Author: Ko Lay

ဇန္န၀ါရီ ၂၇၊ ၂၀၁၇
M-Media

– လူ႕အသက္ေတြကို ကယ္တင္ဖုိ႔ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာ ႏွစ္ျမႇဳပ္လုပ္ကုိင္လာၾကတဲ့ သူေတြေၾကာင့္ ဒီေန႔ေခတ္ ခြဲစိပ္ကုသမႈက႑ဟာ အဆန္းျပားဆံုးနဲ႔ အထြပ္အထိပ္ကုိ ေရာက္ေနပါၿပီ။ လူသားေတြကုိ ကယ္တင္ရမယ္ဆုိတဲ့ ဒီက်င့္၀တ္ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္တစ္ေထာင္အရင္က မြတ္စလင္အုပ္စုိးတဲ့ စပိန္ႏုိင္ငံ ေတာင္ပုိင္းမွာ ရွင္သန္ခဲ့ၿပီး မြတ္စလင္ေတြဟာ ေသြးေၾကာခြဲစိပ္မႈ၊ အေထြေထြခြဲစိပ္မႈနဲ႔ အ႐ုိးခြဲစိပ္ကုသမႈ ဆုိတဲ့ ခြဲစိပ္ကုသမႈ နည္းလမ္း ၃ ခုကုိ တုိးတက္ေစခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ့္အင္ပါယာ အထြပ္အထိပ္ေရာက္ေနတဲ့ အဲဒီအခ်ိန္ ေကာ္ဒုိဘာမွာရွိခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္ေတြထဲက အေက်ာ္ၾကားဆံုး ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္တစ္ဦးကေတာ့ အဘူလ္ကာစစ္ (Abulcasis) လုိ႔ အမည္တြင္တဲ့ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီ (Al-Zahrawi) ျဖစ္ပါတယ္။ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ ထုိးထြင္းဉာဏ္တုိ႔နဲ႔အတူ လူနာတစ္ေယာက္ခ်င္းစီတုိင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စဥ္းစားေတြးေခၚ၊ ရွာဖြစူးစမ္းကာ ကုသမႈေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ပဲ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါမွာ ေအာင္ျမင္ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အလ္-အန္ဒါလုစ္ ျပည့္ရွင္ အလ္-မန္ဆူရ္ရဲ႕ နန္းတြင္းသမားေတာ္ႀကီးအျဖစ္လည္း ခန္႔အပ္ခံခဲ့ရပါတယ္။

ခြဲစိပ္ကုသမႈ နည္းလမ္းအသစ္ေတြေဖာ္ထုတ္မႈ၊ ခြဲစိပ္ကိရိယာေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္တီထြင္မႈ၊ သြားဘက္ဆုိင္ရာ၊ ေဆး၀ါးဆုိင္ရာနဲ႔ ခြဲစိပ္ကုသမႈဆုိင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္မႈနဲ႔အတူ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ ခြဲစိပ္ကုသမႈနည္းလမ္းကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲပစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူေရးသားခဲ့တဲ့ အလ္-တက္စ္ရစ္ဖ္ (Al-Tasrif) ေဆးပညာ စြယ္စံုက်မ္းႀကီးဟာ ေတြ႕ႀကံဳရတဲ့ အေျခအေနတုိင္းမွာ လုပ္သင့္တာ၊ မလုပ္သင့္တာေတြကုိ ေထာက္ျပေဆြးေႏြးျခင္းအားျဖင့္ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ လက္ေတြ႕အသံုးခ် စည္းမ်ဥ္းေတြကုိ တင္ျပထားတဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ခြဲစိပ္ကုသမႈ နည္းလမ္းအသစ္ေတြထဲက တစ္ခုဟာ ခႏၶာကုိယ္အတြင္းပုိင္း ခ်ဳပ္႐ုိးအတြက္ တိရစၦာန္အူကေနထုတ္လုပ္တဲ့ႀကိဳး (Catgut) ကုိ အသံုးျပဳခဲ့တာပါ။ ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ ဒီနည္းလမ္းကုိ ႐ုိး႐ုိးခြဲစိတ္မႈကေန ႐ႈပ္ေထြးလြန္းတဲ့ ခြဲစိပ္မႈေတြအထိ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ အသံုးျပဳေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ Catgut ႀကိဳးေတြဟာ ခႏၶာကုိယ္ထဲကုိ ေပ်ာ္၀င္ေပ်ာက္ကြယ္သြားေစႏုိင္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ သဘာ၀ပစၥည္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ခြဲစိပ္ကုသမႈနည္းလမ္းမွာ Catgut ႀကိဳးကုိ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီက ပထမဆံုး အသံုးျပဳခဲ့တာျဖစ္ေပမယ့္ ဒဏ္ရာခ်ဳပ္ရာမွာ တိရစၦာန္ (သုိး) ရဲ႕အူကုိ ပထမဆံုး အသံုးျပဳခဲ့တာကေတာ့ မြတ္စလင္စြယ္စံုရ ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ရာဇီ (Al-Razi) ျဖစ္ပါတယ္။ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ တူရီယာပစၥည္းေတြက က်စ္ႀကိဳးကုိလည္း ခြဲစိပ္ကုသမႈမွာလည္း အသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။

ေရာဂါတစ္ခုခ်င္းစီတုိင္းကုိ ထုိးထြင္းစဥ္းစားေလ့ရွိတဲ့ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ က်ိဳးသြားတဲ့သြားကုိ ျပန္စုိက္ေပးတာ၊ နဲ႔ေနတဲ့သြားေတြကုိ ေရႊ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေငြႀကိဳးကုိ အသံုးျပဳၿပီး ခုိင္တဲ့သြားနဲ႔ တြဲေပးတာ၊ ရင္သားတြဲက် (sagging breast) ျခင္းအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသေပးတာ၊ ေသြးတိတ္ဖုိ႔ ဂြမ္းအသံုးျပဳတာ၊ လည္ေခ်ာင္းနားက ေလႁပြန္မွာ ပုိက္ထည့္ၿပီး ႏွားေခါင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ ပါးစပ္နဲ႔ အသက္႐ွဴစရာမလုိေအာင္ လုပ္ေပးတာ (tracheotomy)၊ ေက်ာက္ပတ္တီးစည္းတာ၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္းအတြက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲကေန လြန္ထည့္ၿပီး ေက်ာက္ေခ်မႈေတြလုပ္တာလုိ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး ေဆးကုသမႈနည္းလမ္းေတြကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲေပးခဲ့ပါတယ္။

အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီ ဟာ သူဖန္တီးထားတဲ့ ကိရိယာကုိသံုးၿပီး ဆီးအိမ္ထဲက ေက်ာက္ကုိ ေခ်ကာ ဘယ္လုိ ထုတ္ပစ္ရမလဲဆုိတာကုိလည္း အေသးစိတ္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းထဲမွာ ေပါက္တတ္တဲ့ အဖု၊ အႀကိတ္ေတြကုိ ဖယ္ရွားနည္း၊ သားအိမ္ထဲကေန သေႏၶသားအေသကုိ သူတီထြင္ထားတဲ့ ညႇပ္နဲ႔ ခြဲထုတ္နည္း၊ ဒဏ္ရာသက္သာေစဖုိ႔ သံပူကပ္ကုသျခင္း၊ ပုခံုးအဆစ္လြဲတာကုိ ကုသျခင္း စတဲ့ နည္းလမ္းေတြကုိလည္း တင္ျပခဲ့ပါတယ္။

သူ႕ရဲ႕ ဒီ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္မႈေတြအားလံုးမွာ လူနာဖက္ကေနလည္း စဥ္းစားေပခဲ့ပါတယ္။ ျပည္တည္နာေတြကုိ ခြဲထုတ္ရာမွာ လူနာေတြ မေၾကာက္လန္႔ေစဖုိ႔အတြက္ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ အျပင္ကေန မျမင္ႏုိင္တဲ့ ခြဲစိပ္ဓားကုိ တီထြင္ခဲ့သလုိ အာသီးေရာင္ေရာဂါကုိ ကုသရာမွာ လွ်ာကုိ depressor နဲ႔ ထိန္းထားၿပီး လည္ေခ်ာင္း၀မွာရွိတဲ့ အဖုအႀကိတ္ကို ခ်ိတ္တစ္ခုနဲ႔ထိန္းကာ ကတ္ေၾကးလုိ အရာမ်ိဳးနဲ႔ ျဖတ္ထုတ္နည္းကုိလည္း အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ အဖုအႀကိတ္ကုိ ျဖတ္ေတာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ လည္ေခ်ာင္းနဲ႔ထိကာ ေခ်ာင္းမဆုိးဖုိ႔အတြက္ ဒီကုသမႈမွာ ကန္႔လန္႔ျဖတ္ ဓားသြားေတြ (transverse blade) ကို အသံုးျပဳရပါတယ္။

အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ အႏၱရာယ္အရွိဆံုးနဲ႔ အနာက်င္ဆံုး ခြဲစိပ္ကုသမႈေတြကို ျပဳလုပ္ရာမွာ လူနာေတြ အလြန္အမင္း ခံစားရမွာကုိ သိေနတဲ့အတြက္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ၿပီး၊ နာက်င္မႈအနည္းဆံုးျဖစ္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္နဲ႔ လူနာၾကားထဲက ဆက္ဆံေရးမွာ အေရးပါတဲ့ ေအာင္ျမင္မႈလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

On Surgery လုိ႔ေခၚတဲ့ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီရဲ႕ ခြဲစိတ္ကုသမႈဆုိင္ရာ က်မ္းႀကီးက အခန္း ၆၁ မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆီးအိမ္ ေက်ာက္တည္တည္တာကုိ ဖယ္ထုတ္တဲ့ နည္းလမ္းကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီး ဒါဟာ ေဆးပညာသမုိင္းမွာ ပထမဆံုး ေဖာ္ျပျခင္းလည္းျဖစ္ပါတယ္။ On Surgery ဟာ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီ ေရးသားခဲ့ၿပီး အတြဲ ၃၀ ပါ၀င္တဲ့ အလ္-တက္စ္ရစ္ (Al-Tasrif) ေဆးဖက္ဆုိင္ရာ စြမ္စံုက်မ္းတြဲႀကီးထဲက တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ဒီက်မ္းတြဲႀကီးကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီရဲ႕ အားထုတ္မႈကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္မွာပါ။

အမ်ိဳးသားေတြမွာ ဆီးအိမ္ထဲကေက်ာက္ေတြကုိ ဖယ္ထုတ္ရာမွာ သူ႕ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္နည္းလမ္းကုိလည္း အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီက အေသးစိတ္ေဖာ္ျပခဲ့သလုိ၊ ဟိႏၵဴေဆးက်မ္းျဖစ္တဲ့ ‘႐ွဴ႐ုတာ ဆမ္ဟစ္တာ’ (Sushruta Samhita) မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ နည္းလမ္းကုိလည္း ျပန္လည္ သံုးသပ္တင္ျပထားပါတယ္။

မြတ္စလင္ခြဲစိတ္ပညာရွင္ႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ အလ္-ရာဇီနဲ႔ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီတုိ႔ဟာ ဆီးေတြ ထြက္က်လာတာကုိ တားဆီးဖုိ႔အတြက္ ခြဲစိပ္္ျခင္းဟာ အျပင္ပုိင္းထက္ အတြင္းပုိင္းကသာ ျဖစ္သင့္တယ္၊ ဆီးေက်ာက္ေတြကုိ ဒီအတုိင္းဆြဲမထုတ္ရဘဲ၊ ညႇပ္နဲ႔ထုတ္ရတယ္၊ ေက်ာက္ႀကီးေနမယ္ဆုိရင္ ေခ်ၿပီး နည္းနည္းခ်င္းစီ ထုတ္ရတယ္ဆုိတာေတြကုိလည္း မီးေမာင္းထုိးျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ခႏၶာကုိယ္အတြင္းက တစ္႐ွဴး ပ်က္ဆီးထားမ်ိဳး၊ ေသြးအရမ္းထြက္တာမ်ိဳး၊ ဆီးအိမ္ထဲမွာ အဖုအႀကိတ္ျဖစ္တာမ်ိဳးကုိ ေရွာင္ခ်င္တာပါ။ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီက ဆီးအိမ္ထဲမွာရွိတဲ့ ေက်ာက္အားလံုးကုိ ဖယ္ထုတ္ရမွာျဖစ္မွာျဖစ္ၿပီး တစ္ခုတစ္ေလ က်န္ခဲ့မယ္ဆုိရင္ေတာင္ ဒါက ေနာက္ပုိင္းမွာ တစ္ျဖည္းျဖည္း ႀကီးထြားလာလိမ့္မယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီအႀကံျပဳခ်က္ကုိ ခြဲစိတ္ေလာကမွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ အေလးထားေနရဆဲျဖစ္ပါတယ္။

သားဖြားနဲ႔ မီးယပ္နယ္ပယ္မွာလည္း အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီနဲ႔ အျခား မြတ္စလင္ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ႀကီးေတြရဲ႕ ႀကိဳးစား အားထုတ္မႈေတြဟာ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီဟာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ေမြးဖြားမႈကုိ ဘယ္လုိလုပ္မလဲ၊ ေမြးဖြားၿပီးေနာက္ပုိင္း ဘယ္လုိသန္႔ရွင္ေရးလုပ္မလဲ စတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လက္သည္ေတြကုိ သင္ၾကားျပသေပးခ့ဲပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ vaginal specula ကိရိယာကုိလည္း တီထြင္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ပါတယ္။

ယေန႔ေခတ္ ဥဇဘက္ကစၥတန္ႏုိင္ငံမွာ ၁၁ ရာစုက ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ အစ္ဗေန႔ ဆီနာ (Ibn Sina) အပါအ၀င္ ေဆးပညာေလာကမွာ လမ္းသစ္ေဖာက္ခဲ့ၾကတဲ့ ဆရာ၀န္ေတြဟာ မြတ္စလင္ကမၻာမွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အစ္ဗေန႔ ဆီနာဟာ Canon လုိ႔ေခၚတဲ့ က်မ္းတစ္အုပ္ကုိ ျပဳစုခဲ့ၿပီး ေဆး၀ါးနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အဲဒီက်မ္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

အစ္ဗေန႔ ဆီနာက အာရဘီလုိ အလ္-ဆာရာတန္ (al-saratan) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါဟာ အစပထမပုိင္းမွာ နာက်င္ကုိက္ခဲမႈ၊ ေယာင္ရမ္းမႈမရွိတဲ့ အဖုတ္အႀကိတ္လံုးျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ကင္ဆာအက်ိတ္ေတြက ေနာက္ဆံုးအဆင့္ကုိ ေရာက္သြားရင္ နာက်င္ၿပီး၊ တစ္ခါတစ္ရံမွာ ကုသလုိ႔ မရပါဘူး။ အစ္ဗေန႔ ဆီနာက ကင္ဆာအက်ိတ္ဟာ ဂဏန္းေျခေထာက္လုိမ်ိဳး အလယ္အသားကေန ပြားလာတတ္တယ္လုိ႔ ဆုိၿပီး အဲ့ဒါေၾကာင့္ပဲ ကင္ဆာ (cancer – ဂဏန္း) လုိ႔ အမည္တြင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အတြင္းက်ိတ္ကင္ဆာကုိ လူနာေတြဟာ သိပ္သတိမမူမိဘဲ၊ နာက်င္ေပမယ့္လည္း ႏွစ္ေပါင္း ေတာ္ေတာ္ၾကာ အသက္ရွင္ေနထုိင္ပါတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ေတြ ကုသေပးရတဲ့ ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားကေတာ့ limited cancer လုိ႔ေခၚတဲ့ ကန္႔သတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ပါတယ္။ ခႏၶာကုိယ္ထဲက အက်ိတ္ေတြကုိ ဖယ္ရွားဖုိ႔အတြက္ ခြဲစိပ္ျဖတ္ထုတ္မႈဟာ အျပစ္အနာအဆာကင္းဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ခြဲစိပ္မႈဟာ မတိက်ဘူးဆုိရင္ေတာ့ ကင္ဆာအက်ိတ္ဟာ ျပန္ပြားလာမွာပါ။ ကင္ဆာက်ိတ္ေတြ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ ျပန္႔ပြားလာႏုိင္တဲ့အတြက္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ရင္သားကုိ ျဖတ္ထုတ္တာကုိ အစ္ဗေန႔ဆီနာက ဆန္႔က်င္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေကာ့ပါးေအာက္ဆုိက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ခဲေအာက္ဆုိက္တုိ႔ကုိ အသံုးျပဳဖုိ႔ အႀကံျပဳခဲ့ၿပီး ဒီပစၥည္းေတြဟာ ကင္ဆာကုိ မေပ်ာက္ေစႏုိင္ေပမယ့္ အက်ိတ္ျပန္႔ႏွံ႔မႈကုိ ရပ္တန္႔ရာမွာေတာ့ ထိေရာက္မႈရွိပါတယ္။

အလ္-ဇဟ္ရာ၀ီလုိပဲ အစ္ဗေန႔ ဆီနာကလည္း ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ အေၾကာင္းအရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဆီးအိမ္မွာ ေက်ာက္တည္တာေၾကာင့္ ဆီးအိမ္ထဲ ဆီးေတြ ျပည့္ႏွက္ေနမႈနဲ႔  ပတ္သက္ၿပီး သူက ဒီလုိ ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။

“လူနာဟာ ပက္လက္အိပ္လုိက္မယ္၊ ၿပီးရင္ တင္ပဆံုကုိ ေျမႇာက္ထားၿပီး လႈပ္ခါလုိက္မယ္ဆုိရင္ ဆီးအိမ္၀မွာ ပိတ္ေနတဲ့ ေက်ာက္ဟာ ေရြ႕သြားၿပီး ဆီးေတြလည္း ထြက္လာမွာပါ။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ စအုိထဲကေန လက္ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းထည့္ၿပီး ဆီးအိမ္ထဲက ေက်ာက္ကုိ သာသာေလး တြန္းဖယ္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒါ အလုပ္မျဖစ္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲ ႁပြန္ေသးတစ္ေခ်ာင္းထည့္ၿပီး ေက်ာက္ကုိ အေနာက္ကုိ တြန္းထုတ္ပါ။ ထည့္ဖုိ႔ခက္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ အရမ္းတြန္းမထည့္ပါနဲ႔”

အစ္ဗေန႔ဆီနာရဲ႕ ဒီေဖာ္ျပခ်က္ဟာ ဒီေန႔ေခတ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္တာကုိ ကု သတဲ့ေနရာမွာ ဆရာ၀န္ေတြ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းလမ္းနဲ႔ တစ္ေထရာတည္း တူညီေနပါတယ္။ ေဆးပညာ တုိးတက္ေနတဲ့ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ ေက်ာက္ကုိ​ ႁပြန္ေသး ဒါမွမဟုတ္ မွန္ေျပာင္းကုိအသံုးျပဳၿပီး တြန္းဖယ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၃ ရာစု ဆီးရီးယားသမားေတာ္ အစ္ဗေန႔ အလ္-ကြတ္ဖ္ (Ibn al-Quff) က ဆီးလမ္းေၾကာင္းက ေက်ာက္ဟာ ႀကီးရင္ ခြဲစိပ္ကုသရာမွာ အေသးေတြထက္ ပုိၿပီး လြယ္ကူတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ အရြယ္အစားႀကီးတဲ့ ေက်ာက္ေတြဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ဆီးအိမ္ထဲမွာ ပိတ္ေနတဲ့အခါ ပုိၿပီး စမ္းသပ္ရ လြယ္တာေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။

 

ဒီအေထာက္အထားေတြကို ၾကည့္႐ႈျခင္းအားျဖင့္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီအရင္ကတည္းက လူနာေတြကုိ ေဆး႐ံုေတြမွာ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ကုသႏုိင္တယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေန႔နဲ႔ မတူတာကေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ေအာင္ျမင္မႈရာခုိင္ႏႈန္းအပါအ၀င္ ကိန္းဂဏန္းေတြကုိ မွတ္တမ္း တင္ထားႏုိင္ျခင္းမရွိတာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ အႀကီအက်ယ္ဆံုး ခြဲစိတ္ကုဆရာ၀န္ႀကီးေတြရဲ႕ ပညာအေမြျဖစ္တဲ့ စာအုပ္စာတမ္းေတြေတာ့ က်န္ရစ္ခဲ့ပါတယ္။ လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္မႈ၊ သုေတသနျပဳမႈေတြကုိ ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ ဒီစာအုပ္စာတမ္းေတြဟာ ခြဲစိပ္ကုသမႈက႑ကုိ ေျပာင္းလဲတုိးတက္ေစခဲ့သလုိ၊ ၂၁ ရာစုကလူေတြအပါအ၀င္ ကမၻာသူကမၻာသားအားလံုးအတြက္ ေကာင္းက်ိဳးကုိ ေဆာင္က်ဥ္းေပးခဲ့ပါေတာ့တယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။