စန္းဦးေအာင္
အိႏၵိယလူမ်ိဳး မ်ားဟာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း(၂၀၀၀)ေက်ာ္ကပင္ ၿမန္မာ့ေၿမေပၚ စတင္အေၿခခ် ခဲ့ၾကၿပီး ၿမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားကို အားၿဖည့္ လႊမ္းမိုးခဲ့ႏိုင္ၾကပါသည္။
(စာညႊန္း (၁) ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ တ႐ုတ္ အိႏၵိယႏိုင္ငံၾကား အေ၀းေျပး လမ္းမႀကီးျဖစ္သည္။ “ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ” စာမ်က္ႏွာ (၄၂)၊ ပါေမာကၡဦးသန္းထြန္း M.A.B.L, D. LIT, Ph.D
စာညႊန္း (၂) ေရွးေဟာင္းပ်ဴမ်ား – စာမ်က္ႏွာ (၃ ႏွင့္ ၄)၊ ပါေမာကၡဦးသန္းထြန္း)
ကမၻာေပၚ၌ တ႐ုတ္ၿပည္ႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတို႔သည္ ေ႐ွးအက်ဆံုးေသာ လူမႈအဖြဲ႔အစည္း ႏွစ္ခုၿဖစ္ခဲ့ၿပီး ၎ႏွစ္ႏိုင္ငံကို ဟိမ၀ႏာၱေတာင္တန္းၾကီးက ကာဆီးထားသၿဖင့္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကူးလူးဆက္ဆံေရးမွာ တိုက္႐ိုက္ၿပဳလုပ္ရန္ ခက္ခဲလွပါသည္။
သို႔ေသာ္ ပထ၀ီသေဘာအရ အိႏၵိယတိုက္ၾကီးမွာ အေနာက္ေတာင္မွ အေ႐ွ႕ေၿမာက္သို႔ ေ႐ြ႕လ်ားၿပီး ၿမန္မာနယ္စပ္၌ တိုက္မိေသာ ေၾကာင့္ တြန္႔ေခါက္ေတာင္မ်ား ၿဖစ္ေပၚလာၿပီး ဟိမ၀ႏာၱေတာင္တန္းၾကီးမွာ အေ႐ွ႕အေနာက္ ႐ွိေသာ္လည္း ၎ေတာင္တန္းၾကီးမ်ား၏ အေ႐ွ႕ဘက္ဆံုး တိဘက္ကုန္းၿပင္ၿမင့္ မွစ၍ တြန္႔ေခါက္ေတာင္မ်ားမွာ ၿမန္မာၿပည္ကိုျဖတ္၍ ေျမာက္မွေတာင္ သြယ္တန္းလ်က္႐ွိပါသည္။
Rivers flowing from China into Burma through the valleys ထို႔ေၾကာင့္ တ႐ုတ္ႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားတို႔ ကူးလူးဆက္ဆံရန္ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေနေသာ ဟိမ၀ႏာၱေတာင္မွာ ျမန္မာျပည္ထဲသို႔ ေကြး၀င္ၿပီး နိမ့္ဆင္းသြားသျဖင့္ တိဘက္ႏွင့္ ယူနန္မွ ေ႐ွးဦးလူမ်ားမွာ ေတာင္ၾကားလမ္း၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားအလိုက္ လြယ္ကူစြာ ျမန္မာျပည္ထဲသို႔ ဆင္းသက္လာႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။
တဖန္ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားလမ္း၊ အမ္းႏွင့္ေတာင္ကုတ္ေတာင္ၾကားလမ္း မ်ားမွတဆင့္ တ႐ုတ္-အိႏၵိယ ေ႐ႊလမ္း-ေငြလမ္း ေဖာက္လုပ္ခဲ့ၾကျပီး ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အိႏၵိယႏွင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတို႔ကို ဆက္သြယ္ေပးထားေသာ သဘာ၀ အေ၀းေျပးလမ္းမၾကီး အျဖစ္သို႔ ေရာက္႐ွိလာခဲ့ရပါသည္။
(စာညႊန္း-1 “ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ” စာမ်က္ႏွာ (၄၂)၊ ပါေမာကၡဦးသန္းထြန္း)
2. Sri Ksetra was an important entrepôt between China and India. By Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma . New York and London: Cambridge University Press.
ထို႔ေၾကာင့္ အိႏၵိယႏွင့္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွ ခရီးသြားမ်ား၊ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ား၊ ကုန္သည္ပြဲစားမ်ား၊ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာ ေ႐ြ႕ေျပာင္းေနထိုင္သည့္ သူမ်ားမွာ ျမန္မာျပည္အတြင္း၌ တစစ အေျခခံ ေနထိုင္လာခဲ့ၾကပါသည္။
ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ား (စာညႊန္း ေရွးေဟာင္းပ်ဴမ်ား – စာမ်က္ႏွာ (၃ ႏွင့္ ၄)၊ ပါေမာကၡဦးသန္းထြန္း)
ျမန္မာ(ဗမာ) လူမ်ဳိးတို႔မွာ ပ်ဴ၊ ကမ္းရံ၊ သက္ လူမ်ိဳးတို႔ေပါင္းစပ္၍ ျဖစ္ေပၚလာၿပီး ပ်ဴတို႔မွာ အင္အားအေကာင္းဆံုးႏွင့္ အဓိက အက်ဆံုး လူမ်ိဳးျဖစ္သည္။
ပ်ဴမ်ားသည္ပင္ အေျခခံလူမ်ိဳး(၃)စုမွ ေပါင္းစပ္ျဖစ္ေပၚျခင္း ျဖစ္၏။
(၁) ေ႐ွးဦးလူသားအေျခခံ ပ်ဴမ်ားမွာ – ေက်ာက္ေခတ္၊ ေၾကးေခတ္ ႏွင့္ သံေခတ္မွ စ၍ အစဥ္အဆက္ ျမန္မာျပည္တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ား။
(၂) အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်လာေသာ ပ်ဴမ်ား၊ သူတို႔က ဟိႏၵဴႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ သာမက ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဓေလ့ပါသယ္ေဆာင္လာသူမ်ား ျဖစ္သည္။
(၃) ေျမာက္ဘက္မွဆင္းလာေသာ တိဘက္ ျမန္မာအႏြယ္၀င္ပ်ဴမ်ား။
ပ်ဴမ်ားအေျခခ်ျခင္း
ပ်ဴမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း၌ ဘီစီ(၁၀၀)ခန္႔ သို႔မဟုတ္ ၎အလ်င္ကပင္ အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ဟန္လင္း ကြတ္ခိုင္၊ သံလြင္ျမစ္ကမ္း၊ အေ႐ွ႕ဘက္က
(စာညႊန္း- ပါေမာကၡဦးသန္းထြန္း ျမန္မာရာဇ၀င္႐ုပ္ျပစာအုပ္)
ပ်ဴတို႔သည္ သေရေခတၱရာ (ျပည္)၌ ေအဒီ ၄-၈ ရာစု၊ မိုင္းေမာ္ ဗိတၱႏိုး (အမွန္က ဗစ္႐ွႏူးေခၚ ဟိႏၵဴ ဘုရားအမည္) (ခမာမ်ားက ေအဒီ ၂၁၀-၂၂၅သိမ္)၊ ေတာင္တြင္းၾကီး ေအဒီ ၁-၄ ရာစု၊ ဟန္လင္း (၀က္လက္) ေအဒီ ၁-၄ ရာစု၊ ဟန္လင္းၾကီး တေကာင္း (သပိတ္က်င္း)၊ waddi (ႏြားထိုးၾကီး)၊ မိုင္းေမာ္၊ ျမစ္သား၊ ဘိႏၷက (ေပ်ာ္ဘြယ္)ႏွင့္ ဘီးလင္း (မြန္ျပည္နယ္) တို႔၌ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။
အိႏၵိယ ဂြပၸတား (Gupta) မူကြဲ ပ်ဴစာ
ပ်ဴေက်ာက္စာမ်ားကို ပါဠိႏွင့္ ဂြပၸတား မူကြဲ ပ်ဴစာမ်ားျဖင့္ ေရးသားထားပါသည္။ ပ်ဴမ်ားအေၾကာင္းကို တ႐ုတ္ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္သည္မ်ား၏ ေၾကျငာခ်က္ဟူ၍ တ႐ုတ္ရာဇ၀င္မ်ား၌ ေရးသားမွတ္တမ္း တင္ထားပါသည္။
ဗိႆနိဳးBrikthano (ဗစ္ရွႏူး)
ခမာမ်ားက ေအဒီ ၂၁၀-၂၂၅တြင္ ပ်က္စီးၿပီး မြန္မ်ား၀င္လာၿပီး ပန္ထြာႏွင့္ ရာမညၿမိဳ႕ အျဖစ္ ထူေထာင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာ ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ဗုဒၶ႐ုပ္တုေတာ္မ်ားႏွင့္ ဂြပၸတား (အိႏၵိယ)ဟန္ ဟိႏၵဴဘုရား႐ုပ္တု မ်ဳိးစံုကို ေတြ႔ရွိရသည္။
ပ်ဴဘုရင္မ်ားကို မဟာရာဂ်ာမ်ားဟုေခၚျခင္း
တ႐ုတ္ရာဇ၀င္မွတ္တမ္းမ်ား၌ ပ်ဴမ်ားကို “P’ aio” ပအိုဟု မွတ္တမ္းတင္ထားပါသည္။ သို႔ေသာ္ ပ်ဴတို႔ကမူ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ Tricul တီက်ဴးဟု သမုတ္ပါသည္။ တ႐ုတ္ရာဇ၀င္၌ နန္ခ်ဳိရွမ္းတ႐ုတ္မ်ားႏွင့္ တိဘက္ ပူးေပါင္း၍ တ႐ုတ္ကို တိုက္ခိုက္ျခင္း မွတ္တမ္းမ်ား ေတြ႔ရပါသည္။ နန္ခ်ဳိရွမ္းတ႐ုတ္ဘုရင္ Ko-lo-fan ကိုလိုဖင္၏ ပ်ဴမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ေသာ မွတ္တမ္းမ်ားလည္း ေတြ႔ရပါသည္။ ပ်ဴဘုရင္မ်ားကို မဟာရာဂ်ာမ်ား၊ မွဴးမတ္ခ်ဳပ္မ်ားကို MAHSINAS မဟာဒီနားဟု မွတ္တမ္းတင္ထားပါသည္။
ပ်ဴဘုရင္မ်ား VISNU (ဗစ္ရွႏူး)ဘြဲ႕ ကို အိႏိၵယ ဂြပၸတား (Gupta) ဓေလ့အရ ယူျခင္း
ေတာင္ပိုင္း အိႏၵိယ အကၡရာသံုး၍ မွတ္တ
(စာညႊန္း Burma, D.G.E.HALL MA D.LIT, F.R.HIST. Professor Emeritus of the University of London and Former Professor of History, Rangoon, Burma 3rd. Eddition 1960 Page 8.)
ထိုေက်ာက္စာမ်ား၌ ဗစ္ရာမေနာက္မွ ဗစ္ရွႏူး (ဟိႏၵဴဘုရား) အမည္မ်ားကို တြဲဖက္ ေဖာ္ျပေလ့ ရွိၾကသည္။
ဗစ္ရွႏူး (ဟိႏၵဴနတ္ဘုရား)က ဂ႐ုဒါ (GARUDA) ေခၚ ဂဠဳန္ငွက္ေပၚ၌ မတ္တပ္ရပ္ေနၿပီး လက္ရွမီး (LAKSHMI ဟိႏၵဴနတ္ဘုရားမ) က ၾကာပန္းေပၚ၌ ရပ္ေနေသာ ႐ုပ္တုမ်ားႏွင့္ ဘရာမာ (BRAHMA ဟိႏၵဴနတ္ဘုရား)၊ ရွီဗာ (SIVA)ႏွင့္ ဗစ္ရွႏူး ပလႅင္မ်ား ကို ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ပ်ဴတူးေဖၚရာ၌ ေတြ႔ရွိခဲ့ပါသည္။
ထို႔ျပင္ ဗာမင္ (VAMAN)ဘုရင္မင္းဆက္ ရွိခဲ့ၿပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံ ပလာဗာ (PALAVA)မင္းဆက္၏ လႊမ္းမိုးမႈ မကင္းေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါသည္။
(စာညႊန္း Elizabeth Moore, Myanmar Historical Research Journal (2004))
ပန္ထြာရွိ အိႏၵိယ (DRAVIDIAN) ျဒာဗီဒီယန္ႏြယ္မ်ား
တ႐ုတ္ရာဇ၀င္ ခ်န္ယိစိန္၌ မုတၱမပင္လယ္ကမ္းေျခ မြန္ဌာေန၌ ျဒာဗီဒီယန္ အိႏၵိယႏြယ္ဖြားမ်ား အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္း ပါရွိသည္။
၎တို႔သည္ ဗိႆႏိုးကို ၀င္ေရာက္လႊမ္းမိုးၿပီး ပန္ထြာအျဖစ္ အမည္ေျပာင္း တြင္ေစခဲ့သည္။ ထိုမွတဖန္ ရာမညပူရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။
(စာညႊန္း D G E HALL “BURMA”)
တေကာင္းမွာ ဒြတၱေဘာင္၏ မိဘတို႔ ပါ၀င္ေသာ ဒ႑ာရီပံုျပင္၌ ယွက္ႏြယ္ေနသည့္ ဗိႆႏိုး ဘုရင္မႀကီးႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈမွာ အေထာက္အထား မခိုင္လံုလွေပ။ သို႔ေသာ္ သေရေခတၱရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ မင္းမ်ားႏွင့္မူ ဆက္ႏြယ္ေန၏။ အဓိကအားျဖင့္ ဟိႏၵဴဘုရင္မ်ား၏ အ႐ိုက္အရာ ဆက္ႏြယ္မႈ၊ ဗုဒၶဘာသာ ဂိုဏ္းကြဲမ်ား လႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ ဒ႑ာရီဆန္ေသာ အျဖစ္မ်ား ေရာေမႊထားေသာ သမိုင္းေၾကာင္း ျဖစ္ေနသည္။
ORISSA (အိုရီဆာ)
အိုရီဆာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အိႏၵိယ နယ္ခ်ဲ႕မ်ားက ျမန္မာျပည္ေတာင္ပိုင္းကို ၀င္ေရာက္ၿပီး ဘီစီ(၅၀၀)ကပင္ ဘုရားမ်ား တည္ထားေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ား ရွိ၏။
(HGE HALL HISTORY OF SOUTH EAST ASIA)
သာမလ ႏွင့္ ၀ိမလ
သာမလ (Indian Thalma သာလမာ) ၀ိမလ (အိႏၵိယ Vimala ဗိမလ)မင္းသားညီေနာင္က ပဲခူးၿမိဳ႕ကို ေအဒီ ၅၇၃က တည္ခဲ့သည္။ တပင္ေရႊထီးက ေအဒီ ၁၅၃၉၌ သိမ္းယူခဲ့သည္။
(U Pe Maung Tin HG LUCE Glam Palace Chawle of King of Binm)
အႏၵယာ မင္းဆက္ (ANDRA DYNASTY)
အိႏၵိယအလယ္ပိုင္းမွ ဟိႏၵဴ အႏၵယာ နယ္ခ်ဲ႕ကိုလိုနီမ်ားက ဘီစီ (၁၈၀)ခန္႔က ျမန္မာျပည္ကို ထိုးေဖာက္ အေျခခ်၍ ဟံသာ၀တီ (မြန္ၿမိဳ႕)ႏွင့္ သံလ်င္ၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
(HGE HALL HISTORY OF SOUTH EAST ASIA)
အဘိရာဇာ (သို႔မဟုတ္) အဘိရာဂ်ာ
ဗမာအစ တေကာင္းကဟု အခ်ဳိ႕က ဆိုၾကသည္။ အဘိရာဂ်ာမွာ သာကီ၀င္ မင္းမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ကပိလ၀တ္ (KAPILAYATTHU-INDIA) မွ ပန္ခ်လာမင္း (PANCHALA-INDIA) (ဇာတိ VITATUPA) ကို စစ္႐ႈံး၍ ေျပးလာျခင္းျဖစ္သည္။
အဘိရာဂ်ာသည္ ထိုအိႏၵိယအလယ္ပိုင္းမွေျပးလာၿပီး SANGASSARATTHA သို႔ SANGASSANAGARA ယခုအေခၚ တေကာင္း၌ တိုင္းျပည္ထူေထာင္၍ မင္းလုပ္၏။
(အညႊန္း U Pe Maung Tin and GH Luce မွန္နန္းရာဇ၀င္ (စာမ်က္ႏွာ ၂ )
Prince Abhiyaza was lord of the Kapilavastu (ကပိလဝတ်) region of Kosala—the very birthplace of the historical Buddha three centuries later.Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.1925: 307–309.
ကံရာဇာႀကီး ရခိုင္မင္းျဖစ္ျခင္း
(Pe Maung Tin GH Luce မွန္နန္းရာဇ၀င္ စာမ်က္ႏွာ ၂)
အဘိရာဂ်ာကြယ္လြန္ၿပီး ကံရာဂ်ာငယ္ နန္းတက္၍ သားႀကီး ကံရာဇာႀကီးသည္ ဧရာ၀တီျမစ္အတိုင္း စုန္ဆင္းရာ သာလာ၀တီျမစ္အတိုင္း ဆန္ဆက္၍ ကုလားေတာင္သို႔ ေရာက္႐ွိၿပီး RAJAGAHA အျဖစ္ ေ႐ွးေဟာင္း အာရကန္ (ရခိုင္)ကို အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္ပါသည္။
ကံရာဇာႀကီး၏သား MUDUCITTA မုဒုက်စ္တ
ကံရာဇာႀကီး၏သား Muducitta သားသည္ မင္းျဖစ္လာသည္။ သူသည္ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းၿမိဳ႕ကိုတည္ခဲ့ၿပီး ဒည၀တီကို စစ္ႏိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
(အထက္ပါ မွန္နန္းရာဇ၀င္ P-2 Line 22)
ဘိနၶက ရာဂ်ာ BHINNAKA RAJA
ေျမာက္ဘက္မွ က်ဴးေက်ာ္လာေသာတ႐ုတ္တို႔က တိုက္ခိုက္၍ တေကာင္းၿမိဳ႕ကို ဖ်က္စီးသည္။ တေကာင္းမင္း ဘိနၶကရာဂ်ာ ေျပးဆင္းၿပီးေနာက္ ကြယ္လြန္၍ ေနာက္လိုက္မ်ား သံုးစုကြဲသြားသည္။
၄င္းတို႔မွ တစ္စုသည္ အေ႐ွ႕ဘက္၌ ႐ွမ္း (၁၉) ျပည္ တည္ေထာင္သည္။ (မွန္နန္း P-3 Line 4-7)
အဘိရာဂ်ာ၏ေျမး (မုဒုက်စ္တ)
တေကာင္းမွေျပးလာေသာ အျခားတစ္စုမွာ ဧရာ၀တီျမစ္အတိုင္းဆင္းလာၿပီး Muducitta ႏွင့္ ၄င္း အိႏၵိယ သာကီ၀င္မင္းသမီး (ပ်ဴ ကမ္းယံ သက္ အုပ္စု ေခါင္းေဆာင္) တို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းမိသြားသည္။ (မွန္နန္း P-2,3,6 မွ)
နာဂစိန္ (အိႏၵိယသာကီ၀င္ မင္းသမီး)
တေကာင္းေျပး တတိယအုပ္စုသည္ မာလီ (MALI)၌ သာကီ၀င္မ်ဳိး ဘုရင္မ နာဂစိန္ေအာက္ ခို၀င္ၾကသည္။ နာဂစိန္မွာ သာကီ၀င္ အိႏၵိယမင္း DHAJA RAJA၏ မိဘုရားျဖစ္ၿပီး စစ္႐ံႈး၍ ျမန္မာျပည္ဘက္ ခိုလံႈလာသူ ျဖစ္သည္။ လမ္း၌ သင္းတြဲ ‘THINTWE’ ၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ၿပီး ပုဂံအထက္ပုိင္းကို ထူေထာင္သည္။ (မွန္နန္း P 3, 4 8 3 0)
DAHNAVATA ကပ်ဴဘုရင္မ သံဘူလကို ဖမ္းသည္။ သို႔ေသာ္ နန္းခမ္း (NANKHAM- CHINA) ပ်ဴဘုရင္မက သံတြဲ- ေတာင္တန္း (၇)သြယ္ေန ကမ္းယံမ်ားကို ႏွင္ထုတ္ခဲ့သည္။ (မွန္နန္း P 6, 12 . 613)
ဒြတၱေဘာင္
သာကီ၀င္ အဘိရာဂ်ာ၏ အဆက္ ဒြတၱေဘာင္က သေရေခတၱရာကို ဘီစီ (၄၃၄)၌ ထူေထာင္သည္။ (မွန္နန္း P 7, 9, 13, 21, 23, 83, 88, 86 and 94)
2. Aung-Thwin, Michael (1996). “Kingdom of Bagan”. In Gillian Cribbs. Myanmar Land of the Spirits. Guernsey: Co & Bear Productions. ISBN 0952766507.)
မြန္တလိုင္း
အညႊန္း
(1) Mashe Yega, Muslims of Burma
(2) HGE Hall History of South East Asia
(3) “BURMA” DGE Hall Professor, University of Landon and Rangoon.
ေတာင္ပိုင္း အိႏၵိယႏိုင္ငံ မဒရပ္ကမ္းေျခမွ TALINGANA တလင္းဂါးနား ျပည္နယ္မွ ေျပာင္းေရႊ႕လာေသာ တလိုင္းမ်ားသည္ တ႐ုတ္ျပည္မွ ဆင္းသက္လာေသာ မြန္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ (ANDRA) အႏၵရာ ႏွင့္ (ORISSA) အိုရစၥာ နယ္ခ်ဲ႕မ်ားကို တိုက္ထုတ္ခဲ့ၾကသည္။
ထို မြန္တလိုင္းမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ လက္မႈပညာ (ပန္းဆယ္မ်ဳိး)၊ စာေပ၊ ပိဋကတ္သံုးပံုမွစ၍ ေခတ္သစ္ ယေန႔ ျမန္မာ့အေျခခံမ်ားကို ယူေဆာင္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ပဲခူးႏွင့္ သထံုၿမိဳ႕မ်ားကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။
အေနာ္ရထာမင္းက မြန္ဘုရင္ မႏုဟာကို ေအဒီ (၁၀၇၅)၌ ေအာင္ႏိုင္ျခင္းက ျမန္မာႏိုင္ငံကို အိႏိၵယ ျမန္မာဆက္ဆံေရး လမ္းစ ဖြင့္ေပးခဲ့ၿပီး အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ပတ္သက္သမွ်ကို သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင့္ အျပန္အလွန္ ကူးလူးဆက္ဆံ ႏိုင္ေစခဲ့သည္။
အရည္းႀကီး
အထက္ပါ အခ်ိန္မတုိင္ခင္က အိႏိၵယမွ ဗုဒၶဘာသာ အစြန္းေရာက္ ဇာတ္ကြဲ အရည္းႀကီးတို႔က ပုဂံကို မင္းမူထားခဲ့သည္။ ယခုအခ်ိန္အထိ အိႏၵိယ၌ အရီးဟူေသာ ဂိုဏ္း၀င္မ်ား က်န္ရွိေနေသးသည္။
အိႏိၵယ ဘဂၤါလီမင္းသား ပဋိကၡရား (ညႊန္း မွန္နန္း P 105-106)
ကဋိကၡရားမင္းသားႏွင့္ က်န္စစ္မင္း သမီး ေရႊအိမ္စည္တို႔၏ အခ်စ္ဇာတ္လမ္းကို အမ်ားသိၾကၿပီး ျဖစ္၏။ ျမန္မာျပည္ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚအရပ္၌ အိႏိၵယအႏြယ္ ႏိုင္ငံ(၃)ခု ရွိခဲ့ၿပီး တစ္ခုမွာ ပဋိကၡရားႏိုင္ငံျဖစ္သည္။
အိႏိၵယႏွင့္ အာရကန္
(ညႊန္း AP PHAYRE, HISTORY OF BURMA LONDON, 1883. Pg 293-304)
အာရကန္ (ရခိုင္) ေရွးမွတ္တမ္းမ်ားအရ ပထမႏိုင္ငံကို ဘီစီ(၂၆၆၆)ကပင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
ေ၀သာလီကို ဟိႏၵဴ ခ်ႏၵရာ တို႔က တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
ေျမာက္ပိုင္း ရခိုင္ကို ဟိႏၵဴနန္းဆက္မ်ားက ရွစ္ရာစု မတိုင္မီထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။
ေအဒီ (၇၈၈)၌ ခ်ႏၵရာ နန္းဆက္က ေ၀သာလီကို တည္ေထာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲံ့သည္။ ကုန္သြယ္ေရး ဆိပ္ကမ္းတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ၿပီး သေဘၤာတစ္ေထာင္ခန္႔ ေန႔စဥ္ဆိုက္ကပ္ခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ခ်ႏၵရာဘုရင္မ်ားမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ စစ္တေကာင္းထိ ေျမပိုင္ဆိုင္သည္။ အိႏၵိယ ဟိႏၵဴတို႔၏ ဘဂၤါလီႏိုင္ငံ၏ တစ္စိပ္တစ္ေဒသျဖစ္သည္။
(ညႊန္း MS COLLIS, Ankaui place in the Civilization of Bay of Bengal, Journal of Burma Research Society, 50th anniversary Publication No 2. Rgn 1960, Pg 486)
ေ၀သာလီ
ေ၀သာလီမွာ အိႏၵိယအမည္ VAISALI ျဖစ္ၿပီး အိႏိၵယႏိုင္ငံႏွင့္ နီးကပ္စြာ ဆက္သြယ္မႈ ရွိခဲ့သည္။ ဘုရင္ (၁၃)ပါးက ႏွစ္ေပါင္း (၂၃၀) အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
ဒုတိယေျမာက္ မင္းဆက္ကို ဘုရင္ SRI DHAMA VIJAYA ေခၚ သာကီ၀င္ အိႏိၵယသား အစစ္က AD ႐ွစ္ရာစုုတြင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ သူ၏ ေျမးေတာ္သူက ပ်ဴသေရေခတၱရာမင္း၏ သမီးေတာ္ႏွင့္ လက္ဆက္ခဲ့သည္။
(ညႊန္း BURMA DGE HALL Prof of London & History Dpt. Rgn, 3rd Edit 1960 Pg 8-9)
ေ၀သာလီရွိ .ဟိႏၵဴ႐ုပ္တုမ်ားႏွင့္ ေက်ာက္စာမ်ား
ေ၀သာလီၿမိဳ႕ပ်က္၌ ဟိႏၵဴ႐ုပ္တုမ်ားႏွင့္ ဟိႏၵဴေက်ာက္စာမ်ား ေတြ႔ရွိရသျဖင့္ ထိုေအဒီရွစ္ရာစု၌ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားေနေသာ္လည္း ဟိႏၵဴႏွင့္ ျဗဟၼာ အယူအဆမ်ား ယွဥ္တြဲထြန္းကားေနသည္ဟု ယံုၾကည္ရပါသည္။
စစ္တေကာင္း (သို႔မဟုတ္) စစ္ေတြကုန္
အာရကန္ဘုရင္ စူလတိုင္ ခ်ႏၵရာ (AD 951-957)က စစ္တေကာင္းကို (AD 953)တြင္ အာရဗ္အႀကီးအကဲ (THURATAN)ထံမွ တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူခဲ့သည္။ စစ္ေအာင္ႏိုင္မႈ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္စာ စိုက္ထူခဲ့ၿပီး ျမန္မာစာျဖင့္ စစ္ေတြကုန္ဟု မွတ္ေက်ာက္တင္ခဲ့သည္။ ၎ေက်ာက္စာအရ ကာေရႊ႕ေက်ာ္ၿပီး ယခု စစ္တေကာင္းျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ (ညႊန္း AP PHAYRE Pg 36)
အာရကန္လက္ေအာက္ေရာက္ စစ္တေကာင္း
စစ္တေကာင္းမွာ လက္ေျပာင္းလက္လႊဲမ်ား ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ ရွိေသာ္လည္း (AD 1580) မွ (AD 1666)ထိ ႏွစ္တစ္ရာမွ် အာရကန္ရခိုင္ဘုရင္မ်ား၏လက္သို႔ က်ဆင္း႐ွိေနခဲ့သည္။ ရခိုင္မ်ားက ေျမာက္ျမားစြာေသာ ဘဂၤ ါလီမ်ား ကို ဖမ္းဆီးၿပီး လယ္ကၽြန္မ်ားအျဖစ္ အသံုးခ်ခဲ့ၾကသည္။
ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာမ်ား (သို႔) မားဂ္ (MAGH)
ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာမ်ားမွာ မာဂဓ (Maghada) ၏ နယ္သား အိႏၵိယ အာရိယန္လူမ်ဳိးျဖစ္ၿပီး ၄င္းတို႔မွာ အိႏၵိယမြန္ဂိုမ်ားႏွင့္ တိဘက္ျမန္မာတို႔ ေရာေႏွာေနေသာလူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
( HG Hall History of South East Asia)
အာရကန္ ရခိုင္ မာဂမ်ား သည္ ေပၚတူဂီ ပင္လယ္ဓားျပမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္း၍ ေအဒီ ၁၆ ရာစုႏွင့္ ၁၇ ရာစုအတြင္း၌ ဘဂၤလားႏိုင္ငံအေ႐ွ႕ႏွင့္ ေတာင္ပိုင္းျမစ္ေက်ာတစ္ေလွ်ာက္ လွည့္လည္ၿပီး ဓားျပတိုက္ျခင္းျပဳခဲ့ၾကသည္။
အေသးစိတ္အခ်က္မ်ားသိလိုပါက J.N. SARKAR: THE FERINGHI PIRATES of CHATGAON; Journal of the Asiatic Society of Bengal Vol. 111, 1907 page 419 to 525 ႏွင့္ F BEMIER; Travels in the Mughal Empire Delhi 968 P-175)
ကုလားတန္ျမစ္ႏွင့္ နာဖ္ျမစ္ကမ္းလယ္ယာမ်ား၌ လယ္ကူလီကၽြန္အလုပ္သမားမ်ားအျဖစ္ ေစခိုင္းၾကရာ ရခိုင္ျပည္လူဦးေရ၏ ၁၅%ပင္ ျဖစ္လာသည္။
(AP Phayre, Account of Arakan, Journal of the Asiatic Society of Bengal Volume X, 184; P 681)
ျမန္မာမ်ား အာရကန္ (ရခိုင္) သို႔ ၀င္ေရာက္အေျခခ်ျခင္း
ျမန္မာမ်ားသည္ ေအဒီ ၁၀ ရာစုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွသာ ရခိုင္သို႔ ၀င္ေရာက္အေျခခ်လာၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ေ႐ွးမင္းဆက္မ်ားမွာ အိႏၵိယအႏြယ္ သာကီ၀င္မင္းမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၿပီး လူထုအမ်ားစုမွာ ဘဂၤလီ (ဘဂၤါလီ) မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သမိုင္း၀င္ ရခိုင္ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားမွာ ရခိုင္ေျမာက္ပိုင္း၊ စစ္ေတြအနီးပတ္၀န္းက်င္၌သာ ႐ွိၾကသည္။
(ညႊန္း DGE HALL History of South East Asia, New York 1968 P-359)
အာရပ္မြတ္စလင္မ္မ်ား ရခိုင္ေဒသသို႔ေရာက္႐ွိလာျခင္း
အာရပ္မြတ္စလင္မ္မ်ားသည္ ကုန္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈျဖင့္ ေအဒီ႐ွစ္ရာဘီစုက စတင္ေရာက္႐ွိခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ရခိုင္ျပည္ အာရကန္သို႔ အစၥလာမ္ဘာသာ စတင္ေရာက္႐ွိခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က အာရပ္မ်ားသည္ အေ႐ွ႕တိုင္း ေရေၾကာင္းသြားလာေရးကို လံုး၀နီးပါး ႀကီးစိုးထားႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။
(ညႊန္း Muhamal Abdur Rahman, Social and Cultural history of Bengal, Volume 1 Karachi 1963 P-37)
ေဒါက္တာမိုဟမၼဒ္ ENAMUL HAQUE က ရခိုင္ရာဇ၀င္ကို ကိုးကား၍ အာရပ္မ်ားသည္ ေအဒီ ၁၀ ရာစု၌ MEGHNA ျမစ္၀မွ အေ႐ွ႕ဖက္တြင္ နတ္ျမစ္ေျမာက္ပိုင္းအထိ အေျခခ်ေနထိုင္လာၾက၏ ဟုဆိုသည္။
(အညႊန္း DR MUHAMAD ENAMUL HAQUE, Purba Pakistane Islam, Dhaka 1948. P 16-17 ႏွင့္ ENAMUL HAQUE and SHAHITYA BISHARAD, Arakan RAJSHASHAJ Bangla Shahitya, Calcutta 1935. P 3)
ေဒသခံမ်ားႏွင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳရင္း မြတ္စလင္လူဦးေရ တျဖည္းျဖည္း တိုးတက္လာခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာရခုိင္မ်ားႏွင့္ ဘာသာေရးမွလြဲ၍ ဆင္တူၾကၿပီး ျမန္မာလိုေရး၍ ႐ိုးရာစကားကို ေျပာၾကသည္။
(အညႊန္း DGE HALL Studies in Dutch Relations with Arakan, Journal of Burmese Research Society vol. xxxi 1936. Pg 6 and Mr. R.B Smart Burma Gazetteer, Akyab District vol A Rangoon 1957)
႐ုရွားကုန္သည္ ATHANASIUS NITIKIN က ေအဒီ (၁၄၇၀)ခုႏွစ္တြင္ မြတ္စလင္မ္ ဆူဖီမ်ားစြာ ပဲခူး၌ ရွိခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါသည္။
(ညႊန္း G E HERVAY History of Burma, London 1925. P 121)
ရမ္းၿဗဲကၽြန္းသို႔ မြတ္စလင္မ္မ်ား သေဘာၤပ်က္ၿပီး ေရာက္လာျခင္း
အာရကန္ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား ရာဇ၀င္၌ MAHAT-Y-ING CHANDAYAT (AD 780-810) မင္းလက္ထက္တြင္ ႏိုင္ငံျခား သေဘၤာေျမာက္မ်ားစြာ ပ်က္စီးၿပီး ရမ္းၿဗဲကၽြန္းေပၚ ေရာက္ရွိခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါသည္။ ဘုရင္က ရခိုင္ရြာမ်ား၌ ေနရာခ်ထားေပးခဲ့ေၾကာင္း ပါရွိ၏။
(ညႊန္း A.P PHAYRE Journal of Asiatic Society of Bengal, Vol. XII, Part I 1844. P.36)
နရမိကၡလ (သို႔) စူလိုင္မန္ရွား (1404-1434)
နရမိကၡလကို အေၾကာင္းျပဳ၍ မြတ္စလင္မ္တို႔ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြါးေရးကို ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေစႏိုင္ခဲ့သည္။
နရမိကၡလမွာ အင္း၀ကို စစ္႐ႈံး၍ မြတ္စလင္မ္ မဂိုအင္ပါယာေအာက္သို႔ ၀င္ေရာက္ခိုလႈံခဲ့ရသည္။ မြတ္စလင္မ္စစ္သည္ တစ္သိန္းေက်ာ္၏ အကူအညီျဖင့္ ထီးနန္းျပန္လည္ သိမ္းပိုက္ရရွိခဲ့ၿပီး ေျမာက္ဦးမင္းဘက္အျဖစ္ ၿမိဳ႕ေဟာင္း၌ စူလိုင္မန္ရွားဟူေသာဘြဲ႕ျဖင့္ စိုးစံေတာ္မူခဲ့သည္။ (ညြန္း မိုေရွးေရဂါ P. 18)
GAUR ဘဂၤလီစူလ္တန္ႏိုင္ငံ၏ စူလ္တန္အဟမတ္ရွားက စစ္ေျပးရခိုင္ဘုရင္ကို ခိုလႈံခြင့္ေပးခဲ့သည္။ အဟမတ္ရွား၏ စစ္တပ္၌ အရာရွိအျဖစ္ အမႈထမ္းခြင့္ေပးခဲ့သည္။ စူလ္တန္၏ စစ္ပြဲမ်ားတြင္ စစ္ေျပးရခိုင္ဘုရင္ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ေပးခဲ့သည္။
(၁၄၃၀)ခုႏွစ္တြင္ အဟမတ္ရွားကို ဆက္ခံသူ Nadia Shah က နရမိကၡလ၏ စစ္ေရးအကူအညီေတာင္းမႈကို လက္ခံၿပီး သူ၏ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ၀လီခန္ VELI KHAN ၏ စစ္တပ္ကို နရမိကၡလအား ကူညီရန္ ထည့္ေပးလိုက္သည္။ ၀လီခန္ သစၥာေဖာက္သြားသျဖင့္ Nadia Shah ၏ အျခား စစ္တပ္တစ္ခု အကူအညီျဖင့္ ရခိုင္ကို ျပန္လည္တိုက္ခိုက္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။
နရမိကၡလက မြတ္စလင္မ္ စစ္သားမ်ားကို ၿမိဳ႕ေဟာင္းအနီး၌ ေနရာခ်ထားေပးသည္။ သူတို႔က SANDIKHAN ဗလီကိုတည္၍ ၀တ္ျပဳရာ ယေန႔အထင္ကရ ရွိေနေသးသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ မြတ္စလင္မ္မ်ားမွာ (၁၄၃၀)ကစတင္၍ အေျခက်ေနထိုင္ခဲ့ၿပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံႏွင့္ ေရေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္း ဆက္သြယ္မႈႏွင့္ ကုန္သြယ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ရခိုင္ရာဇ၀င္တြင္ ထင္ရွား၏။
(အညႊန္း R.C MAJUMDAR, Hindu Colonies in Far East. Calcutta 1944. Pg 202-205-206)
ရခုိင္ဘုရင္ဒဂၤါးမ်ားေပၚ၌ အစၥလာမ္ ဘာသာေရးစာမ်ား ပံုႏွိပ္ေဖာ္ျပထားျခင္း
ေအဒီ(၁၄၃၀)မွစ၍ ရခိုင္နန္းဆက္မွာ ဘဂၤါလီလက္ေအာက္ခံမ်ားျဖစ္သြားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ေသာ္လည္း မြတ္စလင္မ္ဘြဲ႕အမည္မ်ား ခံယူထားၿပီး အစၥလာမ္ဘာသာသက္၀င္မႈ၌ အေရးပါဆံုးေသာ ခံ၀န္ကတိျပဳခ်က္ျဖစ္သည့္ “အလႅာဟ္ဘုရားသခင္ တစ္ပါးတည္းသာ ရွိေတာ္မူ၍ မုဟမၼဒ္သခင္သည္ ဘုရားသခင္၏ တမန္ေတာ္ျဖစ္ေၾကာင္း” စာတမ္းကို ဒဂၤါးမ်ားေပၚ၌ ခတ္ႏွိပ္ေဖာ္ျပထားသည္။
(ညြန္း M.ROBINSON AND L.A SHAW, The Coins and Bank Notes of Burma, England 1980. Pg-44)
(GE HARVEY P-140)
အထက္ပါ မြတ္စလင္မ္ဘြဲ႕အမည္ကို ယူ၍ အစၥလာမ္ကို သက္၀င္မႈ ၀န္ခံခ်က္ ဒဂၤါးသြန္းလုပ္ျခင္းအမႈကို ရခိုင္ဘုရင္မ်ားက (၁၇)ရာစု တစ္၀က္ခန္႔အထိ စဥ္ဆက္မျပတ္ က်င့္သံုးခဲ့ၾကသည္။
ရခိုင္နန္းတြင္း၀န္ထမ္း မြတ္စလင္မ္မ်ား
သီရိသုဒၶမ (THIRITHUDAMMA) (1622-1638)၌ မင္းတိုင္ပင္ ဆရာ၀န္တစ္ဦးရွိခဲ့သည္။
(ညႊန္း ေပၚတူဂီခရီးသြား Augustine ဘုန္းႀကီး Sebastain MANRIQUE အာရကန္၌ 1629-1637 မွတ္တမ္း)
သူက အေရးပါေသာ နန္းတြင္းမြတ္စလင္မ္ အမႈထမ္းမ်ားႏွင့္ မြတ္စလင္မ္ ကုန္သည္မ်ားသာမက မြတ္စလင္မ္အက်ဥ္းသားမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ အက်ဥ္းသားမ်ားမွာ ဘဂၤလားမွ ကၽြန္အျဖစ္ခိုင္းရန္ ဖမ္းလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ သူက ထိုမြတ္စလင္မ္မ်ားကို ခရစ္ယာန္ဘာသာသို႔ သြတ္သြင္းရန္ ႀကိဳးစားရာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါ။
MANRIQUE က ဘုရင္နန္းတက္ပြဲ၌ မြတ္စလင္မ္တပ္ဖြဲ႕မ်ား အေရးပါစြာ ပါ၀င္မႈကို မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့သည္။ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ရဂ်္ပုတီးမွ ျမင္းတပ္ဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕က နန္းတက္ပြဲကို ဖြင့္ေပးခဲ့သည္။
၎ျမင္းတပ္ေနာက္မွ သင္းကြပ္ ဓားကိုင္တပ္ဖြဲ႔ ခ်ီတက္ခဲ့သည္။ ထိုမြတ္စလင္မ္တပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားမွာ ကတီပါအစိမ္းေပၚ၌ ေငြျပားခတ္၀တ္စံု ၀တ္ၿပီး အာေရဗ်မွ ျမင္းျဖဴအေကာင္းစားမ်ားကို စီးနင္းခဲ့ေၾကာင္း ကိုယ္ေတြ႕ေရးခဲ့သည္။
ျမင္းသည္ေတာ္ (၆၀၀)ပါရွိၿပီး မဂိုရ္စစ္သားမ်ားမွာ ပိုးသား၀တ္စံု အစိမ္းမ်ားကို ၀တ္ထားၾကသည့္ ေလးသည္ေတာ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
မြတ္စလင္မ်ားသာမက ေပၚတူဂီမ်ား၊ ခရိယံဂ်ပန္ေၾကးစားစစ္သားမ်ား ပါ၀င္စစ္ေရးျပခဲ့သည္။ ထိုသူတို႔ကို ဘုရင္ ဘိသိတ္ခံေသာ ဘုရားအတြင္းသို႔မူ ၀င္ခြင့္မျပဳခဲ့ေခ်။
(ညႊန္း မိုရွိေရဂါ P-21)
ေဆာင္းပါးရွင္ စန္းဦးေအာင္မွ M-Media သို႔ေပးပို႔လာေသာ ေဆာင္းပါးျဖစ္ပါသည္။ ေဆာင္းပါးတြင္ပါရိွသည့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ားမွာ ေဆာင္းပါးရွင္ရဲ႕ စုစည္းတင္ျပမႈျဖစ္ပါသည္။
