Category: ကမာၻေက်ာ္ မြတ္စလင္မ်ား

M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

– အန္ဒါလူစီယာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အာဖဂန္၊ ခ်ီကာဂုိ၊ ကုိင္႐ုိ ဘယ္ေနရာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရဟာ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ လူသားေတြ အသက္ရွင္ရပ္တည္ဖုိ႔အတြက္ မရွိမျဖစ္အေရးပါတဲ့ ရင္းျမစ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေရဟာ သက္ရွိအားလံုးရဲ႕ မူလျဖစ္တည္ရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြဟာ အဲဒီေရအရင္းျမစ္ကုိ စနစ္တက် အသံုးခ်ႏုိင္ေရးအတြက္ နည္းလမ္းအေဟာင္းေတြကုိ ထိန္းသိမ္းခဲ့႐ံုသာမက ဒီနည္းလမ္းေတြကုိ  မြမ္းမံကာ တုိးတက္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကၿပီး နည္းလမ္းအသစ္ေတြကုိလည္း ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေန႔ေခတ္ အသံုးျပဳေနတဲ့ ေရေပးေ၀ေရးနည္းလမ္းေတြဟာ မြတ္စလင္ေတြ ခ်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ အေမြအႏွစ္ေတြထဲ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။

သခ်ၤာနယ္ပယ္မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ထူးခၽြန္မႈက အင္ဂ်င္နီယာက႑ကုိပါ တစ္ပါတည္း တုိးတက္ေစခဲ့ၿပီး ဇလေဗဒနယ္ပယ္၊ ေရေပးေ၀ေရးနည္းလမ္းေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္တည္ေဆာက္ႏုိင္မယ့္ စက္ပစၥည္းပုိင္းဆုိင္ရာ နယ္ပယ္ေတြကုိလည္း မြတ္စလင္ေတြက သိသိသာသာကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲပစ္လုိက္ပါတယ္။ ၁၁ ရာစုမွာ ပါရွန္သခ်ၤာပညာရွင္နဲ႔ အင္ဂ်င္နီယာတစ္ဦးျဖစ္သူ မုိဟာမက္ အလ္-ကာရာဂ်ီ (Muhammad al-Karaji) ဟာ “ေျမေအာက္ေရမ်ားကို ထုတ္ယူသံုးစြဲျခင္း” ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာကုိ စတင္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူဟာ ေျမေအာက္ေရ ရွာေဖြေရး ကိရိယာေတြ၊ ေျမေအာက္ေရရွိေၾကာင္း သိရွိႏုိင္မယ့္နည္းလမ္းေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၿပီး၊ ေျမေအာက္ ေရသြယ္ေျမာင္းေတြ တူးေဖာ္ဖုိ႔ နည္းလမ္းေတြကုိလည္း ေရးသားခဲ့ပါေသးတယ္။

ေျမေအာက္ေရသြယ္ေျမာင္း

ဒီလုိ ေျမေအာက္ေရသြယ္ေျမာင္းေတြ တူးေဖာ္ရတာဟာ အပူခ်ိန္ေၾကာင့္ ေရေငြ႕ျပန္မႈကုိ တားဆီးဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အာရဘီလုိ ‘ကြာနက္စ္’ (quanat) လုိ႔ေခၚတဲ့ အဲဒီေရသြယ္ေျမာင္းေတြထဲက ေရွးအက်ဆံုးတစ္ခုကုိေတာ့ ပါရွားျပည္ (ယခုအီရန္) ႏုိင္ငံမွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းေၾကာင့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးနယ္ပယ္ဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာခဲ့ၿပီး၊ ေကာက္ပဲသီးႏွံ အမ်ားအျပားကုိလည္း စုိက္လာႏုိင္တာေၾကာင့္ ‘ကြာနက္စ္’ တည္ေဆာက္မႈဟာ မြတ္စလင္ကမၻာမွာ အထူးသျဖင့္ ပူျပင္းေျခာက္ေသြတဲ့ ရာသီဥတုရွိတဲ့ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသမွာ လုိအပ္ခ်က္တစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဒီနည္းလမ္းဟာ စပိန္ႏုိင္ငံ ေကာ္ဒုိဘာကို ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ၿမိဳ႕ျပေရေပးေ၀မႈစနစ္ကုိ သေႏၶတည္ ေပါက္ဖြားေစခဲ့ပါေတာ့တယ္။

ပါရွန္ႏုိင္ငံနဲ႔ ယေန႔ေခတ္ အာဖဂန္နစၥတန္တုိ႔မွာ ဒီလုိေျမေအာက္ေရသြယ္ေျမာင္းေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ထားတဲ့ ေရတြင္းေပါင္း ေထာင္နဲ႔ခ်ီ ေတြ႕ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေရသြယ္ေျမာင္းေတြကုိ ႏုန္းက်မႈ၊ ပ်က္ဆီးယုိယြင္းမႈေတြ ခံႏုိင္ေအာင္ တည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္ၿပီး ၾကမ္းတမ္းတဲ့ သဲကႏၱာရ၊ မာေက်ာတဲ့ ေက်ာက္ေဆာင္ ေက်ာက္တန္းေတြကုိ အန္တုကာ ေရေတြ အဆက္မျပတ္စီဆင္းေစဖုိ႔ ဒီဇုိင္းထုတ္ထားတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အင္မတန္မာတဲ့ ေက်ာက္ေဆာင္ေတြအနား ေရာက္ရင္ေတာ့ ဒီေရသြယ္ေျမာင္းေတြဟာ ေျမျပင္ေပၚတက္လာၿပီး၊ ေျမအေျခအေန ေျပာင္းလဲသြားတာနဲ႔အမွ် ေျမေအာက္ကုိ  ျပန္ေရာက္သြားပါတယ္။ အလ္ဂ်ီးရီးယားက ဆာဟာရေဒသမွာ ဒီလုိ ေျမေအာက္ ေရသြယ္ေျမာင္းကြန္ယက္ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိၿပီး အဲဒီကြန္ယက္ေတြကုိ ‘ေဖာ့ဂါရက္စ္’ (Foggaras) လုိ႔ ေခၚတြင္ပါတယ္။

အဲဒီေဒသေတြက လယ္သမားေတြ ေရကုိ အခ်ိန္မီရရွိဖုိ႔၊ ေန႔ညမျပတ္ ညီတူညီမွ် ရရွိဖုိ႔ဆုိတဲ့ ေရေပးေ၀မႈ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးစနစ္အတြက္ လယ္သမားေတြဟာ ‘ကလပ္ဆုိက္ဒရာ’ (clepsydra) လုိ႔ေခၚတဲ့ ေရနာရီကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ယေန႔ေခတ္ ေရအားလွ်ပ္စစ္နဲ႔လည္ပတ္တဲ့ ဆည္ႀကီးေတြ၊ ေခတ္ေပၚ ေရေပးေ၀မႈစနစ္ေတြ ရွိေနေပမယ့္လည္း အီရန္ႏုိင္ငံရဲ႕ အခ်ိဳ႕ေဒသေတြမွာ ဒီ ‘ကြာနက္စ္’ ေတြဟာ လယ္သမားေတြရဲဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာအျဖစ္ ရပ္တည္ေနပါတယ္။ ရွီရက္ဇ္ေဒသ အေရွ႕ေျမာက္ပုိင္းမွာဆုိရင္ လုိအပ္တဲ့ေရအရင္းအျမစ္ကုိ ေျမေအာက္ေရေျမာင္းေတြနဲ႔ သြယ္တန္းထားတဲ့ ေရတြင္းေတြကေန ရရွိေနတာျဖစ္ပါတယ္။

ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕ေသာ ရာသီဥတုရွိတဲ့ အဲဒီေဒသေတြမွာ ေရဟာ ေရႊထက္တန္ဖုိးရွိတာေၾကာင့္ မြတ္စလင္ေတြဟာ ဒီေန႔ေခတ္လုိမ်ိဳးပဲ ေရအရင္းအျမစ္ကုိ ထိန္းညႇိဖုိ႔ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေခတ္အခါက အာဏာပုိင္ေတြဟာ ဒီကိစၥမွာ အေရးပါတဲ့ အခန္းက႑ကေန ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အီရတ္ႏုိင္ငံမွာဆုိရင္ ဆည္တမံေတြလုိ ဟုိက္ဒေရာလစ္စနစ္သံုး ႀကီးမားတဲ့ ေရေပးေ၀မႈ ရင္းျမစ္ေတြကုိ ေဒသႀကီးေတြမွာ အသံုးျပဳဖုိ႔ စီစဥ္ခဲ့ၿပီး ေဒသငယ္ေလးေတြက ျပည္သူေတြကေတာ့ ေရစီးေၾကာင္းစြမ္းအင္အသံုးျပဳ ေရစုပ္စက္လုိ စက္ငယ္ေလးေတြကုိ အဓိကထား သံုးစြဲခဲ့ၾကပါတယ္။

အီဂ်စ္ႏုိင္ငံမွာေတာ့ ႏုိင္းျမစ္ကေရကုိ စီမံခန္႔ခြဲျခင္းဟာ ႏုိင္ငံအတြင္းက သက္ရွိတိုင္း အသက္ရွင္ရပ္တည္ဖုိ႔အတြက္ အေရးပါတဲ့ လုပ္ငန္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၄ ရာစု အီဂ်စ္သမုိင္းပညာရွင္ေတြျဖစ္တဲ့ အလ္-ႏူေ၀ရီ (Al-Nuwayri) နဲ႔ အလ္-မက္ရီဇီ (Al-Maqrizi) တုိ႔ကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ စာအုပ္ေတြထဲမွာ ႏုိင္းျမစ္ေပၚ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရေလွာင္တမံေတြ၊ ေရလမ္းေၾကာင္း ထိန္းသိမ္းမႈေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကုိ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ အီရတ္ႏုိင္ငံမွာ ဘုရင္က ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲေရး အေဆာက္အဦးႀကီးေတြကုိ ေဆာက္လုပ္ၿပီး ျပည္သူေတြကေတာ့ အေသးစားေလးေတြကုိ ေဆာက္လုပ္ၾကပါတယ္။ ျပည္နယ္အလုိက္ ခန္႔အပ္ထားတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ (အမီရ္) ေတြ၊ အာဏာပုိင္ေတြကလည္း ဒီအလုပ္ကုိ အဓိကထားၿပီး စီမံႀကီးၾကပ္ၾကပါတယ္။ မမ္လြက္မင္းဆက္ (Mamluks) ေတြလက္ထက္မွာဆုိရင္ ကာရွစ္ဖ္ အလ္-ဂ်ဴဆူရ္ (Kashif al-Jusur) ဆုိတဲ့ အမည္နဲ႔ ရာထူးတစ္ခုကုိ ဖန္တီးေပထားၿပီး အီဂ်စ္က ျပည္နယ္တစ္ခုခ်င္းစီတုိင္းမွာရွိတဲ့ ဆည္တမံေတြကုိ စစ္ေဆးရတဲ့အလုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရအရင္းအျမစ္ စီမံခန္႔ခြဲေရးခံု႐ံုး

ဒါတင္မကေသးဘဲ ေရခြဲေ၀ေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အျငင္းပြားမႈ၊ စည္းကမ္းခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖုိ႔အတြက္ လယ္သမားေတြကုိယ္တုိင္က ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ထားတဲ့ တရားသူႀကီးေတြ ႐ံုးထုိင္တဲ့ တရား႐ံုးတစ္ခုလည္း ရွိၿပီး ေရျဖဳန္းတီးမႈကုိ ပိတ္ပင္တာအပါအ၀င္ သက္ဆုိင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကုိ ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီတရား႐ံုးကုိေတာ့ ‘ေရအရင္းအျမစ္ စီမံခန္႔ခြဲေရး ခံုး႐ံုး’ လုိ႔ေခၚဆုိၿပီး ၾကာသာပေတးေန႔တုိင္းမွာ ေဒသတြင္းရ အေရးပါတဲ့ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္မွာ ႐ံုးထုိင္ေလ့ရွိပါတယ္။ ရာစုႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ဒီခံု႐ံုးစနစ္ဟာ စပိန္ႏုိင္ငံ ဗလင္စီယာကုိ ေရာက္လာခဲ့ၿပီး ဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းမွာ ႐ံုးထုိင္တာျဖစ္ပါတယ္။

အစက္ခ်စုိက္ပ်ိဳးနည္း

၁၂ ရာစု မြတ္စလင္ ႐ုကၡေဗဒပညာရွင္ အစ္ဗေန႔ အလ္-ေအာ္၀မ္ (Ibn al-Awwan) ဟာ သူ႕ရဲ႕ Book of Agriculture (လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးဆုိင္ရာက်မ္း) မွာ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြအတြက္ အစက္ခ်ေရေပးေ၀နည္းစနစ္ကုိ တင္ျပခဲ့ၿပီး ဒီနည္းလမ္းဟာ ေရအေလအလြင့္မျဖစ္ေအာင္၊ အခ်ိဳ႕ေသာ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြမွာ ေရလုိတာထက္ မပုိသြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းႏုိင္တယ္လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ သူက ေရထည့္ထားတဲ့ အုိးေတြကုိ အပင္ေတြရဲ႕အေျခမွာ ျမႇဳပ္ထားၿပီး အဲဒီမွာေဖာက္ထားတဲ့ သတ္မွတ္အေပါက္ေလးေတြကေန လုိအပ္သေလာက္ ေရကုိသာ အစက္ခ်ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အစ္ဗေန႔ အလ္-ေအာ္၀မ္ တီထြင္ခဲ့တဲ့ ဒီနည္းစနစ္ကုိ ဒီေန႔မွာေတာ့ ကမၻာတစ္၀ွမ္းမွာ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ အသံုးျပဳေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

လူမႈသိပၸံနဲ႔ စက္မႈပုိင္းဆုိင္ရာ တီထြင္ႀကံဆမႈမွာ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ေတာ္ၾကတဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ေရအရင္းျမစ္ ထုတ္ယူသံုးစြဲမႈ၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈကုိ ဘယ္လုိျပႆနာမ်ိဳးကမွ မဟန္႔တားႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ေရဟာ အလြန္အင္တန္မွနက္႐ႈိင္းတဲ့ ေခ်က္နက္ႀကီးတဲ့မွာပဲ ရွိေနပါေစ မြတ္စလင္ေတြဟာ အဲဒီေခတ္အခါက အဆန္းျပားဆံုး ေရတင္စက္ေတြ၊ ေရစုပ္စက္ေတြကုိ တီထြင္ဖန္တီးက လူမႈအဆင့္အတန္းကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲပစ္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

– လက္ေရးလွအတတ္ပညာအေၾကာင္းေျပာမယ္ဆုိရင္ အီဂ်စ္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ အ႐ုပ္စာေရးနည္း၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ဂ်ပန္တုိ႔ရဲ႕ စာေရးနည္းေတြလုိ လွပခန္႔ျငား ဆြဲေဆာင္မႈရွိတဲ့ လက္ေရးလွအတတ္ေတြကုိ ေမ့ထားလုိ႔ မရပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအထဲမွာမွ အာရဘီလက္ေရးလွအတတ္ဟာ သီးျခားေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး အားလံုးထက္ အေရွ႕ကုိေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ အာရဘီလက္ေရးလွေရးသားနည္းဟာ ၇ ရာစု အစၥလာမ္သာသနာ မေပၚေပါက္ခင္ကတည္းက ရွိေနတာျဖစ္ေပမယ့္ အစၥလာမ္ဘာသာ ျပန္႔ႏွံၿပီးေနာက္ပုိင္းမွ တစ္ဟုန္ထုိး တုိးတက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီလက္ေရးလွအတတ္ပညာကုိ မြတ္စလင္ေတြက အႏုပညာပံုစံနဲ႔ အသံုးခ်ခဲ့ၾကၿပီး တစ္ခါတစ္ရံမွာ ဂ်ီၾသေမႀတီပံုသ႑ာန္ေတြ၊ သဘာ၀တရားရဲ႕ ပံုရိပ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ကာ ႐ႈမၿငီးဖြယ္ အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ဖန္တီးထုဆစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ကုရ္အာန္က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုိ ဖတ္ရြတ္တာ၊ ေရးသားတာေတြဟာ ကုသုိလ္အက်ိဳးမ်ားစြာ ရရွိတယ္ဆုိတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္လည္း မြတ္စလင္ေတြအေနနဲ႔ အာရဘီလက္ေရးလွအတတ္ပညာကုိ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းမႈ ပံုစံတစ္မ်ိဳးအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ကေလာင္တံဟာ အသိပညာရဲ႕ အမွတ္အသားအျဖစ္ ကုရ္အာန္ရဲ႕ သြန္သင္မႈနဲ႔အတူ လက္ေရးလွအတတ္ပညာဟာလည္း ဘုရားသခင္ကုိ သတိရတသမႈမွာ အႏုပညာတစ္ရပ္လုိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

အာရဘီစာသားေတြကို အႏုပညာေျမာက္ေအာက္ ေရးသားမႈအတြက္ အထက္ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ တြန္းအားအျပင္ ဒီအႏုပညာဖန္တီးမႈေတြကုိ လူႀကိဳက္မ်ား၊ ျပန္႔ႏွံ႔ေစတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းအရင္းတစ္ရပ္လည္း ရွိပါေသးတယ္။ ဒါကေတာ့ ကုရ္အာန္က်မ္းေတာ္ျမတ္က၊ တစ္ခ်ိဳ႕ စကားလံုးေတြ၊ အမည္နာမေတြနဲ႔ စာေၾကာင္းေတြဟာ အဖ်က္သေဘာေဆာင္ၿပီး မျမင္ႏုိင္တဲ့ စြမ္းအားေတြကုိ တြန္းလွန္ကာကြယ္ေပးတယ္ဆုိတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ပါပဲ။

အာရဘီလက္ေရးလွ အတတ္ပညာဟာ ေရွးေဟာင္း ဆီးမုိက္ဘာသာစကား မိသားစုေတြထဲမွာ ပါ၀င္ၿပီး၊ ဒါနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ လက္ေရးမူပံုစံကြဲမ်ားစြာ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီအထဲကမွ အေက်ာ္ၾကားဆုံးကေတာ့ ကူဖစ္ (Kufic) နဲ႔ နက္စ္ခ္ (Naskh) လက္ေရးမူေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

‘ကူဖစ္’ လက္ေရးမူဟာ အီရတ္ႏုိင္ငံ ကူဖာၿမိဳ႕က ထြန္းကားလာတာျဖစ္ၿပီး စာလံုးပံုစံက ေထာင့္ခၽြန္စာလံုးမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလက္ေရးမူပံုစံကုိ ကူဖာ လက္ေရးလွသင္တန္းေက်ာင္းက က်မ္းေရးသူေတြ ကုရ္အာန္က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုိ ကူးေရးရာမွာ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။

‘နက္စ္ခ္’ လက္ေရးပံုစံကေတာ့ ‘ကူဖစ္’ ထက္ ပုိေရွးက်ပါတယ္။ ဗ်ည္းတစ္လံုးနဲ႔တစ္လံုး ဆက္ကာ လံုး၀န္းမႈကုိအေျချပဳတဲ့ အဲဒီလက္ေရးပံုစံဟာ ယေန႔ေခတ္ အာရဘီလက္ေရး၊ ပံုႏွိပ္စာလံုးေတြနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ အဲဒီပံုစံဟာ လက္ေရးသား ၀ုိင္းစက္ၿပီး ဗ်ည္းတစ္ခုနဲ႔တစ္ခု သပ္သပ္ရပ္နဲ႔ ဆက္ထားတဲ့ လက္ေရးဆက္ပံုစံမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၀ ရာစုအစပုိင္းေလာက္မွာ နာမည္ႀကီး လက္ေရးလွပညာရွင္ အဘူ အလီ အစ္ဗေန႔ မူက္လာ (Abu-Ali ibn Muqla) ဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီစည္းကမ္းေတြကုိ အေျခခံကာ လက္ေရးပံုစံေတြကုိ အုပ္စုခြဲခဲ့ၿပီး စားလံုး အတိုင္းအတာ၊ စာလံုးေတြၾကားက ဟန္ခ်က္ညီမႈေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူဟာ အလ္-အက္လမ္ အလ္-ဆစ္သာ (al-aqlam al-sitta) လုိ႔ေခၚတဲ့ လက္ေရးဆက္ေရးနည္း ၆ မ်ိဳးကုိလည္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။ နက္စ္ခ္ လက္ေရးမူဟာ ေအာ္တုိမန္ေတြ တီထြင္ဖန္တီးခဲ့တဲ့ ကူဖစ္လက္ေရးမူေတြထက္ ပုိၿပီး ထင္ရွား လူႀကိဳက္မ်ားပါတယ္။

စာေရးစကၠဴ မေပၚခင္က ကုရ္အာန္က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုိ ကူးေရးဖုိ႔၊ က်မ္းေတြျပဳစုဖုိ႔၊ စာေပးစာယူ လုပ္ဖုိ႔အတြက္ သားေရ ပုရပုိက္ေတြ၊ က်ဴရြက္ေတြကုိ အသံုးျပဳခဲ့ရပါတယ္။ သားေရပုရပုိက္ေတြက ေရရွည္ခံတယ္၊ ေျပာင္ေခ်ာတယ္၊ သယ္ရျပဳရလြယ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ဖက္သာ အသံုးျပဳလုိ႔ရပါတယ္။ က်ဴရြက္ေတြကေတာ့ ကၽြတ္ဆတ္ၿပီး၊ ျပင္လုိ႔ ဖ်က္လုိ႔မလြယ္တဲ့အတြက္ အထူးသျဖင့္ အစုိးရမွတ္တမ္းေတြအတြက္ ပုိၿပီး အသံုး၀င္ပါတယ္။ ဒီပစၥည္း ၂ ခုစလံုးဟာ ေစ်းႀကီးတာေၾကာင့္ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြဆီကေန ၀ါးေပၚမွာ စာေရးတဲ့ အတတ္ပညာကုိ သင္ယူေလ့လာၿပီးေနာက္ပုိင္း ၈ ရာစုေႏွာင္းပုိင္းမွာ မြတ္စလင္ေတြဟာ စကၠဴအေျမာက္အမ်ားထုတ္လုပ္ကာ သားေရပုရပုိက္နဲ႔ က်ဴရြက္ေတြေနရာမွာ အစားထုိး သံုးစြဲလာခဲ့ၾကပါတယ္။

ဥေရာပကုိ အာရဘီ လက္ေရးလက္သားအတတ္ပညာ ေရာက္ရွိလာတာက ကုန္သြယ္မႈ၊ ဥေရာပ ေတာ္၀င္မိသားစုနဲ႔ မြတ္စလင္ကမၻာက ေတာ္၀င္မိသားစုေတြအၾကား လက္ေဆာင္ေတြ လဲလွယ္မႈ စတာေတြကေနတစ္ဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပသားေတြဟာ ပထမေတာ့ မြတ္စလင္ေတြ ဘာေရးလဲဆုိတာကုိ မသိဘဲနဲ႔ အာရဘီ လက္ေရးလွအတတ္ပညာေတြကုိ အတုခုိးခဲ့ၾကတာပါ။ သကၠရာဇ္ ၈၇၉ ခုႏွစ္ အီဂ်စ္ႏုိင္ငံ ကုိင္႐ုိၿမိဳ႕မွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ အစ္ဗေန႔ တူလန္ (Ibn Tulun) ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္က ကူဖစ္လက္ရာနဲ႔ အလွဆင္ထားမႈဟာ ျပင္သစ္မွာ ေဂါ့သစ္အႏုပညာ (Gothic Art) အျဖစ္ ပထမဆံုး ျပန္လည္ေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ ဥေရာပတစ္ခြင္ကုိ ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။

ျပင္သစ္ႏုိင္ငံက သမုိင္း၀င္ Le Puy ကက္သလစ္ဘုရားေက်ာင္းက ဘုရား၀တ္ျပဳေဆာင္မွာ တပ္ဆင္ထားၿပီး နာမည္ေက်ာ္ ပန္းပုပညာရွင္ ဂန္ ဖရီဒက္စ္ (Gan Fredus) ထြင္းထုထားတဲ့ အခံုးသ႑ာန္ သစ္သားတံခါးႀကီးေတြ၊ အဲဒီ အနီးအနားမွာတည္ရွိတဲ့ Vaute Chillac ဘုရားေက်ာင္းက အျခားေသာ သစ္သားတံခါးလက္ရာေတြဟာ အစ္ဗေန႔ တူလန္ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္က လက္ရာေတြရဲ႕ လႊမ္းမုိးမႈပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ပန္းပုလက္ရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုိင္႐ုိၿမိဳ႕ကုိေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ အီတလီႏုိင္ငံ ေအမာလ္ဖီၿမိဳ႕ (Amalfi) က ကုန္သည္ေတြဟာ ဒီ အာရဘီလက္ေရးလွအတတ္ပညာ ဥေရာပကုိေရာက္ရွိျပန္႔ႏွံ႔မႈမွာ အဓိကက်သူေတြျဖစ္တယ္လုိ႔ ယံုၾကည္ရပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ အဲဒီေခတ္ကာလက ဒီကုန္သည္ေတြဟာ ကုိင္႐ုိက ဖာတီမုိက္ဘုရင္ေတြနဲ႔ ေကာင္းမြန္တဲ့ ဆက္ဆံေရးေတြရွိလုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ဖေရာ္ဖက္ဆာ ေသာမတ္စ္ အာႏုိး (Thomas Arnold) ေရးသားခဲ့တဲ့ Legacy of Islam (အစၥလာမ့္အေမြအႏွစ္က်မ္း) စာအုပ္မွာ အုိင္ယာလန္မွာေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ ၉ ရာစုေလာက္က လက္၀ါးကပ္တုိင္တစ္ခုေပၚမွာ အာရဘီစကားလံုး ‘ဗစၥမစ္လာဟ္’ (ဘုရားသခင္၏ နာမေတာ္ျဖင့္ အစျပဳပါ၏) ကုိ ကူဖစ္လက္ရာနဲ႔ ထြင္းထုထားတာကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရတယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အျခားေသာ အႏုပညာပံုစံ – အထူးသျဖင့္ ပန္းခ်ီေရးဆြဲမႈမွာ ကူဖစ္လက္ေရးလက္သားအလွအပေတြကုိ စတုိင္တစ္မ်ိဳးနဲ႔ ထည့္သြင္းတာေတြလည္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပက ျပည္သူေတြဟာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လက္ေရးလွအတတ္ပညာကုိ ခံုမင္ခဲ့ၾကၿပီး ‘ရီေနဆန္းေခတ္’  (Reanissance) အီတလီပန္းခ်ီပညာရွင္ ဂ်န္တီလီ ဒါ ဖာဘရီယာႏုိ (Gentile da Fabriano) ေတာင္မွ သူ႕ရဲ႕ Adoration of the Magi ဆုိတဲ့ ပန္ခ်ီကားက ဇာတ္ေကာင္ေတြရဲ႕ အ၀တ္အစားအနားသတ္ေတြကုိ ဒီလက္ေရးလွဒီဇုိင္းေတြနဲ႔ ခ်ယ္သခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ယေန႔ ေဖာင္တိန္ (pen) လုိ႔ေခၚတဲ့ အရာေတြမေပၚခင္မွာ အာရပ္ေတြဟာ ကလမ္ (Qalam) ဒါမွမဟုတ္ ‘က်ဴ႐ုိးေဖာင္တိန္’ (reed pen) လုိ႔ေခၚတဲ့ စာေရးကိရိယာတစ္ခုကုိ တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ က်ဴ႐ုိးေဖာင္တိန္ဟာ အာေရဗ်ပင္လယ္ေကြ႕ရဲ႕ ကမ္း႐ိုးတမ္းေဒသေတြက ထြက္ရွိတာျဖစ္ၿပီး တစ္ခ်ိန္က အင္မတန္ တန္ဖုိးရွိတဲ့ ကုန္ပစၥည္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ က်ဴ႐ိုးေဖာင္တိန္တစ္ခုရဲ႕ ပ်မ္းမွ်အလ်ားဟာ ၂၄ စင္တီမီတာကေန ၃၀ စင္တီမီတာ (၉.၅ လက္မကေန ၁၁.၈ လက္မ) အထိ ရွိၿပီး အခ်င္းကေတာ့ ၁ စင္တီမီတာ (၀.၄ လက္မ) ရွိပါတယ္။ အာရဘီလက္ေရးလက္သား တစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ သီးသန္႔ေထာင့္ခ်ိဳးထားတဲ့ က်ဴ႐ုိးကေလာင္တံတစ္ခုစီ လုိအပ္ပါတယ္။

ကေလာင္တံမွာသံုးတဲ့ မင္ကလည္း အမ်ိဳးအစားမ်ိဳးစံု၊ အေရာင္အေသြးအစံုရွိၿပီး အနက္ေရာင္နဲ႔ အညိဳရင့္ေရာင္မင္ေတြကေတာ့ အသံုးအမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီတစ္ေရာင္ခ်င္းစီမွာလည္း ေဆးသားအားေကာင္းမႈန႔ဲ႔ အျပစ္အက်ဲ ကြာျခားမႈေတြ ရွိပါတယ္။ မြတ္စလင္ လက္ေရးလွပညာရွင္ေတြကလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ မင္ရည္ေတြကုိ ဖန္တီးၾကၿပီး အဲဒီမင္ရည္က ပါ၀င္ပစၥည္းေတြကုိေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ေရႊေရာင္နဲ႔ ေငြေရာင္မင္ေတြကုိေတာ့ စာအုပ္ရဲ႕ သားေရအဖံုးေတြ၊ စာအုပ္ရဲ႕ေရွ႕ဆံုးစာမ်က္ႏွာ၊ ႐ုပ္ပံုေရးဆြဲမႈနဲ႔ မာတိကာေရးသားမႈေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ အနီ၊ အျဖဴနဲ႔ အျပာတုိ႔လုိ႔ ကာလာမင္ေတြကုိေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေခါင္းစဥ္ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ မင္ရည္ထည့္အုိး၊ အေရာင္တင္ေက်ာက္တံုးနဲ႔ မင္အေျခာက္ခံဖုိ႔အတြက္ သဲေတြကေတာ့ မြတ္စလင္လက္ေရးလွပညာရွင္ေတြအသံုးျပဳတဲ့ ထပ္တုိး ကိရိယာေတြျဖစ္ပါတယ္။

ေဖာင္တိန္ကုိ ဘယ္သူထြင္သလဲ

သကၠရာဇ္ ၉၅၃ ခုႏွစ္ေလာက္က အီဂ်စ္ကုိ အုပ္စုိးခဲ့တဲ့ ဘုရင္ အလ္-မူအစ္ဇ္ (Al-Muizz) ရဲ႕ လက္႐ံုးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကြာဒီ အဘူ ဟာနီဖာ အလ္-ႏူမန္ အစ္ဗေန႔ မုိဟာမက္ (Qadi abu Hanifah al-Numan ibn Muhammad) ဟာ The Book of Audiences and Concurrence ဆိုတဲ့ က်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဘုရင္ႀကီး အလ္-မူအစ္ဇ္ကုိယ္တိုင္ ႀကီးၾကပ္ကာ ေဖာင္တိန္ တီထြင္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အခုလုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ မင္အုိးမလုိဘဲ ေဖာင္တိန္ထဲမွာကုိ မင္ျဖည့္ကာ စာေရးလုိ႔ရတဲ့ ေဖာင္တိန္မ်ိဳးကုိ တီထြင္ဖန္တီးဖုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိခဲ့ပါတယ္။ မင္တစ္ခါျဖည့္ထားၿပီး ႀကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အသံုးျပဳလုိ႔ရတဲ့ ေဖာင္တိန္မ်ိဳးပါ။ စာေရးတဲ့သူဟာ အဲဒီေဖာင္တိန္ကုိ အိတ္ကပ္ထဲ ဒါမွမဟုတ္ သူႀကိဳက္တဲ့ေနရာမွာ ထားလုိ႔ရၿပီး မင္စြန္းတာမ်ိဳး၊ စိမ့္တာမ်ိဳးလည္း မရွိရဘူး။ စာေရးမယ့္အခ်ိန္မွသာ မင္ထြက္ရမယ့္ ေဖာင္တိန္ပါ။ ဒီလုိေဖာင္တိန္မ်ိဳး တီထြင္ႏုိင္တဲ့သူမ်ိဳး၊ ဒီဇုိင္းဆြဲေပးႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ဉာဏ္ထက္သူမ်ိဳးကုိ အရင္က မေတြ႕ခဲ့ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ ဒီေဖာင္တိန္အသစ္ရဲ႕ အေရးပါမႈနဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိေတာ့ နားလည္ထားပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က ဘုရင္ႀကီးကုိ ‘ဒီေဖာင္တိန္မ်ိဳး တီထြင္ႏုိင္ပါ့မလား အရွင္’ လုိ႔ ေပးတဲ့အခါ သူက ‘ဘုရားသခင္အလုိေတာ္နဲ႔ တီထြင္ႏုိင္မွာပါကြာ’ လို႔ ျပန္ေျပခဲ့ပါတယ္”

ဒီဇာတ္လမ္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲမွာေတာ့ ရက္အနည္းငယ္ၾကာတဲ့အခါ လက္မႈပညာရွင္တစ္ေယာက္ဟာ မင္ျဖည့္ၿပီးေရးလုိ႔ရတဲ့ ေဖာင္တိန္တစ္ေခ်ာင္းကုိ တီထြင္ၿပီး ဘုရင္းႀကီးထံ ဆက္သခဲ့တယ္လုိ႔ အဘူဟာနီဖာက ထည့္သြင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္သစ္ေဖာင္တိန္ ဒါမွမဟုတ္ ေဘာပင္ေတြရဲ႕ အစျဖစ္တဲ့ အဲဒီ ေဖာင္တိန္ဟာ ေျပာင္းျပန္လွန္တာ၊ လွည့္တာမ်ိဳးျပဳလုပ္လုိ႔ရၿပီး မင္ယုိဖိတ္ျခင္းမရွိပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ စာမေရးတဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးမွာလည္း မင္မထြက္လာဘဲ၊ မင္အုိးအသံုးျပဳတဲ့ ကာလတုန္းက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ လက္ ဒါမွမဟုတ္ အ၀တ္ေတြမွာ မင္စြန္းတာမ်ိဳးလည္း မရွိေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ မင္အုိးမလုိဘဲ ေဖာင္တိန္မွာတင္ မင္ျဖည့္လုိ႔ရတဲ့ ေဖာင္တိန္တီထြင္ေရး ဘုရင္မူအစ္ဇ္ရဲ႕ ဆႏၵလည္း ျပည့္၀ခဲ့ပါတယ္။

ေဖာ္ထုတ္ျဖည့္စြက္ သမုိင္းတစ္ကြက္

၁၂ ရာစုေလာက္မွာ ဒႆန၊ သခ်ၤာ၊ ကဗ်ာလကၤာ ပညာရပ္ေတြမွာ ပါရမီရင့္သန္ၿပီး ထင္ရွားတဲ့ ဆရာ၀န္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ မြတ္စလင္ ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦး စပိန္ႏုိင္ငံမွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕အမည္ကေတာ့ အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ (Ibn Tufayl) ျဖစ္ၿပီး အမည္အျပည့္အစံုကေတာ့ အဘူ ဘာကာရ္ အစ္ဗေန႔ အဘ္ဒလ္ -မာလစ္ အစ္ဗေန႔ မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ အလ္-ေကြစီ (Abu Bakr ibn Abd al-Malik ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Tufayl al-Qaysi) ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္နုိင္ငံေတြမွာေတာ့ သူ႕ကုိ အဘူဘာဆာရ္ (Abubacer) လုိ႔ သိၾကပါတယ္။ အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ဟာ အလ္-အန္ဒါလုစ္ေဒသ (Al-Andalus) က အလ္မုိဟဒ္မင္းဆက္ (Almohad) က ဘုရင္ ယာကြဘ္ ယူဆက္ဖ္ (Yaqub Yusef) ရဲ႕ နန္းေတာ္မွာ အႀကံေပးရာထူး၊ သမားေတာ္ခ်ဳပ္ရာထူးကုိ ရရွိခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ကုိ သူရဲ႕ The Story of Hayy ibn Yaqzan (ေဟ အစ္ဗေန႔ ယက္ဇန္၏ ဇာတ္လမ္း) ဆုိတဲ့ စြန္႔စားခန္း၀တၳဳနဲ႔ တြဲသိၾကၿပီး သူေရးခဲ့တဲ့ လက္ေရးမူကုိ ဒီကေန႔မွာ အဂၤလန္ႏုိင္ငံ ေအာက္စဖုိ႔ဒ္ၿမိဳ႕က Bodleian စာၾကည့္တုိက္မွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီဇာလမ္းဟာ ၁၁ ရာစုက မြတ္စလင္ သမားေတာ္နဲ႔ ဒႆနပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အစ္ဗေန႔ဆီနာ (Ibn Sina) ေရးသားခဲ့တဲ့ Hayy ibn Yaqzan ၀တၳဳကုိ အားက်ၿပီး ေရးသားထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာေခါင္ေခါင္ထဲမွာ တစ္ေယာက္ထဲႀကီးျပင္းလာသူ တစ္ေယာက္ရဲ႕ စြန္႔စားခန္းေတြအေၾကာင္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေရးသားထားတဲ့ အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ရဲ႕ ဒီ၀တၳဳဟာ နာမည္ႀကီး အဂၤလိပ္စာေရးဆရာ ဒန္နီယဲလ္ဒီဖုိး (Daniel Defoe) ေရးသားခဲ့တဲ့ နာမည္ေက်ာ္ Life and Strange Adventures of Robinson Crusoe (ေရာ္ဘင္ဆင္ က႐ူးဆုိး၏ ဘ၀ႏွင့္ ထူးျခားသည့္ စြန္႔စားခန္းမ်ား) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ေပၚထြက္လာဖုိ႔အတြက္ တြန္အားျဖစ္ေစခဲ့လားဆုိတဲ့ ေမးခြန္းေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။

Hayy ibn Yaqzan ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ “ႏုိးထမႈမွ ေမြးဖြားလာသူ – ရွင္သန္မႈ” ျဖစ္တာေၾကာင့္ ၀တၳဳကုိ “ႏုိးထမႈမွ ေမြးဖြားလာသူ – ရွင္သန္မႈ ဇာတ္လမ္း” လုိ႔ ေခၚဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဒီ၀တၳဳမွာ ကေလးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ‘ေဟး’ ရဲ႕ အသိပညာႏုံနဲ႔တဲ့ ငယ္ဘ၀ကေန သူ႕ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ကမၻာႀကီးမွာရွိတဲ့ အရာေတြကုိ စူးစမ္းေလ့လာကာ ဗဟုသုတ ႏွံစပ္ႂကြယ္၀သူတစ္ဦး ျဖစ္လာတာကုိ ပံုေဖာ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။

‘ေဟး’ ဟာ ဘုရင့္သမီးေတာ္တစ္ဦးက လူမသိသူမသိေနရာတစ္ခုမွာ ေမြးဖြားသူ ကေလးတစ္ဦးအျဖစ္ ဇာတ္လမ္းကုိစထားပါတယ္။ ေမြးဖြားၿပီးတဲ့ေနာက္မွာပဲ ‘ေဟး’ ဟာ ကၽြန္းတစ္ခုမွာ စြန္႔ပစ္ခံခဲ့ရၿပီး ဒရယ္မႀကီးရဲ႕ ႏုိက္တုိက္ေကၽြးမႈနဲ႔ ႀကီးျပင္းလာခဲ့ရတာျဖစ္ကာ အသက္ ၅၀ အထိ မည္သည့္ လူသားတစ္ဦးနဲ႔မွ ထိေတြ႕ ဆက္ဆံခဲ့ဖူးျခင္း မရွိပါဘူး။  ‘ေဟး’ ရဲ႕ ဒီလုိ ႀကီးျပင္းမႈကုိ ၀တၳဳမွာ ၇ ႏွစ္တစ္ပုိင္းနဲ႔ ၇ ပုိင္းခြဲထားၿပီး သူ႕အေၾကာင္းနဲ႔ သူ႕ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိေနတဲ့ အရာေတြအေၾကာင္းကို သူကုိယ္တုိင္ သင္ယူေလ့လာခဲ့ရပါတယ္။

Hayy ibn Yaqzan ၀တၳဳရဲ႕ ပထမဆံုးအဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ဟာ ၁၇၀၉ ခုႏွစ္မွာ ေပၚထြက္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ထပ္ ၁၁ ႏွစ္ၾကာတဲ့အခါ ဒီဖုိးရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ ေရာ္ဘင္ဆင္က႐ူးဆုိး၀တၳဳကုိ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္ၿပိဳင္စာေရးဆရာေတြကေတာ့ ဒီဖုိးရဲ႕ ဒီ၀တၳဳဟာ ဂ်ဴအန္ ဖာနန္ဒက္ကၽြန္းစု (Juan Fernandez Islands) မွာ ၄ ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ တစ္ဦးတည္းေနထုိင္ျဖတ္သန္းခဲ့ရတဲ့ စေကာ့တန္ သေဘၤာသား အလက္ဇန္းဒါး ဆီလ္ကစ္ရ္ (Alexaner Selkirk) ရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳေတြကုိ အေျခခံၿပီး ေရးသားထားတာျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရာ္ဘင္ဆင္က႐ူးဆုိး၀တၱဳနဲ႔ ေဟ အစ္ဗေန႔ ယက္ဇန္ ၀တၳဳအၾကား တူညီမႈေတြက ဒီဖုိးအေနနဲ႔ မြတ္စလင္ ပညာရွင္ႀကီး အစ္ဗေန႔ တူဖုိင္လ္ရဲ႕ လက္ရာကုိ ထိေတြ႕ခဲ့ဘူးတယ္ဆုိတာကုိ ေကာက္ခ်က္ခ်ဖုိ႔ လံုေလာက္ပါတယ္။ သေဘၤာပ်က္ၿပီး ကၽြန္းေပၚ ေသာင္တင္သြားတာကေနစၿပီး၊ သီးျခားေနထုိင္ရတဲ့ ဒုကၡ၊ အသက္ရွင္ရပ္တည္ေရး ႐ုန္းကန္ရမႈေတြအထိ ေရာ္ဘင္ဆင္က႐ူးဆုိး၀တၳဳဟာ သူ႕အရင္ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ Hayy ibn Yaqzan ၀တၳဳနဲ႔ တူညီမႈေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနတယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

ဇူလုိင္ ၈၊ ၂၀၁၆

– အၾကည့္တစ္ခ်က္အတြင္းမွာပဲ ပံုသ႑ာန္တစ္မ်ိဳး၊ အေနအထားတစ္မ်ိဳးကုိ ေျပာင္းလဲသြားတဲ့ အႏုပညာလက္ရာမ်ိဳးကုိ သင္တုိ႔အေနနဲ႔ ျမင္ေတြ႕၊ ခံစားဖူးမွာပါ။ ဒီလုိ အႏုပညာမ်ိဳးဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီကုိအေျခခံတဲ့ အႏုပညာျဖစ္ၿပီး သခ်ၤာသေဘာတရားနဲ႔ ဟင္းလင္ျပင္နိယာမကုိ ေပါင္းစပ္ေဖာ္က်ဴးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒါဟာ ပံုသ႑ာန္ေတြ အျပန္အလွန္သက္ေရာက္မႈရွိေနတာ၊ ထပ္တလဲလဲျဖစ္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိ အႏုပညာလက္ရာမ်ိဳးဟာ လူေတြရဲ႕ ပံုပန္းသြင္ျပင္ မဟုတ္ဘဲ မ်ဥ္းေၾကာင္းေတြ၊ စတုရန္းေတြ၊ စတုဂံေတြနဲ႔ ပံုေဖာ္ထားတဲ့ ဆန္းက်ယ္တဲ့ဒီဇုိင္းေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီဒီဇုိင္းေတြဟာ ၾကည့္ေနရင္းနဲ႔ကုိ ေျပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနၾကၿပီး အာ႐ံုစူးစုိက္မႈ၊ အေတြးနယ္ခ်ဲ႕မႈေတြ ျပဳလုပ္ဖုိ႔အတြက္ တြန္းအားလည္း ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒီလုိ ဆန္းက်ယ္လွတဲ့ ဂုဏ္သတၱိေတြေၾကာင့္ပဲ ဒီ ဂ်ီၾသေမႀတီ အေျချပဳ အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြမွာ ထည့္သြင္းအလွဆင္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္သခင္ဟာ အႏုပညာမွာ လူသားေတြ ဒါမွမဟုတ္ တိရစၦာန္ေတြရဲ႕ပံုကုိမဆြဲဖုိ႔ မြတ္စလင္ေတြကုိ တားျမစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ အစၥလာမ္မတုိင္ခင္ကရွိခဲ့ၿပီး တစ္ဆူတည္းေသာ ဘုရားသခင္ဘက္ကေန ေသြဖည္သြားေစႏုိင္တဲ့ ႐ုပ္ထုဆင္းတု၊ သဘာ၀တရားမွာ တည္ရွိေနတဲ့အရာေတြအေပၚ ယံုၾကည္ကုိးကြယ္မႈေတြလုိ လမ္းလြဲမႈေတြ ျဖစ္သြားႏုိင္တဲ့ အလားအလာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့ေၾကာင့္ ဂ်ီၾသေမႀတီဟာ မြတ္စလင္ကမၻာရဲ႕ အဓိကအာ႐ံုစုိက္ရာ အနုပညာနယ္ပယ္တစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ မြတ္စလင္အႏုပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ ဒီနယ္ပယ္မွာ သူတုိရဲ႕ စဥ္းစားေတြးေခၚမႈနဲ႔ တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္မႈကုိ ဇက္ကုန္လႊတ္ေပးခဲ့ၿပီး ရလဒ္အေနနဲ႔ Arabesque လုိ႔ေခၚတဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီ အႏုပညာသစ္တစ္ခု ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ Arabesque ဆုိတာ ဂ်ီၾသေမႀတီ အစိတ္အပိုင္းအမ်ားအျပားကုိ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ခ်ိတ္ဆက္လိမ္ယွက္ကာ ေပါင္းစပ္ဖန္တီးထားတဲ့ အႏုပညာရပ္တစ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ပံုသ႑ာတစ္ခုဟာ အျခားတစ္ခုရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းျဖစ္သလုိ၊ အျခား ပံုသ႑ာန္တစ္ခုဟာလည္း မူလပံုသ႑ာတစ္ခုရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းအျဖစ္ တည္ရွိေနတဲ့ ပံုစံမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ပံုသ႑ာတစ္ခုခ်င္းစီကုိ ၾကည့္ရင္ ျပည့္စံုလွတဲ့ ဒီဇုိင္းတစ္ခုအျဖစ္ ျမင္ေတြ႕ရမွာျဖစ္ၿပီး အားလံုးေပါင္းလုိက္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေနာက္ထပ္ ဆန္းက်ယ္တဲ့ဒီဇုိင္းတစ္ခု ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ဒီလုိ ႏွစ္ဖက္ျမင္ ဂ်ီၾသေမႀတီ ဒီဇုိင္းေတြကုိ မ်ားေသာအားျဖင့္ မ်က္ႏွာက်က္ေတြ၊ နံရံေတြ၊ ေကာ္ေဇာေတြ၊ ပရိေဘာဂပစၥည္းေတြနဲ႔ အထည္လိပ္ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။

ဒီ ဆန္းျပားတဲ့ အႏုပညာနယ္ပယ္ရဲ႕ ေရွအက်ဆံုးလက္ရာေတြကုိေတာ့ တူရကီႏုိင္ငံ အစၥတန္ဘူလ္မွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ “ေတာ့ပ္ကာပီ ပရပုိက္” (Topkapi Scroll) မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီပုရပုိက္ထဲမွာ နံရံေတြနဲ႔ အမုိးခံုးေတြမွာ အသံုးျပဳႏုိင္မယ့္ ဂ်ီၾသေမႀတီ အႏုပညာဒီဇုိင္းေပါင္း ၁၁၄ ခု ပါ၀င္ၿပီး သကၠရာဇ္ ၁၅ ရာစုနဲ႔ ၁၆ ရာစုအတြင္း ပါးရွားျပည္ (Persia) မွာ ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ ထိပ္တန္း ဗိသုုကာပညာရွင္တစ္ေယာက္ရဲ႕ လက္ရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလက္ရာေတြဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီ အနုပညာနယ္ပယ္မွာ အေကာင္းအတုိင္းေတြ႕ရတဲ့ လက္ရာေတြထဲက ေရွ႕အက်ဆံုးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ “ေတာ့ပ္ကာပီ ပရပုိက္” ကုိမေတြ႕ခင္မွာ အေစာဆံုးလုိ႔ သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့ အစၥလာမ့္ ဗိသုကာဆုိင္ရာ လက္ရာကေတာ့ ၁၆ ရာစု ဥဇဘက္ကစၥတန္ႏုိင္ငံ ဘူခါရာၿမိဳ႕က ပုရပုိက္အပုိင္းအစမွာပါ၀င္တဲ့ လက္ရာပဲျဖစ္ပါတယ္။

Arabesque အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ပန္းႏြယ္ယွက္ဖ်ာတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးနဲ႔လည္း ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ႐ုိးတံ၊ အရြက္၊ ပန္းပြင့္ေတြ ဒါမွမဟုတ္ ဂ်ီၾသေမႀတီ သြင္ျပင္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ အဲဒီ အႏုပညာလက္ရာ ဒီဇုိင္းေတြဟာ ဥေရာပ အႏုပညာရွင္ေတြကုိ အံ့ၾသ႐ႈေမာေစခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပရဲ႕ Renaissance ကာလက အႏုပညာလက္ရာေတြျဖစ္တဲ့ Baroque၊ Rococo၊ ေခတ္ေပၚအႏုပညာ (အထူးသျဖင့္ Grotesque) နဲ႔ Strap work စတဲ့ အႏုပညာပံုစံေတြမွာ Arabesque လက္ရာေတြကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။

လီယိုနာဒုိ ဒါဗင္ခ်ီ (Leonardo da Vinci) ဟာ Arabesque အႏုပညာလက္ရာရဲ႕ လွပေသသပ္မႈကုိ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာ ႐ႈပ္ေထြးနက္နဲၿပီး မ်က္စိပသာဒရွိတဲ့ ဒီဇုိင္းအသစ္ေတြ ဖန္တီးဖုိ႔အတြက္ သူ႕ရဲ႕ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ သံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ ႀကိဳးထံုးအေျချပဳၿပီး နာမည္ေက်ာ္တဲ့ knot ဒီဇုိင္း အႏုပညာလက္ရာေတြကုိေတာ့ အဂၤလန္ ဘုရင္တစ္ဦးျဖစ္သူ ဟင္နရီ ၈ (Kenry VIII) က ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ အေပၚ႐ံုအက်ႌအနားကြပ္ေတြနဲ႔ နန္းေတာ္သံုး ခန္းဆီးလုိက္ကာေတြမွာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ Renaissance ကာလ ဂ်ာမန္ထိပ္တန္း ပန္းခ်ီပညာရွင္ ဒူရာ (Durer)၊ ၁၆ ရာစု အီတလီ ပန္းခ်ီအေက်ာ္အေမာ္ ရာေဖးလ္ (Raphael) တုိ႔ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ လက္ရာေတြမွာ ဂ်ီၾသေမႀတီဒီဇုိင္းေတြကို ထည့္သြင္းသံုးစြဲခဲ့သလုိ ၁၇ ရာစု ျပင္သစ္ အႏုပညာရွင္ ဂ်န္ ဘယ္ရိန္း (Jean Berain) ရဲ႕ လက္ရာေတြမွာလည္း ဒီ ဒီဇုိင္းေတြကုိ ေတြ႕ရပါတယ္။ ၁၆ ရာစုက အီတလီအႏုပညာရွင္ေတြကေတာ့ အာရပ္ေတြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီအေျချပဳ အႏုပညာလက္ရာကုိ Arabeschi လုိ႔ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ခဲ့ပါတယ္။

ဂ်ီၾသေမႀတီအေျချပဳ အႏုပညာလက္ရာရဲ႕ ဖမ္းစားျခင္းခံခဲ့ရတဲ့ ၂၀ ရာစု နာမည္ေက်ာ္ ပန္းခ်ီပညာရွင္ကေတာ့ ဒက္ခ်္လူမ်ိဳ အမ္ စီ အက္စ္ခ်ာ (M.C. Easher) ျဖစ္ပါတယ္။  အက္စ္ခ်ာဟာ ထူးျခားၿပီး စြဲမက္ဖြယ္ေကာင္းတဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ဖန္တီးခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ အဲဒီလက္ရာေတြထဲမွာ သခ်ၤာဆုိင္ရာ အယူအဆေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ေတြ႕ျမင္ရမွာပါ။ ဒီလုိ လက္ဖ်ားခါေလာက္တဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ဖန္းတီးႏုိင္တဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက ၁၉၃၆ ခုႏွစ္မွာ တစ္ခ်ိန္က မြတ္စလင္ေတြ အုပ္စုိးခဲ့တဲ့ စပိန္ႏုိင္ငံ ဂရာနာဒါၿမိဳ႕က အလ္ဟမ္ဘရာေဒသ (Alhambra) ကုိ သြားေရာက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အေမြအႏွစ္ျဖစ္တဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီအေျချပဳ အႏုပညာလက္ရာေတြကုိ သူဟာ ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ ကူးဆြဲခဲ့ၿပီး အဲဒီလက္ရာေတြက “မိမိႏွစ္သက္ခဲ့ရတဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြထဲမွာ ဉာဏ္ကြန္႔ျမဴးဖုိ႔ တြန္းအားအေပးဆံုး ရင္းျမစ္ေတြျဖစ္တယ္” လုိ႔ အက္စ္ခ်ာက ေနာက္ပုိင္းမွာ ဖြင့္ဟခဲ့ပါတယ္။

ဥေရာပက ဆက္ခံခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အႏုပညာအေမြအႏွစ္ေတြဟာာ Arabesque တစ္ခုတည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ၁၄ ရာစု ဥေရာပအႏုပညာေလာကမွာ အေရးပါးတဲ့ အေျပာင္းအလဲတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ မြတ္စလင္ေတြဆီကေန ဆီေဆးနဲ႔ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္းအတတ္ပညာကုိ ရရွိခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ အရင္တုန္းက ဥေရာပသားေတြဟာ သစ္သားျပားေတြမွာ Tempera လုိ႔ေခၚတဲ့ ၾကက္ဥအကာေရာရတဲ့ ေရေဆးကုိ အသံုးျပဳၿပီး ပန္းခ်ီေရးဆြဲရတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ Tempera ကုိ ၾကက္ဥ၊ ေရနဲ႔ ပ်ားရည္တုိ႔ ေပါင္းကာ ေဖာ္စပ္တာတာပါ။ ႏွမ္းၾကက္ဆီကုိ အသံုးျပဳတဲ့ ဆီေဆးကေတာ့ ဥေရာပ ပန္းခ်ီေလာကကုိ သိသာထင္ရွားတဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြရွိခဲ့ၿပီး ၁၅ ရာစုမွာ ဥေရာပေျမာက္ပုိင္းနဲ႔ အီတလီတုိ႔မွာ ေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ Flemish နဲ႔ Venetian အႏုပညာလက္ရာ ပန္ခ်ီကားေတြမွာ အေရာင္းအေသြးစုိေျပမႈကုိ တစ္ခတ္ဆန္းေစခဲ့ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

ဇူလုိင္ ၁၊ ၂၀၁၆

M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

– မြတ္စလင္ေတြဟာ အႏုစိတ္ၿပီး ခန္႔ျငားတဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီ  ဒီဇုိင္းေတြကုိ အေဆာက္အဦးေတြအတြင္း ဖန္တီးထည့္သြင္းရာမွာ ေက်ာ္ၾကားသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ ရင္သပ္႐ႈေမာဖြယ္ ဒီဇုိင္းေတြဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီ ပညာရပ္၊ တုိင္းတာမႈ ပညာရပ္၊ အိမ္ယာေဆာက္လုပ္မႈ၊ အမွတ္၊ မ်ဥ္း၊ ေထာင့္ေတြရဲ႕ ဆက္ႏြယ္မႈ၊ ၂ ဖက္ျမင္၊ ၃ ဖက္ျမင္ စတဲ့ပညာရပ္ေတြမွာ ခုန္ပ်ံေက်ာ္လႊား တုိးတက္မႈမရွိဘဲနဲ႔ ျဖစ္လာႏုိင္စရာ မရွိပါဘူး။

ဂ်ီၾသေမႀတီနယ္ပယ္မွာ ဂရိေတြရဲ႕ စိတ္၀င္တစား ေလ့လာေဖာ္ထုတ္မႈေတြကုိ မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြက အေမြဆက္ခံခဲ့ၿပီး၊ ဆန္းသစ္မႈေတြ၊ ခ်ဲ႕ထြင္မႈေတြလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ယူကလစ္ရဲ႕ Elements ဆုိတဲ့ က်မ္းႀကီးထဲမွာ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ က႑လည္း ပါ၀င္ၿပီး အဲဒီပညာရပ္အတြက္ သူဟာ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ ေပးဆပ္ခဲ့ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ပါရမီရင့္သန္တဲ့ သခ်ၤာပညာရွင္အမ်ားစုဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ကုိ ယူကလစ္ရဲ႕ ဒီက်မ္ႀကီးကေနတစ္ဆင့္ စတင္ေလ့လာၾကရတာပါ။

မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ကုိ ဂရိေတြေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ရင္းျမစ္ ၃ ခုကေန ေလ့လာသိရွိခဲ့ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုး ရင္းျမစ္က ယူကလစ္ရဲ႕ Elements ဆုိတဲ့ က်မ္းျဖစ္ၿပီး ၈ ရာစု ဘဂၢဒတ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ပညာ့ရိပ္ၿမံဳ (House of Wisdom) မွာ ဘာသာျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယရင္းျမစ္ကေတာ့ အာခီမီဒီးစ္ (Archimedes) ရဲ႕ က်မ္း ၂ အုပ္ျဖစ္တဲ့ On the Sphere and Cylinder (စက္လံုးႏွင့္ ဒုလံုးရွည္ဆုိင္ရာက်မ္း) နဲ႔ The Heptagon in th Circle  (စက္၀ုိင္းအတြင္းရွိ သတၱဂံဆုိင္ရာက်မ္း) ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယစာအုပ္ကုိ အခုအခ်ိန္မွာ ဂရိစာေပနဲ႔ မရႏုိင္ေတာ့ဘဲ သာဘစ္ အစ္ဗေန႔ ကြာရာ (Thabit Ibn Qurra) ဘာသာျပန္ဆုိထားတဲ့ အာရဘီမူရင္းသာ ရွိပါေတာ့တယ္။ တတိယေျမာက္နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ရင္းျမစ္ကေတာ့ အပုိလုိနီေယာ့စ္ ေအာ့ဖ္ ပါရ္ဂါ (Appolonios of Perga) ရဲ႕ နက္နဲလွတဲ့ The Conis (ကေတာ့ခၽြန္ဆုိင္ရာက်မ္း) ဆုိတဲ့ က်မ္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီက်မ္းဟာ ၈ တြဲရွိၿပီး ဘီစီ ၂၀၀ ေလာက္က ေရးသားခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ၄ အုပ္သာ ဂရိစာေပနဲ႔ ရွိေတာ့ၿပီး၊ ေခတ္ေပၚ ပညာရွင္ေတြဆီ ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ ၇ အုပ္ကေတာ့ အာရဘီဘာသာျပန္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လက္ေတြ႕တည္ေဆာက္မႈအစ

ဂရိေတြနဲ႔ အစၥလမ္ကမၻာက ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ ေလ့လာတည္ေဆာက္မႈေတြက အမ်ားစုဟာ conic section (ကေတာ့ခၽြန္အေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီ ပညာရပ္) ဆုိတဲ့ သီအုိရီေအာက္မွာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ အလင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာဖုိ႔အတြက္ ၾကည့္မွန္ေတြဖန္တီးတာ၊ အခ်ိန္သိရဖုိ႔အတြက္ ေနနာရီေတြဖန္တီးရာမွာ ဒီ ကေတာ့ခၽြန္အေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ကုိ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

အဘူ ဆာဟ္လ္ အလ္-ကူဟီ (Abu Sahl al-Kuhi) ဆုိတဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးဟာ အဲဒီ conic section သီအုိရီကုိအသံုးျပဳၿပီး သတၱဂံ (heptagon) လုိ႔ေခၚတဲ့ အနား ၇ နားပါတဲ့ ဗဟုဂံ (polygon) တစ္ခု တည္ေဆာက္ေရး ထူးျခားတဲ့နည္းလမ္းတစ္ခုကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ အဘူ ဆာဟ္လ္ အလ္-ကူဟီဟာ ဘဂၢဒတ္ၿမိဳ႕မွာ ၾသဇာႀကီးမားတဲ့ ဘူယစ္မိသားစု (Buyid family) ရဲ႕ အေရးပါသူေတြက မြတ္စလင္ကမၻာအေရွ႕ျခမ္းကေန စုေဆာင္းခဲ့တဲ့ ပါရမီရင့္သန္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြထဲက တစ္ဦးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ကက္စပီယန္ပင္လယ္ေတာင္ဘက္ ေတာင္တန္းေဒသဇာတိ အလ္-ကူဟီက အရင္က ဘဂၢဒတ္ၿမိဳ႕ေစ်းမွာ ဖန္ပုလင္းေတြကုိ ပစ္ေျမႇာက္ကစားျပရတဲ့ လက္လွည့္ပညာရွင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ သူဟာ သိပၸံပညာရပ္ေတြဘက္ကုိ ေျခဦးလွည့္ခဲ့ပါတယ္။ အာခီမီဒီးစ္ရဲ႕ ေရးသားေဖာ္ထုတ္မႈေတြကုိ စိတ္၀င္စားခဲ့တဲ့ အလ္-ကူဟီဟာ Book II of On the Sphere and Cylinder (စက္လံုးႏွင့္ ဒုလံုးရွည္ဆုိင္ရာ ဒုတိယေျမာက္က်မ္း) နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ရွင္းလင္းခ်က္က်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္မွာ အလ္-ကူဟီ အဓိကထား ေဖာ္ျပခဲ့တာကေတာ့ ကေတာ့ခၽြန္အေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ (conic section)နဲ႔ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ ပစၥည္းေတြကုိ ဖန္တီးတည္ေဆာက္မႈနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ ျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းရာမွာ အဲဒီပညာရပ္ကုိ အသံုးခ်ေရး ျဖစ္ပါတယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ အလ္-ကူဟီဟာ conic section ပညာရပ္ကုိ အသံုးျပဳၿပီး စက္လံုးအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ တည္ေဆာက္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး သူဟာ conic secton ပညာရပ္ဆုိင္ရာ ပံုေတြဆြဲရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ‘complete compass’ ဆုိတဲ့ ကိရိယာတစ္ခုကုိ တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဘူ ဆာဟ္လ္ အလ္-ကူဟီဟာ ႀကီးမားတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ ရွိခဲ့သူတစ္ေယာက္လည္းျဖစ္ၿပီး ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္မွာ အေရးပါတဲ့ သတၱဂံတစ္ခု တည္ေဆာက္ႏုိင္ေရးကုိ အေသးစိတ္ ေဖာ္ထုတ္ေရးသားႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ အာခီမီဒီးစ္ဟာ သတၱဂံတစ္ခု တည္ေဆာက္ႏုိင္တယ္ဆုိတဲ့ ႐ႈေထာင့္ကုိ စက္၀ုိင္းအတြင္း ေရးဆြဲသက္ေသျပႏုိင္ခဲ့သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္ လက္ေတြ႕တည္ေဆာက္မႈနည္းလမ္းကုိေတာ့ မေဖၚေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ပါဘူး။ ဒါဟာ သခ်ၤာနယ္ပယ္မွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ ကိစၥရပ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ သခ်ၤာဆုိင္ရာ ပစၥည္းေတြကုိ ေရးဆြဲတည္ေဆာက္ရာမွာ နည္းလမ္းေတြကုိ တစ္ဆင့္ခ်င္းစီရွင္းျပဖုိ႔ အခက္ႀကံဳရေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလုိအေျခအေနမ်ိဳးမွာဆုိရင္ သခ်ၤာပညာရွင္ေတြဟာ ေသာကေရာက္တတ္ၾကၿပီး အနည္းဆံုး ဒီလုိ နည္းလမ္းတစ္ခု တည္ရွိတယ္ဆုိတာကုိ အခုိင္အမာ ေျပာၾကားခဲ့ကာ အေသးစိတ္တဲ့နည္းလမ္းေတြကုိ ေနာက္ပုိင္းပညာရွင္ေတြ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ဖုိ႔ လမ္းဖြင့္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။

အာခီမီဒီးစ္ဟာ သတၱဂံတည္ေဆာက္ေရး နည္းလမ္းတစ္ခုရွိေနတယ္လုိ႔ အခုိင္အမာ ေျပာၾကားခဲ့ေပမယ့္ လက္ေတြ႕တည္ေဆာက္မႈကုိေတာ့ ဂရိနဲ႔ မြတ္စလင္သခ်ၤာပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာၾကာ မလုပ္ေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ ၁၀ ရာစုေလာက္မွာ မြတ္စလင္ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘူ အလ္-ဂ်က္ဒ္ (Abu al-Jud) က “ဒါကုိအဆံုးသတ္ဖုိ႔ဟာ ပုိမိုခက္ခဲၿပီး၊ သီအုိရီတစ္ခုအျဖစ္ ေရာက္ရွိဖုိ႔အတြက္ သက္ေသျပႏုိင္ဖုိ႔ အလွမ္းေ၀းေနပါေသးတယ္” လုိ႔ မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ပါတယ္။

အဘူ ဆာဟ္လ္ အလ္-ကူဟီကေတာ့ ဒီစိန္ေခၚမႈကုိ ရင္ဆုိင္ခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ကၽြမ္းက်င္ပုိင္ႏုိင္မႈကေနတစ္ဆင့္ သတၱဂံတည္ေဆာက္ေရးျပႆနာကုိ ေျပလည္ေစခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ဒီအခက္အခဲကုိ ျပႆနာ ၃ ခုအျဖစ္ ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ၿပီး သတၱဂံလက္ေတြ႕တည္ေဆာက္ႏုိင္မႈဆီ ဦးတည္နုိင္ခဲ့ပါတယ္။ သတၱံဂံအနားရဲ႕ အလ်ားေတြကုိ အေျခခံၿပီး ကေတာ့ခၽြန္အေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ကုိ စတင္ေဖာ္ထုတ္ရမယ္လုိ႔လည္း အလ္-ကူဟီက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အခ်ိဳးအစား သတ္မွတ္ထားတဲ့ မ်ဥ္းျဖတ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၿပီး၊ အဲဒီမ်ဥ္းျဖတ္ေတြကမွတစ္ဆင့္ ႀတိဂံေတြတည္ေဆာက္ကာ ေနာက္ဆံုးမွာ အဲဒီႀတိဂံေတြကုိ ေပါင္းစပ္ၿပီး သတၱဂံတစ္ခုကို ေအာင္ျမင္စြာ တည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

အလ္-ကူဟီရဲ႕ ႀတိဂံတစ္ခုကုိသံုးပုိင္းပုိင္းတဲ့နည္းလမ္း ေတြ႕ရွိမႈကလည္း ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အလ္-ကူဟီထက္ ငယ္ရြယ္ၿပီး ေခတ္ၿပိဳင္ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘ္ဒူလ္ ဂ်ာလီလ္ အလ္-ဆစ္ဂ်္ဇီ (Abdul-Jalil al-Sijzi) ကေတာ့ အလ္-ကူဟီရဲ႕ ဒီေတြ႕ရွခ်က္ကုိ “အလ္-ကူဟီ နိယာမ” လုိ႔ ရည္ညႊန္းသံုးႏႈန္းခဲ့ၿပီး nonagon လုိ႔ေခၚတဲ့ အနား ၉ နားပါ ဗဟုဂံတည္ေဆာက္ေရးမွာ အသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။

ေနနာရီမ်က္ႏွာျပင္ေတြမွာ နံပါတ္ေတြထြင္းထုဖုိ႔ႀကိဳးစားတဲ့ လက္မႈပညာရွင္ေတြအတြက္ ကေတာ့ခၽြန္အေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာဟာ အေရးပါခဲ့ပါတယ္။ ေန႔ဖက္မွာ ေနရဲ႕ စက္၀ိုင္းပံုသ႑ာန္ လွည့္ပတ္သြားလာမႈေၾကာင့္ ေျမျပင္ေပၚမွာ စုိက္ထားတဲ့ တုတ္ေခ်ာင္းရဲ႕ အရိပ္ဟာ ကေတာ့ခၽြန္ ၂ ခု ျဖစ္ေစတယ္ဆုိတာကုိ ဂရိေတြက သိခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီကေတာ့ခၽြန္ႏွစ္ခုကုိ မုိးကုပ္စက္၀ုိင္းရဲ႕ ျပင္ညီျဖစ္မႈက ပုိင္းျဖတ္လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ hyperbola ႏွစ္ခုကုိ ရရွိပါတယ္။ သာဘစ္ အစ္ဗေန႔ကြာရာရဲ႕ ေျမးျဖစ္တဲ့ အီဘရာဟင္ အစ္ဗေန႔ ဆီနန္ (Ibrahim ibn Sinan) ရဲ႕ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြမွာ ဂရိေတြရဲ႕ ဒီအယူအဆက ေတာ္ေတာ္ေလး တြန္းအားျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ အစ္ဗေန႔ ဆီနန္ဟာ အသည္းေရာဂါေၾကာင့္ သက္ဆုိးမရွည္ခဲ့ဘဲ သကၠရာဇ္ ၉၄၆ ခုႏွစ္၊ အသက္ ၃၇ ႏွစ္မွာပဲ ကြယ္လြန္အနိစၥ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ သူနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ စာေရးစရာျဖစ္သူ ေဂ် အလ္ ဘာ့ဂ္ဂရင္း (J. L. Berggren) ကေတာ့ “အစ္ဗေန႔ ဆီနန္ရဲ႕ တည္တံ့ဆဲ ေဖာ္ထုတ္ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြဟာ သခ်ၤာသမုိင္းမွာ အေရးပါတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ သူ႕ရဲ႕ဂုဏ္သိမ္ကုိ ေဖာ္ညႊန္းေနပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး အီဗရာဟင္ အစ္ဗေန႔ ဆီနန္ရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈေတြကုိလည္း ဘာ့ဂ္ဂရင္းက အခုလုိ ေဖာ္က်ဴးခဲ့ပါတယ္။

“ပါရာဘုိလာ အစိတ္အပုိင္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့နယ္ပယ္မွာ သူ႕ရဲ႕ ေဖာ္ထုတ္မႈဟာ အ႐ုိးရွင္းဆံုးျဖစ္ၿပီး အေနာက္တုိင္းမွာ သိပၸံပညာစတင္ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ရီေနဆန္း (Renaissance) ကာလ မတုိင္ခင္ကတည္းက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အေပၚမွာ လႊမ္းမုိးခ့ဲပါတယ္။ ေနနာရီနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေတြမွာလည္း နည္းလမ္းတစ္ခု၊ ဒါမွမဟုတ္ ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ လုပ္လုိ႔ရႏုိင္သမွ် ေနနာရီပုံသ႑ာန္မ်ိဳးစံုကုိ ဒီဇုိင္းထုတ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေဖာ္ထုတ္မႈေတြက သူ႕အရင္ပညာရွင္ေတြ မစြမ္းသာခဲ့တဲ့ ျပႆနာေတြကုိ ေအာင္ျမင္ဆန္းသစ္စြာ ေျဖရွင္းေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့တယ္ဆုိတာကုိ ေဖာ္က်ဴးေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္”

 လက္ေတြ႕အသံုးခ်ၿပီ

ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြ၊ နန္းေတာ္ေတြနဲ႔ စာၾကည့္တုိက္ေတြလုိ အမ်ားျပည္သူသံုး အေဆာက္အဦးေတြကုိ အလွဆင္ရာမွာ အသံုးျပဳႏုိင္မယ့္ လက္ေတြ႕အသံုးခ် ဂ်ီၾသေမႀတီလက္ရာ ဒီဇုိင္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြက ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကၿပီး လက္မႈပညာသည္ေတြရဲ႕ လက္ရာေတြကုိ ခ်ဲ႕ထြင္တာ၊ အဲဒီအႏုပညာလက္ရာေတြရဲ႕ အဆံုးစြန္ဆံုးအထိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္တာေတြကုိလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

သကၠရာဇ္ ၉၅၀ မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး ဂီတနဲ႔ ဒႆနိကေဗဒေတြဆုိင္ရာ က်မ္းေတြျပဳစုတာ၊ အရစၥတုိတယ္ရဲ႕ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရွင္းလင္းခ်က္ေရးတာေတြနဲ႔ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အဘူ နာဆာရ္ အလ္-ဖာရာဘီ (Abu Nasr Al-Farabi) ဟာ ပစၥည္းကိရိယာ အကန္႔အသတ္ရွိေနတဲ့ အဲဒီေခတ္ကာလမွာ ရႏုိင္သမွ် ကိရိယာေတြကုိ အသံုးျပဳၿပီး ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ တည္ေဆာက္မႈနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္ ေရးသားႏုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ခ်ီးက်ဴးခံခဲ့ရပါတယ္။ လက္ေတြ႕အသံုးခ် ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သူရဲ႕ ေဖာ္ထုတ္ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကုိ A Book of Spiritual Crafts and Natural Secrets in The Details of Geometrical Figures (ဂ်ီၾသေမႀတီ ပုံသ႑ာန္မ်ားတြင္ တည္ရွိေနေသာ ဆန္းၾကယ္သည့္ လက္မႈပညာႏွင့္ သဘာ၀တရား၏ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ဆုိင္ရာက်မ္း) ဆုိတဲ့ က်မ္းထဲမွာ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားၿပီး ဒီက်မ္းႀကီးဟာ သခ်ၤာနယ္ပယ္မွာေတာ့ ရွားပါးၿပီး တစ္မူထူးျခားတဲ့ က်မ္းႀကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံထားရပါတယ္။ အလ္-ဖာရာဘီရဲ႕ ဒီေဖာ္ထုတ္ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကုိ ေနာက္ပုိင္းမွာ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘူ အလ္-၀ါဖာ (Abu Al-Wafa) က ထပ္မံျဖည့္စြက္ခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဖာရာဘီကြယ္လြန္စဥ္မွာ လူငယ္သာရွိေသးတဲ့ အလ္-၀ါဖာဟာ သူ႕ရဲ႕ On Those Parts of Geometry Needed By Craftsmen (လက္မႈပညာရွင္မ်ား နားလည္ထားရမည့္ ၿဂီၾသေမႀတီသေဘာတရားမ်ားဆုိင္ရာက်မ္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္မွာ အေဆာက္အဦးေဆာက္လုပ္မႈေတြမွာ အသံုးခ်ႏုိင္တဲ့ ၿဂီၾသေမႀတီသေဘာတရားေတြကုိ အျပည့္အစံု ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

အဘူ-အလ္၀ါဖာ အဓိကထား ေျဖရွင္းခဲ့တဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြထဲမွာ ေပးထားတဲ့ စက္၀ုိင္းစိတ္တစ္ခုရဲ႕ အဆံုးမွတ္နဲ႔ ေထာင့္မွန္က်ေအာင္ ခ်ိန္ညႇိမႈ ၊ စက္၀ုိင္းတစ္ခုနဲ႔  အနား ၃ နားကေန ၁၀ နားအထိပါ၀င္တဲ့ ဗဟုဂံေတြအတြင္း အခ်ိဳးက်တဲ့ စတုရန္းေတြ တည္ေဆာက္မႈလည္း ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။

ၿဂီၾသေမႀတီဟာ မြတ္စလင္ အႏုပညာရွင္ေတြ၊ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြနဲ႔ လက္ေရးလက္သားအလွ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ထူးထူးျခားျခား အေလးေပးအာ႐ံုစုိက္မႈကုိလည္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီ ပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ သဘာ၀တရားမွာရွိေနတဲ့ အတုိင္းအတာအခ်ိဳးအစားေတြနဲ႔ သခ်ၤာဆုိင္ရာ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြအၾကား နီးစပ္မႈေတြကုိ သတိမူမိခဲ့ၾကသလုိ၊ အဲဒီ နက္႐ႈိင္းတဲ့ဆက္သြယ္မႈက သူတုိ႔ရဲ႕ အသိပညာပုိင္းဆုိင္ရာမွာ ဉာဏ္ကြန္႔ျမဴးဖုိ႔ တြန္းအားတစ္ရပ္ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီ အတုိင္းအတာ အခ်ိဳးအစားေတြထဲမွာ ခ႐ုခြံနဲ႔ သစ္ရြက္ေတြလုိ သဘာ၀ေလာကႀကီးမွာ ေတြ႕ရမ်ားေလ့ရွိၿပီး မ်က္စိပသာဒရွိတဲ့ အတုိင္းအတာ “Golden Ratio” လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ သာမန္လူနားလည္လြယ္ေအာင္ ေျပာရရင္ Golden Ratio ဆုိတာဟာ အရာ၀တၱဳတစ္ခုရဲ႕ ဗ်က္က သူ႕အျမင့္ထက္ ၃ ပံု ၂ ပံုရွိေနတဲ့ ပံုသ႑ာန္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကုိ Golden Section ဒါမွမဟုတ္ Golden Line လုိ႔လည္း ေခၚပါေသးတယ္။ ဒႆမကိန္းအရ ၁.၆၁၈ ျဖစ္ၿပီး၊ အခ်ိဳးအရ ၈ အခ်ိဳး ၁၃ (၈း၁၃) ျဖစ္တဲ့ အဲဒီ Golden Ratio ကုိ အႏုပညာနဲ႔ ဗိသုကာလက္ရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္မွာျဖစ္ပါတယ္။

အတုိင္းအဆနဲ႔ အခ်ိဳးခ်မႈ

အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ဒီအသံုး၀င္လွတဲ့ ၿဂီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ ေတြ႕ရွိခ်က္အတြက္ ရင္သပ္႐ႈေမာခဲ့ရၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ “အတုိင္းအဆနဲ႔ အခ်ိဳးခ်မႈ” ဆုိတဲ့ နယ္ပယ္သစ္ဆီ အာ႐ံုစုိက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

“စင္ၾကယ္ေသာ ညီအစ္ကုိမ်ား” လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရၿပီး ၁၀ ရာစု မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာ (Ikhwan al-Safa) အဖြဲ႕ဟာ Rasail (စာလႊာမ်ား) ဆုိတဲ့ က်မ္းမွာ “အတုိင္းအဆနဲ႔ အခ်ိဳးခ်မႈ” နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ သူ႕တုိ႔ရဲ႕ အယူအဆေတြကုိ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ေအဒီ ၁ ရာစုက ဗိသုကာပညာရွင္နဲ႔ စာေရးဆရာျဖစ္ၿပီး လူခႏၶာကုိယ္ကုိ အတုိင္းအဆနဲ႔ အခ်ိဳး စံစနစ္အျဖစ္ တုိင္းတာမွတ္ယူခဲ့သူ ဗီထ႐ူဗီးယက္စ္ (Vitruvius) ရဲ႕ က်မ္းႀကီးကုိ ဖတ္႐ႈေလ့လာခဲ့ၿပီး အဲဒီအယူအဆဟာ မျပည့္စံုဘူးလုိ႔ မွတ္ယူခဲ့ပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ သူရဲ႕ အခ်ိဳးခ်မႈ အယူအဆမွာ အလယ္ဗဟုိကုိ လူရဲ႕ ခ်က္မွာမထားဘဲ ေပါင္ၿခံနဲ႔ ၿမီးေညႇာင့္႐ုိးမွာ ထားလုိ႔ပါပဲ။

ဗီထ႐ူးဗီးယက္စ္ရဲ႕ အယူအဆကလည္း ေရွးေခတ္အီဂ်စ္ေတြရဲ႕ အခ်ိဳးသီအုိရီေတြကုိ အုတ္ျမစ္အျဖစ္ယူထားတဲ့ ဂရိေတြရဲ႕ စံအေပၚမွာ အေျခခံထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အီဂ်စ္ေတြရဲ႕ အဲဒီ အခ်ိဳးသီအုိရီဟာ သူတုိ႔ နတ္ဘုရား အုိဆီရစ္ (Osiris) ရဲ႕ ေက်ာ႐ုိးမႀကီးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။

အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာအဖြဲ႕ဟာ ဒီကိစၥအေပၚ အပတ္တကုတ္ ေလ့လာအားထုတ္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ေနာက္ဆံုး ေကာက္ခ်က္တစ္ခု ခ်မွတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ အခ်ိဳးခ်မႈ အယူအဆမွာ လူ႕ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ လက္ႏွစ္ဖက္နဲ႔ ေျခေထာက္ႏွစ္ဖက္ကုိ ဆန္႔တန္းေစကာ လက္ရဲ႕ ထိပ္ဖ်ားနဲ႔ ေျခေထာက္ရဲ႕ ထိပ္ဖ်ားေတြဟာ စက္၀ုိင္းတစ္ခုရဲ႕ စက္၀န္းကုိ သြားထိတယ္လုိ႔ မွတ္ယူခဲ့ပါတယ္။ တစ္ကယ္လုိ႔ အဲဒီလူဟာ အသက္ ၇ ႏွစ္ေအာက္ျဖစ္မယ္ဆုိရင္ အလယ္ဗဟုိဟာ ‘ခ်က္’ ျဖစ္တယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီ အလယ္ဗဟုိသတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ျပည့္စံုေပမယ့္ အသက္ ၇ ႏွစ္ေက်ာ္သြားတဲ့ လူ႕ခႏၶာကုိယ္နဲ႔ေတာ့ သင့္ေလ်ာ္ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ေမြးကင္းစမွာ လူ႕ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ အလယ္ဗဟုိဟာ ခ်က္ျဖစ္ၿပီး ႀကီးလာတဲ့အခါမွာေတာ့ ေပါင္ၿခံ၊ ဒါမွမဟုတ္ ၿမီးေညႇာင့္႐ုိးဆီကုိ ေျပာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။

အနံ ၈-ဆ အလ်ား ၁၀-ဆျဖစ္ၿပီး အလယ္ဗဟုိက ခ်က္ျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာအဖြဲ႕ရဲ႕ ဒီအခ်ိဳးသတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ပန္းခ်ီေရးဆြဲမႈေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ အတုိင္းအတာတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိဳးသတ္မွတ္ခ်က္ အျပည့္အစံုကေတာ့ ခႏၶာကုိယ္တစ္ခုလံုးဟာ ဦးေခါင္းအရွည္ပမာဏရဲ႕  ၈-ဆ၊ ေျခဖ၀ါးတစ္ခုနဲ႔ မ်က္ႏွာဟာ ခႏၶာကုိယ္တစ္ခုလံုးအရွည္ရဲ႕ ၈-ပံု ၁-ပံု၊ နဖူးက မ်က္ႏွာရဲ႕ ၃-ပံု ၁-ပံု၊ မ်က္ႏွာက ႏွာေခါင္းနဲ႔ နားရြက္တုိ႔ရဲ႕ ၄-ဆ စသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

အသက္ရွင္ရပ္တည္မႈနဲ႔ အဟာရရွိရာကုိ ကုိယ္စားျပဳတဲ့ ခ်က္ကုိ စက္၀ုိင္းရဲ႕ အလယ္ဗဟုိခ်က္မအျဖစ္ ထားရွိျခင္းဟာ အံ့ၾသဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္တစ္ခုလည္းျဖစ္ၿပီး သဘာ၀ရဲ႕ သ႐ုုပ္သကန္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာ အဖြဲ႕က ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ဒီအခ်ိဳးခ်မႈ သီအုိရီဟာ ၁၀ ရာစု စၾကာ၀ဠာေဗဒ၊ ဂီတဖန္တီးမႈ၊ လက္ေရးလွအတတ္ပညာနဲ႔ အႏုပညာနယ္ပယ္အားလံုးမွာ ေရာင္ျပန္ဟပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒါဟာ ၿဂီၾသေမႀတီပညာရပ္က လွ်ိဳ႕၀ွက္နက္နဲမႈေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ အေရးပါတဲ့ ေသာ့ခ်က္တစ္ခုအျဖစ္လည္း မွတ္ယူခံခဲ့ရပါတယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြက အခ်ိဳးခ်မႈပညာရပ္မွာ အေျခခံလုိ႔ သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့ ၈ ခ်ိဳး အေျချပဳ အခ်ိဳးခ်မႈရဲ႕ သဘာ၀အေလ်ာက္ညီညြတ္မႈဟာ ဂီတ၊ ကဗ်ာစပ္ဆုိသီကုံးမႈ၊ လက္ေရးလွအတတ္ပညာနဲ႔ အႏုပညာဆုိင္ရာ ပံုေဖာ္မႈေတြမွာ အသံုးခ်ဖုိ႔အတြက္ တြန္းအားလည္း ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။

မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြဟာ ဂ်ီၾသေမႀတီရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ကုိ ခ်ေပးခဲ့႐ံုသာမကဘဲ အုိမာရ္ အလ္-ေခယမ္ (Umar al-Khayyam) နဲ႔ အလ္-တူဆီ (Al-Tusi) တုိ႔လုိ႔ ပညာရွင္ႀကီးေတြဟာလည္း အလ္ဂ်ီဘရာအေျချပဳ ဂ်ီၾသေမႀတီ၊ မွန္ဘီလူးေတြရဲ႕ ဂ်ီၾသေမႀတီဆုိင္ရာ သီအုိရီေတြ စတဲ့ ဂ်ီၾသေမႀတီပညာရပ္ရဲ႕ နယ္ပယ္အသစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ခ်ဲ႕ထြင္ခဲ့သူေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)