သမိုင္းထူးၿပီး တိမ္ျမဳပ္ေနရေသာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ အဖိုးတန္အေမြအႏွစ္ ၁၀ ရပ္

ေမ ၈၊ ၂၀၁၆

– ၿဗိတိသွ်ေခတ္အေဆာက္အအံုမ်ား၊ ဆယ္စုႏွစ္ခ်ီသက္တမ္းရင့္ အိမ္ဆိုင္မ်ား၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ သမိုင္း၀င္ေနရာမ်ားရိွေနေသာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕အႏွံ႔ သြားလာၾကည့္လိုက္လွ်င္ ႀကီးျမတ္ေသာအတိတ္ကာလအား တစ္စြန္းတစ္စ ေတြ႕ျမင္ၾကရေပမည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ တစ္ခ်ိန္က ကမာၻ႕ကုန္သြယ္အား အေကာင္းဆံုးဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕မ်ားအနက္ အပါအ၀င္ ျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ကိုလိုနီေခတ္လက္ရာအေဆာက္အဦး အမ်ားအျပားဆံုးဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။

တရိွန္ထိုးတိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမ်ားအလယ္ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာအေဆာက္အဦတို႔ ပ်က္စီးကုန္ၿပီး ထပ္မံဖ်က္ဆီးခံရဦးမည့္ အေျခအေနတြင္ ရိွေနပါသည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က အေမရိကန္ စာနယ္ဇင္းသမားႏွင့္ ဓာတ္ပံုဆရာ Phil Heijmans သည္ တည္ရိွေနဆဲထိုအရာမ်ားကို စာရင္းျပဳမွတ္တမ္းတင္ရန္ ခရီးႏွင္ခဲ့သည္။ ထိုအလုပ္မွာ လြယ္ကူလွသည္မဟုတ္။ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ စိတ္၀င္စားဖြယ္ေနရာတို႔မွာ အေျခအေနယိုယြင္းေနၾကသည္၊ လူအမ်ားႏွင့္ထိေတြ႕ေစႏိုင္သည့္ အေနအထားတြင္ ရိွမေနၾကေတာ့။

ထြက္ရိွလာေတာ့မည့္ သူ၏ဓာတ္ပံုစာအုပ္ Relics of Rangoon (ရန္ကုန္၏အေမြအႏွစ္မ်ား) သည္ စိတ္ကိုထိခတ္ေစႏိုင္ေသာ အေဆာက္အဦး ၂၀၀ ေက်ာ္အား အႏုစိပ္ေလ့လာထားခ်က္တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ၎သည္ ဓာတ္ပံုမ်ား၊ အသံဖိုင္ႏွင့္ စာသားမ်ားျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ေသြးစြန္းေတာ္လွန္ေရးမွသည္ ဖံုးကြယ္ခံရသည့္ ဗုဒၶအေမြအႏွစ္မ်ားအထိ ၿခံဳလႊမ္းခင္းက်င္း ျပသလ်က္ရိွသည္။ ထိုမွတ္တမ္းတင္ထုတ္ေဖာ္ခ်က္မ်ားအနက္မွ ရတနာ ၁၀ ပါးကို တေစ့တေစာင့္ ေလ့လာၾကည့္ရႈၿပီးေနာက္ သမိုင္းထဲ လမ္းေလွ်ာက္ၾကည့္ၾကပါစို႔။

၁။ ဗိုလ္တစ္ေထာင္ဘုရား

သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ ခန္႔ရိွၿပီး ေရႊတိဂံုဘုရားႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္းနီးပါး တည္ထားခဲ့သည့္ ဗိုလ္တစ္ေထာင္ဘုရားသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အထင္ရွားဆံုးႏွင့္ တန္ဖိုးထားရမည့္အေမြအႏွစ္မ်ား၌ ပါ၀င္သည္။

အစဥ္အလာဆိုစကားအရ ၎တည္ရိွေနေသာေနရာသည္ ရန္ကုန္ျမစ္ေဘးရိွေတာင္ကုန္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့သည္။ အိႏိၵယမွ ဗုဒၶေမြေတာ္ဓာတ္ေတာ္မ်ားကို လက္ခံပင့္ေဆာင္လာရန္ ဘုရင့္စစ္ဗိုလ္ တစ္ေထာင္ကို ဂုဏ္ေဆာင္ေစာင့္ေရွာက္သယ္ယူသူမ်ားအျဖစ္ ဆင့္ေခၚခံရသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဘုရင္ျဖစ္သူ သီဟဒီပက ဗုဒၶဆံေတာ္တစ္မွ်င္အပါအ၀င္ ခႏၶာေမြေတာ္ႏွစ္မ်ဳိးကို သူ၏နန္းရင္း၀န္အား ေပးအပ္ခဲ့သည္။ သီလျဖဴစင္၍ ေကာင္းသတင္းႏွင့္ေက်ာ္ေစာေသာ ထိုနန္းရင္း၀န္က ထင္ရွားေသာဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးႏွင့္ တိုင္ပင္ရာ ယခုဗိုလ္တစ္ေထာင္ေတာင္ကုန္း၌ ႒ာပနာထားၿပီး ေစတီတည္ထားရန္ အႀကံေပးေလသည္။

ေစတီေတာ္မွာ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီ ေဘးကင္းေနရာမွ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာ ၈ ရက္တြင္ ၿဗိတိသွ်ေတာ္၀င္ေလတပ္မေတာ္သည္ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းတို႔ကို ဗံုးႀကဲသည္၌ လံုး၀ပ်က္စီးသြားခဲ့ရသည္။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၄ ရက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၿဗိတိသွ်ထံမွ လြတ္လပ္ေရးရသည့္ေန႔မွာပင္ ေစတီေတာ္ကို ျပန္လည္မြမ္းမံတည္ေဆာက္သည္။ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္မ်ားကို ေပ ၂၀ ပတ္လည္ၾကဳတ္ထဲထည့္၍ လိုဏ္ေခါင္းတူးကာ ေျခရာလက္ရာမပ်က္ ျမွဳပ္ႏွံ႒ာပနာသည္။ ေစတီသစ္အား မူလပံုဟန္ျဖင့္ပင္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရႊခ်ခဲ့သည္။ ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ ၄၀.၁၃ မီတာ၊ ေအာက္ေျခအ၀န္း ၂၉ မီတာႏွင့္ အနက္ ၂၉ မီတာရိွသည္။

ဗိုလ္တစ္ေထာင္ဘုရား၏ အတိတ္ျဖစ္စဥ္ထူးႏွင့္တစ္ကြ အတြင္းပိုင္းေလွ်ာက္လမ္းမ်ားတြင္ ဖန္တီးထားသည့္ အႏုသုခုမလက္ရာမွာ ရင္သပ္ရႈေမာဖြယ္ရာပင္။ ဗုဒၶ၏ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္မ်ားကိုလည္း အမ်ားၾကည့္ရႈဖူးေမွ်ာ္ႏိုင္ရန္ ပံုပါအတုိင္း မွန္ေဘာင္သြင္းစင္ေတာ္ျဖင့္ ခင္းက်င္းျပသထားပါသည္။

၂။ ေအာင္ေရႊဘံုသာ ဓမၼဗိမာန္ ေက်ာင္းတိုက္

အမွတ္ ၄၊ အကြက္ ၅၊ ျပည္လမ္၊ မရမ္းကုန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ကိုးမိုင္ ရွမ္းေက်ာင္းစာၾကည့္တိုက္၀င္ေပါက္၀တြင္ တည္ရိွသည့္ ေအာင္ေရႊဘံုသာ ဓမၼဗိမာန္ ေက်ာင္းတိုက္အား ယေန႔ေခတ္လက္ရာမ်ားထက္ မနိမ့္က်ေသာ အိမ္ရာတည္ေဆာက္မႈျဖင့္ ေတြ႕ႏိုင္ေပမည္။ ၎၏ေနာက္ဖက္နံေဘးတြင္ ခန္းမေဆာင္အသစ္တစ္ခုကိုလည္း ေဆာက္လုပ္ထား၏။ ၁၉၀၈ ခုႏွစ္က စံခ်ိန္မွီ ဗိသုကာပံုစံအား လွပခမ္းနားစြာ ပံုပါအတုိုင္း ေတြ႕ၾကရမည္ျဖစ္သည္။

၀ိပႆနာအေဆာင္ေဟာင္းျဖစ္ေသာ ယင္းအေဆာက္အဦးကို ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၂၅ ရက္တြင္ တစ္ႀကိမ္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ သမိုင္း၀င္အေမြအႏွစ္သတ္မွတ္မႈမ်ား မျပဳလုပ္မွီတစ္ႏွစ္အလ်င္ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ႀကိမ္ မြမ္းမံခဲ့သည္။ အေဆာက္အဦအတြင္းပိုင္းကို ေခတ္မီစာၾကည့္တုိက္အျဖစ္ အႀကီးစား ျပဳျပင္မြမ္းမံလိုက္ေသာ္လည္း၊ ရာသီဥတုဒဏ္ေၾကာင့္ အနည္းငယ္ယိုယြင္းေနသည့္ အျပင္ပိုင္းကိုယ္ထည္ကိုမူ နဂိုလက္ရာမပ်က္ ထိန္းသိမ္းထားရိွသည္။

၎ေက်ာင္း၀င္းကို ၁၈၄၁ ခုႏွစ္က ရန္ကုန္သို႔ ပထမဆံုးအေျခခ်လာေရာက္သည့္ ရွမ္းလူမ်ဳိးတို႔မွ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး ထုိေနရာ၌ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းရပ္၀န္းတစ္ခုအား တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းကို ဂ်ပန္စစ္သားမ်ားက ထမင္းစားေဆာင္ႏွင့္ အိမ္ရာအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ ေက်ာင္း၀င္းထဲရိွ အေဆာက္အဦအခ်ဳိ႕မွာ မဟာမိတ္တပ္မ်ား၏ဗံုးႀကဲခ်ိန္တြင္ ပ်က္စီးသြားခဲ့ရသည္။ မူရင္းေျမပုံတြင္ ေက်ာင္း၀င္းသည္ ၉.၀၈ ဧကအထိ က်ယ္၀န္းႀကီးမားစြာ ရိွသည္။

၃။ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားေဂဟာ

၁၉ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀ွန္း ကက္သလစ္သာသနာျပဳလုပ္ငန္းမ်ား ျပန္႔ပြားလာျခင္းႏွင့္အတူ ျပင္သစ္ႏြယ္ဖြား ဂိုဏ္းအုပ္ Bishop Paul Bigandet ဦးေဆာင္သည့္ လူ႔အစုအေ၀းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရိွ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားအတြက္ စာနာေထာက္ထားမႈလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ သူ၏ေနာက္လိုက္ ဆရာမ်ားျဖစ္သူ Gertrude di Oliveiro and Helen Carr တို႔ကလည္း ခိုကိုးရာမဲ့သက္ၾကီးမ်ားကို ကူညီေရး၌ နစ္ျမွဳပ္လံုးပန္းရာမွ အိမ္ငယ္ေလးတစ္လံုး ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ႏွစ္မ်ားစြာၾကာသည္အထိ ေဂဟာအျဖစ္ မဖြင့္လွစ္ႏို္င္ေသး။

Bigandet ၏ေနရာဆက္ခံသူ ဂိုဏ္းအုပ္ Alexandre Cardot သည္ ယင္းအစီအစဥ္က်ယ္ျပန္႔ေစလိုသျဖင့္ ျပင္သစ္ခရီးစဥ္၌ Little Sisters of the Poor အဖြဲ႕အစည္းထံ အကူအညီေတာင္းခံခဲ့သည္။ ၎သည္ ျပင္သစ္ျပည္၊ ရိုမန္ကက္သလစ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ ၁၈၃၉ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည္။ သူတို႔သည္ ထိုအျမင္အား လက္ခံခဲ့ၿပီး ၁၈၉၈ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာ ၂၁ ရက္တြင္ ျမန္မာျပည္သို႔ ေရာက္ရိွကာ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားေဂဟာ ျဖစ္ေျမာက္ေရးကို စတင္ခဲ့ၾကသည္။

ခိုလႈံမွီတင္းသူ ပိုမိုေရာက္ရိွ၍ လိုအပ္ခ်က္ အဆမတန္ႀကီးမားလာျခင္းေၾကာင့္ ယင္းအိမ္ငယ္ေလးကို ေရာင္းခ်ခဲ့ရသည္။ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္တြင္ အလွဴရွင္မ်ားအကူအညီျဖင့္ လက္ရိွတည္ေနရာေျမကို ၀ယ္ယူခဲ့ၾကသည္။ လက္ရိွျမင္ရေသာ အေဆာက္အဦႏွင့္ အေနအထားသို႔ေရာက္ေအာင္ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္အထိ အဆင့္ဆင့္ ပ်ဳိးေထာင္တည္ေဆာက္ခဲ့ရ၏။ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္တြင္ ေဂဟာကို စစၥတာမ်ားက လက္ေျပာင္းတာ၀န္ယူလိုက္ၾကၿပီး ယေန႔တိုင္ ႀကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရိွေပသည္။

၎သက္ႀကီးမ်ားေဂဟာအေဆာက္အဦသည္ မဂၤလာေတာင္ညြန္႔ၿမိဳ႕နယ္၊ ကန္ေတာ္ႀကီးႏွင့္ ခဲတစ္ပစ္စာ အကြာအေ၀းရိွ အမွတ္ ၅၃၉၊ သိမ္ျဖဴလမ္းေပၚ၌ တည္ရိွၿပီး ကိုယ္ပိုင္ေဆးေပးခန္းငယ္၊ အမ်ဳိးသားအမ်ဳိးသမီး သီးျခားအိပ္ေဆာင္မ်ား၊ စားေသာက္ေဆာင္မ်ား၊ က်ယ္၀န္းသည့္လသာေဆာင္မ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္ဘုရားရိွခိုးေက်ာင္းခန္းတစ္ခု ရိွပါသည္။

၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလစာရင္းအရ ႏိုင္ငံအႏွံ႔ရိွ ဘာသာတရားအသီးသီးမွ လာေရာက္ခိုလံႈသူမ်ား ၁၃၀ ဦးရိွၿပီး ၀န္ေဆာင္ေပးေနေသာ စစၥတာ ၂၂ ဦး ရိွသည္။

၄။ ကြမ္ရင္စီး တရုတ္ဗုဒၶဘာသာသာသနာ့ရိပ္သာ

အေရွ႕အာရွသားတို႔၏ ကရုဏာရွင္ ကြမ္ရင္မယ္ေတာ္အား အမွဴးထားတည္ေဆာက္ထားသည့္ ဤတရုတ္ဗုဒၶဘာသာဘုရားေက်ာင္း၀င္းမွာ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ေရတာရွည္လမ္းေဟာင္းနံေဘး ေျမကြက္က်ယ္ႀကီးေပၚတြင္ တည္ရိွသည္။ စာသင္ေဆာင္မ်ား၊ ဘုရားခန္းမ်ား တန္းစီညီညာစြာ တည္ေဆာက္ထားၿပီး ေက်ာင္း၀င္းဗဟိုတြင္ က်ယ္၀န္းလွေသာ ပင္မခန္းမေဆာင္အား ေက်ာက္တံုးမ်ားျဖင့္ ဖန္တီးထားသည္မွာ ရန္ကုန္ရိွ အျခားဘုရားေက်ာင္းႏွင့္မတူ တမူထူးျခားလွ၏။

၎တစ္ထပ္ေဆာင္ အေဆာက္အဦ၏ ျမင့္မားေသာ သစ္သားမ်က္ႏွာက်က္ကို ပန္းပြင့္ခက္ႏြယ္ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ျခယ္သမႈမ်ား၊ ထပ္ဆင့္ေခါင္မိုးလက္ရာမ်ား၊ အေရွ႕ဖက္တြင္ တရုတ္ရိုးရာဆင္၀င္ႀကီးတစ္ခုကို ေတြ႕ၾကရမည္ျဖစ္သည္။

ကိုရင္ငယ္မ်ားအတြက္ ေက်ာင္းအျဖစ္ဖြင့္လွစ္ေပးထားသည့္ ယင္းဘုရားေက်ာင္းတခြင္လံုးမွာ စာသင္ခန္းမ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေနၿပီး တရုတ္ရိုးရာ ရွားပါး လက္ေရးပန္းခ်ီမ်ားျဖင့္ တန္ဆာဆင္ထားသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ယေန႔ေခတ္တြင္ အသံုးမျပဳၾကေတာ့။ အေဆာက္အဦေရွ႕ပိုင္းတစ္ေနရာ စႀကံ ၤန္လမ္းအတြင္းမ်က္ႏွာျပင္၌ ခ်င္မင္းဆက္ေခတ္ စာဆိုေက်ာ္ Zhu Daoze ေရးသားခဲ့ေသာ ဗုဒၶကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကိုလည္း လက္ေရးပန္းခ်ီအသြင္ျဖင့္ ယေန႔တိုင္ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ေသးသည္။ လိပ္စာမွာ အမွတ္ ၅၈၊ အာဇာနည္လမ္း၊ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္ ျဖစ္သည္။

၅။ အင္းစိန္ဦးစီး႒ာနရံုး

အင္းစိန္ၿမိဳ႕နယ္၊ မင္းႀကီးလမ္းေပၚရိွ အင္းစိန္ၿမိဳ႕နယ္ခရိုင္ဦးစီး႒ာနရံုးသည္ ႏွစ္ထပ္တိုက္အေဆာက္အဦျဖစ္ၿပီး အခန္းငယ္ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ထားသည္။ ယေန႔အခါ တရားရံုးငယ္မ်ားမွသည္ အဖြဲ႕အစည္း႒ာနခ်ဳပ္မ်ားအထိ အစိုးရ၏ ျပည္ထဲေရးကိစၥအသီးအသီးအတြက္ အသံုးခ်လ်က္ရိွသည္။

စုေပါင္းရံုး၀င္း ဟုလည္း လူသိမ်ားသည့္ ယင္းအေဆာက္အဦ၌ ခမ္းနားေသာ ဖြဲ႕စည္းမႈတို႔ကို ေတြ႕ႏိုင္၏။ အသံုးျပဳထားေသာ အုတ္ၾကြပ္မ်ား/ေက်ာက္ျပားမ်ားေပၚတြင္ (ေနာင္ေသာ္ Basel Mission ျဖစ္လာသည့္) Commonwealth Trust Ltd ၏ ၁၈၆၅ ခုႏွစ္ထုတ္ကုန္ဟူ၍ ေရးထိုးထားသည္။

၆။ ကာလာရာမ ဘုရားေက်ာင္း

ရန္ကင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ဓမၼာရံုလမ္း၊ အမွတ္ ၆၆ တြင္ တည္ရိွေသာ ကာလာရာမ(ေ၀ဒက်မ္းလာ မရဏအရွင္) ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္း၀င္းသည္ အလ်ား ၆၇.၁ မီတာ၊ အနံ ၃၃.၅၃ မီတာ က်ယ္၀န္းၿပီး၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရိွ ေတာင္ပိုင္းအိႏိၵယသားတို႔၏ အႀကီးဆံုးဘုရားေက်ာင္းမ်ားအနက္ အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။

ဘုရားေက်ာင္း၏အဓိကရ အလွဴဒကာမွာ M. Venkataswami Naicker ျဖစ္ၿပီး ၁၉၀၄ ခုႏွစ္တြင္ စတင္တည္ေဆာက္ကာ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ကုန္က်စားရိတ္မွာ ထိုေခတ္ကာလေငြ တစ္သိန္းက်ပ္ခန္႔ျဖစ္သည္ဟု ဘုရားေက်ာင္းေဂါပကအဖြဲ႕၀င္ ဦးေအာင္၀င္းက ဆိုသည္။

ဇီးကြက္ဘုရားဟုလည္း ေခၚေလ့ရိွၾကေသာ ကာလာရာမဘုရားေက်ာင္းအား ၁၉၂၁၊ ၁၉၅၇၊ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ျပန္လည္မြမ္းမံခဲ့ရၿပီး၊ အႀကီးစားျပင္ဆင္မႈကို ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳလုပ္ရာ က်ပ္ေငြသန္းေပါင္း ၄၀၀ ခန္႔ ကုန္က်ခဲ့သည္။ ဘုရားေက်ာင္း၏ မ်က္ႏွာစာႏွင့္ အတြင္းပိုင္း တည္ေဆာက္ဆင္ယင္ခ်က္မ်ား၌ ဟိႏၵဴတို႔၏ ဓေလ့ သုခုမလက္ရာမ်ားျဖင့္ အႏုစိပ္ျခယ္မႈန္းထားသည္ကို ေတြ႕ျမင္ၾကရေပမည္။

၇။ မစီးဒီးခန္း စြႏၷီဂ်ာေမ့ဗလီ

မစီးဒီးခန္း ဂ်ာေမ့ဗလီ (အမွတ္ ၃၅၆၊ က်ဳိကၠဆံလမ္းမ)သည္ တာေမြၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ထူးျခားထင္ရွားစြာ တည္ရိွေနသည့္ အေဆာက္အဦမ်ားအနက္ အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ၎ကို မီနာရာ(၀တ္ျပဳဖိတ္ေခၚေရးေမွ်ာ္စင္)ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္အား ၀တ္ေက်ာင္းေခါင္မိုးသြပ္ျပားမွ ေဖာက္ထြက္လာသည့္ဟန္ျဖင့္ ပံုေဖာ္ထားသည္။ မ်က္ႏွာစာမွာမူ ပ်ံက်ဆိုင္ခန္းတို႔ျဖင့္ ဖံုးကြယ္လ်က္ရိွသည္။

ဗလီေရွ႕ေဆာင္(အိမာမ္) ဦးေအာင္စိုး၏အဆိုအရ အေဆာက္အဦးကို ၁၉၀၈ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ၿပီး ၇ ႏွစ္မွ် အခ်ိန္ယူခဲ့ရသည္။ အိႏိၵယမွ ေျပာင္းေရႊ႕လာသူ ထင္ရွားေသာ လုပ္ငန္းရွင္ မစီးဒီးခန္းပီး မွ ကမကထျပဳ တည္ေဆာက္ထား၍ သူ႔အမည္ကို အစြဲျပဳေခၚဆိုထားျခင္းျဖစ္သည္။

၁၉၃၀ ခုႏွစ္ငလ်င္ေၾကာင့္ မီနာရာတစ္ခု ပ်က္စီးသြားခဲ့ၿပန္လည္အစားထိုးတည္ေဆာက္ထားသည္။ ဆယ္ႏွစ္ခန္႔အၾကာ ေနာက္ထပ္ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ ေခါင္မိုးႏွင့္အတူ ေရွ႕မ်က္ႏွာစာမွ အလွဆင္ေက်ာက္တိုင္အခ်ဳိ႕ ပ်က္စီးရျပန္သျဖင့္ ထိုစဥ္ကပင္ ျပန္လည္လဲလွယ္တည္ေဆာက္ခ့ဲရသည္။ မူလဒီဇိုင္းလက္ရာမ်ားႏွင့္ အတြင္းပိုင္းမွန္ျပဴတင္းမ်ားမွာ အိႏိၵယမွ တင္သြင္းလာခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး ယခုတိုင္ နဂိုအတိုင္း ေျခရာလက္ရာမပ်က္ က်န္ရိွေနေသး၏။

လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ ၅၀ ၀န္းက်င္၌ ၎ဗလီမွ အစၥလာမ့္အေျခခံပညာေရးေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကိုလည္း ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ယခုအခါ ေက်ာင္းသား ၃၀၀ ခန္႔အား ပထမတန္းမွ ပဥၥမတန္းအထိ သင္ရိုးမ်ားကို သင္ၾကားပို႔ခ်လ်က္ရိွသည္။

၈။ က်ဳိကၠဆံအားကစားကြင္း

လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀ ခန္႔က တည္ေထာင္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ျမင္းစီးကလပ္အသင္းအျဖစ္ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ေနာင္ေသာအခါ က်ဳိကၠဆံအားကစားကြင္းအျဖစ္ ေျပာင္းလဲလိုက္ရာမွ ထင္ရွားလာသည္။

ႏွစ္ေဆာင္ၿပိဳင္ပြဲၾကည့္စင္ႀကီးမွာ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ ရာေပါင္းမ်ားစြာ ၀င္ဆန္႔သည္အထိ ႀကီးမားသည္။ ပြဲၾကည့္စင္ေအာက္ အတြင္းပိုင္းတြင္ က်ယ္၀န္းသည့္ခန္းမႀကီးရိွသလို အခန္းငယ္ႏွင့္ လက္မွတ္ေရာင္း႒ာန အမ်ားအျပားကို တည္ေဆာက္ထား၏။

တာေမြၿမိဳ႕နယ္ရိွ က်ဳိကၠဆံကြင္း၏ စဦးသမိုင္းကို လူသိနည္းလြန္းလွသည္။ အထက္တန္းလႊာမ်ားအတြက္ ျမင္းၿပိဳင္ကြင္း ဆိုသည္ထက္ ပို၍ မသိရိွခဲ့ၾက။ ယင္းေျမေနရာမ်ားကို ၁၉၅၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ရန္ကုန္ျမင္းစီးကလပ္အသင္းထံမွ သိမ္းယူခဲ့သည္။ ၁၉၆၂ စစ္အာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္တြင္ စစ္ေရးျပအခမ္းအနားႏွင့္ အမ်ဳိးသားအားလပ္ရပ္မ်ားဆိုင္ရာ အခမ္းအနားမ်ားအတြက္ အသံုးျပဳခဲ့သည္။

၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၅ ရက္တြင္ က်ဳိကၠဆံကြင္းရိွျဖစ္ရပ္က အေက်ာ္ၾကားဆံုးျဖစ္ခဲ့၏။ ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးေဆာင္ေသာ လူအင္အား ငါးေသာင္း၀န္းက်င္သည္ ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဦးသန္႔၏ ရုပ္အေလာင္းကို ဂါရ၀ျပဳႀကိဳဆိုရန္အတြက္ ထိုေနရာ၌ စုရံုးခဲ့ၾကသည္။

ထိုစဥ္က အာဏာရွင္ ဦးေန၀င္းသည္ ဦးသန္႔၏ ႏိုင္ငံတကာၿငိမ္းခ်မ္းေရးအက်ဳိးေဆာင္မႈကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ ျငင္းဆန္ခဲ့ၿပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္စ်ာပနအျဖစ္ စီစဥ္ေပးရန္လည္း လက္မခံခဲ့ေပ။ UNDP မွ ဦးသန္႔၏ရုပ္အေလာင္းကို ေလဆိပ္မွ အားကစားကြင္းသို႔ ေနာက္ဖြင့္ထရပ္ကားငယ္ေလးျဖင့္ သယ္ယူရန္ စီစဥ္ရသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားက ယင္းစ်ားပနာအခမ္းအနားတြင္ ပါ၀င္လိုေသာ္လည္း အစိုးရက တားဆီးျငင္းဆိုခဲ့သည္။

ေက်ာင္းသားႏွင့္ သံဃာတို႔သည္ မထင္မရွားျမွဳပ္ႏွံခံရေတာ့မည့္ရုပ္အေလာင္းကို ၾကားျဖတ္ယူကာ အားကစားကြင္းသို႔ သယ္ေဆာင္ခ်ီတက္ျခင္း မျပဳေတာ့ဘဲ ထရပ္ကားထိပ္ေပၚ ပန္းမ်ားဆင္ယင္လ်က္ ယူေဆာင္လာၿပီး ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဘြဲ႕ႏွင္းသဘင္ခန္းမ၌ ထားရိွလိုက္ၾကသည္။ ၆ ရက္လြန္ေျမာက္ေသာ္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း၀င္းအား စစ္သားေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတို႔က ၀င္ေရာက္စီးနင္း၍ ရုပ္အေလာင္းကို ျပန္ယူခဲ့ၾကသည္။ ၎ေနာက္ ေက်ာင္းသား တစ္ဒါဇင္ေက်ာ္ သတ္ျဖတ္ခံရသည္။

၎မတိုင္မီ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ရန္ကုန္ျမင္းစီးကလပ္ႏွင့္ ျမင္းေဇာင္းမ်ားကို ျမန္မာ-တရုတ္ကျပား ကုန္သည္ႀကီး Lim Chin Tsong က သူကြယ္လြြန္ခ်ိန္ ၁၉၂၃ ခုနွစ္အထိ ပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည္။ ထိုကလပ္အား ပထမဆံုးတည္ေဆာက္ခဲ့သည္မွာ ၁၈၈၇ ခုႏွစ္က ျဖစ္၏။

ယခုေသာ္ အေဆာက္အဦ၏အေျခအေနမွာ အလြန္ယိုင္နဲ႔ေနၿပီး ၿပိဳလဲလုမတတ္ ျဖစ္ေနသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရးေကာ္မတီ၏ ၁၈၉ မ်ဳိးေသာ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ရမည့္ သမိုင္း၀င္အေမြအႏွစ္မ်ားစာရင္းထဲ က်ဳိကၠဆံအားကစားကြင္းကို ထည့္သြင္းမထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုအေဆာက္အဦကိုဖ်က္၍ ေခတ္မီလူေနအိမ္ရာမ်ား ေဆာက္လုပ္မည္ဟုလည္း သတင္းစကားမ်ားက ဆိုေနပါသည္။

၉။ ကၽြန္းေတာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သိမ္ေတာ္

ၾကည့္ျမင္တိုင္ၿမိဳ႕နယ္၊ ကၽြန္းေတာလမ္းႏွင့္ ဗားကရာလမ္းေထာင့္တြင္တည္ရိွသည္။ ကၽြန္းေတာေက်ာင္းတိုက္မွာ ေတာင္ကုန္းငယ္တစ္ခု၏ ထိပ္ဖ်ားေပၚ တည္ေဆာက္ထားၿပီး အေတာ္အတန္ က်ယ္၀န္းသည္။

ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၉၀ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၅၂ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ သိမ္ေက်ာင္းေဆာင္မွာ ၁၈ မီတာ ျမင့္ၿပီး ၁၈ မီတာ ရွည္လ်ားသည္။

ျပည္တြင္းဗိသုကာရွင္မ်ား၏ စိတ္ကူးစိတ္သန္းေကာင္းလွေသာ အေဆာက္အဦ အတြင္းအျပင္လက္ရာမ်ားမွာ ဆြဲေဆာင္္မႈရိွလွေပသည္။ ကြန္ကရစ္အေဆာက္အဦျဖစ္ေသာ္လည္း အုတ္နီခဲမွသည္ သစ္သားမ်ားအထိ ပစၥည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးသံုး၍ ပံုဟန္အသြယ္သြယ္ျဖင့္ တန္ဆာဆင္ယင္ထားပါသည္။ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္တြင္တစ္ႀကိမ္၊ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္တစ္ႀကိမ္ ျပန္လည္မြမ္းမံခဲ့သည္။

၁၀။ စာေပဗိမာန္

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ စမ္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ျပည္လမ္းမ၊ အမွတ္ ၃၆၁ တြင္ တည္ရိွေနေသာ စာေပဗိမာန္အား ထူထည္းခိုင္ခန္႔သည္ ႏွစ္ထပ္တိုက္အိမ္အသြင္ျဖင့္ ၁၉၀၉ ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္က ေရးဆြဲလိုက္ေသာ “Sorrento Villa Plan” အမည္ျဖင့္ စစ္ၿပီးေခတ္ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး ၂ ႏွစ္တာစီမံကိန္းအား အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ႒ာနအျဖစ္ ေက်ာ္ၾကားထင္ရွားသည္။

ယင္းေနရာ၌ ထိပ္တန္းအထူးအစည္းအေ၀းမ်ား က်င္းပျပဳလုပ္စဥ္အတြင္း ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေကာင္စီ ဒုဥကၠ႒ ဦးေအာင္ဆန္းသည္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၆ ရက္တြင္ ထိုအေဆာက္အဦ၏ ေရွ႕၀င္ေပါက္ဆင္၀င္အထက္ ေခါင္မိုးေပၚသို႔တက္ကာ ေထာင္ခ်ီေသာပရိသတ္ေရွ႕ေမွာက္၀ယ္ အဆိုပါ ၂ ႏွစ္စီမံကိန္းကို မိတ္ဆက္တင္ျပခဲ့သည္။ ဦးေအာင္ဆန္းသည္ ထိုမိန္႔ခြန္း၏ေနာက္ တစ္ႀကိမ္သာ ထပ္မံမိန္႔ခြန္းေျပာႏိုင္ခဲ့ၿပီး ေနာက္တစ္လအၾကာတြင္ လုပ္ႀကံခံခဲ့ရသည္။

၎ႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၆ ရက္တြင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ သခင္ႏု ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရက ထိုအေဆာက္အဦ၌ ျမန္မာဘာသာျပန္အသင္း(BTS) ကို တည္ေထာင္သည္။ ျပည္တြင္းက်မ္းဂန္စာအုပ္မ်ားကို စုေဆာင္းသိုမွီးရာ စာၾကည့္တိုက္တစ္ခု ဖန္တီးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္းျပဳစုေရးကိုလည္း ထည့္သြင္းခဲ့ၿပီး ထိုစီမံကိန္းကို ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေဆာင္ရြက္သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ မဂၢဇင္းမ်ား၊ ပညာရပ္ဆိုင္ရာက်မ္းမ်ားကိုသာ အဓိကတာ၀န္ယူထုတ္ေ၀လာခဲ့သည္။ ဘာသာျပန္အသင္း၏ ပထမဆံုးဥကၠ႒မွာ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု ျဖစ္သည္။

၁၉၅၅ ခုႏွစ္တြင္ ကုန္သည္လမ္းႏွင့္ ၃၇ လမ္းေထာင့္၌ BTS ႒ာနခ်ဳပ္ ေလးထပ္အေဆာက္အဦသစ္ တည္ေဆာက္ၿပီးစီးေသာအခါ ေနာက္တစ္ႏွစ္တြင္ အယ္ဒီတာႏွင့္စီမံေရး၀န္ထမ္းတို႔ကို ထိုေနရာသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ေစလိုက္သည္။

၁၉၆၃ ခုႏွစ္တြင္ BTS သည္ သတင္းႏွင့္ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီး႒ာနေအာက္သို႔ေရာက္ရိွသြားၿပီး စာေပဗိမာန္ ဟု အမည္ေပးခဲ့သည္။ ၎၏ ပံုႏွိပ္အဖြဲ႕ကိုလည္း စာေပဗိမာန္ပံုႏွိပ္တိုက္ဟု ကင္ပြန္းတပ္လိုက္သည္။

ယခုအခါ ယင္းအေဆာက္အဦကို ဆက္သြယ္ေရးႏွင့္သတင္းနည္းပညာ၀န္ႀကီး႒ာနမွ ပိုင္ဆိုင္ထားကာ ျမန္မာ့စာတိုက္ႏွင့္ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရး MPT အတြက္ အထူးတာ၀န္မ်ား ေဆာင္ရြက္လ်က္ရိွသည္။

(Ref : Yangon Coconuts ၏ Explore 10 of Yangon’s hidden heritage gems with author of new book on colonial buildings ေဆာင္းပါးမွ ေကာက္ႏႈတ္၍ ျမင့္မိုရ္ေမာင္ေမာင္က ဘာသာျပန္ဆိုတင္ဆက္သည္။)