ဒီဇင္ဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၅
M-Media
ရာဇာ (M-Media) မွ တင္ဆက္သည္
အပတ္စဥ္က႑ – (အပတ္စဥ္ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
အစားအေသာက္ဓေလ့ႏွင့္ ဖန္ထည္မ်ား
တစ္ေန႔ အစာသံုးနပ္စားဖုိ႔ အေလ့အထကုိ ဥေရာပမွာ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့အတြက္ ေက်းဇူးတင္ရမယ့္သူကေတာ့ မဟူရာငွက္ (Black Bird) လုိ႔ အမည္ေျပာင္ေပးထားထဲ့ အဘူ-ဟာဆန္ အလီ အစ္ဗေန႔ နာဖီ (Abul-Hasan Ali ibn Nafi) ဆုိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၉ ရာစုမွာ အန္ဒါလူစီယာ (Andalusia- စပိန္တြင္ရွိသည္) ကုိ နာဖီ ေျခခ်ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္းမွာ ဥေရာပတစ္ခုလံုးရဲ႕ အစားေသာက္ စားေသာက္မႈ အေလ့အထဟာ လံုး၀ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ သူက အစာစစားရင္ ဟင္းခ်ိဳနဲ႔စသင့္ၿပီး အဓိကဟင္းလ်ာက အသား၊ ငါး ဒါမွမဟုတ္ ၾကက္သား၊ ဘဲသားေတြ ပါရမယ္။ စားေသာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အသီးအႏွံ ဒါမွမဟုတ္ ေျမပဲတုိ႔နဲ႔ အခ်ိဳတည္းရမယ္ဆုိတဲ့ ဓေလ့ကုိ အသက္သြင္းေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အလယ္ေခတ္မြတ္စလင္ေတြဟာ အျခားသူေတြလုိပဲ ရာသီအလုိက္ ေပၚလာတဲ့ အစားေသာက္ေတြကုိပဲ စားေသာက္ၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ေဆာင္တြင္းဘက္မွာ ကုိက္လံ၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ မုန္လာဥအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ သံလြင္သီး၊ ဂ်ံဳနဲ႔ ေျမပဲေတြလုိ အစားအေသာက္ေတြကို ပံုမွန္စားေသာက္ၾကၿပီး၊ အသားဟင္းလ်ာေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ သဖန္းသီး၊ စြန္ပလြန္သီး၊ စပ်စ္သီးေျခာက္ေတြကုိ အခ်ိဳပြဲအျဖစ္ သံုးေဆာင္ၿပီး၊ သကာ၊ ရွားေစာင္းလက္ပတ္၊ ေဆးေပါင္းစံု၊ သစ္သီးစံုတုိ႔နဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ေတြကုိ ေသာက္သံုးၾကပါတယ္။
ေႏြရာသီမွာေတာ့ တူညီမႈမရွိေတာ့ဘဲ အစိမ္းေရာင္ပဲေတြ၊ မုန္လာဥ၊ ဆလတ္ရြက္၊ ခ်ီကုိရီ၊ ခရမ္းသီး၊ ေက်ာက္ဖ႐ံုသီး၊ သခြားဖ႐ံုသီးနဲ႔ ဆန္တုိ႔ကုိ အဓိကထား စားသံုးၾကၿပီး ဒါေတြနဲ႔အတူ ၾကက္ဘဲ၊ ငွက္ကုလားအုပ္နဲ႔ အမဲသား စတဲ့ အသားဟင္းလ်ာေတြကို တြဲဖက္ေလ့ရွိပါတယ္။ အာရပ္ေတြရဲ႕ ေႏြရာသီ အခ်ိဳပြဲေတြကေတာ့ ေရွာက္ခ်ိဳသီး၊ လိေမၼာ္သီး၊ ဥသွ်စ္သီး၊ မက္မြန္သီး၊ ပုိးစားသီး၊ ခ်ယ္ရီသီး၊ ဇီးသီး၊ ဇီးခ်ိဳသီး၊ စပ်စ္သီး၊ သလဲသီး၊ ဖရဲသီး၊ သစ္ေတာ္သီး၊ ပန္းသီးနဲ႔၊ သခြားေမႊးတုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳရည္ကုိေတာ့ သကာ၊ သစ္သီးစံု၊ ေရွာက္ခ်ိဳသီး၊ ႏွင္းဆီ၊ စံပယ္၊ ဂ်င္းနဲ႔ စမံုနက္ေတြကုိ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ဖန္တီးၿပီး ေသာက္သံုးၾကပါတယ္။
အစားအေသာက္မ်ိုဳးစံု၊ အသီးမ်ိဳးစံုနဲ႔ ေဖ်ာ္ရည္ေတြကုိ အာရပ္ေတြက စာပြဲခင္းေပၚမွာ တည့္ခင္း သံုးေဆာင္တတ္ၿပီး အဲဒီဓေလ့ဟာ အန္ဒါလူစီယာကုိ အဘူ-ဟာဆန္ အလီ အစ္ဗေန႔ နာဖီ ကေန တစ္ဆင့္ ေရာက္ရွိလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကာ္ဒုိဘာ နန္းေတာ္က ညစာစားပြဲေတြမွာ အေဖ်ာ္ယမကာေတြ ေသာက္သံုးရာမွာ သတၱဳခြက္ႀကီးေတြ၊ ေရႊခြက္ေတြ အသံုးျပဳမႈကုိ နာဖီကပဲ ဖန္ထည္ေတြနဲ႔ အစားထုိးေပးခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဥေရာပရဲ႕ ဂုဏ္သေရရွိအသုိင္းအ၀ုိင္းမွာ အာရွကဟင္းလ်ာေတြ၊ အရသာေတြကုိ ေတာင္းဆုိမႈဟာ အလ်င္အျမန္ပဲ ျမင့္တက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၄ ရာစုက အာဗစ္ဂ္ႏြန္ (Avignon) က ပုပ္ရဟန္းမင္းတစ္ပါး ေရးသားခဲ့တဲ့ သမုိင္းမွတ္တမ္းမွာ ေဘရြတ္က ေရာက္ရွိလာတဲ့ သေဘၤာေတြဟာ ယုိမ်ိဳးစံု၊ တာရွည္ခံအစားအေသာက္၊ ဆန္၊ ကိတ္မုန္႔လုပ္တဲ့ အရသာမႈန္႔ေတြ စသျဖင့္ ပါ၀င္တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒိန္းမတ္ဘုရင္မ ခရစၥတီးနား (Christina) က မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အစားအေသာက္ဓေလ့ကုိ လက္ခံက်င့္သံုးခဲ့ၿပီး၊ သူတုိ႔ရဲ႕ ထြက္ကုန္ေတြ၊ သစ္သီး၀လံေတြကိုလည္း တင္သြင္းခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ သမုိင္းေၾကာင္းေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ ဒီလုိတင္သြင္းမႈကတစ္ဆင့္ ဒိန္းမတ္ႏုိင္ငံဟာ ပန္းသီးနဲ႔ ဂ်ံဳေတြကုိ အမ်ားအျပား ရရွိတာေၾကာင့္ Danish Pastry လုိ႔ေခၚတဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ဒိန္းမတ္အခ်ိဳ႕မုန္ေတြရဲ႕ မူလအစဟာ အဲဒီအခ်ိန္ကေန စတင္တယ္လုိ႔ မွတ္ယူၾကပါတယ္။
ဖန္ထည္မ်ား
ဧည့္ခန္း၊ ထမင္းစားခန္းေတြကုိ ပုိမိုစုိေျပေစမယ့္ ဖန္ထည္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔အတြက္ ဖန္ခ်က္လုပ္ငန္းဟာလည္း မြတ္စလင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘတ္စ္ အစ္ဗေန႔ ဖီရ္နက္စ္ (Abbas ibn Firnas) ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ အန္ဒါလူစီယာေဒသမွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာတာျဖစ္ပါတယ္။ ဖီရ္နက္စ္ဟာ သဲနဲ႔ ေက်ာက္တုံးေတြကုိအသံုးျပဳၿပီး ဖန္သားျဖစ္လာဖုိ႔အတြက္ စမ္းသပ္မႈေတြ အႀကိမ္ႀကိမ္ ျပဳလုပ္ခဲ့သူပါ။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဘာဒါဂ်ိဳ႕စ္ ေျမာက္ပုိင္းက ေက်ာက္မုိင္းတြင္း တစ္ခုနားမွာ ဖန္ခ်က္စက္႐ံုတစ္ခုကုိ တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ အန္ဒါလူစီယာက ထြက္တဲ့ ဖန္ထည္လက္ရာ အမ်ားစုကုိ ဥေရာပတစ္၀ွမ္းက ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတြ၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြမွာ ေတြ႕ရၿပီး၊ စပိန္ႏိုင္ငံက Astorga Cathedral ကက္သလစ္ ဘုရားေက်ာင္းက ေရာင္စံုမွန္ေတြနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ လက္ရာေတြကေတာ့ အေက်ာ္ၾကားဆံုးပါပဲ။ အဲဒီလက္ရာေတြထဲမွာ အပင္ပံုသ႑ာေတြကုိ အေျခခံၿပီး ဖန္တီးထားတဲ့ ကႏုတ္လက္ရာေတြ (vegetal patterns) နဲ႔ ေရွးေဟာင္း အာရဘီလက္ေရးလက္သားအလွ (Kufic) ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
အခ်ိဳရည္ေသာက္သံုးရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ဖန္ခြက္ေတြကို မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သူကလည္း ဖီရ္နက္စ္ပဲျဖစ္ၿပီး ဖန္သားနဲ႔ တိမ္တုိက္ပံုတူ၊ မုိးႀကိဳး၊ လွ်ပ္စီး စတာေတြကုိ အ႐ုိးရွင္းဆံုးဖန္တီးၿပီး နကၡတ္တာရာျပခန္း တည္ေဆာက္ကာ ျပည္သူေတြကုိ ကမၻာျပင္ပက ကိစၥေတြနဲ႔ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တာလည္း သူပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဖီရ္နက္စ္ရဲ႕ ဒီျပသမႈဟာ ၉ ရာစုက ျပည္သူေတြကုိ အံ့ၾသမွင္သက္ေစခဲ့ပါတယ္။
မြတ္စလင္အုိးလုပ္သူေတြက ေႂကြနဲ႔ စဥ့္ကုိအသံုးျပဳကာ ပန္ုးကန္ခြက္ေယာက္ေတြကုိ ဖန္တီးခဲ့ၿပီး အစားအေသာက္စားပြဲကို ပုိမုိစတုိင္က်ေစခဲ့ပါတယ္။ မာလာဂါနဲ႔ ဗလင္စီယာတုိ႔ဟာ အုိးလုပ္ငန္းရဲ႕ အခ်က္အျခာေဒသေတြျဖစ္ခဲ့ၿပီး မြတ္စလင္ေတြဟာ အေရာင္စုိတဲ့ စဥ့္ေတြကုိအသံုးျပဳကာ အုိးလုပ္ငန္းကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေဒသႏွစ္ခုက အုိးလုပ္ငန္းရွင္ေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕အုိးေတြကို ခရစ္ယာန္အမ်ားစုရွိရာ ေဒသေတြျဖစ္တဲ့ စပိန္ ေတာင္ပုိင္းနဲ႔ ေျမာက္ပုိင္းေဒသေတြကုိ တင္ပုိ႔ခဲ့ၾကပါတယ္။ မာလာဂါက မြတ္စလင္အုိးလုပ္သူေတြဟာ အီတလီရဲ႕ ေႂကြထည္ေျမထည္လုပ္ငန္းမွာ တစ္ခ်ိန္က နာမည္ႀကီးလႊမ္းမုိးခဲ့တဲ့ Majolica လက္ရာေတြကုိ အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့သူေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံထားရပါတယ္။
(ပံု ၁ – မြတ္စလင္စာေရးဆရာ ဂီလီဘုိလူလူ မြတ္စ္တာဖာ အလီ (Gelibolulu Mustafa Ali ) ရဲ႕ Nusratame လက္ေရးမူထဲက ပန္းခ်ီျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ျဖစ္တဲ့ လာလာ မြတ္စ္တာဖာ ပက္စ္ဟာ (Lala Mustafa Pasha) ဟာ အစ္ဇ္မစ္ (Izmit) မွာရွိတဲ့ စစ္တပ္က အရာရွိေတြနဲ႔ စားေသာက္ပြဲ က်င္းပေနတဲ့ပံုျဖစ္ပါတယ္။ စားပြဲထိပ္ဆံုးမွာ ထုိင္ေနသူက ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ျဖစ္ၿပီး ေဘးတစ္ဖက္တစ္ခ်က္မွာ ထုိင္ေနသူေတြကေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြပါ။ စစ္သားေတြစားေသာက္ေနၾကခ်ိန္ အေစခံေတြက ႏွစ္ဆီေဖ်ာ္ရည္ ထည့္ထားတဲ့ ေရခရားေတြကို ကုိင္ကာ ၀န္ေဆာင္မႈေပးေနတာကုိလည္း ဒီပန္းခ်ီမွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ စားပြဲေပၚမွာ ဇြန္းခက္ရင္းနဲ႔ လက္ကုိင္ပု၀ါေတြကုိလည္း ေတြ႕ျမင္ရၿပီး ဒီပန္းခ်ီဟာ အဲဒီေခတ္အဲဒီအခါက မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္းကုိ ထင္ဟပ္ေစပါတယ္။)
မဟူရာငွက္ (The Blackbird)
အမည္အရင္း အဘူ-ဟာဆန္ အလီ အစ္ဗေန႔ နာဖီ (Abul-Hasan Ali ibn Nafi) ျဖစ္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ မည္းနက္တဲ့ အသားနဲ႔ ခ်ိဳျမတဲ့ အသံေၾကာင့္ ဇီရ္ယဘ္ (Ziryab – မဟူရာငွက္) လုိ႔ အမည္ေျပာင္ေပးျခင္း ခံရသူပါ။ ဂီတနဲ႔ ဖက္ရွင္ဒီဇုိင္နာတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ နာဖီဟာ ၉ ရာစုမွာ အဲဒီေခတ္က မြတ္စလင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ အခ်က္အျခာေနရာျဖစ္တဲ့ စပိန္က ေကာ္ဒုိဘာနဲ႔ အန္ဒါလူစီယာကုိ အီရတ္ကေန ေရာက္လာခဲ့သူပါ။ အဲဒီမွာ နာဖီတစ္ေယာက္ စားေသာက္မႈ၊ ေလာက၀တ္၊ အ၀တ္အစားနဲ႔ ဂီတနယ္ပယ္ေတြမွာ ဆန္းသစ္မႈကုိ ေဖာ္ေဆာင္ေပးခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ အေမြအႏွစ္ေတြဟာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ယွဥ္သန္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
နာဖီဟာ ဒီေန႔ေခတ္ဖက္ရွင္ဆန္းဆန္းေတြျဖစ္လာဖုိ႔ အေစာဆံုး လမ္းေဖာက္ေပးခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ႕ ပါရမီေၾကာင့္ စပိန္ကုိအုပ္စုိးတဲ့ မူးရ္လူမ်ိဳးေတြဟာ သူ႕ကုိတစ္ေလးတစ္စားနဲ႔ ဖိတ္ေခၚခဲ့ၿပီး တစ္လကုိ ေရႊဒဂၤါး ၂၀၀ နဲ႔ အေဆာင္အေယာင္ အျပည့္အစံုကုိ ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ပါတယ္။ နာဖီဟာ ေလာက၀တ္၊ ခ်က္နည္းျပဳတ္နည္း၊ ဖက္ရွင္နဲ႔ သြားတိုက္ေဆးစတဲ့ နယ္ပယ္ေတြမွာပါ ဆန္းသစ္မႈေတြကုိ ေဆာင္က်ဥ္း ယူေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)
ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၁) – ကုိ ဖတ္႐ႈရန္
