သတိျပဳဖြယ္ အီဘိုလာ( Ebola Virus Disease- EVD) ဗိုင္းရပ္စ္ အႏၱရာယ္

ၾသဂုတ္ ၄ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
.ေဆြမြန္ ေရးသည္။

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ အာဖရိကမွာ အႀကီးအက်ယ္ပ်ံ႕ပြားေနၿပီး ကမၻာအႏွံ႔ကို ထိန္းမႏိုင္ သိမ္းမရကူးစက္ေတာ့မယ္လို႔ လူအမ်ားက စိုးရိမ္ပူပန္ေနၾကပါၿပီ။

ကၽြန္ေတာ္ဟာ ေဆးပညာ႐ွင္တစ္ဦးမဟုတ္တဲ့အတြက္ အခုေရးမယ့္ထဲမွာ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္အမ်ဳိးအစားေတြ၊ စျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေစာင္းေပးေဖာ္ျပမွာ မဟုတ္ဘဲ အမ်ားသိလိုတဲ့ (လိုရင္းအခ်က္ အေျခခံဗဟု သုတေလာက္ ကိုသာ) ေရးသားတင္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) ကူးစက္ႏိုင္ပံု
=========

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ေရာဂါကူးစက္ခံထားရတဲ့ လူနာရဲ႕ အနာကထြက္တဲ့ အခၽြဲအက်ိေတြ၊ အေရျပားအပိုင္းအစေတြ၊ ေသြးေတြ၊ စြန္႔ထုတ္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ေခၽြး၊ က်င္ငယ္၊ မစင္ေတြ၊ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို အကာအကြယ္မဲ့ တိုက္ရိုက္ကိုင္တြယ္ျခင္းကတဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္သလို ဒီလို အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပါတဲ့အရည္ေတြ ထိစြန္းေနတဲ့ အ၀တ္အစားေတြ၊ အသံုးအေဆာင္ေတြကို တဆင့္ခံကိုင္တြယ္မိတာကလည္း ကူးစက္ႏိုင္ပါေသးတယ္။

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆံုးသြားသူေတြကို ၀မ္းနည္းပူေဆြးေနတဲ့မိသားစုေတြက ဖက္ရမ္းႏႈတ္ဆက္ၾကတဲ့ ဓေလ့ေၾကာင့္လည္း ေရာဂါ ကူးစက္မႈ ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ တကယ္လို႔ ေရာဂါသည္တစ္ဦးဟာ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံရမႈ ကေန ျပန္ေကာင္းလာ ခဲ့ရင္ေတာင္ သူ႔ရဲ႕ သုက္ပိုးထဲမွာ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ၇ ပတ္ထိ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ကာ အျခားသူကို ကူးစက္ေစႏိုင္ပါေသးတယ္။

က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြရဲ႕ ေရာ၈ါကူးစက္ခံရမႈက လူနာေတြကို အနီးကပ္ထိေတြ႔ျပဳစုၾကရာကေန ကူးစက္ခံရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသခ်ာ တင္းက်ပ္တဲ့ လိုက္နာရမယ့္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ စည္းကမ္းခ်က္ေတြကို ေလ်ာ့ေလ်ာ့ရဲရဲ လိုက္နာလုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ အတြက္လည္း ေရာဂါကူးစက္ခံရမႈ ပိုမိုဆိုး၀ါးလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၂) ေရာဂါလကၡဏာ
===========

ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ ၂ ၇က္ကေန ၂၁ ၇က္အတြင္း ( အမ်ားအားျဖင့္ ၈ ၇က္က ၁၀ ၇က္အတြင္း) ေရာဂါ လကၡဏာစေပၚပါတယ္။ ေရာဂါ လကၡဏာဟာ သာမန္ တုပ္ေကြးျဖစ္တာ၊ ၀မ္းသြားတာ၊ အူေရာင္ငန္းဖ်ားျဖစ္တာ၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ လကၡဏာေတြနဲ႔ ဆင္တူမွားယြင္းႏိုင္ပါတယ္။

ပင္မေရာဂါလကၡဏာေတြထဲမွာ ဖ်ားမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ အဆစ္အျမစ္ ၾကြက္သားေတြကိုက္ခဲနာက်င္မယ္၊ ရုတ္တရက္ႀကီးကို အားနည္းသြားမယ္၊ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာမယ္၊ အန္မယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ခံတြင္းပ်က္မယ္၊ စတဲ့လကၡဏာေတြေနာက္မွာ အင္ျပင္ကြက္ေတြ ထြက္မယ္၊ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ အသည္းလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ ပ်က္စီးမယ္၊ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ကိုယ္တြင္းကိုယ္ျပင္ေသြးထြက္တာေတြထိ ရွိလာပါမယ္။ ေသြးယိုစီးက်တာေတြဟာ မ်က္လံုး၊ ႏွာေခါင္း၊ နားရြက္၊ ပါးစပ္နဲ႔ စအိုေတြက ေသြးယိုစီးက်တာေတြ ျဖစ္လာပါမယ္။ ဒါဟာေနာက္ဆံုး အဆင့္ပါ။

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတိုင္းမွာ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ေရာဂါသည္တစ္ဦးကေန သီးသန္႔ဖယ္ထုတ္တားတဲ့ သုက္ပိုးထဲမွာ ၆၁ ရက္တိုင္ေအာင္ အသက္ရွင္ႏိုင္တဲ့ မဟာစြမ္းအားရွင္ပိုးျဖစ္ပါတယ္။

(၃) ေရာဂါျဖစ္ပြားေနစဥ္
=============

DAY 7 -9
အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ၇ ရက္ကေန ၉ ၇က္အတြင္း ေခါင္းကိုက္ပါမယ္၊ အားကုန္ေမာပန္းပါမယ္၊ ၾကြက္သားေတြ နာက်င္ေနပါမယ္။

DAY 10
အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ၁၀ ၇က္မွာ ရုတ္တရက္ အျပင္းဖ်ားတတ္ပါတယ္။

DAY 11
အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ၁၁ ၇က္မွာ လူနာ အားလံုး၀မရွိ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္တတ္ပါတယ္။ မ်က္လံုး၊ ႏွာေခါင္း၊ နားရြက္၊ ပါးစပ္နဲ႔ စအိုေတြက ေသြးယိုစီးက်လာပါမယ္။

DAY 12
အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ၁၂ ၇က္မွာ သတိလစ္သြားပါမယ္။ ခႏၶာကိုယ္ တြင္းပိုင္းမွာ ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ေသြးယိုစီးမႈေတြျဖစ္ၿပီး ေသဆံုးပါတယ္။

(၄) ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ ကုသမႈ
================

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ ကာကြယ္ေဆး မရွိေသးပါ။ ကာကြယ္ေဆးထုတ္လုပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။

ကုသဖို႔ကေတာ့ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္မႈအတြက္ သာမန္ဓာတ္ဆားတိုက္တာ၊ အေၾကာေဆးသြင္းေပးတာ၊ အပူႀကီးရင္ အဖ်ားက်ေဆးေပးတာေလာက္ပဲ လုပ္ေပးႏိုင္ပါေသးတယ္။

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို တိုက္ရိုက္သတ္ႏိုင္တဲ့ ကုထံုး မေပၚေသးပါ။ ကုထံုးအသစ္ေတြကို ႀကိဳးစားရွာေဖြေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။

(၅) ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္သလား
==================

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကူးစက္ၿပီလို႔ သံသယရွိတာနဲ႔ ကူးစက္ခံရတဲ့ တိရိစၧာန္ ဒါမွမဟုတ္ လူကို သီးသန္႔ခြဲထုတ္ရပါမယ္။ တိရိစၧာန္ေသေက်ၿပီ ဆိုရင္ တြင္းနက္နက္တူးေျမျမဳတ္တာ ဒါမွမဟုတ္ အေသေကာင္ကို မီးရႈိ႕တာက တိရိစၧာန္ကေန လူကို ကူးစက္တာကို ေလ်ွာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။

အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ကုသကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ ကုထံုး မရွိေသးတဲ့အတြက္ လံုေလာက္တဲ့ က်န္းမာေရးဗဟုသုတရွိျခင္းကသာ ေရာဂါကူးစက္ျခင္းကို အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ေလ်ာ့က်ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ပါတယ္။

ကမၻာသူ ကမၻာသားအားလံုး ေဘးရန္ကင္းရွင္းၾကပါေစ။

Ref : http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs103/en/
http://www.health24.com/Medical/infectious-diseases/Ebola/Signs-and-symptoms-of-Ebola-20140729

ေဆြမြန္
၄ ၾသဂုတ္ ၂၀၁၄