ဂရိတ္ျဗိတိန္ ေနမ၀င္ အင္ပါယာႀကီးက အေမ့ေလ်ာ့ခံ မြတ္စလင္တို႔၏ အတိတ္သမိုင္း

စက္တင္ဘာ ၂၀ ၊ ၂၀၁၆
M-Media

၁၆ ရာစုႏွစ္ မွာ ဂရိတ္ျဗိတိန္ ဟာ အရင္တစ္ခါမွ မျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ ပိုင္းျခားျခင္းကို ခံလိုက္ရပါတယ္။ တိုင္းျပည္ဟာ ဥေရာပတိုက္မွာ ေခတ္ေနာက္ျပန္ ဆုတ္သြားခဲ့ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အုပ္စိုးသူ ဘုရင္မႀကီးဟာ အေရွ႕တိုင္းနဲ႔ ကုန္သြယ္ဖို႔ပဲ မ်က္စိက်ေနခဲ့ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕အေက်ာ္ၾကားဆံုး သက္ဦးဆံပိုင္ ဧကရာဇ္မင္းတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ အဲလိဇဘက္- ၁ ဘုရင္ မၾကီးရဲ႕ ေရႊအိုေရာင္ လႊမ္းခဲ့တဲ့ ေခတ္အတြင္းက တိုင္းျပည္ရဲ႕အေၾကာင္းကို ျပန္ေျပာင္းေျပာရရင္ ယေန႔ေခတ္ ျဗိတိန္ လိုပဲ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ တူေနတာေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။

ပထမ အဲလိဇဘက္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ (၁၅၅၈-၁၆၀၃) ရဲ႕လက္ထက္တုန္းက ပိုျပီး အံ့ၾသစရာေကာင္းတဲ့ အခ်က္ တစ္ခ်က္က ႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးနဲ႔ စီးပြားေရး ေပၚလစီေတြမွာ အစၥလာမ့္ကမၻာက သူမနဲ႔ အနီးစပ္ဆံုး မဟာမိတ္တစ္ဦးက ေမာင္းႏွင္ ေပးခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္းပဲ ယင္းျဖစ္ရပ္မွန္ကို ႏိုင္ငံေတာ္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာဆိုတဲ့ ေပၚျပဴလာျဖစ္ေနတဲ့ ျဖီးလံုးၾကီးကိုသံုးေနတဲ့ သူတစ္ခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ လြယ္လြယ္ကူကူပဲ လ်စ္လ်ဴရႈ႕ျခင္းကို ခံလိုက္ရပါတယ္။

သူမရဲ႕ ထီးေမြနန္းလ်ာကို ဆက္ခံတဲ့ ၁၅၅၈-ခုႏွစ္ကေနစၿပီး၊ အဲလိဇဘက္ဘုရင္မႀကီးဟာ ေကာင္းမြန္တဲ့ ရည္ရြယ္ ခ်က္ေတြနဲ႔ – အီရန္၊ တူရကီနဲ႔ ေမာ္ရိုကိုစတဲ့ မြတ္စလင္ေတြ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြႏွင့္ သံေရးတမန္ေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ စစ္ဖက္ေရးရာတို႔မွာ ဆက္ဆံေရးေတြထားရွိဖို႔ စတင္ၾကိဳးပမ္းပါေတာ့တယ္။ ၁၅၇၀- ခုႏွစ္အေရာက္မွာေတာ့ အဂၤလန္ပရို တက္စတင့္ ခြဲထြက္ေရးသမားေတြက ကက္သိုလစ္ေတြ ယံုၾကည္မႈ႔အတိုင္း ဆက္မသြားေတာ့ဖို႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျမင္လာ ရတဲ့အခါ၊ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးဟာ အဲလိဇဘတ္ ဘုရင္မႀကီးနဲ႔ ဆက္ဆံေရး ျဖတ္ေတာက္ခဲ့ၿပီး သူမရဲ႕ ထီးနန္းမကိုဋ္ သရဖူ ကိုလည္း ဆြဲျဖဲပစ္ဖို႔ ေဆာ္ၾသလိုက္ပါေတာ့တယ္။  မၾကာခင္မွာပဲ၊ တန္ခိုးၾသဇာထြားလွတဲ့ စပိန္ ကက္သိုလစ္ေတြကလည္း သူမကို ဆန္႔က်င္လိုက္ပါေတာ့တယ္။ စစ္မက္ျဖစ္ပြားလု နီးပါးထိေအာင္ပါပဲ။ ခ်မ္းသာတဲ့ စီးပြားေရး ေစ်းကြက္ေတြျဖစ္တဲ့ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံက စပိန္ေစ်းကြက္ေတြမွာလည္း အဂၤလန္က ကုန္သည္ေတြကို ကုန္သြယ္ေရးေတြမလုပ္ဖို႔ တားျမစ္ျခင္း ကို ခံခဲ့ရပါတယ္။ စီးပြားေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးက႑ေတြမွာ အထီးက်န္ဆန္လာမႈ႔က အသစ္ေပၚကာစ ပရိုတက္စတင့္ေတြရဲ႕ တိုင္းျပည္သစ္ၾကီးအား ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရဖို႔အထိ ျခိမ္းေျခာက္လာပါေတာ့တယ္။

အဲလိဇဘတ္ ဘုရင္မၾကီးကလည္း သူ႔လက္တံကို အစၥလာမ္ႏိုင္ငံေတြအထိေရာက္ေအာင္ ဆန္႔ထုတ္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ျပန္လည္ တုန္႔ျပန္လိုက္ပါတယ္။ စပိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အဓိကျပိဳင္ဘက္ကေတာ့ စူလတန္ မာဟ္မဒ္ – III အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ေအာ္ တိုမန္ အင္ပါယာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာၾကီး ( The Ottomans) ရဲ႕ လက္တံဟာ ဘယ္ေလာက္ထိေအာင္ က်ယ္၀န္းသလဲ ဆိုရင္ ေျမာက္အာဖရိက တိုက္ကေန ဥေရာပ အေရွ႕ဖ်ားအထိ၊ အဲဒီကေန အိႏၵိယ သမုဒၵရာအထိေအာင္ က်ယ္၀န္း ပါတယ္။ ေအာ္တိုမန္ေတြကလည္း အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဟန္ေဂရီ တစ္စိတ္တပိုင္းကို ေအာင္ႏိုင္ထားတဲ့ ဟဇ္ဘဂ္လူမ်ိဳး ေတြ ( Hapsburgs) နဲ႔ စစ္မက္ျဖစ္ပြားေနတာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီရွိေနပါၿပီ။ အဲလိဇဘတ္က ေအာ္တိုမန္ေတြနဲ႔ မဟာမိတ္ ဖြဲ႔ထားျခင္းအတြက္ စပိန္ေတြရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္မႈ႔ရန္ကေန ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို သက္သာရာရေစျပီး သူ႔မရဲ႔ကုန္သည္ေတြ အတြက္လည္း အက်ိဳးျမတ္မ်ားေစမဲ့ အေရွ႕ဖ်ားေဒသက ေစ်းကြက္ေတြကိုလည္း တီးမိေခါက္မိလာႏိုင္မယ္လို႔ သူမ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။  သူမရဲ႕ ေကာင္းမြန္လွတဲ့ စဥ္းစားခ်င့္ခ်ိန္မႈ႔ေတြေၾကာင့္ ေအာ္တိုမန္ေတြနဲ႔လည္း ယွဥ္ျပိဳင္ဘက္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ပါရွားႏိုင္ငံက ရွားဘုရင္နဲ႔ ေမာ္ရိုကိုႏိုင္ငံက အုပ္စိုးသူေတြကိုလည္း ေနာက္တစ္ဖက္မွာ ဆက္ဆံေရးကို လွမ္းထား ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ျပသနာရွိေနတာက  အဲလိဇဘက္ရဲ႕ ျမဴခိုးေတြ ေ၀မိႈင္းေနတဲ့ ဥေရာပတိုက္က ကၽြန္းႏိုင္ငံေသးေသးေလးထက္ကို မြတ္ စလင္ အင္ပါယာႀကီးေတြက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ၾသဇာရွိေနတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ အဲလိဇဘတ္ဟာ ကုန္သြယ္ေရးမွာ မဟာမိတ္ အသစ္ေတြကို ထပ္တိုး ရွာေဖြခဲ့ခ်င္ေပမဲ့ သူတို႔ကို ေငြေၾကးအရ အေထာက္ပံ့ေပးဖို႔ မတတ္သာခဲ့ပါဘူး။ သူမဟာ သူမရဲ႕ ႏွမေတာ္ မယ္ရီ ေတလာကေန စတင္ခဲ့တဲ့ စေတာ့အစုရွယ္ယာကုမၸဏီေတြကို ပူးေပါင္းၿပီး မေရရာတဲ့ စီးပြားေရး ဆန္းသစ္ တီထြင္မႈ႔တစ္ခုကို လုပ္ၾကည့္စြန္႔စားဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ပါေတာ့တယ္။

ကုမၸဏီေတြဟာ စေတာ့ရွယ္ရာရွင္ေတြ အတူတကြ ပူးေပါင္းပိုင္ဆိုင္တဲ့ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႔စည္းေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ရင္းႏွီး မတည္ေငြကို ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္းသြားလာမႈ႔ရဲ႕ စရိတ္စကေတြမွာ ရန္ပံုေငြအျဖစ္ အသံုးျပဳဖို႔နဲ႔ အျမတ္ – ဒါမွမဟုတ္ အရံႈးကိုေတာ့- ခြဲေ၀ယူၾကဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါရွားနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ခဲ့တဲ့ မူစ္ကူဗိြဳင္ ကုမၸဏီ (Muscovy Company )ဟာ ဘုရင္မၾကီးကို အားတက္သေရာ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံေပးခဲ့ၿပီး ေအာ္တိုမန္ေတြနဲ႔ စီးပြားကုန္သြယ္ခဲ့တဲ့  တူရကီ ကုမၸဏီ တည္ေထာင္မႈ႔ကိုလည္း ဆက္လက္အားေပးခဲ့ၿပီးေနာက္ ေနာက္ဆံုးမွာ အိႏၵိယကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီကို လည္း ဖြဲ႔စည္းေပးခဲ့ပါေသးတယ္။

၁၅၈၀-ခုႏွစ္မွာေတာ့ သူမဟာ ႏွစ္ေပါင္းသံုးရာေက်ာ္ၾကာေအာင္ တည္ျမဲခဲ့တဲ့ ေအာ္တိုမန္ေတြနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျပီး သူမရဲ႕ ကုန္သည္ေတြကို ေအာ္တိုမန္ေတြပိုင္တဲ့ နယ္ေျမေတြမွာ လြတ္လပ္စြာ တရား၀င္ ကုန္သြယ္ခြင့္ရေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ထိုနည္းအတိုင္းပဲ သူမဟာ ေမာ္ရိုကိုေတြနဲ႔ လည္း မဟာမိတ္ဖြဲ႔ခဲ့ျပီး၊ စပိန္ေတြနဲ႔ ဆန္႔က်င္ၿပီး စစ္ေရးအကူညီေတြေပးဖို႔ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္းဆိုင္ရာ ကတိက၀တ္ေတြ ေပးခဲ့ပါတယ္။

ေငြေၾကးေတြ ဒလေဟာ စီး၀င္လာတာနဲ႔အမွ်၊ အျပန္အလွန္ ကုန္သြယ္ေရးကေန အက်ိဳးအျမတ္ေတြရရွိလာတာေၾကာင့္ အဲလိဇဘတ္ဟာ သူမရဲ႔ မြတ္စလင္မိတ္ေဆြေတာ္ေတြဆီကို ခ်ီးမႊမ္းေထာပဏာျပဳတဲ့ စာခၽြန္လႊာကို စတင္ေရးသားခဲ့ပါ တယ္။ သူမကိုယ္သူမ အသနား ဂရုဏာခံယူသူသဖြယ္ ေရးသားထားတဲ့ ဒီစာထဲမွာ မူရတ္ ( Murad)ကို “တူရကီေရေျမသနင္း အစိုးရေတာ္မူလွေသာ တန္ခိုးၾသဇာ ထြားလွပါသည့္ ဧကရာဇ္မင္းၾကီးရွင့္ “လို႔ ယခုလို ေခၚေ၀ၚေရးသားထားပါတယ္ ။ ထို႔ျပင္ ” အႏိုင္မခံ၊အရံႈးမေပးတတ္ဆံုးသူ တစ္ေယာက္ ႏွင့္၊ နတ္၊ ရုပ္ထုကိုးကြယ္မႈ႔အေပါင္းအား ဆန္႔က်င္သည့္အရာတြင္ တန္ခိုးႀသဇာအထြားဆံုး ခရစ္ယာန္စစ္စစ္ တစ္ေယာက္ ” ဟု သူမကိုယ္သူမ ဂုဏ္ေဖၚျခင္းျဖင့္ ကက္သိုလစ္မ်ားကိုလည္း အခ်င္းခ်င္း ရန္လိုဘက္မ်ားအျဖစ္ ဆက္လက္ တိုက္စစ္ဆင္ခဲ့ပါတယ္။ မြတ္စလင္မ်ားလိုပဲ၊ ပရိုတက္စတင့္ ခရစ္ယန္မ်ား ဟာလည္း ရုပ္၀တၳဳကိုးကြယ္ျခင္းကို လက္မခံဘဲ၊ ဘုရားသခင္၏ နာမေတာ္မ်ားကိုသာ ခ်ီးမႊမ္းေထာပဏာျပဳေနၾကေသာ္ လည္း ကက္သိုလစ္မ်ားကေတာ့ ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားကို ဘုရားသခင္ရဲ႕ ၾကားခံေတာ္ မ်ားအျဖစ္ မ်က္ႏွာသာ ေပးခဲ့ၾက ပါတယ္။ ေငြဒဂၤါးျပားတစ္ခုထဲမွာ ေခါင္းနဲ႔ပန္း တစ္ဖက္စီရွိသလိုပဲ ပရိုတက္စတင့္နဲ႔ မြတ္စလင္ေတြမွာလည္း ကသိုလစ္ေတြႏွင့္ တူညီေနတဲ့အခ်က္ေတြ ရွိတာကိုလည္း သူမ က်င္လည္စြာ ရွာေဖြခဲ့ပါတယ္။

အဆိုပါ ပရိယာယ္ဟာ အလုပ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ အဂၤလိပ္ကုန္သည္ေတြ ယေန႔ေခတ္မွာေတာင္ ဘယ္သူမွ မသြားႏိုင္တဲ့ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ အလက္ပိုျမိဳ႕၊ အီရတ္မွာရွိတဲ့ မူဆိုလ္းျမိဳ႕တို႔လို ေနရာမ်ိဳးေတြမွာေတာင္ ကူးသန္း သြားလာလို႔ ရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ကုန္သည္ေတြဟာ ဥေရာပတိုက္က ကက္သိုလစ္ ခရစ္ယာန္တိုင္းျပည္ကို သြားရင္ ေဘး ကင္းလံုျခံဳသလိုပဲ၊ အဲဒီေနရာေတြကို ေရာက္ရင္လည္း ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေဘးကင္းလံုျခံဳလွပါတယ္။ ယင္းေနရာေတြဟာ တယူသန္သမားေတြရဲ႕ လက္ထဲကို က်ေရာက္ေနလို႔ သူတို႔ဟာ အေတာ္ေလးကို စြန္႔စားသြားလာရပါတယ္။

ဘာသာေပါင္းစံုကလူေတြအား  အားနည္းတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္မဟုတ္ပဲ အင္အားရွိတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္အျဖစ္ သူတို႔ စည္းရံုးႏိုင္ခဲ့တာကိုလည္း ေအာ္တိုမန္ အာဏာပိုင္ေတြက မ်က္၀ါးထင္ထင္ ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါအျပင္ သူတို႔ဟာ အဲဒီ အခ်ိန္က ကက္သိုလစ္နဲ႔ ပရိုတက္စတင့္ေတြရဲ႕ ရႈပ္ေထြးလွတဲ့ ခြာျပဲမႈ႔ ပဋိပကၡေတြကိုလည္း ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ အဂၤလိပ္ေတြဆိုရင္ မြတ္စလင္ေတြေတာင္ ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ စကင္ဒီေနးယားအႏြယ္၀င္ ကုန္သည္တစ္ဦး ( a Norfolk merchant ) ျဖစ္တဲ့ ၊ ေနာင္မွာ ဟာဆန္အဂၢလို႔ အမည္တြင္မဲ့ အလ္ဂ်ီးရီးယားေတြရဲ႕ ဘ႑ာစိုးတစ္ဦးျဖစ္လာမဲ့ ဆမ္ဆန္ ေရာ္လီ (Samson Rowlie ) ကဲ့သို႔ေသာ အနည္းငယ္ေလာက္သာ အတင္းအဓမၼ ဘာသာေျပာင္းျခင္းကို ခံလိုက္ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕သူေတြကေတာ့ တဲတဲေလးျဖစ္ေနတဲ့ ပရိုတက္စတင့္ ဘာသာသစ္ထက္ကို အစၥလာမ္ဘာသာ က သာတယ္ထင္ၿပီး ကိုယ့္ဆႏၵႏွင့္ကိုယ္ ဘာသာကူးေျပာင္းလိုက္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဂၤလန္က မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္ေတြဟာ အေရွ႕ဖ်ားေဒသကထြက္တဲ့ ပိုးထည္ေတြနဲ႔ မဆလာဟင္းခတ္ အေမြးအၾကိဳင္ေတြကို ႏွစ္ျခိဳက္ၾကေပမဲ့လည္း တူရကီေတြနဲ႔ ေမာ္၇ိုကိုေတြကေတာ့ အဂၤလိပ္ေဒသကထြက္တဲ့ သိုးေမႊးေတြကို စိတ္မ၀င္စားလွ ပါဘူး။ သူတို႔ တကယ္အလိုရွိေနတာက လက္နက္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲလိဇဘတ္ ဘုရင္မၾကီးဟာ ဘာသာေရးအရ ျပင္းထန္စြာ ဂလဲ့စားေခ်လိုတဲ့ စိတ္နဲ႔  မျမင့္ျမတ္လွတဲ့ ခရစ္ယာန္ ခ်ာ့ခ်္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမ်ားစြာက သံျပားေတြကို ဆုပ္ျဖဲ၊ ေခါင္းေလာင္းေတြကို အရည္ႀကိဳၿပီး လက္နက္ေတြသြန္းလုပ္ကာ တူရကီႏိုင္ငံဆီသို႔ သေဘၤာျဖင့္ တင္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။  အီရန္- ကြန္ထရာ အရႈပ္ေတာ္ပံုထက္ကို ပိုမိုရႈပ္ေထြးတဲ့နည္းလမ္းနဲ႔ သိပ္အစြမ္းမထက္လွတဲ့ လက္နက္ေတြကို ေရာင္းခ်ခဲ့တာျဖစ္ ေၾကာင္း သက္ေသေတြရွိေနပါတယ္။ ဘုရင္မႀကီးဟာ ေမာ္ရိုကိုႏိုင္ငံႏွင့္လည္း အလားတူ အေရာင္း၀ယ္ျပဳလုပ္ဖို႔ ေျမွာက္ ေပးခဲ့ၿပီး လက္နက္ေတြကို ေရာင္းခ်ၿပီး ယမ္းစိမ္းႏွင့္ သၾကားေတြကို ျပန္၀ယ္တဲ့ အလုပ္က သူမကို မ်က္ႏွာပ်က္စရာ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။

သၾကား၊ပိုးထည္မ်ား၊ ေကာ္ေဇာမ်ားႏွင့္ ဟင္းခတ္အေမြႊးၾကိဳင္ေတြကို အဂၤလိပ္ေတြ ဘယ္လို စားရမယ္၊ေနအိမ္ေတြမွာ အဂၤလိပ္ေတြ ဘယ္လို အလွဆင္ရမယ္၊ ဘယ္လို ၀တ္စားရမယ္ဆိုတာကို ေျပာင္းလဲပစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ “သၾကားလံုး ” တို႔ “တူရကီ ေက်ာက္”(turquoise- Turkish stone) တို႔ စတဲ့ စကားလံုးေတြဟာ သာမန္ေန႔စဥ္သံုး စကားလံုးေတြ ျဖစ္လာ ပါတယ္။ ရွိတ္စပီးယားေတာင္မွ ေမာ္ရိုကို သံအမတ္ၾကီး ေျခာက္လၾကာ လာလည္သြားျပီးတဲ့ေနာက္မွာ ျပဇာတ္တစ္ခုမွာ  ” ေအာ္သယ္လို ” ဆိုၿပီးေတာ့ ေရးရတဲ့ အဆင့္ထိေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။

စေတာ့ရွယ္ယာေတြနဲ႔ ဖက္စပ္လုပ္ျပီး စီးပြားေရးမွာ ေအာင္ျမင္မႈ႔ေတြရေနေပမဲ့လည္း၊ ျဗိတိသွ်တို႔ရဲ႕ စီးပြားေရးဟာ အင္နဲ႔ အားနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးအေပၚမွာ ရည္ရွည္ေတာ့ မထိန္းထားႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ၁၆၀၃- ခုႏွစ္ အဲလိဇဘတ္ ဘုရင္မၾကီး ကြယ္လြန္ သြားၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ၊ အသစ္တက္လာတဲ့ ဂ်ိန္း- I ဘုရင္ဟာ၊ စပိန္ေတြနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္တစ္ရပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုၿပီး အဂၤလန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဖယ္က်ဥ္ခံထားရျခင္းမွ အဆံုးသတ္လိုက္ပါေတာ့တယ္။

အဲလိဇဘတ္ ဘုရင္မၾကီးရဲ႕ အစၥလာမ္ေရးရာ ေပၚလစီက ကက္သိုလစ္ေတြ က်ဴးေက်ာ္မႈ႔ရန္ကေန အဟန္႔အတား ျဖစ္ေစ ခဲ့ၿပီး၊ အဂၤလိပ္ေတြရဲ႕ အဆင့္တန္းေတြကိုလည္း ေျပာင္းလည္းပစ္ႏိုင္ခဲ့ရံုသာမက၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံရတဲ့ စေတာ့ ပံုစံသစ္ေတြေၾကာင့္ ေျမာက္အေမရိကတိုက္ကို ပထမဦးဆံုး ကိုလိုနီလုပ္ဖူးခဲ့တဲ့ ဗာဂ်ီးနီးယား ကုမၸဏီ ( Virginia Company ) ကိုလည္း ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္မွာ ဘ႑ာေရးအေထာက္ပံ့ေတြ ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

အဂၤလန္ႏိုင္ငံရဲ႕ သမိုင္းမွာ အေရးႀကီးလွတဲ့ ေနရာကေနပါ၀င္ေနတဲ့ အခ်ဳပ္ျခာအာဏာ၊ စစ္ေရး၊ စီးပြားေရး- စတဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ထင္ရွားလွတဲ့ အရာေတြအားလံုးမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ အစၥလာမ္ဆိုတာ မေမွ်ာ္လင့္တဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ေတြကို ေပးခဲ့ပါ တယ္။ ယေန႔ေခတ္မွာေတာ့ မြတ္စလင္ဆန္႔က်င္ေရး အသံေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးလမ္းေၾကာင္းကို မီးျမိဳက္ေပး ေနၾကပါတယ္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ဟာ မၾကာခဏ ေက်းဇူးတင္ရမဲ့အစား ကၽြႏ္ုပ္တို႔ရဲ႕ အတိတ္ေတြက ေထာင္ေခ်ာက္ထဲမွာပဲ ပိုမိုပိတ္မိေန ၾကတယ္ဆိုတာ သတိရသင့္လွပါတယ္။

စာေရးသူ- ဂ်ယ္ရီ ဘရိုတန္ ( Jerry Brotton) ဟာ လန္ဒန္ျမိဳ႕ရွိ ကြင္းေမရီ ယူနီဗာစီတီမွ ရီေနးဆန္း (ေခၚ) အႏုပညာႏွင့္ စာေပ အလင္းေရာင္ေခတ္ ေလ့လာေရးပညာရပ္မွ ပါေမာကၡတစ္ဦး ျဖစ္ပါတယ္။ မၾကာခင္ ထြက္ရႈ႔မည့္ ” စူလတန္ႏွင့္ ဘုရင္မ-  လူမေျပာၾကတဲ့ အဲလိဇဘတ္ႏွင့္ အစၥလာမ့္ ဇာတ္လမ္း ”  စာအုပ္အား ေရးသားခဲ့သူတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

The New York Times သတင္းစာပါ England’s Forgotten Muslim History ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုထားပါသည္။
(ရဲဗလမင္းဒင္)