တစ္ကုိယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ အလွအပ – ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၆)

–  အလယ္ေခတ္အခ်ိန္ကာလေတြကုိ အနံ႔ဆုိးေတြ၊ ေမွာင္မုိက္မႈေတြ၊ ၾကမ္းတမ္းမႈေတြနဲ႔ သန္႔ရွင္းမႈမရွိတဲ့ ကာလေတြအျဖစ္ မၾကာခဏ ေဖာ္ျပေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၀ ရာစုက အစၥလာမ္ကမၻာမွာေတာ့ တစ္ကုိယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး စြန္႔ဦးက်င့္သံုးမႈေတြရွိခဲ့ၿပီး၊ အဲဒီေခတ္အခါက ေရခ်ိဳးခန္းေတြမွာလည္း ဒီေန႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သံုးစြဲေနတဲ့ တစ္ကုိရည္သန္႔ရွင္းေရး ပစၥည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ေနတာကုိ ေလ့လာသိရွိရပါတယ္။

၀တ္ျပမႈမတုိင္ခင္တုိင္း ေျခလက္ေဆးေၾကာျခင္း (၀ူသူ) ကုိ မလုပ္မေနရအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားမႈနဲ႔အတူ အစၥလာမ္မွာ သန္႔ရွင္းသပ္ရပ္မႈက ေတာ့္ေတာ့္ကုိ အေရးပါ ပါတယ္။ ၁၃ ရာစုမွာေတာ့ အလ္-ဂ်ာဇာရီ (Al-Jazari) လုိ႔ေခၚတဲ့ လက္ဖ်ားခါေလာက္တဲ့ မြတ္စလင္စက္မႈအင္ဂ်င္နီယာတစ္ဦး ေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး အလုိအေလ်ာက္ “၀ူသူျပဳစက္” ကုိ တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစက္တင္မကဘဲ အျခားေသာ စက္ပစၥည္းမ်ိဳးစံုကိုလည္း အလ္-ဂ်ာဇာရီက တီထြင္ဖန္တီးခဲ့ၿပီး၊ သူ႕ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေတြကို The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices (ဆန္းျပားသည့္ စက္ပစၥည္းမ်ားဆုိင္ရာ အသိပညာက်မ္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ေတြမွာ အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အလ္-ဂ်ာဇာရီရဲ႕ “၀ူသူျပဳစက္”က ဥေဒါင္း အသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး အသံုးျပဳလုိသူေတြအေနနဲ႔ ဥေဒါင္းရဲ႕ ဦးေခါင္းကုိ ပုတ္လုိက္မယ္ဆုိရင္ ၀ူသူျပဳဖုိ႔အတြက္ ေရအလံုအေလာက္ထြက္လာတဲ့ စက္ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕စက္ေတြဆုိရင္ မ်က္ႏွာသုတ္ပု၀ါပါ ကမ္းေပးတဲ့အထိ ဆန္းသစ္လွပါတယ္။

အလ္-ဂ်ာဇာရီ၏ ‘၀ူသူျပဳစက္’ လက္ေရးမူဒီဇုိင္း

မြတ္စလင္ေတြဟာ ဆပ္ျပာကုိလည္း ဆီ (သံလြင္ဆီ) နဲ႔ အလ္-ကြာလီ (Al-Quali – ဆားကဲ့သုိ႔ ျဒပ္ပစၥည္းတစ္မ်ိဳး) တုိ႔ကုိေပါင္းၿပီး တီထြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္အခါက ေရးသားထားတဲ့ လက္ေရးမႈေတြအရ ဒီပစၥည္းႏွစ္ခုကို သင့္ေတာ္တဲ့ အေပ်ာ့အမာအေနအထားေရာက္ေအာင္ ႀကိဳၿပီး၊ အေျခာက္ခံကာ ဟမ္မမ္စ္ (Hammams – ေရခ်ိဳးခန္း) ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။

အလယ္ေခတ္မြတ္စလင္ေတြဟာ ႐ုပ္ဆင္းသြင္ျပင္အလွဆင္မႈ အတတ္ပညာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေတာ္ေတာ္ေလး ေပါက္ေျမာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲက ကၽြမ္းက်င္သူတစ္ဦးကေတာ့ အလ္-ဇာဟ္ရာ၀ီ (Al-Zahrawi) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ နာမည္ေက်ာ္ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ႀကီးတစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး သူရဲ႕ ေဆးပညာက်မ္းႀကီးျဖစ္တဲ့ အလ္-တက္စ္ရစ္ဖ္ (Al-Tasrif) မွာ အလွအပပစၥည္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခန္းတစ္ခန္းကုိ The Medicines of Beauty (အလွအပအတြက္ ေဆးနည္းမ်ား) ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ထည့္သြင္းခဲ့ပါတယ္။

အလ္-ဇာဟ္ရာ၀ီဟာ အဲဒီအခန္းမွာ ဆံပင္နဲ႔အသားအေရ၊ သြားနဲ႔ခံတြင္း ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ နည္းလမ္းေတြ၊ အလွဆင္မႈနည္းလမ္းေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ေရးသားထားၿပီး အဲဒီေရးသားခ်က္ေတြအားလံုးဟာ အစၥလာမ့္သတ္မွတ္ခ်က္ေဘာင္ေတြထဲက ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးဘဲ အနံေမႊးစပေရး၊ ပလုပ္က်င္းေဆး၊ လက္လိမ္းခရင္မ္၊ အထူးပံုစံခြက္ထဲမွာ ေလာင္းထားတဲ့ နံသာေခ်ာင္း ေဖာ္စပ္ထုတ္လုပ္မႈ အေၾကာင္းေတြကုိလည္း ေရးသားခဲ့ၿပီး အဲဒီနံသာေခ်ာင္းေတြဟာ ဒီေန႔ေခတ္ Roll On အနံ႔အသက္ေပ်ာက္ေဆးေတြရဲ႕ ေရွ႕ေျပးလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။   ေနာက္ၿပီး ဆံပင္ႏႈတ္ကိရိယာ၊ ဆံပင္ဆုိးေဆး၊ ဆံပင္ေတာင့္ေဆး စတာေတြကုိလည္း သူ႕ရဲ႕အဲဒီစာအုပ္ထဲမွာ အလ္-ဇာဟ္ရာ၀ီက ထည့္သြင္းေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေနပူဒဏ္ကုိကာကြယ္တဲ့ လိမ္းေဆးခရင္မ္ရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကုိလည္း ဒီအခန္းမွာ ေတြ႕ျမင္ရၿပီး ဒီလိမ္းေဆးဖန္တီးဖုိ႔အတြက္ သံုးစြဲရမယ့္ ပါ၀င္ပစၥည္းေတြကုိ ေဖာ္ျပထားမႈမွာေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေထာင္ခ်ီက ဇာဟ္-ရာ၀ီရဲ႕ အံ့ၾသဖြယ္ စဥ္းစားေတြးေခၚဉာဏ္ကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါတယ္။

လက္ရွိ အီရတ္ႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ကူဖာ (Kufa) ၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ အလ္-ကင္ဒီ (Al-Kindi) ဟာ ေရေမႊးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္ကုိ ျပဳစုခဲ့ၿပီး အဲဒီက်မ္းႀကီးကုိေတာ့ Book of the Chemistry of Perfume and Distillations (ေရေမႊးႏွင့္ အဆီခ်က္လုပ္မႈဆုိင္ရာ ဓာတုေဗဒၾကမ္း) လုိ႔ ေခၚတြင္ပါတယ္။ အဲဒီက်မ္းမွာ နံသာဆီနဲ႔ ေရေမႊးတုိ႔လုိ ေမႊးအႀကိဳင္ပစၥည္းေတြ ေဖာ္စပ္ထုတ္လုပ္မႈနဲ႔၊ ေဆး၀ါးထုတ္လုပ္မႈနည္းလမ္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ အစပုိင္းမွာေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက အထက္တန္းစားအလႊာေတြသာ ေရေမႊးကုိ သံုးစြဲႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္၊ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ လူတုိင္း အသံုးျပဳလာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

အလွအပေဆးနည္းမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ အလယ္ေခတ္ ထိပ္တန္း မြတ္စလင္ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ႀကီး အလ္-ဇာဟ္ရာ၀ီ

မြတ္စလင္ဓာတုေဗဒပညာရွင္ေတြဟာ အပင္ေတြ၊ ပန္းပြင့္ေတြကေန အဆီခ်က္လုပ္ကာ ေရေမႊးေတြ၊ ေဆ၀ါးေတြကုိ ထုတ္လုပ္ေဖာ္စပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဒီ တီထြင္ႀကံဆမႈေတြ၊ အယူအဆေတြဟာ ဥေရာပကုိ ကုန္သည္ေတြ၊ ခရီးသြားေတြနဲ႔ ခ႐ူးဆိတ္စစ္သားေတြကေနတစ္ဆင့္ တစ္ျဖည္းျဖည္းျခင္း စိမ့္၀င္ေရာက္ရွိသြားၾကပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အလွအပ၊ ေရေမႊးနဲ႔ဆုိင္တဲ့ ဒီအသိပညာ၊ အတတ္ပညာေတြဟာ ေနာက္ဆံုးမွာ ေရေမႊးလုပ္ငန္းအတြက္ အသင့္ေတာ္ဆံုး ရာသီဥတုနဲ႔ ေရခံေျမခံရွိတဲ့ ျပင္သစ္ေတာင္ပုိင္း ဟူတီျပည္နယ္ (Haute) ကုိ ေရာက္ရွိသြားခဲ့ၿပီး ႏွစ္ ၇၀၀ ၾကာေညာင္းသည့္တုိင္ေအာင္ ရွင္သန္ခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ေနာက္ထပ္အေရးပါတဲ့ အလွအပ ပစၥည္းကေတာ့ လက္ေတြမွာ ကႏုတ္ပန္းပံုစံကုိ ႐ႈမၿငီးဖြယ္ ပုံေဖာ္ထားေလ့ရွိတဲ့ ‘ဒန္း’ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အစၥလာမ္သာသနာ ျပန္႔ႏွံ႔မႈနဲ႔အတူ ဒီ ဒန္းဆုိးေဆးဟာလည္း ကမၻာ့တစ္ႏွံတစ္လ်ားကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး အလွအပပစၥည္းေတြအတြက္ အဓိက ပါ၀င္ပစၥည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္နဲ႔ သူရဲ႕ သာ၀ကႀကီးေတြဟာ မုတ္ဆိတ္ကုိ ဒန္းဆုိးေလ့ရွိၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြနဲ႔ ဆံပင္ေတြကုိ ဒီေန႔ေခတ္ အမ်ိဳးသမီးေတြလုိပဲ ဒန္းဆုိးျခယ္သၾကပါတယ္။ ေခတ္ေပၚ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ဒန္းဟာ ဘက္တီးရီးယား၊ မႈိတက္မႈတုိ႔ကုိ ကာကြယ္ေပးသလုိ ေသြးတိတ္ေစတဲ့ ပစၥည္းတစ္ခု ျဖစ္တယ္ဆုိတာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒန္းဟာ အနာကုိက်က္ေစၿပီး၊ အေရျပားမႈိစြဲေရာဂါနဲ႔ ေရာင္ရမ္းမႈေတြကုိလည္း သက္သာေပ်ာက္ကင္းေစပါေသးတယ္။

ဒန္းပင္ရဲ႕အရြက္နဲ႔ အေစ့ေတြမွာ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ ဂုဏ္သတၱိေတြရွိၿပီး ႏွစ္ခုစလံုးဟာ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ဦးေခါင္းကုိ ေအးျမေစပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးပဲ ဒန္းမွာ ဆံပင္ကုိ သန္စြမ္းနက္ေမွာင္ေစတဲ့ သဘာ၀ပစၥည္းေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။

ေခါင္းေလွ်ာ္မႈနဲ႔ အေၾကာေျဖႏွိပ္နယ္မႈ

အိႏၵိယမြတ္စလင္ မာဟုိမက္၏ ေရေႏြးေရခ်ိဳးခန္း

၁၇၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြနဲ႔ ၁၇၈၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြဟာ အဂၤလန္ႏုိင္ငံ ဘ႐ုိက္တန္ၿမိဳ႕မွာ ကမ္းေျခအပန္းေျဖလုပ္ငန္း ႀကီးထြားလာတဲ့ႏွစ္ေတြ ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အိႏၵိယ မြတ္စလင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ရွိခ္ ဒင္ မာဟုိမက္ (Sheikh Dean Mahomed) ကလည္း အဲဒီအခ်ိန္ကာလမွာပဲ ဘ႐ုိက္တန္ကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ပတၱနာ (Patna) ၿမိဳ႕က မြတ္စလင္မိသားစုတစ္ခုကေန ဆင္းသက္လာတဲ့ မာဟုိမက္ဟာ ၁၇၅၉ ခုႏွစ္မွာ ဘ႐ုိက္တန္ရဲ႕ ပင္လယ္ကမ္းေျခမွာ အိႏၵိယေရေႏြးေရခ်ိဳးခန္း (Indian Vapour Baths)  ကုိ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေရခ်ိဳးခန္းဟာ တူရကီေရခ်ိဳးခန္းေတြနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ဆင္တူပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီအိႏၵိယေရခ်ိဳးခန္းမွာေတာ့ ေဖာက္သည္ေတြကုိ ရြက္ဖ်င္တဲတစ္ခုခ်င္းဆီမွာ ထားေစၿပီး ရြက္ဖ်င္တဲရဲ႕ ဟေနတဲ့ေနရာကေန လက္ႏွစ္ေခ်ာင္း၀င္လာကာ အိႏၵိယက ခ်မ္ပီ (Champi – ေခါင္းေလွ်ာ္) ၀န္ေဆာင္မႈနဲ႔ အေၾကာေျဖႏွိပ္နယ္ေပးတဲ့ ၀န္ေဆာင္မႈေတြကုိ ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။ ထူးျခားတဲ့ ဒီေရေႏြးေရခ်ိဳးခန္းနဲ႔ ေခါင္းေလွ်ာ္ေပးတဲ့ ၀န္ေဆာင္မႈေၾကာင့္ ရွိခ္ ဒင္ မာဟုိမက္ဟာ အဂၤလန္မွာ နာမည္ႀကီးခဲ့ၿပီး အဂၤလန္ဘုရင္ ေဂ်ာ့ဂ်္ ၄ (George IV) နဲ႔ ၀ီလီယံ ၄ (William IV) တုိ႔လက္ထက္မွာ “ေခါင္းေလွ်ာ္၀ိဇၨာ” အျဖစ္ ခန္႔အပ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

အပိုင္း(၁)-  ေကာ္ဖီ – ဖတ္ရန္

အပိုင္း(၂) – အစားအေသာက္ဓေလ့ႏွင့္ ဖန္ထည္မ်ား ဖတ္ရန္

အပိုင္း(၃)- နာရီတုိ႔၏ အစ – ဖတ္ရန္

အပုိင္း(၄) – ေခတ္ေပၚစစ္တုရင္ကစားနည္း – ဖတ္ရန္

အပုိင္း(၅) – ဂီတ၏ အရင္းမူလ – ဖတ္ရန္