လူသားတို႕တီထြင္ထားေသာ ေရဒါ၊ ဆိုနာ မ်ားထက္ ေခတ္ေရွ႕ေျပးေနေသာ လင္းႏို႕မ်ား

ဇန္နဝါရီ ၉ ၊ ၂၀၁၃
M-Media
ေဆာင္းပါးရွင္- ေအးထြန္း

လင္းႏို္႔ေတြဟာ အလြန္ကုိစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းမြန္တဲ႔ေကာင္ေတြပါ။သူတုိ႔ရဲ႕ အထူးျခားဆံုး စြမ္းရည္ကေတာ့ သူတုိ႔ဟာ အရာဝတၳဳတစ္ခုရဲ႕တည္ေနရာကုိ ပဲ့တင္သံဖမ္း နည္းစနစ္ အသံုးျပဳၿပီး ရွာေဖြႏုိင္စြမ္းပါပဲ။ ဒါကုိ (EcholocativeAbility) လုိ႔ေခၚပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ဒီစြမ္းရည္ဟာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ေကာင္းမြန္ပါသလဲဆုိတာကုိ သိရွိႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ပညာရွင္ေတြဟာ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြအမ်ားႀကီးလုပ္ခဲ့ပါတယ္။

အခု ကၽြန္ေတာ္္တို႔ဒီအေကာင္ေတြရဲ႕အံဖြယ္ဒီဇိုင္းေတြကုိ ေသခ်ာၾကည့္ရေအာင္ (J.A.Summer Maria Torres, Scientific Research about bats, Boston: National Academic Press ,September 1996, pp 192-195) ပထမဆံုး စမ္းသပ္ခ်က္မွာ လင္းႏို႔တစ္ေကာင္ကုိ လံုး၀ေမွာင္မိုက္ေနတဲ့ အခန္းတစ္ခုထဲမွာ ထည့္ထားလုိက္ပါတယ္။အဲဒီအခန္းရဲ႕ ေထာင့္တစ္ေနရာမွာ ယင္ေကာင္တစ္ေကာင္ကုိ လင္းႏို႔ရဲ႕သားေကာင္ (အစာ)အျဖစ္ ထားရွိလုိက္ပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ဒီအခန္းထဲက အျဖစ္အပ်က္ေတြကုိ ညဘက္ၾကည့္ ကင္မရာေတြထားရွိၿပီး ပညာရွင္ေတြဟာ လႈိ႔ဝွက္ ေစာင့္ၾကည္ခဲ့့ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ ေတြ႕ရွိလုိက္တာကေတာ့ ယင္ေကာင္ဟာေလထဲက စတင္ေရာက္ရွိတာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ တျခားေထာင့္ကေနရာမွာ ရွိတဲ့လင္းႏုိ႔ဟာဒီ ယင္ ေကာင္ဆီကုိ တုိက္ရိုက္ခ်က္ခ်င္း လွ်င္ျမန္စြာသြားၿပီး ခ်က္ခ်င္း ဖမ္းဆီးလုိက္ႏိုင္ပါတယ္။

ဒီစမ္း သပ္ခ်က္အရ လင္းႏို႔ေတြဟာ အလြန္ေကာင္းတဲ့ အာရံုခံႏုိင္မူစြမ္းရည္ဟာပိန္းပိတ္တဲ့ အ ေမွာင္ထဲမွာ ေတာင္ ရွိတယ္လုိ႔ေကာက္ခ်က္ခ် ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီ အာရံုခံႏုိင္မူ စြမ္းရည္ဟာ အၾကားအာရံု ေၾကာင့္လား ဒါမွမဟုတ္ လင္းႏုိ႔မွာ ဇီးကြက္ေတြလုိ အေမွာင္ထုထဲမွာ ျမင္ႏုိင္စြမ္းရွိတဲ့ မ်က္လံုးမ်ား ရွိေနလုိ႔လားဆုိတာ ပညာရွင္ေတြအေနနဲ႔ မေဝခြဲႏုိင္ၾကေသးပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ဒီေမးခြန္းေတြရဲ႕ အေျဖကိုရရွိဖုိ႔အတြက္ ဒုတိယ စမ္းသပ္ခ်က္ကိုေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခန္းထဲမွာပဲ ခူေကာင္ ေတြကုိထားရွိၿပီး အဲဒီ ခူေကာင္ေတြရဲ႕အေပၚကုိသတင္းစာ စာရြက္ တစ္ထပ္္နဲ႔ လင္းႏုိ႔အေနနဲ႔ မျမင္ႏုိင္ေအာင္လံုလံုျခံဳျခံဳ အုပ္ထားလုိက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ပညာရွင္ေတြဟာ ကင္မရာကေန တစ္ဆင့္ေစာင့္ၾကည့္ၾကပါတယ္။ ဒီအခါမွာ သူတုိ႔ေတြ႕ျမင္ၾက ရတာကေတာ့ လင္းႏုိ႔ဟာ လႊတ္လုိက္တာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္၊ အခ်ိန္လံုး၀ မဆြဲပဲ သတင္းစာရွိရာ သုိ႔သြားေရာက္ ဖယ္ရွားၿပီး၊ခူ ေကာင္ေတြကုိ စားေသာက္ ပစ္လုိက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီစမ္းသပ္မူအရ လင္းႏုိ႔ေတြရဲ႕ လမ္းေၾကာင္းရွာေဖြႏုိင္မူ စြမ္းရည္ ဟာ အျမင္အာရံုေၾကာင့္ မဟုတ္ ဘူးဆုိတာ ပညာရွင္ေတြ သိရွိခဲ့ၾကပါတယ္။

သိပံၸညာရွင္ေတြဟာတတိယေျမာက္ စမ္းသပ္ခ်က္ကုိ ထပ္မံျပဳလုပ္ပါတယ္။ ရွည္လ်ားတဲ့ ေလွ်ာက္လမ္းတစ္ခုရဲ႕တစ္ဘက္ျခမ္းမွာ တစ္ဖက္ျခမ္းမွာ လင္းႏုိ႔ တစ္ေကာင္ကုိ ထားရွိၿပီး တစ္ျခား တစ္ဘက္ျခမ္းမွာေတာ့ လိပ္ျပာတစ္ေကာင္ကုိ ထားရွိလုိက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လင္းႏုိ႔နဲ႔ လိပ္ျပာၾကား လမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ နံရံမ်ားစြာကုိ အစီအစဥ္အလုိက္ ထားရွိလုိက္ၾကပါတယ္။နံရံတစ္ခု ဆီမွာလင္းႏုိ႔တစ္ေကာင္သာ ၀င္ႏိုင္ေလာက္တဲ့ အေပါက္ငယ္ေလးကုိပဲ ထားထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေပါက္ေတြရဲ႕ တည္ေနရာဟာ နံရံတစ္ခုစီမွာ တည္ေနရာထားရွိပံုေတြ မတူညီၾကပါဘူး။ ဆိုလုိတာက လင္းႏုိ႔ဟာလိပ္ျပာဆီေရာက္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ တည့္တည့္ျခင္းပဲ သြားလုိ႔မရဘူးေပါ႔။ Zigzag ပံုစံသြားရပါမယ္ သိပၸ ံပညာရွင္ေတြဟာ ဒီေမွာင္ေနတဲ့ေလွ်ာက္လမ္း ထဲမွာ လင္းႏုိ႔ကို လႊတ္ၿပီး စတင္ေစာင့္ၾကည့္ၾကပါတယ္။ အံ့ဖြယ္ပါပဲ။ လင္းႏုိ႔ဟာ ပထမအကန္႔နံရံ ကုိေရာက္တာနဲ႔ အေပါက္ဆီကုိေအးေဆးျဖစ္သန္း သြားပါတယ္။ အကန္႔နံရံအားလံုးကုိသူဟာ လြယ္ကူစြာပဲ ျဖစ္သန္းသြားႏုိင္ပါတယ္။လင္းႏုိ႔ဟာ နံရံရွိတယ္ဆုိတာ သိရံုမက အေပါက္ဘယ္ မွာရွိေနတယ္ဆုိတာကုိပါ သိရွိေနပါတယ္။ေနာက္ဆံုး အေပါက္ကုိ ျဖစ္ေက်ာ္ၿပီးတဲ့ အခါမွာေတာ့ သူ၀မ္းစာ ျပည့္ၿပီေပါ ။့

အရမ္းအံၾသသြားတဲ့ သိပံၸပညာရွင္ေတြဟာလင္းႏုိ႔ရဲ႕ အာရံုခံႏုိင္မူ စြမ္းရည္ဟာ ဘယ္ေလာက္ထိႏူးညံ့ပါသလဲ ဆုိတာကုိ နား လည္သိရွိႏုိင္ဖုိ႔ ေနာက္ဆံုး စမ္းသပ္ခ်က္ တစ္ခုကုိ ထပ္မံျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။

ရွည္လ်ားတဲ့ လိႈဏ္ေခါင္းတစ္ခုမွာ ၀.၆ မီလီမီတာေလးပဲ အခ်င္းရွိတဲ့ စတီးႀကိဳး မ်ားကုိ အေပၚဘက္စီလင္က ေနၾကမ္းျပင္ေပၚဆီသုိ႔ က်ပန္း ပံုစံ ထားရွိလုိက္ၾကပါတယ္။အဲဒီမွာ ပညာရွင္ေတြဟာ ဆထက္ထမ္းပုိး အံအားသင့္သြားၾကပါတယ္။ လင္းႏို႔ဟာ (0.6mm) အထူပဲရွိတဲ့ အဟန္႔အတားေတြကုိေတာင္ သိရွိေရွာင္ကြင္းၿပီးသြားႏုိင္ခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒီ သုေသသန အရ လင္းႏုိ႔ဟာ မယံုႏုိင္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ အာရံုခံ စြမ္းရည္ကုိ သူတို႔ရဲ႕ ပဲ့တင္သံသံုး တည္ေနရာ ရွာေဖြေရး စနစ္ (Echolocative Ability) နဲ႔ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး ပုိင္ဆုိင္ ရရွိေနတယ္ဆုိတာကုိပညာရွင္ေတြသိရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ လင္းႏို႔ေတြဟာ သူတုိ႔နား က အရာဝတၳဳေတြကို ေထာက္လွမ္းႏုိ္င္ ဖုိ႔ ျမင့္မားတဲ့ ႀကိမ္ႏႈန္း (Frequency)ရွိတဲ့ အသံလႈိင္း ေတြကုိထုတ္လႊတ္ပါတယ္။ ဒီအသံလႈိင္းေတြဟာ အရာဝတၳဳေတြဆီကေန ျပန္ကန္ ထြက္လာပါတယ္။ ျပန္လာတဲ့ ဒီအသံေတြဟာ လူသားေတြ မၾကားႏုိင္ေပမဲ့ သူတုိ႔ အတြက္ေတာ့ေျမပံု တစ္ပံုလုိ အလုပ္လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္။ (Donald Griffin, Animal Engineering, San Francisco, The Rockefeller university-W.H freeman Com p72-75)

လင္းႏုိ႔ဟာသူထုတ္လႊတ္လုိက္တဲ့ အသံနဲ႔ အရာဝတၳဳ ဆီမွျပန္ကန္ထြက္လာၿပီးသူျပန္လည္ၾကားရွိလုိက္ရတဲ့ အသံ၂ခုၾကား အခ်ိန္ကုိ မွတ္သားၿပီး အဲဒီအရာဝတၳဳနဲ႔ သူနဲ႔ၾကား အကြာအေဝးကုိ တြက္ခ်က္ႏုိင္ပါတယ္။ အဟိတ္ တိရစာၧန္တစ္ေကာင္ရဲ႕ ဒီလုိတြက္ခ်က္ႏုိင္ စြမ္းရည္ဟာ အံ့ဖြယ္ဒီဇုိင္း တစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ လင္းႏုိ႔ရဲ႕သိနားလည္မူ စြမ္းရည္ဟာ ဒီမွာတင္မရပ္ေသးပါဘူး။ သူဟာ Doppler Effect ကုိပါ နားလည္ေနပါတယ္။

ဒီလုိပါ ။ တကယ္ေတာ့ လင္းႏုိ႔ရဲ႕ ၾကားႏုိင္ေသာ ႀကိမ္ႏႈန္းေဘာင္ (Spectrumof Frequency) ဟာ အလြန္က်ဥ္းေျမာင္းပါတယ္။ Doppler Effect ဆုိတာက ဒီလုိပါ။ အကယ္၍ အရာဝတၳဳ ၂ ခုသည္ ရပ္တည္ေနသည္ဆုိပါက ပုိ႔လႊတ္လုိက္ေသာႀကိမ္ႏႈန္း (Frequency) ႏွင့္ ျပန္လည္ ကန္ထြက္လာေသာ ႀကိမ္ႏႈန္းသည္ တူညီပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လႈပ္ရွားေနေသာ အရာဝတၳဳျဖစ္ပါက (ဥပမာ ဝဲပ်ံေနေသာ ယင္ေကာင္)၊ ျပန္ကန္ထြက္လာေသာ ႀကိမ္ႏႈန္းသည္ ပုိ႔လႊတ္လုိက္ေသာႀကိမ္ႏႈန္းႏွင့္ မတူညီပါ။ ဒီအခါမွာ လင္းႏုိ႔ၾကံဳေတြ႕ႏုိင္တဲ့ျပႆနာကေတာ့ ဥပမာ လႈပ္ရွားေနေသာ ယင္ေကာင္ဆီမွ ျပန္ကန္ထြက္လာေသာ ပဲ့တင္သံသည္ သူၾကားႏုိင္ေသာ ႀကိမ္ႏႈန္းေဘာင္ အတြင္းမဝင္ပါက သူၾကားလုိက္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ လင္းႏုိ႔ေတြဟာဒီ Doppler Effect ကုိသိနားလည္ေနတဲ့အလားလႈပ္ရွားေနတဲ့ အရာဝတၳဳေတြဆီ ဆုိရင္ေတာ့ သူဟာစတင္ အသံပုိ႔လႊတ္ကတည္းက သူ႔ရဲ႕ အျမင့္ဆံုး ႀကိမ္ႏႈန္းရွိတဲ့အသံကုိပုိ႔လႊတ္လုိက္ပါတယ္။

ဒါမွသာလွ်င္ျပန္ကန္ထြက္လာတဲ့ အသံလႈိင္းဟာ သူၾကားႏုိင္တဲ့ ႀကိမ္ႏႈန္းေဘာင္ထက္ကို နိမ့္မက်သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိခ်ိန္ညိႇႏုိင္မူကုိ ဘယ္လုိေၾကာင့္မ်ား ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ပါသလဲ။ လင္းႏုိ႔တစ္ေကာင္ရဲ႕ ဦးေႏွာက္မွာသူရဲ႕ အသံလႈိင္းအာရံုခံ စနစ္ကုိထိန္းခ်ဳပ္ေနတဲ့ Neurons (အာရံုေၾကာဆဲလ္) ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ တစ္မ်ဳိးက ျပန္ကန္ထြက္လာတဲ့ ပဲ့တင္သံကုိ ဖမ္းယူေပးၿပီးေနာက္ တစ္မ်ဳိးက ၾကြက္သားေတြကုိ တည္ေနရာရွာ အသံလႈိင္းေတြကုိ ထုတ္လုပ္ပါဆုိတဲ ့အမိန္႔ကုိေပးေနပါတယ္။ ဒီ Neuron ႏွစ္မ်ဳိးဟာ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ၿပီးျပည့္စံုစြာ ခ်ိန္ကုိက္အလုပ္ လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္။

ေအာက္မွာ လင္းႏုိ႔ရဲ႕ စြမ္းရည္ဟာ လူလုပ္ေရဒါေတြ၊ ဆုိနာ ေတြထက္ မႏႈိင္းေကာင္းေလာက္ေအာင္ သာလြန္ေကာင္းမြန္ေနတဲ့ ယွဥ္တြဲျပမူကုိေဖာ္ျပေပးလုိက္ပါတယ္။