ႏုိ၀င္ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၆
M-Media
၅။ ေဆး၀ါးေထာက္ကူေစာင့္ေရွာက္မႈ
– တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္(ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာမႈ ခေညာင္းပါေစ)၏လက္ထက္ႏွင့္ သမိုင္းကာလတစ္ေလွ်ာက္ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးတို႔မွ သက္ဆိုင္ရာလူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ လူမႈေရးႏွင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာအရည္အေသြး ျမွင့္တင္စြမ္းေဆာင္ျခင္း၌ ထင္ရွားသည့္ ဥပမာအေထာက္အထားမ်ား ရိွေနၾကသည္။ သူတို႔သည္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ ပညာေရး၊ ဘာသာေရးဥပေဒျပဳလုပ္ငန္း၊ ေဆး၀ါးႏွင့္ က်န္းမာေရးတို႔တြင္ လူထုေကာင္းက်ဳိးသက္သက္အလို႔ငွာ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾက၏။ ရွရီအဟ္(အစၥလာမ့္ဥပေဒ)က မြတ္စ္လင္မ္တို႔ကို လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၀င္မ်ား၏ ဘ၀ေရးရာအေပါင္းတို႔အေပၚ အေလးထားရန္ အားေပးတိုက္တြန္းထားသည္။ သို႔ျဖစ္၍ အစၥလာမ့္သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ သိပၸံဆိုင္ရာဗဟုသုတရွာေဖြျခင္းကိုလည္း ခ၀ပ္ျခင္းလုပ္ရပ္တစ္မ်ဳိးအျဖစ္ ယူဆသတ္မွတ္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အစၥလာမ္သာသနာ ေပၚထြန္းျခင္းနွင့္တစ္ကြ သမားေတာ္က႑၌လည္းေကာင္း၊ စစ္ေျမျပင္တြင္ အမ်ဳိးသားႏွင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား ကုသေရး၌လည္းေကာင္း အမ်ဳိးသမီးတို႔က ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ေလ့ရိွခဲ့ၾက၏။ သို႔ေသာ္ အမ်ဳိးသားနွင့္ အမ်ဳိးသမီးတို႔အၾကား တင္းၾကပ္သည့္ စည္းကမ္းအခ်ဳိ႕ရိွေနရာ
မိသားစု၀င္ႏွင့္ မိသားစု၀င္ျဖစ္လာဖြယ္ရိွသူမ်ားမွအပ အမ်ဳိးသားနွင့္အမ်ဳိးသမီးတို႔၏ တုိက္ရိုက္ထိေတြ႕မႈမွာ မရိွသေလာက္သာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးတို႔က အဓိကအားျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကိုသာ အဓိကထားၿပီး က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈကို ေပးခဲ့ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ လူမႈေရးရႈေထာင့္အရ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏က်န္းမာေရးကိစၥမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသားတို႔ ပါ၀င္ရန္ မသင့္ေလ်ာ္ေၾကာင္း သတ္မွတ္ခဲ့၏။ ေဆး၀ါးက႑တိုးတက္ေရးတြင္ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးတို႔၏ စြမ္းေဆာင္မႈ ဥပမာအခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ျပပါမည္။
အစၥလာမ္၏ ပထမဆံုးသူနာျပဳအျဖစ္ ဂုဏ္ျပဳညႊန္းဆိုခံရသူမွာ ရုဖိုင္ဒဟ္ ဘင့္န္သိ စအဒ္ အလ္ အစလာမီယဟ္ ျဖစ္၏။ အစၥလာမ့္ေခတ္ဦးပိုင္းရိွ ေဆး၀ါးကုသေပးသူမ်ားနွင့္ သူနာျပဳမ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ခံရသည့္ အျခားအမ်ဳိးသမီးတို႔မွာ – ေအဒီ ၆၂၅ ခုႏွစ္ အုဟုဒ္စစ္ပြဲ၌ သူနာျပဳလုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ႏုစိုင္ဘဟ္ ဘင့္န္သိကအဘ္ အလ္မဇီနီယဟ္၊ အြမၼဳ အင္မရဟ္ ဟု လူသိမ်ားေသာ အြမၼဳ စိနန္း အလ္အစၥလာမ္ (သူမသည္ မြတ္စ္လင္မ္ျဖစ္လာၿပီးေနာက္ စစ္သည္မ်ားနွင့္အတူလိုက္၍ ေရတိုက္ေကၽြးရန္ႏွင့္ ဒဏ္ရာမ်ားကုသေပးရန္
တမန္ေတာ္ျမတ္ထံ ခြင့္ပန္ေလွ်ာက္ထားခဲ့သူျဖစ္သည္)၊ ခိုင္ဘရ္အေရးၿပီးသည့္ေနာက္ စစ္တပ္သူနာျပဳအျဖစ္ ေစတနာ့၀န္ထမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ အြမၼဳ မသာ၀ီ အလ္အစလာမီယဟ္၊ ဘဒရ္စစ္ပြဲတြင္ စစ္သည္မ်ားကို က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္ေပးခဲ့ေသာ အြမၼဳ ၀ရကဟ္ ဘင့္န္သိ ဟာရိဆ္ (သူမသည္ က်မ္းျမတ္ကုရ္အာန္ စုေဆာင္းျခင္းလုပ္ငန္းတြင္လည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္)တို႔ ျဖစ္ၾက၏။
(ပံု -၅) အစၥတန္ဘူလ္ရိွ ေတာ့ပ္ကာပီနန္းေတာ္တြင္ ေတြ႕ရေသာ စုလိုင္မာန္ဘုရင္၏ၾကင္ရာေတာ္ Hürrem Sultan or Roxelana (c. 1510 – April 18, 1558)၏ (ေရးဆြဲသူမသိ) ပံုတူပန္းခ်ီကား။ သူမသည္ မကၠာၿမိဳ႕မွဂ်ရုဆလင္နွင့္ အစၥတန္ဘူလ္ၿမိဳ႕အထိ အမ်ားျပည္သူနားေနေဆာင္လုပ္ငန္းမ်ား၌ အဓိကပါ၀င္ျခင္းႏွင့္ ပရဟိတအလွဴအတန္းျပဳျခင္းမ်ားအတြက္ ေက်ာ္ၾကားထင္ရွားသူျဖစ္၏။
၅(က)။ ရုဖုိင္ဒဟ္ အလ္အစလာမီယဟ္
ရုဖုိင္ဒဟ္ အလ္အစလာမီယဟ္ ဟု လူသိမ်ားေသာ ရုဖိုင္ဒဟ္ ဘင့္န္သိ စအဒ္ကို အစၥလာမ့္သမိုင္းမွ တမန္ေတာ္ေခတ္၏ ပထမဆံုး သူနာျပဳအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ေအဒီ ၆၂၄ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၃ ရက္တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ ဘဒရ္စစ္ပြဲ၌ သူမသည္ တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္(ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာမႈ ခေညာင္းပါေစ)ႏွင့္အတူ စစ္ပြဲတြင္း ဒဏ္ရာရသူမ်ား၊ အသက္ေဘးစိုးရိမ္ရသူမ်ားအေပၚ သူနာျပဳလုပ္ရပ္ျဖင့္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။
သူမသည္ ဖခင္ျဖစ္သူ သမားေတာ္ စအဒ္ အစလာမီ အား ကူညီလုပ္ကိုင္ရင္း ေဆး၀ါးဆိုင္ရာဗဟုသုတ အမ်ားအျပားကို သိနားလည္ခ့ဲ၏။ လူနာေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ သူနာျပဳလုပ္ငန္း၌ ဘ၀ကိုႏွစ္ျမဳပ္ထားခဲ့ၿပီး ေနာင္ေသာ္ ကုသေရးကၽြမ္းက်င္သူ ျဖစ္လာသည္။ သူမ၏အတတ္ပညာကၽြမ္းက်င္မႈမ်ားကို ေဆးရံု၊ ေဆးခန္းက႑မ်ားတြင္ အသံုးခ်ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ စစ္ပြဲမ်ားစြာ၏အခ်ိန္ကာလအတြင္း က်န္းမာေရးႏွင့္ထိခိုက္မႈမွန္သမွ်ကို ေဆး၀ါးဆိုင္ရာကၽြမ္းက်င္နွံ႔စပ္သူ သူမ ရိွရာ ရြက္တဲထံသို႔ သြားေရာက္ရန္ တမန္ေတာ္ျမတ္က ေစခိုင္းေတာ္မူေလ့ရိွခဲ့သည္။
ရုဖိုင္ဒဟ္ကို ၾကင္နာစာနာတတ္ေသာ သူနာျပဳအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ စည္းရံုးေရးမွဴးေကာင္းတစ္ဦးအျဖစ္လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပထားၾကသည္။ သူမသည္ မိမိ၏ကၽြမ္းက်င္မႈမ်ားျဖင့္ အျခားအမ်ဳိးသမီးတို႔ကိုလည္း သူနာျပဳမ်ားျဖစ္ေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးၿပီး က်န္းမားေရးေစာင့္ေရွာက္မႈနယ္ပယ္၌ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ၎အျပင္ သူမသည္ ေရာဂါေ၀ဒနာႏွင့္ဒြန္တြဲေနတတ္သည့္ လူမႈေရးျပႆနာမ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးရေသာ လူမႈ၀န္ထမ္းတစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။ သို႔သာမက အခက္အခဲရိွေသာကေလးငယ္မ်ားအား ကူညီေပးၿပီး မိဘမဲ့ကေလးငယ္မ်ား၊ သူဆင္းရဲမ်ား၊ အားနည္းနိမ့္က်သူမ်ားကိုလည္း ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးခဲ့ေပသည္။
(ၾကည့္ – R. Jan, “Rufaida Al-Asalmiy, The first Muslim nurse”, Image: The Journal of Nursing Scholarship, 1996 28(3), 267-268; G. Hussein Rassool, “The Crescent and Islam: Healing, Nursing and the Spiritual Dimension. Some Considerations towards an Understanding of the Islamic Perspectives on Caring”, Journal of Advanced Nursing, 2000, 32 (6), 1476-84; Omar Hasan Kasule, “Rufaidah bint Sa’ad: Historical Roots of the Nursing Profession in Islam; History of Nursing in Islam (compiled by Sarah Miller); Rufaidah bint Sa’ad Founder of the Nursing Profession in Islam.)
၅(ခ)။ အလ္ရိွဖာ ဘင့္န္သိ အဗ္ဒုလႅာဟ္
သာ၀ိကမႀကီး အလ္ရိွဖာ ဘင့္န္သိ အဗ္ဒုလႅာဟ္ အလ္ကုရိုင္းရွီယဟ္ အလ္အဒါ၀ီယဟ္သည္ ေရွးဦးမြတ္စ္လင္မ္သမိုင္းတြင္ ထိုေခတ္၏ အမ်ဳိးသမီးပညာရိွတစ္ဦးအျဖစ္ အခိုင္အမာ ေနရာယူခဲ့၏။ စာေပယဥ္ေက်းမႈကင္းမဲ့သည့္ကာလတြင္ စာတတ္ေပတတ္ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ လူထုေရးရာစီမံေရးတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ေဆး၀ါးကၽြမ္းက်င္သူလည္း ျဖစ္သည္။ သူမ၏အမည္ရင္းသည္ လိုင္လာ ျဖစ္ေသာ္လည္း သူနာျပဳႏွင့္ ေဆး၀ါးကုသမႈကို အစြဲျပဳကာ ေ၀ဒနာကင္းေပ်ာက္ေစျခင္း အဓိပၸာယ္ရသည့္ အလ္ရိွဖာ ဟု ဂုဏ္ေပးေခၚဆိုခံရသည္။ သူမသည္ အင္းဆက္ပိုးမႊားမ်ားအႏၱရာယ္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္သည့္ ကုထံုးတစ္ရပ္ကို အသံုးျပဳေလ့ရိွၿပီး၊ တမန္ေတာ္ျမတ္က သူမ နည္းလမ္းကို ႏွစ္သက္လက္ခံေတာ္မူသည့္အျပင္ အျခားမြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား သင္ၾကားေလ့က်င့္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုေတာ္မူခဲ့၏။
(ၾကည့္ – The articles Muslim Women in History and Al-Shifaa bint Abdullah al Qurashiyah al Adawiyah.)
၅(၃)။ ႏုစိုင္ဘဟ္ ဘင့္န္သိ ဟာရိဆ္ အလ္အန္ဆြာရီ
အြမၼဳ အာသီယဟ္ ဟုလည္းေခၚဆိုေသာ ႏုစိုင္ဘဟ္ ဘင့္န္သိ ဟာရိဆ္ အလ္အန္ဆြာရီသည္ စစ္ပြဲတြင္း ထိခိုက္ဒဏ္ရာရသူမ်ားအား ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ အစာေရစာတိုက္ေကၽြးျခင္း၊ ေရွးဦးသူနာျပဳအလုပ္တို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၎အျပင္ ကေလးငယ္မ်ားအား အေရဖ်ားလွီးမဂၤလာျပဳေပးသူလည္းျဖစ္သည္။ (ၾကည့္ – Abdel-Hamid ‘Abd Rahman Al-Sahibani, Suwar min Siyar al-Sahābiyāt, Riyadh: Dar Ibn Khazima, 1414 H, p. 211; ‘Umar Kahala, A’lam al-nisa’, Damascus, 1959, vol. 5, p. 171.)
(ပံု -၆) ၁၂၅၁ ႏွင့္ ၁၂၈၂ ခုႏွစ္အၾကား Alphonso X, King of Leon and Castile မွ ေရးသားျပဳစုေစခဲ့သည့္ Alphonso X’s Book of Games (Libro de los Juegos) စာအုပ္ထဲတြင္ ေတြ႕ရေသာ အန္ဒလူစီယာမွ စစ္တုရင္ကစားေနသူ အာရဗ္အမ်ဳိးသမီးႏွစ္ဦးႏွင့္ ဗ်တ္ေစာင္းတီးခတ္ေနသူ မိန္းမပ်ဳိတစ္ဦး။
၅(၄)။ ၁၅ ရာစု တူရကီမွ အမ်ဳိးသမီးခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ား
ေရွးဦးအစၥလာမ့္သမိုင္းအတြင္း ေဆး၀ါးႏွင့္ သူနာျပဳလုပ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ အျခားအမ်ဳိးသမီးမ်ားရိွခဲ့ၾကရာအနည္းငယ္မွ်သာ မွတ္တမ္းတင္ခံရသည္။ သို႔ေသာ္ ေဆး၀ါးႏွင့္ စာေပအႏုပညာဆိုင္ရာ သမိုင္းက်မ္းဂန္မ်ား၌ နက္နက္ရိႈင္းရိႈင္း တူးဆြေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ အမည္မ်ားသက္သက္သာမက သူတို႔၏ဘ၀ႏွင့္ ေအာင္ျမင္ထြန္းေပါက္မႈမ်ားကိုပါ မုခ် ေတြ႕ရိွႏိုင္ေပမည္။
၁၅ ရာစုႏွစ္တြင္ နာမည္ႀကီး ခြဲစိပ္ကုသေရးလက္စြဲက်မ္း Cerrahiyyetu’l-Haniyye အား ျပဳစုေရးသားခဲ့ေသာ တူရကီ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္ Serefeddin Sabuncuoglu (1385-1468)သည္ သားဖြားႏွင့္မီးယပ္ကုထံုးနည္းစဥ္မ်ားကို ပံုႏွင့္တစ္ကြ အေသးစိတ္ ေဖာ္က်ဴးခဲ့သည္။ အေနာက္တိုင္းရိွ သူ၏အမ်ဳိးသားလုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားက အမ်ဳိးသမီးကုသေရးသမားတို႔အား ဆန္႔က်င္သည့္တိုင္ သူသည္ အမ်ဳိးသမီးခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ေပသည္။
အနာတိုလီယာရိွ အမ်ဳိးသမီးခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏ ခႏၶာအတြင္းအျပင္ဆိုင္ရာ အေထြေထြသဘာ၀ေရာဂါေ၀ဒနာတို႔ကို ကုသေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ၾကသည္။ Cerrahiyyetu’l-Haniyye က်မ္းတြင္ အမ်ဳိးသမီးခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ားအား ပံုၾကမ္းငယ္ေလးမ်ားျဖင့္ သရုပ္ေဖာ္ျခယ္မႈန္းထားသည္ကို ထူးျခားစြာတြ႕ရိွရ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ဳိးသမီးခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ားကို ၁၅ ရာစုႏွစ္အေစာပိုင္းတည္းက သားဖြား၊ မီးယပ္ေရာဂါႏွင့္ကေလးေဆးပညာက႑မ်ားအတြက္ အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံထားေၾကာင္း နားလည္ႏိုင္ေပသည္။
ေဆးပညာသမိုင္းေၾကာင္းတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားပါ၀င္ေနမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ေတြ႕ရျခင္းမွာ ထိုေခတ္ကာလ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းက အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္မႈတို႔ကို လက္ခံအားေပးျခင္းဟူေသာ ေယဘူယ်အျမင္အား ေဖာ္ျပေနပါသည္။ Serefeddin Sabuncuoglu ၏ ကုထံုးက်မ္း၌ ရႈပ္ေထြးခက္ခဲေသာ ခြဲစိပ္ကုသေရးနယ္ပယ္ထဲအမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ား အပါအ၀င္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအေပၚ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အားေပးသည့္ ရႈေထာင့္ကို စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေတြ႕ၾကရပါမည္။
(ၾကည့္ – G. Bademci Gulsah, “First illustrations of female “Neurosurgeons” in the fifteenth century by Serefeddin Sabuncuoglu, Neurocirugía (Sociedad Española de Neurocirugía, Murcia, Spain), April 2006, vol. 17, no. 2, pp. 162-165. The book was edited several times, see Serefeddin Sabuncuoglu, Kitabul Cerrahiyei Ilhaniye, Istanbul, Kenan Basimevi, 1992, and Ankara, Turk Tarih Kurumu Yayinlari, 1992.)
Ref : The Muslim Heritage
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၁ ) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၂) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၃) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၄) ဖတ္ရန္
