရာင္ျခည္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖာထြက္ႏုိင္ေရး လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္လံုးလံုး ႀကိဳးပမ္းလုပ္ေဆာင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ တုိင္းတာေရးကိရိယာအတြက္ L ပံုစံ အန္တာနာကုိေတာ့ အေမရိကန္အေနာက္ပုိင္း ၀ါရွင္တန္ျပည္နယ္နဲ႔ အေရွ႕ပုိင္း ကမ္း႐ုိးတန္းမွာ ထားရွိထားတာပါ။ အဲဒီတုိင္းတာေရးကိရိယာ တပ္ဆင္ၿပီးတဲ့ ေန႔မွာပဲ စလင္းဟာ ဒုိင္ခြက္မွာ ပ႐ုိတြန္ရဲ႕ အႀကိမ္ ၁၀၀၀ ပံုတစ္ပံုေလာက္အထိ ေသးငယ္တဲ့ အစက္အေပ်ာက္ေလးတစ္ခု ၀.၂ စကၠန္႔ ၾကာ ေပၚလာတာကုိ ေတြ႕ရွိပါတယ္။ ဒီစက္အေပ်ာက္ေလးကပဲ စၾကာ၀ဠာႀကီး ေမြးဖြားလာမႈ၊ သဘာ၀တုိ႔နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သိပၸံပညာေတြရွင္ေတြကုိ သတင္းအခ်က္အလက္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္ ေပးလုိက္တာျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒါဟာ စၾကာ၀ဠာႀကီးအတြင္းမွာ ဆြဲအားလႈိင္း (gravitational wave) ေတြရွိတယ္ဆုိတဲ့ အုိင္းစတုိင္းရဲ႕ အယူအဆကုိ အတည္ျပဳလိုက္တာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
၃။ ဆြဲအားလႈိင္းႏွင့္ အာကာသလႈိင္းဂယက္ (ဒီပန္ကာရ္ တာလြက္ဒါရ္)
အသက္ ၃၉ ႏွစ္အရြယ္ရွိၿပီး ဒါကာတကၠသုုိလ္က ႐ူပေဗဒဌာန ေက်ာင္းသားေဟာင္း သိပၸံပညာရွင္ ဒီပန္ကာရ္ဟာ စလင္းလုိပဲ သူ႕အဖြဲ႕နဲ႔အတူ ဆြဲအားလႈိင္း (gravitational wave) နဲ႔ အာကာသလႈိင္းဂယက္ (ripple) ေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူပါ။
သူတုိ႔အဖြဲ႕ဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု လူ၀ီစီယားနားနဲ႔ ၀ါရွင္တန္တုိ႔မွာရွိတဲ့ ဆြဲအားတုိင္းတာေရး ေလဆာကိရိယာႀကီးကုိ အသံုးျပဳခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေလဆာနည္းပညာအသံုးျပဳ ဆြဲအားတိုင္းတာေရး (LIGO) စခန္းကုိ အသံုးျပဳ ခဲ့တဲ့ သူတုိ႔အုပ္စုဟာ သိပၸံပညာရွင္ေတြအတြက္ အသစ္အဆန္းျဖစ္တဲ့ လႈိင္းသေကၤတတစ္ခုကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ မိမိတုိ႔ကမၻာက အလင္းႏွစ္ ၁.၃ ဘီလီယံမွာရွိၿပီး ေနထက္ အဆ ၃၀ေလာက္ပုိႀကီးတဲ့ တြင္းနက္ႀကီး (Black hole) ႏွစ္ခုအၾကား တုိက္မိမႈေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ဆြဲအားလႈိင္း (gravitational wave) နဲ႔ အာကာသလႈိင္းဂယက္ (ripple) ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၄။ နာႏုိအရြယ္အစား အီလက္ထေရာနစ္ႏွင့္ စပင္ထေရာနစ္ ကိရိယာမ်ား (ဆယက္ဖ္ ဆာလာဟြဒ္ဒင္)
ဆယက္ဖ္ ဆာလာဟြဒ္ဒင္ (ယာအစြန္) ႏွင့္ ၎၏အဖြဲ႕ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ သိပၸံပညာရွင္တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဆယက္ဖ္ ဆာလာဟြဒ္ဒင္ဟာ ပါ၀ါအစားသက္သာေစတဲ့ နည္းလမ္းနဲ႔ အခ်က္အလက္သုိေလွာင္ေရး နည္းလမ္းေတြမွာ အသံုးျပဳဖုိ႔အတြက္ နာႏုိအရြယ္အစား အီလက္ထေရာနစ္နဲ႔ စပင္ထေရာနစ္ ကိရိယာ (Nano-scale electronic and spintronic device) ေတြကုိ တီထြင္ခဲ့သူပါ။
အဲဒီ ကိရိယာေတြဟာ အခ်က္အလက္ေတြ သုိေလွာင္ဖုိ႔၊ ျဖန္႔ေ၀ဖုိ႔အတြက္ အီလက္ထရြန္ရဲ႕ ဂုဏ္သတၱိကုိ အသံုးျပဳပါတယ္။ အီလက္ထေရာနစ္ ကိရိယာေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ အခ်က္အလက္ေတြကုိ သိမ္းဆည္းဖုိ႔ အီလက္ထရြန္ရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ဂုဏ္သတၱိကုိ အသံုးျပဳတာပါ။ စပင္ထေရာနစ္ကိရိယာေတြကေတာ့ အီလက္ထရြန္ရဲ႕ လည္ပတ္မႈအဟုန္ကုိ အေျခခံကာ ဖန္တီးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆာလာဟြဒ္ဒင္ဟာ ကယ္လီဖုိးနီးယားတကၠသုိလ္က လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာနဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာသိပၸံ လက္ေထာက္ပါေမာကၡတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး သိပၸံနဲ႔ အင္ဂ်င္နီယာနယ္ပယ္ေတြမွာ သူ႕ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္မႈေတြအတြက္ ေဖေဖာ္၀ါရီလက အေမရိကန္အစုိးရရဲ႕ Presidential Early Career Awards ဂုဏ္ျပဳဆုကုိ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီဆုဟာ အေစာပုိင္း သုေတသနလုပ္ငန္းေတြမွာ စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြအတြက္ အေမရိကန္အစုိးရက ေပးအပ္ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ အျမင့္ဆံုးဆုတံဆိပ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အင္ဂ်င္နီယာႏွင့္ နည္းပညာတကၠသုိလ္ (BUET) က ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ လွ်ပ္စစ္နဲ႔ အီလက္ထေရာနစ္ အင္ဂ်င္နီယာဘြဲ႕၊ ေဒါက္တာဘြဲ႕ေတြကုိ ဆာလာဟြဒ္ဒင္က ၂၀၀၃ ခုႏွစ္နဲ႔ ၂၀၀၇ ခုနွစ္ေတြမွာ ရရွိထားပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာေတာ့ သူဟာ ကယ္လီဖုိးနီးယားတကၠသုိလ္နဲ႔ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့တာပါ။
၅။ ေရညႇိပင္ကုိ ဇီ၀ေလာင္စာ ေျပာင္းလဲမႈ (ေဒါက္တာ တမ္ဂ်ီဒြလ္ ဟက္)
တမ္ဂ်ီဒြလ္ ဟက္ (အလယ္) ကြန္ပ်ဴတာသိပၸံပညာဌာနရဲ႕ လက္ေထာက္ ပါေမာကၡျဖစ္တဲ့ တမ္ဂ်ီဒြလ္ ဟက္ဟာ ေရညႇိပင္ကေန ဇီ၀ေလာင္စာ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔အတြက္ ေဆာ့ဖ္၀ဲနဲ႔ အေျခခံ သီအုိရီေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပခ့ဲသူတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ဒီေအာင္ျမင္မႈေၾ ကာင့္ပဲ အေမရိကန္ သုေတသနအဖြဲ႕Louisiana Board of Regents Industrial Ties Research Subprogram ရဲ႕ ကန္ေဒၚလာ တစ္သိန္းငါးေသာင္းနီးပါး ဂုဏ္ျပဳမႈကုိ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ၃ ႏွစ္စာ သုေတသနေထာက္ပံ့ေၾကး ေဒၚလာ ၃၆၇၂၀ ကုိလည္း ရရွိခဲ့ပါတယ္။
“ေရညႇိဟာ ဘယ္လုိအပင္မ်ိဳးထက္မဆုိ ဇီ၀ေလာင္စာထုတ္လုပ္ဖုိ႔ အလားအလာအေကာင္းဆံုး ဆုိတာကုိ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ၿပီးတာ့ ေနစြမ္းအင္ကုိ အသံုးျပဳႏုိင္ၿပီး ေလထဲက ကာဘြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိက္ကုိ အသံုး၀င္တဲ့ ေလာင္စာအျဖစ္ ေျပာင္းေပးႏိုင္တဲ့ microbial cell factory ေတြကုိလည္း ေရညႇိက ေကာင္းေကာင္း ဖြံ႕ၿဖိဳးႏုိင္ပါတယ္။ ဒီလုိ ေဆာင္ရြက္မႈက ေလာင္စာသံသရာမွာ ေပ်ာက္ဆံုးေနတဲ့ အခ်ိတ္အဆက္တစ္ခုကုိ တည္ေဆာက္လုိက္ႏုိင္တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ဟက္က ေျပာၾကားခ့ဲပါတယ္။
ဟက္ရဲ႕ ဒီစီမံကိန္းကုိ UNO၊ BHO Technology နဲ႔ Louisiana Emerging Technology Centre တုိ႔လုိ အသင္းအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနတာပါ။
၆။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ ဗီဇေျပာင္းလဲျခင္း (ေဒါက္တာ မီရာသြလ္ မုိဟာမစ္ ခန္း မူကစ္)
ဒါက္တာ မီရာသြလ္ မုိဟာမစ္ ခန္း မူကစ္ Dundee တကၠသုိလ္မွာအေျခစုိက္ လုပ္ကုိင္ေနတဲ့ ထိပ္တန္းသိပၸံပညာရွင္ မူကစ္ဟာ ၿဗိတိန္-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ သိပၸံပညာရွင္တစ္ဦျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၆ ခုနွစ္အတြက္ နာမည္ေက်ာ္ European Molecular Biology Organisation Young Investigator Programme (EMBO YIP) အဖြဲ႕က ေရြးခ်ယ္ခ်ယ္တဲ့ လူငယ္သိပၸံပညာရွင္စာရင္းထဲမွာ ထည့္သြင္းခံရသူ ျဖစ္ပါတယ္။
သူ႕ရဲ႕ သုေတသနျပဳမႈဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ဗီဇေျပာင္းလဲမႈမွာ အေရးပါတဲ့ ေအာင္ျမင္မႈေတြကုိ ရရွိခဲ့တယ္လုိ႔ Dundee တကၠသုိလ္ရဲ႕ ၀ဘ္ဆုိက္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
တကၠသုိလ္ရဲ႕ School of Life Sciences ေက်ာင္းက MRC Protein Phosphorylation and Ubiquitylation ဌာန တာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးလည္းျဖစ္တဲ့ မူကစ္ဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းကုိ ပုိမုိနားလည္ဖုိ႔အတြက္ အင္မတန္ အားေကာင္းတဲ့ သုေတသနျပဳမႈကုိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
သူဟာ Ninewells ေဆး႐ံုမွာ မသန္စြမ္းသူေတြကုိ ကုသေပးေနသူပါ။
Ref: The Daily Star
