“ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈဟာ သစၥာေဖာက္ျခင္းပဲဆိုတဲ့ အခ်ိန္ကို ေရာက္လာပါျပီ။”

ဧျပီ ၂၆ ၊ ၂၀၁၆
ပ်ံလႊားေရးသည္။

“(၁) ေရရွည္မွာ ႏိုင္ငံနဲ႕ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား အားလုံးရဲ့ အနာဂတ္ကို နစ္နာေစမယ္ဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၂) လက္ရိွေရာ အနာဂတ္မွာပါ မိမိတို႕ ကိုးကြယ္ယုံၾကည္တဲ့ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာရဲ့ ပုံရိပ္ကို ျပည္တြင္းမွာေရာ ႏိုင္ငံတကာမွာပါ မုခ် ထိခိုက္နစ္နာေစမယ္ဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၃)ႏိုင္ငံကို ႏိုင္ငံသားအားလုံးအက်ိဳးငွာ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းစီကို ဦးေဆာင္ေနတဲ့ လက္ရိွဒီမိုကေရစီအစိုးရကို ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္ေနမႈေတြဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၄) အနာဂတ္တစ္ခ်ိန္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးရင့္က်က္လာတဲ့ မိမိတို႕ ေျမးျမစ္ေနာင္လားေနာက္သားေတြ ကိုယ္တိုင္က မိမိတို႕ ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈကို ျပစ္တင္ကဲ့ရဲ့ သမိုင္းမွားအျဖစ္ေရးထိုး မွတ္တမ္းတင္ၾကလိမ့္မွာကို မသိၾကလို႕လား”
————————-
‘အန္တီစုနဲ႕ ဒီမိုအစိုးရကို ဝန္းရံၾက…၊ ႏိုင္ငံ့အနာဂတ္ကို ဝန္းရံၾက…၊ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား အားလုံး အက်ိဳးစီးပြားကို ဝန္းရံၾက…၊ လူနည္းစုႏိုင္ငံသားမ်ားကို ဝန္းရံၾက…၊ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို ဝန္းရံၾက…’
————————-

အရင္တုန္းက တစ္ခါ Bystander Effect နဲ႕ပတ္သက္ျပီး Status တိုေလး ေရးခဲ့ဖူးပါတယ္။

အခုလည္းတစ္ခါ ညေနခင္းဝတ္ျပဳအျပီး ကုရ္အာန္က်မ္းဖတ္ရြတ္ရင္း ခံစားမိတာေလး စိတ္ထဲမေကာင္းတာေလး စဥ္းစားမိလို႕ပါ။ စိတ္ထဲမေကာင္းဘူးဆိုတာ ႏိုင္ငံ့ေရွ႕ေရးပါ။

မဟာဘြဲ႕တက္ေတာ့ assignment ေတြခြဲေတာ့ ကၽြန္ေတာ္နဲ႕ ဂ်ာမဏီက သူငယ္ခ်င္း Tom တို႕ ႏွစ္ေယာက္အဖြဲ႕က Bystander Effect ကို lecture presentation လုပ္ဖို႕ တာဝန္က်ခဲ့ပါတယ္။

အဲ့တုန္းကေတာ့ တခါမွ ဒီေဝါဟာရကို ၾကားလည္း မၾကားဘူး၊ ေလ့လာမေလ့လာဖူးဘူး။ ဖတ္မွတ္ၾကည့္ေတာ့ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတယ္ဆိုေပမယ့္ တာဝန္ရိွတဲ့အတိုင္း power point လုပ္ ကိုယ့္အတန္းထဲမွာ presentation လုပ္ရုံေလာက္ပဲ။

လက္ေတြ႕လူမႈဘဝ အထူးသျဖင့္ လူအသိုင္းအဝန္းၾကီးမွာ ဒီ Effect အလြန္ အေရးပါလွပါလားဆိုတာကို သတိမျပဳမိခဲ့ေသးပါဘူး။

Bystander effect ကို Bystander apathy လို႕လည္း ေခၚပါေသးတယ္။
တစ္စုံတစ္ေယာက္ ဒုကၡေရာက္ေနတာကို ေဘးနဲ႕ အနီးအနားမွာရိွေနတဲ့ လူအမ်ားက ဘယ္နည္းလမ္းမ်ိဳးနဲ႕မွ ကူညီဖို႕ မလုပ္တဲ့ လူမႈစိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာျဖစ္စဥ္ပါ။

နားလည္လြယ္ေအာင္ေျပာရရင္ ဒုကၡေရာက္ေနတာကို ရပ္ၾကည့္ေန၊ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေန၊ ကိုယ္နဲ႕ မဆိုင္ဘူးဆိုတဲ့ စိတ္အမူအက်င့္ေပ့ါ။

Bystander အမူအက်င့္ (behavior) ကို negative အႏုတ္ေဆာင္တဲ့ Negative Bystander Behavior နဲ႕ အျပဳေဆာင္တဲ့ Positive Bystander Behavior ဆိုျပီး ခြဲၾကပါတယ္။

Negative Behaviorေတြက Bystander effect/ apathy ကို ျဖစ္ေစတာေပါ့။ သေဘာက ရပ္ၾကည့္ေနၾကတာေပါ့၊ မဆိုင္သလိုေနၾကတာေပါ့။

Positive Behaviorကေတာာ့ Bystander effect/ apathy ကို တားဆီးတာေပါ့၊ မျဖစ္ေစဘူးေပါ့။ ရပ္မၾကည့္ေနဘူး၊ မဆိုင္သလိုမေနဘူး။ ဒုကၡျဖစ္ေနတာကို တတ္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႕ ဝင္ကူတာေပါ့။

အဲ့ဒီ့ အမူအက်င့္ကို အျပဳေဆာင္ေစဖို႕ အႏုတ္ေဆာင္ေစဖို႕ လႊမ္းမိုးတဲ့ အခ်က္ေတြကို လူမႈစိတ္ပညာဆိုင္ရာပညာရွင္ေတြက သုေတသနျပဳတင္ျပထားတာေတြ အမ်ားၾကီးရိွပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီေနရာမွာေတာ့ လိုရင္းမေရာက္မွာ စိုးလို႕ မမွ်ေဝလိုေတာ့ပါဘူး။

ဘာလို႕ ဒီ Bystander Behavior က ကၽြန္ေတာ္တို႕အတြက္ အေရးပါလာသလဲဆိုေတာ့ ကိုယ္ခ်င္းမစာလို႕ ဘာညာစတဲ့ ပရဟိတအေတြးနဲ႕မဟုတ္ဘဲ အတၱနဲ႕ေတြးရင္ကို ေဘးအႏၱရာယ္ တစ္ခု၊ ဒုကၡျဖစ္ေနတာတစ္ခုကို ရပ္ၾကည့္တာေနတာ၊ ကိုယ္နဲ႕မဆိုင္ပါဘူးဆိုျပီး ေနတာဟာ အခ်ိဳ႕ကိစၥေတြမွာ အဲ့ဒီ့မဆိုင္သလိုေနသူကို တိုက္ရိုက္ခ်က္ခ်င္း မထိခိုက္ႏိုင္ေပမယ့္ ကိစၥအမ်ားစုမွာ သြယ္ဝိုက္ျပီး ဒါမွာမဟုတ္ ေရရွည္မွာ တိုက္ရိုက္ကို ထိခိုက္လာႏိုင္လို႕ပါပဲ။

တစ္ဦးခ်င္းမဟုတ္ဘဲ လူ႕အသိုင္းအဝန္းတစ္ခုအတြက္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု အတြက္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ အတြက္ဆို အင္မတန္မွကို အေရးၾကီးပါတယ္။

အလြယ္ဆုံးဥပမာေတြ ေပးရရင္ အမိႈက္ပုံတဲ့ ကိစၥ၊ ေရဝတ္ ေရေျမာင္းပိတ္တဲ့ ကိစၥကစလို႕ ေရာဂါကပ္ေဘးဆိုက္မႈ၊ လူအေျမာက္အျမား ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈမွ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ့ အနာဂတ္ေပ်ာက္ဆုံးမႈအထိပါပါတယ္။

အိမ္တစ္အိမ္အနီးမွာ အမိႈက္စည္းမဲ့ပုံထားတဲ့ တစ္စတစ္စနဲ႕ အပုံၾကီးလာမယ္၊ လမ္းထဲနဲ႕ ဝန္းက်င္က သူေတြက ကိုယ္နဲ႕ မဆိုင္သလိုေနမယ္၊ အဲ့ဒီအိမ္ အနံ႕မခံႏိုင္ရင္ သူ႕ဖာသာသူရွင္းမယ္၊ ငါတုိ႕အနံ႕မရဘူး၊ မကူဘူး၊ စည္းမဲ့ လာပုံေနတဲ့ သူေတြကို သူတို႕ဖာသာတားလိမ့္မယ္ဆိုျပီးေနေနရင္၊ ရက္ပိုင္း ျပႆနာမရိွေသးေပမယ့္ သီတင္းပတ္ခ်ီလာတဲ့အခါ ထြက္လာတဲ့ အနံ႕၊ ထၾကြလာမယ့္ ယင္ ၾကြက္၊ ေပါက္လာမယ့္ ေရာဂါ ပိုးမႊားက အနီးတစ္အိမ္ထဲကိုပဲ မဟုတ္ဘဲ မဆိုင္ပါဘူးကြာဆိုတဲ့ အိမ္ေတြအားလုံးကို ဒုကၡအနည္းအမ်ားေပးေတာ့မွာပါ။
ဒီလိုပဲ vector လို႕ ေခၚတ့ဲ သယ္ေဆာင္တဲ့ အေကာင္ေတြကေန ကူးတဲ့ ေရာဂါေတြ၊ ေလကေနတစ္ဆင့္ကူးတဲ့ ေရာဂါေတြ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြဆိုလည္း မဆိုင္ပါဘူးကြာဆိုတာရဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။

ယဥ္ေက်းတဲ့၊ ဒီမိုကေရစီ လူ႕အသိုင္းအဝန္းေတြမွာ အဲ့ဒီ့ Negative Bystander Behavior အႏုတ္သေဘာေဆာင္တဲ့ မဆိုင္သလိုေနတဲ့ အမူအက်င့္ဟာ လုံးဝကို မရိွသင့္ပါဘူး။

လူ႕မႈအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုမွာ Negative Bystander Behavior လူေတြက အမ်ားစုျဖစ္ေနျပီ ျဖစ္သြားျပီဆိုရင္ေတာ့ အဲ့ဒီလူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ ဆုတ္ယုတ္ျခင္းဆီကို သြားေနျပီ ပ်က္စီးျခင္းဆီကို ဦးတည္ေနျပီ မယဥ္ေက်းျခင္းဆီကို သြားေနျပီ ဒီမိုကေရစီနဲ႕ အလွမ္းေဝးလာျပီလို႕ တိတိက်က်ေျပာလို႕ရပါတယ္။

ဟိုး အစက ကၽြန္ေတာ္ေျပာခဲ့တာေလးနဲ႕ ျပန္ဆက္ရရင္ က်မ္းခ်က္ (ကုရ္အာန္က်မ္း က႑ ၇ ပါဒ ၁၆၂-၁၆၄) ထဲမွာ ျဖစ္ရပ္ေလးတစ္ခုပါလို႕ပါ။ အဲ့ဒါက လူအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရိွခဲ့တယ္၊ ဘုရားသခင္က ပညတ္ထားတဲ့အရာေတြကို အဲ့ဒီ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက လူအမ်ားစုက ခ်ိဳးဖ်က္တယ္ ျပစ္မႈေတြ က်ဴးလြန္ၾကတယ္။ အဲ့ဒီမွာ အဲ့ဒီသူေတြအျပစ္က်ဴးလြန္ေနတာကို သိေတာ့ လူအခ်ိဳ႕ ကလိုက္ျပီး အဲ့ဒါေတြ မလုပ္ၾကဖို႕ ဆုံးမတယ္။ အဲ့ေတာ့ လူတစ္စုကေမးတယ္ ဘုရားသခင္ အေရးယူတာခံရေတာ့မယ့္ လူေတြကို ဘာလို႕ လိုက္ ေဟာေျပာဆုံးမေနတာလဲေပါ့။ အဲ့ေတာ့ ေဟာေျပာဆုံးမသူေတြက ဘာျပန္ေျဖလည္း ဆိုေတာ့ ႏွစ္ခ်က္ေျဖပါတယ္။ ပထမအခ်က္က ဘုရားသခင္ဆီမွာ အျပစ္ေတြလြတ္ဖို႕ (သူတို႕ကိုယ္တိုင္ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ရဖို႕)နဲ႕ ဒုတိယအခ်က္က အဲ့ဒီသူ ေတြ(ခ်ိဳးဖ်က္ေနတဲ့သူေတြ) ဘုရားသခင္ကို ေၾကာက္ရြံ႕ အသိတရားျပန္ရျပီး ေကာင္းမႈေတြကဖက္ကိုမ်ား ျပန္လွည့္လာမလားဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္နဲ႕။
အဲ့ဒီလူ႕အသိုင္းအဝိုင္းေပၚမွာ ဘုရားသခင္ရဲ့ အေရးယူမႈ က်ေရာက္လာခဲ့တယ္။ “We rescued those who forbade evil…”ဆိုျပီး အတိအက် မိန္႕ထားတယ္၊ ေစာေစာက မေကာင္းမႈေတြကို ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွစ္ခ်က္နဲ႕ လာတားေဟာေျပာေနတဲ့သူေတြကေတာ့ ကယ္တင္ျခင္း ခံခဲ့ရတယ္။

ဒီေနရာမွာ ကၽြန္ေတာ္ က်မ္းခ်က္ကို promotion ဝင္တာလည္း မဟုတ္သလို က်မ္းခ်က္ကို ဖြင့္ဆိုျပခ်င္တာာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ အဲ့ဒီေဟာေျပာသူေတြရဲ့ Positive Bystander Behavior ကို ေထာက္ျပလိုတာပါ။

လူအမ်ားစုၾကီးမေကာင္းမႈလုပ္တာ ပညတ္ေတြကို ေဖာက္တာ ငါတို႕လုပ္တာ ငါတို႕ ေဖာက္တာမွ မဟုတ္တာဆိုျပီး မဆိုင္သလို မေနဘဲ မေနႏိုင္ဘဲ ဒီမေကာင္းေတြက လူ႕အသိုင္းအဝိုင္းၾကီးတစ္ခုလုံးကို သက္ေရာက္ေတာ့မယ္၊ ငါတို႕ကိုလည္း ရိုက္ခတ္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ပရဟိတ သူ႕အက်ိဳးလိုတဲ့စိတ္ေရာ အတၱဟိတ ကိုယ့္အက်ိဳးကို တိတဲ့ စိတ္ေရာ ႏွစ္ခုစလုံးနဲ႕ လိုက္ေဟာေျပာဆုံးမ မေကာင္းတာေတြကို တားခဲ့ၾကတယ္။ အဲ့ဒါေလးကို ေျပာလိုတာပါ။
အဲ့ေတာ့ အေပၚမွာ ေျပာထား သလို Bystander နဲ႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံရဲ့ အေရးနဲ႕ ဘယ္လိုပတ္သက္လဲေပါ့။

ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္က Bystander Effect လို႕ပဲ ေျပာရမလား။ ဒီေနရာမွာ ေျပာရရင္ ကမာၻေက်ာ္ Civil Right Activist ၾကီး ျငိမ္းခ်မ္းေရးသမားၾကီး မာတင္လူသားကင္းရဲ့ မိန္႕စကားေတြကို မွတ္သားမွ်ဝလိုပါတယ္။

“အေရးအရာယူရမယ့္ ကိစၥေတြနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏႈတ္ဆိတ္လာျပီဆိုရင္ အဲ့ဒီ့ေနဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဘဝေတြ အဆုံးသတ္ဖို႕ အစျပဳလိုက္ျခင္းပဲ။”

“ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈဟာ သစၥာေဖာက္ျခင္းပဲဆိုတဲ့ အခ်ိန္ကို ေရာက္လာပါျပီ။”
“အဆုံးမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဟာ ရန္သူေတြရဲ့ စကားလုံးေတြကို အမွတ္ရေနမွာ မဟုတ္ဘူး၊ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ မိတ္ေဆြေတြရဲ့ ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈကိုေတာ့ အမွတ္ရေနလိမ့္မယ္။”

ႏိုင္ငံ့အေရးဘက္ လွည့္ၾကရေအာင္ပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အန္တီစုနဲ႕ NLD ကို ႏို္င္ငံသူ ႏိုင္ငံသားအမ်ားစုၾကီးက မဲေပးခဲ့တာက အရင္စနစ္ေဟာင္းကို မလိုခ်င္လို႕ ဒီမိုကေရစီစစ္စစ္ကိုလိုခ်င္လို႕ ႏိုင္ငံကို ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေစခ်င္လို႕ ကိုယ္ေတြအပါအဝင္ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားအမ်ားစုၾကီး ေကာင္းစားေစဖို႕ ဆိုတာ လိုက္ေမးစရာမလိုေအာင္ ထပ္တူၾကမွာပါ။

အဲ့တုန္းက အန္တီစု/ အေမစု ကို ဝန္းရံၾက ဒုန္း ဒုန္း ဒုန္း လုပ္ခဲ့ၾကတာပါ။
ကၽြန္ေတာ္တို႕ အခုကာလက အေျပာင္းအလဲ စခါစ ကာလပဲ ရိွပါေသးတယ္။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးမ်က္ေျခမျပတ္သူအားလုံး ဒီမိုကေရစီ စစ္စစ္ မဟုတ္ေသးဘူး မရေသးဘူးဆိုတာ သိၾကပါလိမ့္မယ္။

အဲ့ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံကို ဝန္းရံၾကဖို႕ ႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီ စစ္စစ္ဆီ ေခၚေဆာင္သြားမယ့္ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဝန္းရံၾကဖို႕ ဒုန္း ဒုန္း ဒုန္းရဦးမွာပါ။
ႏိုင့္ငံအေရးေျပာရင္းကေန ဘာသာတရားေတြ အေရးဖက္ ခဏ ေျပာင္းလိုပါတယ္။

ညစ္ပတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးမွာ ထိလြယ္ ရွလြယ္ျဖစ္တဲ့ လူမ်ားစုၾကီး သည္းေခ်ထိလြယ္တဲ့ ဘာသာတရားဟာ အသုံးခ်ခံရတာ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံအႏွံ႕မွာပါပဲ။ လက္နက္အေနနဲ႕သုံးမယ္ သားေကာင္အေနနဲ႕ သုံးမယ္။ အထူးသျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ မရင့္က်က္ မဖြံ႕ျဖိဳးေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ညစ္ပတ္တဲ့၊ ကိုယ္က်ိဳးရွာတဲ့၊ ႏိုင္ငံကို တကယ္မခ်စ္၊ ခ်စ္ခ်င္ေယာင္သာေဆာင္တဲ့ ေလာကုတၱရာအက်ိဳးမရည္ ေလာကီသက္သက္လိုလားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ့ ကစားကြက္ေပါ့။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံမွာလည္း ႏိုင္ငံေရးညစ္ပတ္မႈအတြက္ လူမ်ားစုၾကီး ကိုးကြယ္ယုံၾကည္တဲ့ ဗုဒၶဘာသာကို လက္နက္အေနနဲ႕သုံးခဲ့ သုံးစဲ၊ လူနည္းစုကိုးကြယ္တဲ့ အထူးသျဖင့္ အစၥလာမ္နဲ႕ ခရစ္ယာန္ဘာသာေတြကို သားေကာင္အေနနဲ႕ သုံးခဲ့ သုံးစဲပါ။

အဲ့ေတာ့ ႏိုင္ငံတြင္းက ဘာသာျခားလူနည္းစုေတြရဲ့ ကိုးကြယ္ရာဘာသာတရားေတြကို ပစ္မွတ္ထားတဲ့ ရန္လိုမႈေတြ၊ အမုန္းပြားမႈေတြနဲ႕ ဥပေဒျပင္ပလုပ္ရပ္ေတြရဲ့ mastermind ေနာက္ကြယ္က ဦးေဏွာာက္ၾကီးေတြဟာ ဘာသာတရားတစ္ခုကို ကာကြယ္လိုလို႕ ယုံၾကည္ကိုးကြယ္မႈတစ္ခုကို ျပန္႕ပြားေစလိုလို႕ လုပ္ေနတာ လုံးဝမဟုတ္ဘူးလို႕ ကၽြန္ေတာ္ အျပည့္အဝယုံၾကည္ပါတယ္။

ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ သူတို႕နဲ႕ သူတို႕ရဲ့ မဟာအၾကံေပးေတြဟာ အဲ့ေလာက္ မရိုးပါဘူး မႏုံပါဘူး၊ သမိုင္းကို သိ၊ စာသိ ပညာရွိေတြ ပါ။

ဘာသာတရားတစ္ခုကို အဲ့ဒီ့ဘာသာတရားရဲ့ ေနာက္လိုက္ေတြကို ညွင္းပန္းရုံ သတ္ျဖတ္ရုံ ဘာသာေရးအေဆာက္အဦးေတြကို ျဖိဳခ်ရုံ ဘာသာေရး နယ္ေျမေတြကို သိမ္းပိုက္ရုံနဲ႕ ရပ္တန္႕လို႕ မရဘူးဆိုတာ ကမာၻ႕သမိုင္းက သက္ေသခံေနပါတယ္။ ဘာသာေရး က်မ္းခ်က္ေတြမွာလည္းပါေနပါတယ္။

ခရစ္ယာန္သာသနာကို စေဟာေျပာသူ ရွင္ေပါလုကို ေခါင္းျဖတ္သတ္ခဲ့တဲ့ ေနရာ ယခင္ ေရာမ အခု အီတီလီနယ္ေျမ (ဗာတီကန္ႏိုင္ငံငယ္ရွိရာ) ခရစ္ယာန္သာသနာရဲ့ ဗဟုိခ်က္မ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ္ကို ျပန္လည္ ေဟာေျပာသူ တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္ (ကိုယ္ေတာ့္အေပၚ ျငိမ္းခ်မ္းမႈက်ေရာက္ပါေစ) ကို လုပ္ၾကံဖို႕ ၾကိဳးစား၊ မိသားစုဝင္ေတြနဲ႕ ေနာက္လိုက္ေတြကို ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ မကၠာနယ္ေျမဟာ အခုဆို အစၥလာမ္ရဲ့ ဗဟိုခ်က္မျဖစ္ေနပါျပီ။

မွတ္တမ္းေတြအရ လက္ရိွကမာၻေပၚမွာ ခရစ္ယာန္က ေနာက္လိုက္အမ်ားဆုံးျဖစ္ျပီး အစၥလာမ္က က်င့္သုံး လိုက္နာသူအမ်ားဆုံးပါ။

ဒါဆို ဘာသာတရားေတြ ဘယ္လို ပ်က္စီးမလဲ။ ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္နဲ႕ အစၥလာမ္ အားလုံးမွာ အဲ့ဒီ့ ဘာသာဝင္ေတြ တရားပ်က္တဲ့ အခါ ပ်က္စီးမယ္လို႕ က်မ္းခ်က္ ပိဋကတ္ေတြမွာ အတိအလင္း ဗ်ာဒိတ္ပါရိွျပီးသားပါ။ သူမ်ားဖ်က္လို႕ မပ်က္ပါဘူး၊ သူမ်ားေၾကာင့္ မပ်က္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ဖာသာဖ်က္လို႕ ပ်က္ၾကမွာပါ။

သူမ်ားကို ႏွိမ္မွ ႏွိပ္ကြက္မွ ငါတို႕ ဘာသာသာသနာ အထြန္႕ရွည္မယ္ ထြန္းကားမယ္ဆိုျပီး ယုံၾကည္ေနၾကတဲ့ အတဲ့ နတဲ့ သိမ္းသြင္းခံရတဲ့ ဦးေဏွာက္ေဆးခံရတဲ့ ရိုးနအမ်ားျပည္သူေတြ ကမာၻ႕ေနရာ အႏွံ႕မွာ ရိွေနပါတယ္။ သူတို႕ေတြကလည္း တကယ့္ေတာ့ အဲ့ဒီ့ အေပၚက ႏိုင္ငံေရးဦးေဏွာက္ညစ္ပတ္ၾကီးေတြရဲ့ သားေကာင္ေတြပါပဲ။

သူတို႕ေတြက ဘာလို႕ဒါေတြကို ျဖစ္ေအာင္ အကြက္ခ် စီမံခဲ့တာလဲ။ စီမံေနတာလဲ။ အေျဖက ရွင္းပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံနဲ႕ ႏိုင္ငံသားေတြ အေပၚမွာ ထားရိွတဲ့ ျဖစ္ေစခ်င္တဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ရဲ့ ေျပာင္းျပန္ကို သြားခ်င္လို႕ပါ။ သူတို႕ ကိုယ္က်ိဳး မိသားစုအက်ိဳး အတြက္ပါ။

ဒီမိုကေရစီစစ္စစ္နဲ႕ ႏိုင္ငံနဲ႕ ႏိုင္ငံသားအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ေရွ႕ခ်ီေနတဲ့ အစိုးရကို ဘာသာေရး ေထာင္ေခ်ာက္ေတြ ခုတုံးေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခ်ာက္ခ်ဖို႕ပါ။

အဲ့ဒီမွာ ျပႆနာက ႏိုင္ငံေရးသားေကာင္ျဖစ္ရတဲ့ ဘာသာတရားေတြပါ။ အေပၚယံၾကည့္ရင္ ခံဖက္(scapegoat) လုပ္ခံရတဲ့ အစၥလာမ္၊ ခရစ္ယာန္သာသနာနဲ႕ ႏိုင္ငံသား မြတ္စလင္မ္ေတြ ခရစ္ယာန္ေတြပဲ သနားစရာေကာင္းတယ္လို႕ ထင္စရာပါ။

ဒါေပမယ့္ မ်က္စိက်ယ္တဲ့ သူေတြဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရး လက္နက္အျဖစ္ အသုံးခ်ခံေနရတဲ့ ဗုဒၶဘာသာနဲ႕ အမ်ားစုႏိုင္ငံသား ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြလည္း ထပ္တူ သနားစရာေကာင္းေနတာကို ျမင္ၾကပါလိမ့္မယ္။ မြတ္စလင္မ္ေတြနဲ႕ ခရစ္ယာန္ေတြရဲ့ ပစၥဳပၸန္ ထိခိုက္နစ္နာေနျပီး ဗုဒၶဘာသာရဲ့ အနာဂတ္ထိခိုက္နစ္နာေနပါျပီ။

ဘာသာတရားေတြကို ခဏေမ့ထားျပီး ႏိုင္ငံသားေအာက္ကေျပာမယ္ဆို ဒီမိုကေရစီစစ္စ္ဆီသြားေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုတဲ့ ေလွၾကီးေပၚက ကၽြန္ေတာ္တို႕အားလုံး လိႈင္းၾကီးေနပါျပီ မုန္တိုင္းမိေနၾကပါျပီ။

ဘာသာတရားတိုင္းရဲ့ ေနာက္လိုက္တိုင္းမွာ ေကာင္းတဲ့သူနဲ႕ မေကာင္းတဲ့သူရိွပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ဘာသာဝင္ေကာင္းနဲ႕ အစြန္းေရာက္သူေတြရိွပါတယ္။ ဘာသာဝင္ေကာင္းေတြ စစ္မွန္တဲ့ ဘာသာဝင္ေတြက အေပၚက က်မ္းခ်က္မွာပါသလိုပဲ ပရဟိတနဲက အတၱဟိတ ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးအတြက္ အစြန္းေရာက္သူေတြကို တားျမစ္ကို တားျမစ္ရပါမယ္။ Positive Bystander Behavior ျဖစ္ကို ျဖစ္ရပါမယ္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားေတြကေရာ Positive Bystander Behavior ရွိသူေတြလား ဒါမွမဟုတ္ Negative Bystander Behavior ရိွသူေတြလား။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အမ်ားစုၾကီးရဲ့ Behavior က ႏိုင္ငံရဲ့ အနာဂတ္နဲ႕ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား အားလုံးရဲ့ အနာဂတ္ကို ဆုံးျဖတ္ပါလိမ့္မယ္။

အခန္႕မသင့္ရင္ အစစ္စေတးခံလိုက္ရမွာက လူနည္းစုဘာသာဝင္ေတြရ့ဲ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္နဲ႕ လူမ်ားစုၾကီးရဲ့ ဘာသာတရားရဲ့ အနာဂတ္ပုံရိပ္ပါ။

ျပီးခဲ့တာေတြထား၊ လတ္တေလာစာေမးပြဲေတြမွာေတာ့ ရလဒ္က အားရေလာက္ေအာင္ မေကာင္းေနေသးပါဘူး။ မဆိုင္သူ မဆိုင္သားေတြ မ်ားေနပါေသးတယ္။ Positive Bystander Behavior ေတြ သိပ္နည္းေနပါေသးတယ္။ သူတို႕ က်ဴးတာ၊ ငါလုပ္တာမဟုတ္ဘူး၊ ငါနဲ႕မဆိုင္ဘူး၊ ငါကိုယ္တိုင္ မက်ဴးျပီးတာဘဲဆိုျပီး ႏႈတ္ဆိတ္ေနသူေတြ မ်ားေနၾကပါေသးတယ္။

ျမန္မာ့ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႕မွာ သကၤန္းဝတ္ေတြက မြတ္စလင္မ္ ေစ်းသည္ သုံးဦးကို ဘုရားေစ်းနဲ႕ တဝိုက္မွာ ေစ်းေရာင္း (ေကာင္းေရာင္းေကာင္းဝယ္လုပ္)လို႕ဆိုျပီး ပစၥည္းသိမ္း၊ ကာယကံေျမာက္ရိုက္ႏွက္ထိုးၾကိတ္၊ ဝန္ခံခ်က္ထိုးခိုင္းတာ၊ အဲ့ဒီလိုလုပ္တာကို မိမိအမ်ိဳးဘာသာသာသနာကို ေစာင့္ေရွာက္တဲ့လုပ္ရပ္ဆိုျပီး လူမႈမီဒီယာမွာ တင္ ဂုဏ္ယူဝါဒျဖန္႕တာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

လတ္တေလာ ကရင္ျပည္နယ္ လိႈင္းဘြဲ႕မွာ ခရစ္ယာန္ေဒသခံေတြက တရားဝန္ လူသိရွင္ၾကားေတာင္းပန္ေမတၱာရပ္ခံေနတဲ့အၾကားက ျမိဳင္ၾကီးငူဘုန္းၾကီးဦးေဆာင္ျပီး လူအင္အားသုံးျပီး ခရစ္ယာန္ခ်ာ့ခ်္အတြင္းမွာ ညတြင္းခ်င္း တရားမဝင္ ေစတီဝင္တည္တာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ တေလာကလည္း ကရင္ျပည္နယ္ ေရႊဂြန္းမွာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေဘး လမ္းမွာ သူတပည့္ေတြက ေန႕ခင္းေၾကာင္ေတာင္ၾကီး ဗုဒၶရုပ္ပြားတစ္ဆူလာျမွဳပ္ထားျပီး ျပႆနာအစထုတ္ထားပါတယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ကို သူ႕တပည့္သကၤန္းဝတ္ေတြ ဦးေဆာင္တဲ့ လူႏွစ္ရာေက်ာ္အင္အားနဲ႕ ရဲေတြနဲ႕ ဘာသာေပါင္းစုံခ်စ္ၾကည္ေရးအဖြဲ႕ဝင္ေတြ တားေနတဲ့ၾကားက အတင္းအၾကပ္ ဗလီကပ္လ်က္မွာ ေစတီတည္ဖုိ႕ လုပ္ေနပါတယ္။

ေစ်းသည္ကိစၥေရာ၊ ခ်ာ့ခ်္ထဲ ေစတီတည္တဲ့ ကိစၥ၊ ဘုရားတိုင္အိပ္မက္ျမင္တယ္ဆိုျပီး ဗလီဝတ္ေက်ာင္းျဖိဳတဲ့ ကိစၥေတြက အရင္ကလည္း ျဖစ္ခဲ့ျပီးသားပါ။ ဒါေတြဟာလည္း ခြဲျခားမႈ၊ ႏွိပ္ကြက္မႈ၊ အႏိုင္က်င့္မႈေတြထဲက ျဖစ္ရပ္အခ်ိဳ႕ပါ။

အေပၚက ကိစၥေတြမွာ ဘာသာတရားေပါင္းစုံက ဝင္ေရာက္ကူညီသူ အခ်ိဳ႕ Positive Bystander Behavior ရိွသူ အခ်ိဳ႕ ရိွခဲ့ေပမယ့္ လူ႕အသိုင္းအဝန္းတစ္ခုလုံး (ဒီေနရာမွာ လူ႕အသိုင္းအဝန္းတစ္ခုလုံးဆိုတာ တနည္းနည္းနဲ႕ ကူညီႏိုင္စြမ္း ဒီျဖစ္ရပ္ေတြကို တားဆီးႏိုင္စြမ္းရိွသူေတြကိုပဲ ဆိုလိုပါေစဦး) အင္မတန္မွကို နည္းေနပါေသးတယ္။ တနည္းေျပာရရင္ အမ်ားစုၾကီးက ႏႈတ္ဆိတ္ေနတုန္းပါပဲ silent majority ေပါ့ဗ်ာ။

တိုက္ရိုက္ခံရတဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ေတြ၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ေတြလႈပ္ရွားတာ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္တာ Positive Bystander Behavior အမူအက်င့္ျပျပီး ကူညီဖို႕ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြမျဖစ္ေအာင္ တားဆီးဖို႕ လုပ္ၾကတာဟာ မထူးဆန္းပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ သူတို႕ရဲ့ ၾကိဳးပမ္းမႈထက္ တကယ္ပိုျပီးလိုအပ္တာက ႏိုင္ငံရဲ့ လူမ်ားစုၾကီးျဖစ္တဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေတြရဲ့ Positive Bystander Behavior ပါ၊ လႈပ္ရွားမႈနဲ႕ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈပါ။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ႏိုင္ငံမွာ Institutionalize ျဖစ္ျပီး အေျခခံဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ဗုဒၶသာသာအသင္းအဖြဲ႕ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းေတြ၊ ျပည္တြင္းျပည္ပမွာပါ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို ကိုယ္စားျပဳေနတဲ့ သာသနာျပဳ ရဟန္းပုဂၢိဳလ္ၾကီးေတြ၊ လူအသိုင္းအဝိုင္းအတြင္း ၾသဇာရိွ ပညာရွင္ပညာတတ္လူပုဂၢိဳဟ္ေတြနဲ႕ ျပည္တြင္းမီဒီယာၾကီးေတြ ရိွေနပါတယ္။ အရင္ကိစၥ အရင္ေခတ္မွာ မလုပ္ခဲ့တာ မလုပ္တာကိုခဏထား အမ်ားစုက လက္ရိွမွာကို မဆိုင္အမူအက်င့္ Negative Bystander Behavior ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ Silent Majority ႏႈတ္ဆိတ္ေနတဲ့ လူမ်ားစုၾကီး ျဖစ္ေနၾကပါေသးတယ္။

ရိုးရိုးသားသားစိတ္နဲ႕ကို ကၽြန္ေတာ့္ကို ရႈပ္ေထြးသြားေစတာေတြက လူနည္းစုဘာသာဝင္ေတြကို အကူအညီမေပးခ်င္ဘူးဘဲ ထားပါဦး

ဒီျဖစ္ရပ္ေတြ လုပ္ရပ္ေတြဟာ

(၁) ေရရွည္မွာ ႏိုင္ငံနဲ႕ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား အားလုံးရဲ့ အနာဂတ္ကို နစ္နာေစမယ္ဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၂) လက္ရိွေရာ အနာဂတ္မွာပါ မိမိတို႕ ကိုးကြယ္ယုံၾကည္တဲ့ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာရဲ့ ပုံရိပ္ကို ျပည္တြင္းမွာေရာ ႏိုင္ငံတကာမွာပါ မုခ် ထိခိုက္နစ္နာေစမယ္ဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၃)ႏိုင္ငံကို ႏိုင္ငံသားအားလုံးအက်ိဳးငွာ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းစီကို ဦးေဆာင္ေနတဲ့ လက္ရိွဒီမိုကေရစီအစိုးရကို ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္ေနမႈေတြဆိုတာကို မသိၾကလို႕လား၊

(၄) အနာဂတ္တစ္ခ်ိန္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးရင့္က်က္လာတဲ့ မိမိတို႕ ေျမးျမစ္ေနာင္လားေနာက္သားေတြကိုယ္တိုင္က မိမိတို႕ ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈကို ျပစ္တင္ကဲ့ရဲ့ သမိုင္းမွားအျဖစ္ေရးထိုးမွတ္တမ္းတင္ၾကလိမ့္မွာကို မသိၾကလို႕လား

ကၽြန္ေတာ္ အေပၚမွာ ေျပာထားသလို ဒီျဖစ္ရပ္ေတြဟာ လက္ရိွ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရအတြက္ ႏိုင္ငံေရးေထာက္ေခ်ာက္ေတြပါ။ လူမ်ားစုၾကီးက မဝန္းရံေပးရင္ အစိုးရအတြက္ အင္မတန္မွကို အႏၱရာယ္ၾကီးပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံတစ္ခု လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ့ အားဟာ Civil Society လုိ႕ေခၚတဲ့ အရပ္ဖက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း နဲ႕ မီဒီယာျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံရဲ့ အားဟာ ႏိုင္ငံသားေတြျဖစ္ပါတယ္။

လူနည္းစု ႏိုင္ငံသားတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ ကၽြန္ေတာ္ အႏိုင္က်င့္ခံ အႏွိပ္ကြက္ခံ ခြဲျခားဆက္ဆံခံ လုံးဝမျဖစ္လိုပါဘူး။

ႏိုင္ငံသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ကၽြန္ေတာ္ ႏိုင္ငံနဲ႕ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား အားလုံးရဲ့ အနာဂတ္ကို ထိခိုက္နစ္နာမွာမ်ိဳး လုံးဝမျဖစ္ေစလိုပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ့္ ေမြးစားအဘြား၊ သူငယ္ခ်င္း၊ ဆရာသမားမ်ား ကိုးကြယ္ယုံၾကည္တဲ့ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာရဲ့ ပုံရိပ္ကို ထိခိုက္နစ္နာတာမ်ိဳး လုံးဝမျဖစ္ေစလိုပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ မဲေပးထားတဲ့ ဒီမိုကေရစီအစိုးရ ႏိုင္ငံေရးေထာင္ေခ်ာင္က်ေတာမ်ိဳး လုံးဝမျဖစ္ေစလိုပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားအမ်ားစု ဆိုင္သူေတြ ဆိုင္သားေတြ Positive Bystander Behavior ရိွသူေတြ အျဖစ္ေျပာင္းၾကပါစို႕လားဗ်ာ။ ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈေတြကို တရားမွ်တမႈ ေတာင္းဆိုသံေတြ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာ မွ်ေဝသံေတြနဲ႕ ဟိန္းေစစို႕လားဗ်ာ။

တကယ္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ဓေလ့ကိုက တစ္ခုခုဆို ကူခ်င္ ေစာင့္ေရွာက္ခ်င္ ပရနဲ႕ အတၱဟိတ အက်ိဳးမွ်သူေတြပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရလို႕ပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ တန္ဖိုးေတြဆီကို ျပန္လွည့္ၾကပါစို႕။ ဆိုင္သူေတြ ဆိုင္သားေတြ ျဖစ္ၾကပါစို႕။

အနာဂတ္အိပ္မက္ေတြနဲ႕ ကၽြန္ေတာ္ ဒီစာကို ျငိမ္းခ်မ္းေရးေခါင္းေဆာင္ၾကီး မာတင္လူသားကင္းရဲ့ စကားနဲ႕ပဲ အဆုံးသတ္လိုက္ပါေတာ့မယ္။

“ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈဟာ သစၥာေဖာက္ျခင္းပဲဆိုတဲ့ အခ်ိန္ကို ေရာက္လာပါျပီ။”

“အေရးအရာယူရမယ့္ ကိစၥေတြနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏႈတ္ဆိတ္လာျပီဆိုရင္ အဲ့ဒီ့ေနဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဘဝေတြ အဆုံးသတ္ဖို႕ အစျပဳလိုက္ျခင္းပါပဲ။”