Blog

ၾသဂုတ္ ၇ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
ေရးသားသူ- မီလာ

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုသရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ အာတီမီတာ၊ အာတီဆူနိတ္ အစရွိတဲ့ အာရ္တီမီဆလင္းေဆးယဥ္ပါး တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုး (Artemisinin resistant parasites) ဟာ ကေမၻာဒီယား၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္းနဲ႔ ဗီယက္နမ္ နယ္စပ္မွာ လ်ွင္ျမန္စြာ ပ်ံႏွံ႔လာျပီလုိ႔ သတင္းတစ္ပုဒ္မွာ ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ေဆးမတိုးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံအလယ္ပိုင္း၊ လာအုိနုိင္ငံ ေတာင္ပိုင္းနဲ႔ ကေမၻာဒီယား အေရွ့ေျမာက္ပိုင္းေတြ မွာပါ ေတြ႔ရွိလာ ရတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာဖရိကတုိက္ရွိ ကင္ညာ၊ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ကြန္ဂိုႏုိင္ငံေတြမွာ ေတာ့ Artemisinin resistant parasites ကို မေတြ႔ရေသးေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ငွက္ဖ်ားေရာဂါဟာ အပူပိုင္းေဒသ (tropical zone) နဲ႔ အပူေလ်ာ့ပိုင္းေဒသ (subtropical zone) ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ေရာဂါျဖစ္ျပီး အာရွ၊ အေမရိကနဲ႔ အာဖရိကတုိက္မွာ အဓိက ေတြ႔ရတဲ့ေရာဂါပါ။ Parasite (ကပ္ပါးေရာဂါပိုး) ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြါးျပီး ျခင္ကိုက္ရာမွ တဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ယခင္ကေတာ့ Plasmodium falciparum, P. vivax, P.ovale နဲ႔ P.malariae အစရွိတဲ့ ေရာဂါပိုး မ်ိဳးစိတ္ေလးမ်ိဳးကပဲ လူေတြမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ သိခဲ႔ေပမယ့္ ၁၉၆၅ ေနာက္ပိုင္းကစျပီး ပရိုင္းမိတ္ေတြမွာ ကူးစက္တဲ့ P. knowlesi  ဆိုတဲ့မ်ိဳးစိတ္ဟာလည္း လူကိုကူးစက္ႏုိင္ျပီး ငွက္ဖ်ားေရာဂါျဖစ္ေစတယ္လို႔ ရွာေဖြေတြ႔ရွိလာပါတယ္။ ယခင္က P. falciparum တစ္မ်ိဳးတည္းကသာ ျပင္းထန္တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ (severe malaria) ျဖစ္ေစတယ္လုိ႔ ယူဆထားေပမယ့္လည္း အခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ P. vivax  ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ျပင္းထန္တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႔လာရပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေဆးမတိုးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးေတြဟာ ထုုိင္း၊ ျမန္မာ နဲ႔ ကေမၻာဒီယားနယ္စပ္ေတြမွာ ေရွးယခင္ကတည္းက စတင္ေပၚေပါက္ေလ ႔ရွိျပီး ဒီနယ္စပ္ေဒသကို  “ေဆးမတိုးေသာ ငွက္ဖ်ားပိုး စတင္ရာေနရာ” (” birth place of drug resistant parasites”) လုိ႔ ညႊန္းဆို သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ၁၉၅၀ ေလာက္မွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ကုသဖုိ႔ ကလိုရိုကြင္း (chloroquine) ငွက္ဖ်ားေဆးကို စတင္ သံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကလိုရိုကြင္းကို ေဆးမတုိးေတာ့တဲ့ အတြက္ Sulfadoxine and Pyrimethamine ကို အစားထုိး သံုးစြဲခဲ႔ပါတယ္။ ႏွစ္အနည္းငယ္ အတြင္းမွာပဲ Sulfadoxine-Pyrimethamine ကို ေဆးမတိုးတဲ႔ ပိုးေတြ ထပ္မံေပၚေပါက္လာျပန္တဲ့အတြက္ Artemisinin ျဒပ္ေပါင္းပါ၀င္တဲ့ ေဆး၀ါးကို အစားထုိးအသံုးျပဳလာရပါတယ္။

Chloroquine နဲ႔ Sulfadoxine-Pyrimethamine ေဆးမတုိးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးေတြဟာ အာရွတုိက္မွာ စတင္ေပၚေပါက္လာျပီး အာဖရိကတုိက္အထိပ်႔ံႏွ႔ံသြားခဲ႔ပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ကုသႏုိင္တဲ့ ေဆး၀ါးအုပ္စုဟာ သိမ္မမ်ားလွတဲ့အျပင္ ေဆးယဥ္ပါးမႈ လ်ွင္ျမန္စြာေပၚေပါက္လာတာဟာလည္း က်န္းမာေရးေလာက အတြက္ေတာ့ အႏၱရာယ္ပါပဲ။ Artemisinin ေဆးဟာ လက္ရွိမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုသေရး အတြက္ အစြမ္း အထက္ဆံုးေဆး၀ါးပါ။ ကမၻာက်န္းမာေရးအဖြဲ႔ (WHO) က ငွက္ဖ်ားေရာဂါ (uncomplicated malaria) အတြက္ Coartam လုိ႔ေခၚတဲ့ Artemisinin ကိုအေျခခံထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေဆးကို အသံုးျပဳဖို႔ညႊန္ၾကားထားပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း လူနာေပါင္း ၁၂၄၁ ဦးပါ၀င္တဲ့ သုေတသန စာတမ္းမွာေတြ႔လာရတဲ့ အာရ္တီ မီဆလင္းေဆးယဥ္ပါး တဲ့ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ တာ၀န္ရွိသူေတြက ေဆးယဥ္ပါးမွုကို ဘက္ေပါင္းစံုမွ တားဆီးမွသာလ်ွင္ ေဆးယဥ္ပါးသည့္ေရာဂါပိုး ကူးစက္ပ်ံ႔ႏွံ႔မွုကို အခ်ိန္မီ တားဆီးႏိုင္ လိမ့္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ေဆးယဥ္ပါးမွု အဓိကျဖစ္ရျခင္းဟာ ဆရာ၀န္(သို႔) က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းမ်ားရဲ့ ညႊန္ၾကားမႈ မရွိဘဲ ေဆးဆုိင္မ်ားမွ အလြယ္တကူ ၀ယ္ယူေသာက္သံုးေနျခင္း၊ အရည္အေသြးမျပည္မွီတဲ့ ေဆး၀ါးအတုမ်ား ေစ်းကြက္အတြင္းမွာ ေရာင္းခ်ေနျခင္း၊ သက္တမ္း လြန္ေနေသာ ေဆး၀ါးမ်ားကို ေသာက္သံုးေနျခင္း၊ သတ္မွတ္ထားေသာ ေဆးအညြန္းအတိုင္းျပည့္ေအာင္ မေသာက္ျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံက်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ ငွက္ဖ်ားေဆးယဥ္ပါးမွုအႏၱရာယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ရန္အတြက္ ေဆးဆုိင္မ်ားတြင္ လူနာအားတုိက္ရိုက္ မေရာင္းခ်ရန္ႏွင့္ ေဆးခန္းမ်ား တြင္ အခမဲ့ရယူႏုိင္ရန္ စီစဥ္ထားေပမယ့္ ထိေရာက္စြာတားဆီးႏုိင္မွုမရိွေသးဘူးလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကူးစက္ခံရပါက မိမိတုိ႔ဘာသာ ေဆး၀ယ္ယူေသာက္သံုးေနျခင္း မျပဳဘဲ နီးစပ္ရာေဆးရံု၊ ေဆးခန္းမ်ားတြင္ သြားေရာက္ျပီး စနစ္တက်  စစ္ေဆးကာ၊ ထိေရာက္သည့္ ကုသမႈကို ခံယူသင့္ပါတယ္လို႔ တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

မီလာ

References
1. Ashley et al., 2014, Spread of artemisinin resistance in Plasmodium falciparum malaria. N Engl J Med, 371, 411-23.
2. medicalobserverph.com/international-drug-resistant-malaria-spreading-fast-in-southeast-asia/
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Plasmodium_knowlesi
4. http://myanmar.mmtimes.com/index.php/national-news/5809-2013-06-27-06-27-50.html