ေန၊ လ ၾကတ္မႈကုိ ပထမဆံုး ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့သူ မူတီဖာရီကာ

ဧျပီ ၄ ၊ ၂၀၁၅
M-Media
ေလးေမာင္ ရွာေဖြတင္ဆက္သည္။

– ကမၻာ့နကၡတေဗဒပညာရပ္မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လက္ဖ်ားခါေလာက္တဲ့ ကူညီမႈေတြကုိ လူတုိင္းသိၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲကမွ အခ်က္အလက္အျပည့္အစံုပါ၀င္တဲ့ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ ဇယားတစ္ခုကုိ ပထမဆံုး ေရးသားေဖာ္ထုတ္ခဲ့တာကေတာ့ အာရပ္ နကၡတေဗဒပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အစ္ဗေန႔ အလ္-ရွာတီရ္ျဖစ္ၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀၀ ေလာက္က ျဖစ္ပါတယ္။ ဟန္ေဂရီ ခရစ္ယာန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးအျဖစ္ကေန အစၥလာမ္ကုိ ေျပာင္းလဲသက္၀င္ခဲ့တဲ့  အီဗရာဟင္(မ္) မူတီဖာရီကာ  ဆုိသူကေတာ့ ေအာ္တုိမန္ အင္ပါယာထဲကုိ ပံုႏွိပ္စက္ ပထမဆံုး တင္သြင္းလာသူျဖစ္ၿပီး ေနၾကတ္ပံုအေသးစိတ္ကုိ ပထမဆံုး ေရးဆြဲခဲ့တဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေလာက္က အီဗရာဟင္ မူတီဖာရီကာဆုိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးဟာ တူရကီနဲ႔ ေအာ္တိုမန္ကမၻာကုိ ပံုႏွိပ္စက္တစ္လံုး ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး ၀ိဇၹာ၊ သိပၸံစာအုပ္ေတြကုိ ႐ုိက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ဖုိ႔ ေအာ္တုိမန္ခလီဖာရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္ကုိ ရခဲ့ပါတယ္။ ၁၇၂၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ သူဟာ အစၥလာမ္ကမၻာရဲ႕ ပထမဆံုး စာပံုႏွိပ္တုိက္တစ္ခုကုိ အစၥတန္ဘူလ္ၿမိဳ႕မွာ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။

မူတီဖာရီကာဟာ ယခင္က ဟန္ေဂရီ ခရစ္ယာန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးျဖစ္ၿပီး အစၥလာမ္ကုိ ေျပာင္းလဲသက္၀င္လာတာပါ။ သူ႕ရဲ႕ေနာက္ေၾကာင္းကုိ Risale­yi Islamiyye လုိ႔ေခၚတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သူဟာ ေအာ္တုိမန္အင္ပါယာရဲ႕ နည္းပညာနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုိင္း ေခတ္ေနာက္က်မႈကုိ အလြန္ စုိးရိမ္တဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Usul al­Hikam fi Nizam al­Umam လုိ႔ေခၚတဲ့ က်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး ၁၇၃၁ ခုႏွစ္မွာ သူကုိယ္တုိင္ပဲ ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီစာအုပ္ထဲမွာ မူတီဖာရီကာဟာ ဥေရာပမွာ ျပန္႔ႏွံ႔က်င့္သံုးေနၾကတဲ့ အစုိးရစနစ္နဲ႔ စစ္တပ ္စနစ္ေတြကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီး ဥေရာပရဲ႕ စစ္ေရးနည္းပညာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံနဲ႔ သိပၸံဆုိင္ရာ အသိပညာေတြကုိ ေမြးစားအသံုးျပဳမွသာ လြတ္လပ္တဲ့ မြတ္စလင္တုိင္းျပည္ႀကီးဟာ ဆက္လက္သက္ဆုိးရွည္မယ္လုိ႔ ေအာ္တုိမန္ ျပည့္ရွင္ကုိ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။

ဥေရာပလူ႕အဖြဲ႕အစည္းနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အီဗရာဟင္ မူတီဖာရီကာရဲ႕ သတိေပးေျပာဆုိမႈေတြဟာ အနည္းငယ္သာ ထိေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအာ္တုိမန္အင္ပါယာႀကီးဟာ တစ္ဖက္မွာ အေရးပါတဲ့ အစၥလာမ့္ အမွတ္သညာကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔ႀကိဳးစားရင္း တစ္ဖက္မွာလည္း စီးပြားေရး ဆန္းသစ္မႈဆုိတဲ့ အျငင္းပြားဖြယ္ ကိစၥရပ္နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

ဆူလ္တန္ အဟ္မဒ္ ၃ ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ က်ဴလစ္ေခတ္မွာ မူတီဖာရီကာရဲ႕ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြဟာ တန္းဖုိးျမင့္လာပါတယ္။ သူဟာ စာအုပ္ထုတ္ေ၀သူ၊ ဧည့္လမ္းညႊန္၊ သံတမန္၊ နကၡတေဗဒပညာရွင္၊ သမုိင္းပညာရွင္၊ အစၥလာမ့္ေရးရာ ပညာရွင္၊ လူမႈေဗဒပညာရွင္ စသျဖင့္ ဘြဲ႕မ်ိဳးစံုနဲ႔ ေက်ာ္ၾကားလာပါတယ္။ အဲဒီလုိ ဘြဲ႕ထူးဂုဏ္ထူးေတြအျပင္ မူတီဖာရီကာဟာ ေရႊ႕လ်ားစနစ္ ပံုႏွိပ္စက္ကုိ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပထမဆံုး မြတ္စလင္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ေရႊ႕လ်ားစနစ္ ပံုႏွိပ္စက္ေတြကုိ ဥေရာပမွာ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာကတည္းက အသံုးျပဳခဲ့ေပမယ့္ မူတီဖာရီကာ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ အဲဒီပံုႏွိပ္စက္ကေတာ့ ပုိဆန္းသစ္ၿပီး မြတ္စလင္ကမၻာရဲ႕ တီထြင္ဖန္တီးမႈတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ပံုႏွပ္စက္ကုိ အသံုးျပဳၿပီး မူတီဖာရီကာတစ္ေယာက္ ေနၾကတ္၊ လၾကတ္မႈကုိ ျပတဲ့ ပထမဆံုး ေျမပံုကို ေရးဆြဲကာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

ဒါတင္မကေသးဘဲ ဂ်ီအုိဂရပ္ဖီဆုိတဲ့ ကေလာင္အမည္ကုိသံုးၿပီး ေတာ္လမီရဲ႕ ကမၻာဗဟုိျပဳတဲ့ ပံုစံအရ အာကာသထဲက ၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ အေနအထားကုိ ေဖာ္ျပတဲ့ ပုံတစ္ပံုကုိ ေရးဆြဲခဲ့ပါေသးတယ္။ ေတာ္လမီရဲ႕ အယူအဆကေတာ့ ကမၻာႀကီးဟာ စၾကာ၀ဠာႀကီးရဲ႕အလယ္မွာ အေသရွိေနၿပီး ဗဟုိတူ စက္၀န္းေတြက ၀န္းရံထားၾကတယ္ ဆုိတာမ်ိဳးပါ။ အဲဒီဗဟုိတူ စက္၀န္းေတြထဲမွာ လ၊ မာက်ဴရီ၊ ဗီးနပ္စ္၊ ေန၊ မားစ္၊ ဂ်ဴပီတာနဲ႔ ေစတန္ၿဂိဳဟ္ေတြက အစဥ္အတုိင္းရွိေနၾကၿပီး ေရြ႕ရွားမႈမရွိတဲ့ ၾကယ္ေတြကုိလည္း အဲဒီၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ စက္၀န္းအတြင္းမွာ ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အဲဒီၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ အစြန္မွာေတာ့ စက္၀န္းေတြသာရွိၿပီး စၾကာ၀ဠာႀကီးလုိ႔ မွတ္ယူပါတယ္။ အဲဒီပံုစံကုိ မူတီဖာရီကာက သူ႕ရဲ႕ စာအုပ္ထဲမွာ ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့တာပါ။

မူတီဖာရီကာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြထဲမွာ ကာတစ္ပ္ ဂ်ာလစ္ဘ္ရဲ႕  Jihan­nüma (ကမၻာ့ေၾကးမံု) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကမၻာ့ေျမပံုတစ္ခုလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ေနာက္ထပ္ထုတ္ေ၀တဲ့စာအုပ္မွာ မူတီဖာရီကာဟာ ေကာ္ပါးနီးကပ္စ္ရဲ႕ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ သီအုိရီနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ျငင္းခံုခ်က္ေတြ၊ အဲဒီသီအုိရီကုိ ဆန္႔က်င္မႈေတြနဲ႔အတူ သူ႕ရဲ႕ သီအုိရီ ပတ္သက္လုိ႔ အေသးစိတ္ ေဆြးေႏြးထားပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ မူတီဖာရီကာကုိ ေအာ္တုိမန္ သိပၸံညာရပ္အတြင္းမွာ ေနဗဟုိျပဳ နကၡတေဗဒ သီအုိရီေတြ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ သူေတြထဲက တစ္ဦးအျဖစ္ မွတ္ယူၾကပါတယ္။ သူဟာ ပထ၀ီပညာရွင္၊ နကၡတပညာရွင္နဲ႔ ဒႆနပညာရွင္ တစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ာမန္ေျမပံုပညာရွင္ အန္ဒရီယက္စ္ ဆဲလ္လာရီယက္ (၁၆၆၅ တြင္ကြယ္လြန္) ရဲ႕  Atlas coelestis (ၾကယ္ေျမပံု) အစာအုပ္ကုိ လက္တင္ဘာသာကေန ျပန္ဆုိခဲ့ၿပီး  Majmua’tul Haiy’a­ Kadim wal­Jadid ဆုိတဲ့ အမည္နဲ႔ ၁၇၃၃ မွာ ျပန္လည္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

ref:World Bulletin