ႏုိ၀င္ဘာ ၂၀၊ ၂၀၁၆
M-Media
– တစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ပုိအႏၱရာယ္ရွိလာတဲ့ ကမၻာႀကီးမွာ ပဋိပကၡကေန လံုး၀ လြတ္ကင္းတယ္ဆုိတဲ့ ႏုိင္ငံဟာ ၁၀ ႏုိင္ငံသာရွိတယ္လုိ႔ ၁၀ ႀကိမ္ေျမာက္ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအညႊန္းကိန္း (Global Peace Index) မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားရာမွာ အဆုိးဆံုးေဒသကေတာ့ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသျဖစ္ၿပီး ဒုကၡသည္ျပႆနာ၊ အၾကမ္းဖက္မႈေၾကာင့္ ထိခုိက္ေသဆံုးမႈ ျမင့္တက္လာတဲ့ျပႆနာေတြအတြက္ အေျဖမရွာႏုိင္ေသးဘဲ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကထက္ယွဥ္ရင္ ဒီႏွစ္မွာ ကမၻာႀကီးဟာ ပုိၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းမႈနည္းသြားတယ္လုိ႔လည္း အညႊန္းကိန္းက ဆုိပါတယ္။
လံုး၀ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ႏုိင္ငံ – ဆုိလုိတာက ပဋိပကၡေတြမွာ တိုက္႐ုိက္၊ ဒါမွမဟုတ္ သြယ္၀ိုက္တဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔ လံုး၀မပတ္သက္တဲ့ႏုိင္ငံဟာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ထက္စာရင္ ဒီႏွစ္မွာ ပုိနည္းသြားပါတယ္။
လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္လံုးလံုး ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအညႊန္းကိန္းကို ေလ့လာထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ တတ္သိပညာရွင္မ်ားအဖြဲ႕ Institute for Economics and Peace (IEP) ရဲ႕ အဆုိအရ ေဘာ့စ္၀ါနာ၊ ခ်ီလီ၊ ေကာ့စတာရီကာ၊ ေမာ္ေရးရွက္စ္၊ ပနားမား၊ ကာတာ၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ ဥ႐ုေဂြးနဲ႔ ဗီယက္နမ္ေတြကသာ ပဋိပကၡနဲ႔ ကင္းလြတ္ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ႏုိင္ငံေတြ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒီစာရင္းထဲမွာ ဘရာဇီးလ္ဟာ ဖယ္ရွားခံလုိက္ရၿပီး IEP တည္ေထာင္သူ စတီဗ္ ကီလီလီယာကေတာ့ ရီယုိအုိလံပစ္မတုိင္ခင္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပႆနာေတြက တစ္ႏွစ္တာအတြင္းမွာ အေျခအေနအဆုိးရြားဆံုး ႏုိင္ငံအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခ့ဲရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒီႏွစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအညႊန္းကိန္းရဲ႕ သိသာတဲ့ ရလဒ္တစ္ခုကေတာ့ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ပတ္သက္လာရင္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသက အေျခအေနေတြရဲ႕ ပမာဏဟာ သိသာိသာသာ ႐ုိက္ခတ္မႈရွိတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
“ကမၻာႀကီးကုိၿခံဳၾကည္ရင္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၁၂ လအတြင္းမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ နည္းနည္းေလး ေလ်ာ့သြားတာကုိ ေတြ႕ရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္နဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က အညႊန္းကိန္းမွာ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသကုိထုတ္လုိက္ရင္ ကမၻာႀကီးဟာ ပုိၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းတယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက အေရွ႕အလယ္ပုိင္းဟာ ကမၻာႀကီးမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး သက္ေရာက္မႈရွိေနတယ္ဆုိတာကုိ မီးေမာင္းထုိးျပေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔လည္း ကီလီလီယာက ဆုိပါတယ္။
အညႊန္းကိန္းအရေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကထက္ယွဥ္ရင္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၈၁ ႏုိင္ငံက ပုိၿငိမ္းခ်မ္းလာခဲ့ၿပီး ၇၉ ႏုိင္ငံမွာ မၿငိမ္းခ်မ္းမႈ ပုိဆုိးရြားလာခဲ့ပါတယ္။
မႏွစ္ကနဲ႔မတူတာက ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ႏုိင္ငံေတြဟာ ပုိၿငိမ္းခ်မ္းလာၿပီး၊ မၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ႏုိင္ငံေတြက ပုိၿပီး မၿငိမ္းမခ်မ္း ျဖစ္လာတယ္ဆုိတဲ့ လားရာတစ္ခုကုိ IEP က သတိျပဳမိခဲ့ကာ ဒါကုိ “ၿငိမ္းခ်မ္းေရး မညီမွ်မႈ” လုိ႔ သူတုိ႔က ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ပါတယ္။
“ဒီမညီမွ်မႈေနာက္ကြယ္က အဓိကအေၾကာင္းအရင္းဟာ ျမင့္တက္လာတဲ့ ပဋိပကၡေတြကုိ ေျဖရွင္းဖုိ႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ မစြမ္းေဆာင္ႏုိင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဖဂန္နဲ႔ အီရတ္က ျပႆနာေတြဆုိရင္ ၁၀ စုႏွစ္တစ္ခုေက်ာ္ေလာက္ကုိ ၾကာသြားၿပီး ဆီးရီးျပႆနာဆုိရင္လည္း ၂၀၁၁ ခုႏွစ္က စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္း လစ္ဗ်ားနဲ႔ ယီမင္တုိ႔မွာလည္း ျပႆနာေတြ ဆက္တုိက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏုိင္တာက ျပႆနာရဲ႕ အဓိက ေသာ့ခ်က္ပါပဲ”
“ဥပမာ စစ္ပြဲေတြအတြင္း ေသဆံုးမႈကုိ တြက္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ (၁၂လအတြင္း) ၁၁၂၀၀၀ အထိရွိၿပီး ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း အျမင့္ဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆီးရီးယား၊ အီရတ္နဲ႔ အာဖဂန္တုိ႔ ေပါင္းလုိက္ရင္ ေသဆံုးမႈအားလံုးရဲ႕ ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ရွိပါတယ္” လုိ႔ မစၥတာ ကီလီလီယာက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အညႊန္းကိန္းအရေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၁၂ လအတြင္းမွာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၃၉ ႏုိင္ငံအတြင္း ႏုိင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈဟာ ဆုိး၀ါးခဲ့ၿပီး ဘရာဇီးလ္က ‘သပိတ္ေမွာက္တဲ့ ကိစၥ’ လည္း ပါ၀င္တယ္လုိ႔ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အုိက္စလန္ဟာ ကမၻာ့အၿငိမ္းခ်မ္းဆံုး တုိင္းျပည္မ်ားစာရင္းမွာ ထိပ္ဆံုးက ဆက္ရွိေနၿပီး သူ႕ေနာက္မွာေတာ့ ဒိန္းမတ္၊ ၾသစႀတီးယား၊ နယူးဇီလန္နဲ႔ ေပၚတူဂီတုိ႔ ရွိေနပါတယ္။ ေပၚတူဂီဟာ ၉ ဆင့္တက္လာတာပါ။ ဆီးရီးယားကေတာ့ မၿငိမ္းခ်မ္းဆံုး တုိင္းျပည္အျဖစ္ ဆက္ရွိေနပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ အုိက္စလန္ကေန ဘယ္လုိသင္ယူႏုိင္မလဲဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကီလီလီယာက “အုိက္စလန္မွ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏုိင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေနလည္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သင္ယူႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီႏုိင္ငံေတြဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြကုိ ျဖစ္ေစတဲ့၊ ထိန္းသိမ္းထားေပးတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္တဲ့ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းကုိ က်င့္သံုးေနၾကပါတယ္” လုိ႔ ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
IEP ဟာ အဲဒီ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိ ကိန္းဂဏန္းပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ၿပီး ‘အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးကို လက္ခံျခင္း’ ‘ျခစားမႈ နည္းပါးျခင္း’ ‘သတင္းအခ်က္အလက္ လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းျခင္’ နဲ႔ ‘အစုိးရယႏၱယား အျပည့္အ၀လည္ပတ္ျခင္း’ ေတြအပါအ၀င္ ေခါင္းစဥ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ အမွတ္ေတြ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။
“အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဟာ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ခိုင္မာမယ္ဆုိရင္ တုန္လႈပ္စရာေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ရေပမယ့္ အဲဒီႏုိင္ငံဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအေျခအေန ဆုိးရြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး” လုိ႔ ကီလီလီယာက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဥေရာပဟာ အၿငိမ္းခ်မ္းဆံုးေဒသအျဖစ္ အညႊန္းကိန္းက ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းမႈအရွိဆံုး ထိပ္တန္း ၁၀ ႏုိင္ငံမွာ ဥေရာပက ၇ ႏုိင္ငံ ပါ၀င္ေနပါတယ္။
ဥေရာပတုိက္က စစ္ပြဲနဲ႔ ကင္းကြာေနေပမယ့္လည္း ၿဗိတိန္၊ ျပင္သစ္၊ ဘယ္လ္ဂ်ီယံနဲ႔ အျခားႏုိင္ငံေတြကေတာ့ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းမွာျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြမွာ သိသိသာသာ ပါ၀င္မႈေတြ ရွိေနၿပီး ႏုိင္ငံတကာ အၾကမ္းဖက္၀ါဒရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြလည္း ျမင့္တက္လာခဲ့ပါတယ္။
Ref: Independent
