News @ M-Media

Category: ကမာၻေက်ာ္ မြတ္စလင္မ်ား

ကမာၻတြင္ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ မြတ္စလင္မ္ သိပၸံ၊ ၀ိဇၹာ ပညာရွင္ၾကီးမ်ား၊ႏိုဘယ္ဆုရွင္မ်ား၊ ကမာၻေက်ာ္အားကစားသမားမ်ား၊ အႏုပညာရွင္မ်ား

  • အစြမ္းျပဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းေစာင့္ေနတဲ့ အာဖဂန္မွ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အမ်ိဳးသမီး သိပၸံပညာရွင္မ်ား

    အစြမ္းျပဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းေစာင့္ေနတဲ့ အာဖဂန္မွ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အမ်ိဳးသမီး သိပၸံပညာရွင္မ်ား

    ဇူလုိင္ ၅၊ ၂၀၁၇
    M-Media

    – အာဖဂန္အမ်ိဳးသမီးေတြ ဘယ္ေလာက္စြမ္းေဆာင္ႏုိင္ေၾကာင္းကုိ ကမၻာသိေအာင္ ခ်ျပႏုိင္မယ့္ အခြင့္အလမ္းမွာ ကုိယ္တုိင္ မပါ၀င္ႏုိင္ခဲ့ေပမယ့္ မိမိတု႔ိအေနနဲ႔ လက္ေလွ်ာ့သြားမွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ အာဖဂန္က ဆယ္ေက်ာ္သက္ ထီတြင္ပညာရွင္ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕တစ္ခုက ေျပာၾကားလုိက္ပါတယ္။

    အထက္တန္းေက်ာင္းသူ အမ်ိဳးသမီးငယ္ ၆ ဦးပါ၀င္တဲ့ အဲဒီအဖြဲ႕ေလးဟာ ေဘာလံုးနဲ႔ ကစားႏုိင္ၿပီး ေဘာလံုးေတြကုိ အေရာင္အလုိက္ ေရြးထုတ္ႏုိင္တဲ့ စက္႐ုပ္တစ္ခုကုိ တီထြင္ခဲ့ၿပီး ၀ါရွင္တန္ဒီစီမွာ အခုတစ္ပတ္အတြင္း ျပဳလုပ္မယ့္ ကမၻာ့စက္႐ုပ္ၿပိဳင္ပြဲမွာ ပါ၀င္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ သူတုိ႔ရဲ႕စက္႐ုပ္ကုိသာ ၿပိဳင္ပြဲက လက္ခံခဲ့ၿပီး သူတုိ႔ ၆ ေယာက္ကုိေတာ့ အေမရိကန္က ျပည္၀င္ခြင့္ဗီဇာ မေပးခဲ့ပါဘူး။

    “ဒီလုိအျငင္းခံရတဲ့အတြက္ ကၽြန္မ ေတာ္ေတာ္ေလး စိတ္ပ်က္မိပါတယ္။ ဒီ ပေရာဂ်က္အတြက္ ၆ လေလာက္ ႀကိဳစားခဲ့ရၿပီး သူတုိ႔ကုိ အားေပးတုိက္တြန္းတာေတြ၊ မိသားစုေတြဆီက ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းတာတြ လုပ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီိလုိႀကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြ လုပ္ခဲ့ေပမယ့္ ေကာင္မေလးေတြဟာ အေမရိကန္ကုိ သြားေရာက္ခြင့္ မရခဲ့ပါဘူး။ သူတုိ႔လည္း ေတာ္ေတာ္ေလးကို စိတ္မေကာင္းျဖစ္ေနၾကပါတယ္” လုိ႔ Citadel ေဆာ့ဖ္၀ဲကုမၸဏီကုိ ထူေထာင္ထားၿပီး ဒီအမ်ိဳသမီးအဖြဲ႕ကုိ ဦးေဆာင္ေနတဲ့ ႐ုိယာ မဟ္ဘူးဘ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

    မဟ္ဘူးဘ္ဟာ အာဖဂန္မွာ နည္းပညာကုမၸဏီထူေထာင္သူ ပထမဆံုးအမ်ိဳးသမီးျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔အဖြဲ႕ဟာ အေမရိကန္ဗီဇာရဖုိ႔ ၂ ႀကိမ္တုိင္တုိင္ႀကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ ျငင္းပယ္ခံခဲ့ရတာျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္အစုိးရကေတာ့ ဘာ့ေၾကာင့္ ဗီဇာျငင္းပယ္ရလဲဆုိတာကုိ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့ျခင္း မရွိပါဘူး။

    လက္ရွိမွာ သူတုိ႔ရဲ႕စက္႐ုပ္ဟာ ၀ါရွင္တန္က ႏုိင္ငံတကာ စက္႐ုပ္ျပပြဲမွာ ၀င္ေရာက္ျပသခြင့္ရေပမယ့္ ထီထြင္တဲ့အဖြဲ႕ကေတာ့ လုိက္ပါႏုိင္ျခင္း မရွိပါဘူး။

    ဒီအမ်ိဳးသမီးငယ္ေလးေတြဟာ အာဖဂန္အေနာက္ပုိင္း လူေနထူထပ္တဲ့ ဟီရတ္ၿမိဳ႕ကျဖစ္ၿပီး စက္႐ုပ္ကုိ မတ္လကတည္းက တီထြင္ႏုိင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

    မဟ္ဘူးဘ္က ဒီအမ်ိဳးသမီးငယ္ေလးေတြဟာ အာဖဂန္ရဲ႕ အနာဂတ္သိပၸံနယ္ပယ္က ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနၿပီး အာဖဂန္အမ်ိဳးသမီးေတြ လုပ္ႏုိင္တယ္ဆုိတာကုိျပသဖုိ႔ သူတုိ႔အတြက္ အခြင့္အလမ္းသာ လုိအပ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။

    “ဒီကေလးမေလးေတြရဲ႕အနာဂတ္အတြက္ ကၽြန္မတုိ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။ သူတုိ႔ေလးေတြ ပညာဆက္သင္လုိ႔ရေအာင္နဲ႔ သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာမွာ အနာဂတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္ေအာင္ ကၽြန္မတုိ႔ ကူညီသြားမွာပါ။ အခြင့္အေရးသာ ေပးမယ္ဆုိရင္ သူတုိ႔ဟာ ေယာက်္ားေလးေတြေလာက္ကုိ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္တယ္ဆုိတာ သူတုိ႔ရဲ႕ မိသားစုေတြနဲ႔ အာဖဂန္အစုိးရအေနနဲ႔ သိထားရပါလိမ့္မယ္။ သူတုိ႔ကုိ ဒီလုိသာ ခြင့္ျပဳမယ္ဆုိရင္ ဒီကေလးမေလးေတြဟာ အာနာဂတ္ရဲ႕ အင္ဂ်င္နီယာေတြ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ျဖစ္လာမွာျဖစ္ၿပီး ဒါဟာ သူတုိ႔အတြက္ ဘယ္ေလာက္ အခြင့္အလမ္းဖန္တီးေပးလဲဆုိတဲ့အေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္”

    Ref: BBC

     

  • ကမၻာလုံး၀န္းေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္မႈ – ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၄၇)

    ကမၻာလုံး၀န္းေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္မႈ – ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၄၇)

    ဇြန္ ၃၀၊ ၂၀၁၇
    M-Media

    ရာဇာ တင္ဆက္သည္

    (အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

    – ကမၻာႀကီးက ေစာင္းေနတယ္၊ ေရြ႕ေနတယ္၊ မိမိရဲ႕ ၀င္႐ုိးမွာ လည္ပတ္ေနတဲ့ ဆူပြက္ေနတဲ့ ကမၻာႀကီးကုိ ကုန္းေျမနဲ႔ ေရျပင္ေတြက ဖံုးလႊမ္းထားတယ္ စသျဖင့္ ထင္ျမင္ယူဆခဲ့တဲ့ အခ်ိန္တစ္ခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ၿပီး ေနကုိ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုနဲ႔ လွည့္ပတ္ေနတယ္ဆုိတဲ့ အယူအဆက အဲဒီအခ်ိန္မွာ ယုတၱိကင္းတဲ့ အယူအဆမ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေလ့လာမႈေတြ၊ ဆန္းစစ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့ ေနာက္ပုိင္းက်မွသာ  ကမၻာႀကီးဟာ အလံုးႀကီးျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ လူသားေတြ အေသအခ်ာ သိရွိခဲ့ၾကၿပီး ‘ကမၻာၿဂိဳဟ္’ လုိ႔ ေခၚတြင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

    ေတာ္လမီ (ဘီစီ ၁၂၇-၁၅၁) ဟာ ဒီအေၾကာင္းေတြကုိ အေစာဆံုး ေတြးေခၚခဲ့တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ရဲ႕ ႀကီးက်ယ္တဲ့ နကၡတၱေဗဒနဲ႔ သခ်ၤာပညာရွင္တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့သူက ပံုေသရွိေနတဲ့ ၾကယ္ေတြရဲ႕ ေလာင္ဂ်ီက်ဳဟာ ႏွစ္ ၁၀၀ မွာ ၁ ဒီဂရီ၊ ႏွစ္စဥ္ ၃၆ စကၠန္႔ ေရြ႕ေနတယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ခဲ့ၿပီး သူ႕ေခတ္အခါက ကမၻာဗဟုိျပဳ စၾက၀ဠာစနစ္ဆုိတဲ့ အယူအဆကုိ ေဖာ္ထုတ္ရမွာ ဒီအခ်က္ကုိ တြက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔မွာေတာ့ ဒီေလာင္ဂ်ီက်ဳ ေရြ႕ရွားမႈကုိ the precession of the equinoxes လုိ႔ ေခၚဆုိၿပီး equatorial bulge အေပၚမွာ ေနနဲ႔ လတုိ႔ရဲ႕ ဆြဲအားေၾကာင့္ ကမၻာလည္ေနတဲ့ ၀င္႐ုိးဟာ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ယိမ္းယိုင္မႈလုိ႔ သိၾကပါတယ္။

    ကမၻာ့၀င္႐ုိး ေရြ႕လ်ားမႈေၾကာင့္ ရာသီဥတုမ်ား ေျပာင္းလဲသြားႏုိင္မႈကုိ ေဖာ္ျပထားသည့္ပံု

    ဒီ၀င္႐ုိးဟာ လည္ၿပီး မူလေနရာကုိ ျပန္ေရာက္ဖုိ႔အတြက္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၇၈၇ ႏွစ္ ၾကာျမင့္တယ္လုိ႔ ဒီေန႔ေခတ္မွာ သိရွိထားပါတယ္။ ေနနဲ႔ အနီးဆံုး၊ အေ၀းဆံုး အခ်ိန္ေတြမွာ ဒီယိမ္းယိုင္မႈက သက္ေရာက္မႈရွိၿပီး အထူးသျဖင့္ ရာသီဥတုေတြအေပၚကုိ ျဖစ္ပါတယ္။

    မြတ္စလင္ နကၡတၱပညာရွင္ေတြကေတာ့ ေတာ္လမီထက္ပုိၿပီး ကမၻာ့၀င္႐ုိး ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေရြ႕ေနမႈအတြက္ တိက်တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဘဂၢဒတ္မွာ ၁၀ ရာစုက ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ မုိဟာမက္ အလ္-ဘတၱာနီ (Muhammad al-Battani) က ၀င္႐ုိးဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၆၆ ႏွစ္မွာ ၁ ဒီဂရီ၊ တစ္ႏွစ္မွာ ၅၄.၅၅ စကၠန္႔ ေရြ႕ၿပီး မူလေနရာကုိ ျပန္ေရာက္ဖုိ႔အတြက္ ၂၃၈၄၁ ႏွစ္ ၾကာျမင့္တယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ၁၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္ အစ္ဗေန႔ ယူႏြတ္စ္ (Ibn Yunus) ကလည္း တစ္ႏွစ္ကုိ ၅၁.၄၃ စကၠန္႔နဲ႔ ႏွစ္ ၇၀ ၾကာရင္ ၀င္႐ုိးက ၁ ဒီဂရီ ေရြ႕ၿပီး တစ္ပတ္ျပည့္ဖုိ႔ဆုိရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၁၇၅ ႏွစ္ ၾကာျမင့္မယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီတြက္ခ်က္မႈေတြဟာ ဒီေန႔ေခတ္ တြက္ခ်က္ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ တစ္ႏွစ္ကုိ ၅၀.၂၇ စကၠန္႔နဲ႔ တစ္ပတ္ျပည့္ဖုိ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၇၈၇ ႏွစ္ၾကာတယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္အလက္နဲ႔ အံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ နီးစပ္ေနတာကုိ ေတြ႕ျမင္ရပါတယ္။

    ကမၻာႀကီးက ေနကုိ လည္ပတ္ေနတဲ့ျဖစ္စဥ္မွာ ကမၻာ့၀င္႐ုိးရဲ႕ တိမ္းေစာင္းမႈေၾကာင့္ ရာသီဥတုေတြ ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမၻာ့ေျမာက္ျခမ္းက ေနဘက္ကုိ ေစာင္းေနရင္ ေႏြရာသီကုိ ႀကံဳေတြ႕ရတာမ်ိဳးပါ။ မြတ္စလင္ေတြဟာ ရာသီဥတုေတြအေၾကာင္းကုိ စူးစမ္းခဲ့တာေၾကာင့္ သူတုိ႔ဟာ ကမၻာႀကီး တိမ္းေစာင္းမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာတြက္ခ်က္တာမ်ိဳးေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။

    ကမၻာ့၀င္႐ုိး ေရြ႕လ်ားမႈကုိ အနီးစပ္ဆံုး တြက္ခ်က္ျပခဲ့သည့္ ၁၀ ရာစု မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဘတၱာနီ

    ေတာ္လမီေနာက္ပုိင္း ရာစုႏွစ္ေတြအတြင္း နကၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ သခ်ၤာပညာရွင္ေတြဟာ ကမၻာ့၀င္႐ုိး တိမ္းေစာင္းမႈ အတိအက်ကုိ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ဖုိ႔ က်ားကုတ္က်ားခဲ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၀ ရာစုေႏွာင္းပုိင္းမွာေတာ့ အလ္-ခူဂ်န္ဒီ (Al-Khujandi) ဆုိတဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္တစ္ဦးဟာ အီရန္ႏုိင္ငံ တီဟီရန္ၿမိဳ႕အနီး ေရး (Rayy) ဆုိတဲ့အရပ္မွာ သုေတသနစင္တာႀကီးတစ္ခု ထူေထာင္ခဲ့ၿပီး ေနရဲ႕ meridian transits ေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။  ဒီအားထုတ္မႈေၾကာင့္ပဲ ကမၻာ့၀င္႐ုိး တိမ္းေစာင္းမႈကုိ အလ္-ခူဂ်န္ဒီတစ္ေယာက္ အနီးစပ္ဆံုး တြက္ခ်က္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

    ဒီေန႔မွာ ကမၻာရဲ႕၀င္႐ုိးဟာ ၂၃ ဒီဂရီ ၂၄ မိနစ္ ေစာင္းေနတယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိရွိထားၿပီး အလ္-ခူဂ်န္ဒီရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈကေတာ့ ၂၃ ဒီဂရီ ၃၂ မိနစ္နဲ႔ ၁၉ စကၠန္႔ျဖစ္ၿပီး ေတာ္ေတာ္ေလးကို နီးစပ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္အလက္ကုိ အသံုးခ်ၿပီး အလ္-ခူဂ်န္ဒီဟာ ကမၻာ့ အဓိကၿမိဳ႕ႀကီးေတြရဲ႕ လတၱီက်ဳ၊ ေလာင္ဂ်ီက်ဳေတြကုိ တြက္ခ်က္ ထုတ္ျပန္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

    ဒီေတြ႕ရွိခ်က္မတုိင္ခင္ ရာစုႏွစ္တစ္ခုအရင္ ၉ ရာစုက ဘုရင္ အလ္-မာမြမ္ (Al-Mamum) ဟာ မြတ္စလင္ နကၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ေတြကုိ စုစည္းၿပီး ကမၻာႀကီးရဲ႕ စက္၀န္းမ်ဥ္းကုိ တုိင္းတာေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီအုပ္စုဟာ ကမၻာကုိ တစ္ပတ္ပတ္ၿပီး တုိင္းတာကာ ကမၻာ့အက်ယ္ဟာ အာေရဗ်မုိင္ ၅၆၆၆၆ မုိင္၊ ကီလုိမီတာ ၁၁၁၈၁၂ (၆၉၄၇၇ မုိင္) ရွိတယ္လုိ႔ ေတြ႕ခဲ့ရၿပီး စက္၀န္းမ်ဥ္းကုိ တြက္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ၄၀၀၆၈.၀ ကီလုိမီတာ (၂၅၀၁၂ မုိင္) ရွိပါတယ္။ ယေန႔သိထားတဲ့ ကမၻာ့စက္၀န္းမ်ဥ္း အတိအက်ဟာ အီေကြတာတစ္ေလွ်ာက္ ၄၀၀၆၈.၀ ကီလုိမီတာ (၂၄၈၉၇ မုိင္) ျဖစ္ၿပီး၊ ေတာင္၀င္႐ုိးစြန္းကေန ေျမာက္၀င္႐ုိးစြန္း စက္၀န္းမ်ဥ္းကေတာ့ ၄၀၀၀၀.၆ ကီလုိမီတာ (၂၄၈၅၅ မုိင္) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အလ္-မာမြမ္ရဲ႕ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ေတြ တြက္ခ်က္မႈဟာ သိပ္ၿပီး ကြာဟာတာမ်ိဳး မျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။

    ၁၀ ရာစု မြတ္စလင္နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ အလ္-ခူဂ်န္ဒီ

    ၁၁ ရာစုက စြယ္စံုရပညာရွင္ အလ္-ဘီ႐ူနီ (Al-Biruni) က “ကမၻာ့စက္၀န္းမ်ဥ္းကုိ သဲကႏၱာရထဲ လမ္းေလွ်ာက္ဖုိ႔မလုိဘဲ ေဖာ္ထုတ္လုိ႔ရတဲ့ ေနာက္ထပ္နည္းတစ္နည္း ရွိပါတယ္” လုိ႔ အရႊန္းေဖာက္ခဲ့ပါတယ္။ သူက ဒီစက္၀န္းမ်ဥ္းကုိ အဆင့္ျမင္တဲ့ ‘စက္လံုးထုတုိင္း ညီမွ်ျခင္း’ (geodesic equation) နဲ႔ တုိင္းတာခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕စာအုပ္ On the Determination of Coordinates of Cities (ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား၏ ကုိၾသဒီနိတ္မ်ဥ္းမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ျခင္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္မွာ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

    သမုိင္းဆရာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ လန္ ဘရဂ္ဂရန္ (Len Berggren) က ” လူအုပ္စုႏွစ္ခု သဲကႏၱာရထဲမွာ လမ္းေလွ်ာက္ၿပီး စူးစမ္းေဖာ္ထုတ္ခဲ့ရတာကုိ တြက္ခ်က္မႈတစ္ခုနဲ႔ သာမန္ သခ်ၤာနည္းလမ္း ေပါင္းစပ္လုိက္တာေလာက္နဲ႔ လုပ္ႏုိင္တယ္ဆုိတဲ့ အလ္-ဘီ႐ူနီရဲ႕ ဉာဏ္စြမ္းကုိ ျမင္ရတာဟာ အံ့မခန္းပါပဲ” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

    အလ္-ဘီ႐ူနီရဲ႕ အဲဒီစာအုပ္မွာ ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္တုိင္းတာမႈကုိ အေသးစိတ္နဲ႔ စနစ္တက် ေလ့လာေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သူဟာ လတၱီက်ဳ၊ ေလာင္ဂ်ီက်ဳေတြကုိ တုိင္းတာခဲ့ၿပီး၊ ကမၻာ့ ဟုိဘက္အစြန္း ဒီဘက္အစြန္းနဲ႔ ကမၻာႀကီးရဲ႕ လံုး၀န္းမႈေတြကုိလည္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဘီ႐ူနီဟာ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါက ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ေရွ႕ေရာက္ခဲ့တဲ့ သိပၸံပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ဂယ္လီလီယုိ (Galileo) မတုိင္ခင္ ႏွစ္ေပါင္ ၆၀၀ အရင္ကတည္းက ကမၻာႀကီးဟာ သူ႕ရဲ႕၀င္႐ုိးေပၚမွာ လည္ပတ္ေနတယ္ဆုိတဲ့အေၾကင္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

    အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အလ္-ဘီ႐ူနီအပါအ၀င္ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးေတြက ကမၻာဟာ အလံုးႀကီး ျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ သိရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၀ ရာစု ေကာ္ဒုိဘာကေန ေပးပုိ႔တဲ့စာမွာ အစ္ဗေန႔ ဟာဇမ္ (Ibn Hazm) က “လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက လက္မခံေပမယ့္ ကမၻာႀကီးဟာ အလံုးႀကီးျဖစ္ပါတယ္… ေနဟာ ကမၻာ့ ဘယ္ေနရာကၾကည့္ၾကည့္ ေဒါင္လိုက္ျဖစ္ေနတာက သက္ေသပါပဲ” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒါက မြတ္စလင္ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ ၾကားဖူးနား၀ါေတြ၊ ဒ႑ာရီပံုျပင္ေတြထက္ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈကုိ အေျခခံၿပီး ထိပ္တန္း သုေတသေတြ ျပလုပ္ခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ ေနာက္ထပ္ ဥပမာတစ္ခုပါပဲ။

    (ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

    (ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္

  • သိပၸံပညာရဲ႕ဖခင္ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဟုိင္သမ္အေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း

    သိပၸံပညာရဲ႕ဖခင္ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဟုိင္သမ္အေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း

    ဇြန္ ၁၂၊ ၂၀၁၇
    M-Media

    – အလယ္ေခတ္မွာ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ ၀ိဇၨာ၊ ပၸံပညာရွင္ေတြ အမ်ားႀကီး ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။

    အဲဒီ ပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ ပညာရပ္တစ္ခုကုိသာ တက္ေျမာက္တာမဟုတ္ဘဲ သိပၸံနယ္ပယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္ၾကသူေတြပါ။

    အဲဒီထဲကမွ အလင္းပညာရပ္နယ္ပယ္ကုိ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲခဲ့ၿပီး သိပၸံပညာရပ္ စည္းကမ္းနည္းလမ္းေတြကုိ အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္စြယ္စံုရပညာရွင္ႀကီး အစ္ဗေန႔ အလ္-ဟုိင္သမ္ (Ibn Al-Hytham) ရဲ႕အေၾကာင္းကုိ ဒီဗီဒီယုိအတုိေလးမွာ ႐ႈစားၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။

    အလ္-ဟုိင္သမ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အျပည့္အစံုကုိေတာ့ ဒီေနရာမွာ သြားေရာက္ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါတယ္။

     

  • Google က ဂုဏ္ျပဳတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ဗိသုကာပညာရွင္ ဇာဟာ ဟာဒစ္ဆုိတာ ဘယ္သူလဲ

    Google က ဂုဏ္ျပဳတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ဗိသုကာပညာရွင္ ဇာဟာ ဟာဒစ္ဆုိတာ ဘယ္သူလဲ

    ေမ ၃၁၊ ၂၀၁၇
    M-Media

    ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ေမလ ၃၁ ရက္ေန႔ Google ၏ Home page တြင္ ဇာဟာ ဟာဒစ္အား ဂုဏ္ျပဳေဖာ္ျပထားသည့္ doodle

    – အီရတ္ဖြား ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံသူ ဇာဟာ ဟာဒစ္ဟာ ဗိသုကာေလာကရဲ႕ အျမင့္ဆံုး ဂုဏ္ျပဳဆု Pritzker Architecture Prize ကုိ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ရဲ႕ ဒီေန႔မွာ ရရွိခဲ့ၿပီး ဒီဆုကုိ ရရွိတဲ့ ပထမဆံုးအမ်ိဳးသမီး ဗိသုကာပညာရွင္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

    သူမဟာ ၿဗိတိန္ရဲ႕ အႀကီးက်ယ္ဆံုး ဗိသုကာဂုဏ္ျပဳဆု Stirling Prize ကုိလည္း ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာေတာ့ Royal Institute of British Architects က ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ Royal Gold Medal ဆုတံဆိပ္ကုိ ရရွိတဲ့ ပထဆံုး အမ်ိဳးသမီးလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

    ကမၻာႀကီးရဲ႕ အာ႐ံုစုိက္မႈကုိ ရရွိခဲ့ၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ရဲ႕ လုပ္ႏုိင္စြမ္း ကန္႔သတ္ခ်က္ကုိ ေဖာက္ထြက္ျပခဲ့တဲ့ ဟာဒစ္ကုိ ဒီေန႔မွာ Google က သူတုိ႔ရဲ႕ Home Page မွာ ဂုဏ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

    အေစာပုိင္းဘ၀

    ဇာဟာ ဟာဒစ္ဟာ ဟာရွီမုိက္မင္းဆက္အုပ္စုိးတဲ့ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ေတြမွာ ဘဂၢဒတ္က ထင္ရွားတဲ့ မိသားစုကေန ေမြးဖြားလာခဲ့သူပါ။

    ဗုိလ္ခ်ဳပ္ အဘ္ဒူလ္ ကရင္မ္ ကာစင္မ္ ဦးေဆာင္တဲ့ စစ္အာဏာသိမ္းအစုိးရေအာက္မွာ ႀကီးျပင္းလာခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ သခ်ၤာအထူးျပဳနဲ႔ ေကာလိပ္ဆက္တက္ဖုိ႔အတြက္ ေဘရြတ္ကုိ ေျပာင္းေရႊ႕သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကေနတစ္ဆင့္ ဟာဒစ္ဟာ လန္ဒန္ကုိသြားၿပီး ဗိသုကာပညာကုိ ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့ပါတယ္။

    “ဟာဒစ္ဟာ အမိေျမက လွပေကာင္းမြန္တဲ့ အရာတုိင္းကုိ ယူေဆာင္သြားခဲ့ၿပီး သူမ ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ ကမၻာ့ေနရာတုိင္းမွာ သူမရဲ႕ အမွတ္သညာကုိ ေရးထုိးခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ဟာမစ္ ဒါဘာရွီက ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

    ၁၉၇၉ ခုႏွစ္မွာ ဟာဒစ္ဟာ လန္ဒန္မွာ Zaha Hadid Architects လုိ႔ေခၚတဲ့ ဗိသုကာ လုပ္ငန္းတစ္ခုကို တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြသာ ႀကီးစုိးတဲ့ ဒီနယ္ပယ္မွာ ၀င္တုိးရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ ျဖစ္ေပမယ့္ သူမရဲ႕ စိတ္ဆႏၵက ဗိသာကာပညာရပ္မွာ ကန္႔သတ္ထားမႈေတြကို ေဖာက္ထြက္ဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။

    “အမ်ိဳးသမီး ဗိသုကာပညာရွင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကုိ ကၽြန္မဘယ္ေတာ့မွ ေရွ႕တန္းမတင္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ဟာ သာမန္အေျခအေနကေန ေဖာက္ထြက္ႏုိင္တယ္ဆုိတာ ဒီအခ်က္က လူငယ္ေတြကုိ သိေစခဲ့ရင္လည္း ကၽြန္မ ဘာမွ မျဖစ္ပါဘူး” လုိ႔ ဟာဒစ္က Icon မဂၢဇင္းနဲ႔ အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုမွာ ေျပာ
    ၾကား ခဲ့ဖူးပါတယ္။

    သူမဟာ သဘာ၀ျမင္ကြင္းက ပံုစံေတြအတုိင္း အေဆာက္အဦးေတြကို ပံုေဖာ္ကာ ေခတ္သစ္ ဗိသုကာနယ္ပယ္ကုိ ဆန္းသစ္ေစခဲ့သလုိ၊ neofuturistic ဒီဇုိင္းေတြေၾကာင့္လည္း နာမည္ေက်ာ္ပါတယ္။

    ဂ်ာမနီက Vitra Fire Station မီးသတ္ဌာန အေဆာက္အဦးကုိ ပံုေဖာ္ထားတဲ့ ေထာင့္ခ်ိဳးေတြ၊ လုိင္းေတြဟာ အနီးအနားမွာေတြ႕ရတဲ့ စပ်စ္ခင္းေတြကေန ပံုစံယူထားတာျဖစ္ၿပီး၊ လန္ဒန္က Aquatic Centre အေဆာက္အဦးကေတာ့ ေရလႈိင္းပံုစံကုိ အတုယူ ဒီဇုိင္းဆြဲထားတာျဖစ္ပါတယ္။

    “ဗိသုကာနယ္ပယ္မွာေတာ့ သူမဟာ တကယ့္ကုိ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပတစ္ဦးပါ။ သူမဟာ Pritzker Architecture Prize ဆုရဲ႕ အျမင့္ဆံုးဂုဏ္သိကၡာလည္း ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ဆုခ်ီးျမႇင့္ေရးအဖြဲ႕က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

    ဟာဒစ္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ၿပီး သူ ဒီဇုိင္းဆြဲေပးခဲ့တဲ့ အေဆာက္အဦးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက လတ္စမသတ္ေသးပါဘူး။

    ၂၀၂၂ ခုႏွစ္ ကာတာႏုိင္ငံမွာ က်င္းပျပဳလုပ္မယ့္ ကမၻာဖလားပြဲအတြက္ Al Wakrah ေဘာလံုးကြင္းကုိလည္း ဟာဒစ္က ဒီဇုိင္းဆြဲေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

    ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အေဆာက္ဦးေတြကေတာ့ ဇာဟာ ဟာဒစ္ ဒီဇုိင္းဆြဲေပးခဲ့တဲ့ နာမည္ေက်ာ္ အေဆာက္အဦးေတြျဖစ္ပါတယ္။

    လန္ဒန္မွ Aquatics Centre စင္တာ
    အဇာဘုိင္ဂ်န္ၿမိဳ႕ေတာ္ ဘာကူမွ Heydar Aliyev Center
    အဇာဘုိင္ဂ်န္ၿမိဳ႕ေတာ္ ဘာကူမွ Heydar Aliyev Centre
    တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွ Guangzhou Opera House
    တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ ေဘဂ်င္းမွ Galaxy Soho အေဆာက္အဦး
    ကာတာႏုိင္ငံမွ Al Wakrah ေဘာလံုးကြင္း

    Ref: Aljazeera

  • မုိဟာမက္ ရစ္ဒ္၀မ္ (သုိ႔) စင္ကာပူဂုဏ္ေဆာင္ မြတ္စလင္အားကစားသမားတစ္ဦး

    မုိဟာမက္ ရစ္ဒ္၀မ္ (သုိ႔) စင္ကာပူဂုဏ္ေဆာင္ မြတ္စလင္အားကစားသမားတစ္ဦး

    ေမ ၃၀၊ ၂၀၁၇
    M-Media

    – ‘ေရြးခ်ယ္ခံရသူ’ လုိ႔ ခ်စ္စႏုိးနာမည္ရေနတဲ့ စင္ကာပူလက္ေ၀ွ႔သမား မုိဟာမက္ ရစ္ဒ္၀မ္ဟာ ကမၻာ့အဆင့္ ခ်န္ပီယံဘြဲ႕ကုိ ရရွိတဲ့ စင္ကာပူႏုိင္ငံရဲ႕ ပထမဆံုး ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ လက္ေ၀ွ႕သမား ျဖစ္ပါတယ္။

    အသက္ ၂၉ ႏွစ္အရြယ္ ရစ္ဒ္၀မ္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့တစ္ပတ္မွာ WBA ရဲ႕ ပန္အာဖရိက ခ်န္ပီယံ တန္ဇန္းနီးယားက ဖဒ္ဟီလီ မာဂ်ီဟာကုိ ၄ ခ်ီမွာ အလဲထုိး အႏုိင္ရၿပီး UBO ရဲ႕ ဆူပါဖယ္သာ၀ိတ္တန္း ခ်န္ပီယံ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။

    “အခုအခ်ိန္မွာ စိတ္ထဲမွာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ခံစားေနရတယ္ဗ်။ ဒါေပမယ့္ အေရးပါဆံုးက ပရိတ္သတ္ေတြ၊ စင္ကာပူျပည္သူေတြ ဂုဏ္ယူရေအာင္ လုပ္ေပးႏုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္တာပါ။ သိပ္ကုိ ထူျခားတဲ့ ခံစားမႈပါပဲ။ သူတုိ႔ကုိ ဒီလုိေအာင္ပြဲ ေပးႏုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ကၽြန္တာ္ အရမ္းဂုဏ္ယူပါတယ္” လုိ႔ ရစ္ဒ္၀မ္က ပြဲအၿပီးမွာ ေျပာၾ
    ကားခဲ့ပါတယ္။

    ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ လက္ေ၀ွ႔သမားဘ၀မွာ ၇ ပြဲကစား ႐ံႈးပြဲမရွိေသးတဲ့ ရစ္ဒ္၀မ္တစ္ယာက္ ပြဲ ၂၀ ႏုိင္၊ ၈ ပြဲ႐ံႈး၊ ၄ ပြဲ သေရက်ထားတဲ့ အသက္ ၂၃ ႏွစ္အရြယ္ မာဂ်ီဟာကုိ ရင္ဆုိင္ရာမွာ လြယ္ကူခဲ့တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

    “အစီအစဥ္က သူ႕ကုိ တစ္ခ်ီၿပီးတစ္ခ်ီ ေမာေအာင္လုပ္ဖုိ႔ပါ။ သူ ျမန္တယ္ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ့္အသင္းက သိတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က သူ႕ရဲ႕ ခႏၶာကုိယ္ကုိ ပစ္မွတ္ထားဖုိ႔ လွ်ပ္တပ်က္ လက္သီးေတြ ပစ္သြင္းဖုိ႔၊ သူ႕ကုိ ဟန္ခ်က္ပ်က္ေအာင္လုပ္ဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆင္ေျပခဲ့ပါတယ္။ စတုတၳအခ်ီမွာ သူဟာ အမွားတစ္ခု လုပ္ခဲ့ၿပီး အဲဒါကေတာ့ ေနာက္ဆံုး ၁၀ စကၠန္႔မွာ အားမထည့္ေတာ့တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္က ဒါကို အသံုးခ်ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ရစ္ဒ္၀မ္က ဆုိပါတယ္။

    ေနာက္ၿပီး အစီအစဥ္အတုိင္း သြားမယ္ဆုိရင္ ေနာက္ဆံုးမွာ အလဲထုိးႏုိင္မယ္ဆုိတာ အသင္းက သိေနေၾကာင္းလည္း သူက ထည့္သြင္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

    ျပည္သူေတြရဲ႕ အားေပးမႈကလည္း သူ႕ကုိ ယံုၾကည္မႈ ပုိရွိလာေစေၾကာင္း ရစ္ဒ္၀မ္က ဖြင့္ဟခဲ့ပါတယ္။

    “ပရိတ္သတ္က ေတာ္ေတာ္ေလး အံ့ၾသစရာေကာင္းပါတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ကြန္ပ်ဴဂိမ္းကစားေနသလုိပဲ ‘ေနာက္ထပ္တစ္ခ်က္ေလာက္’ ဆုိၿပီး အဆက္မျပတ္ ေအာ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါက ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ အစီအစဥ္အတုိင္း ေရွ႕ဆက္ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ အြန္းအားျဖစ္ေစခဲ့ၿပီး ၿပိဳင္ဘက္အေပၚ ႏုိင္လုိစိတ္ေတြ၊ ဖိအားေတြ ပုိေပးဖုိ႔လည္း
    အကူအညီ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ပရိတ္သတ္ေတြရဲ႕ အားေပးမႈက ၿပိဳင္ပြဲတစ္ေလွ်ာက္လံုး ကၽြန္ေတာ့္ကုိ အားျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္”

    ရစ္ဒ္၀မ္ဟာ ဆီးဂိမ္းမွာ ေၾကးတံဆိပ္ ၃ ခု ရရွိထားသူျဖစ္ၿပီး အခု WBO ဆူပါဖယ္သာ၀ိတ္ ခါးပတ္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၇ ပတ္အတြင္း ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ ရရွိတဲ့ ကမၻာ့အဆင့္ ေအာင္ပြဲျဖစ္ပါတယ္။

    ၿပီးခဲ့တဲ့တစ္ပတ္က ရစ္ဒ္၀မ္ဟာ အင္ဒုိနီးရွားက ၀ါလ္ဒုိ ဆာဘူကုိ အႏုိင္ယူၿပီး WBA ရဲ႕ အာရွ ဆူပါဖယ္သာ၀ိတ္ ခ်န္ပီယံဘြဲ႕ကုိ ဆြတ္ခူးခဲ့ပါတယ္။

    “အခု ကၽြန္ေတာ္ ခဏနားမယ္။ ပလာတာနည္းနည္း စားမယ္။ ေနာက္ထပ္ဘာလုပ္ရမလဲဆုိတာ ကၽြန္ေတာ့္မန္ေနဂ်ာ၊ နည္းျပနဲ႔ ေဆြးေႏြးမယ္။ အေရွ႕မွာ ပြဲၿပီးပြဲေကာင္းေတြ၊ ေအာင္ျမင္မႈေတြ ထပ္ရွိေနမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္” လုိ႔ ရစ္ဒ္ ၀မ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

    ရစ္ဒ္၀မ္ဟာ လက္ေ၀ွ႕ေလာကကေန အနားယူမယ္ဆုိတဲ့ အေတြးမ်ိဳးလည္း ၀င္ခဲ့ၿပီး ဒီေလာကမွာ ဆက္လက္ရပ္တည္ႏုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္မိတယ္လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။

    “အားကစားေလာကမွာ ဆက္ရွိေနတဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ္ ေတာ္ေတာ္ေလး ေပ်ာ္ရႊင္ပါတယ္။ (အရင္က) လက္ေ၀ွ႔ဆက္ထုိးရမလား၊ နားရမလားဆုိတဲ့ အေတြးေတြနဲ႔ ေန႔တုိင္း လံုးပမ္းရဖူးပါတယ္။ လူတုိင္းရဲ႕ အားေပးမႈ၊ PSB Academy ရဲ႕ စပြန္ဆာေပးမႈ၊ အဖြဲ႕သားေတြရဲ႕ ကူညီမႈနဲ႔ ႀကီးက်ယ္တဲ့ ခရီးတစ္ခုကုိ ေလွ်ာက္လွမ္းႏုိင္ခဲ့ၿပီး ေအာင္ျမင္မႈေတြ ထပ္ရမယ္လုိ႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္”

    Ref : CNA