ဇူလိုင္ ၁၁၊ ၂၀၁၉
M-Media
သတ္ျဖတ္ခံရသူမ်ား၏ အေလာင္းမ်ားအား ျပန္လည္တူးေဖာ္ၿပီးေနာက္ စ်ာပနအခမ္းအနား ျပဳလုပ္ရန္ စီစဥ္ထားမႈ
-ေဘာ့စနီးယားႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Srebrenica လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈဟာ ဇူလိုင္လ ၁၁ ရက္ေန႔မွာ ၂၄ ႏွစ္ ျပည့္ေျမာက္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။
Srebrenica သတ္ျဖတ္မႈဟာ နာဇီေတြက ဂ်ဴးေတြကို အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ Holocaust ေနာက္ပိုင္း ဥေရာပေျမေပၚက အဆိုးဝါးဆံုး အစုလိုက္အျပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈအျဖစ္ မွတ္တမ္း၀င္ပါတယ္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လမွာ ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြဟာ ဆရီဘရီနီကာ ကမ္းေျမႇာင္ေလးမွာ ေဘာ့စနီယက္လူမ်ိဳး အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသားနဲ႔ လူငယ္ စုစုေပါင္း ၈ ေထာင္ေက်ာ္ကို စနစ္တက် သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဆရီဘရီနီကာ ကမ္းေျမႇာင္ဟာ ကုလသမဂၢရဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္မႈလက္ေအာက္မွာ ရွိေနခဲ့တာပါ။
ဒီလို အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈဟာ ခ်က္ျခင္း ေကာက္ကာငင္ကာ ျဖစ္ပြားခဲ့တာ မဟုတ္ဘဲ စနစ္တက် အမုန္းဝါဒျဖန္႔မႈ၊ ႀကိဳတင္စီစဥ္မႈေတြနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈဆိုင္ရာပညာရွင္ ဂရီဂိုရီ အိခ်္ စတန္တန္က လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈဆိုတာကို လူတစ္စုက က်ဴးလြန္လို႔ ရတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ လူအမ်ားအျပား ပါ၀င္ပတ္သက္ရၿပီး၊ အစိုးရရဲ႕ အားေပးေထာက္ခံမႈလည္း ပါ၀င္တယ္လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ‘အဆင့္ ၁၀ ဆင့္’ ကို ျဖတ္သန္းၿပီးမွ လူမ်ိဳးုတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ ျဖစ္ပြားတာျဖစ္ကာ၊ အဲဒီအဆင့္တစ္ခုခ်င္းစီတိုင္းကိုလည္း အခ်ိန္မီ တားဆီးႏိုင္တယ္လို႔ ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။
ေဘာ့စနီးယား-ၾသစေတးလ် မႏုႆေဗဒပညာရွင္ ဟာရစ္ ဟာလီလိုဗစ္က စတန္တန္ရဲ႕ အဆင့္ ၁၀ ဆင့္မွာ တစ္ဆင့္ထပ္တိုးၿပီး ‘ေအာင္ပြဲခံမႈ’ လို႔ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။
အဆင့္ (၁) (၂) (၃) – ခြဲထုတ္ျခင္း၊ တံဆိပ္ကပ္ျခင္းႏွင့္ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း
ေဘာ့စနီးယား၊ ကိုဆိုဗို၊ ခ႐ိုေအးရွား၊ မြန္တီနီဂ႐ိုးနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္က အျခားႏိုင္ငံေတြ ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ‘ဂရိတ္တားဆားဘီးယား’ ႏိုင္ငံ ထူေထာင္ေရး အယူအဆတစ္ခုဟာ ၁၉ ရာစုမွာ ေခတ္စားခဲ့ၿပီး၊ ယူဂိုဆလပ္ေခါင္းေဆာင္ ဂ်ိဳဆစ္ ဘ႐ို႕ဇ္တီတိုး ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ေသဆံုးၿပီးေနာက္ပိုင္း ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြၾကားထဲမွာ ဒီအယူအဆဟာ ျပန္လည္ ရွင္သန္လာခဲ့ပါတယ္။
ဆားဘီးယားသမၼတ ဆလိုဘိုဒန္ မီလိုဆီဗစ္နဲ႔ ဆားဘီးယား အမ်ိဳးသားေရးဝါဒီေတြက ကြန္ျမဴနစ္ၾသဇာ က်ဆင္းသြားမႈကို အခြင့္ေကာင္းယူကာ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံ ထူေထာင္ေရး လူထုကို စည္း႐ံုး လႈံ႕ေဆာ္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ဘဲလ္ဂရိတ္မွာ မီလိုဆီဗစ္ေျပာၾကားခဲ့တဲ့ မိန္႔ခြန္းဟာ ထင္ရွားပါတယ္။ မိမိဟာ ‘ဆာ့ဘ္ေတြနဲ႔ ဥေရာပကို ကယ္တင္မယ့္သူ’ ျဖစ္တယ္လို႔ မီလိုဆီဗစ္က ေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ‘ငါတို႔နဲ႔ သူတို႔’ ဆိုတဲ့ အယူဆအကိုလည္း ႐ိုက္သြင္းခဲ့ပါတယ္။
ေဘာ့စနီယက္ေတြကိုေတာ့ တာ့ခ္ေတြ၊ အၾကမ္းဖက္ေတြ၊ အစြန္းေရာက္ အစၥလာမ့္မစ္ေတြလို႔ တံဆိပ္ကပ္ခဲ့သလို၊ ႏွိမ့္ခ်တဲ့ Balije ဆိုတဲ့ စကားလံုးကိုလည္း တြင္တြင္သံုးခဲ့ပါတယ္။
အဆင့္ (၄) – ႏွိမ့္ခ်ျခင္း
ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ေဘာ့စနီယက္ေတြကို ႏွိမ့္ခ်ေျပာဆိုမႈေတြ လုပ္ခဲ့ၾကၿပီး ‘ဆာ့ဘ္အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေတာ္’ စီမံကိန္းအတြက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ခုအျဖစ္ ပံုေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
‘ဆာရာေယဗို တကၠသိုလ္’ က ပေရာ္ဖက္ဆာ ဖစ္ကရက္ ကာစစ္က မြတ္စလင္ေတြအေပၚ လူထုက မေကာင္းျမင္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႔နဲ႔၊ ေရွ႕ဆက္လုပ္ေဆာင္မယ့္ သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြ တရားတယ္လို႔ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြ ျမင္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ဆာ့ဘ္ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းဟာ အစၥလာမ္သာသနာကို ‘အာဏာရွင္ဝါဒ၊ အၾကမ္းဖက္ဝါဒ၊ ဥေရာပနဲ႔ မအပ္စပ္တဲ့ စနစ္’ စသျဖင့္ ပံုေဖာ္ခဲ့ၾကတယ္လို႔ သူ႕ရဲ႕ Distorted Images of Islam : the case of former Yugoslavia (ယူဂိုဆလားဗီးယားက ပံုဖ်က္ခံခဲ့ရသည့္ အစၥလာမ္သာသနာ) ဆိုတဲ့စာတမ္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
“ဆားဘီးယားက ထင္ရွားတဲ့ အေရွ႕တိုင္းပညာရွင္တစ္ခ်ိဳ႕၊ ေအာ္သိုေဒါ့စ္ ခရစ္ယာန္အသင္းေတာ္နဲ႔ တစ္ခ်ိဳ႕သမိုင္းပညာရွင္တြက ဒီလိုပံုဖ်က္မႈကို ပံ့ပိုးကူညီေပးခဲ့ၾကပါတယ္” လို႔ ကာစစ္က ထည့္သြင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
အဆင့္ (၅) – အဖြဲ႕ဖြဲ႕ျခင္း
ေဘာ့စနီးယားကို ဖ်က္ဆီးဖို႔နဲ႔ မြတ္စလင္ေတြကို လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္ဖို႔ အစီအစဥ္ကို ယူဂိုဆလားဗီးယား ျပည့္သူ႕တပ္မေတာ္ရဲ႕ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္က ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြမွာ စတင္ ေရးဆြဲခဲ့တာျဖစ္တယ္လို႔ ဆာ့ဘ္ စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ ရာဒိုဗန္ ကာရဒ္ဇစ္နဲ႔အတူ SDS ပါတီကို ထူေထာင္ခဲ့သူ ဗလာဒီမီရန္ ဆရဘ္ေရာ့ဗ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီ စီမံကိန္းကို RAM လို႔ အမည္ေပးထားၿပီး ေဘာ့စနီးယားကို ဂရိတ္တား ဆားဘီးယားနဲ႔ ဂရိတ္တား ခ႐ိုေအးရွားေဒသေတြမွာ သြတ္သြင္းဖို႔ ရည္ရြယ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ခ႐ိုေအးရွားနဲ႔ ေဘာ့စနီးယားေဒသေတြက မဟာဗ်ဴဟာက်တဲ့ ေဒသေတြမွာ လက္နက္ႀကီးေတြ၊ လက္နက္ခဲယမ္းေတြ သိုေလွာင္ သိမ္းဆည္းထားတာ၊ ေဒသခံ ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြကို လက္နက္တပ္ဆင္ သင္တန္ေပးကာ ရဲတပ္ဖြဲ႕၊ ျပည္သူ႕စစ္အဖြဲ႕ေတြ ဖြဲ႕စည္းေပးေရး ေဆာင္ရြက္မယ့္
လွ်ိဳ႕၀ွက္ ရဲတပ္ဖြဲ႕တစ္ခု ဖြဲ႕စည္းတာေတြ အဲဒီအစီအစဥ္မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။
ေဘာ့စနီယက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ေၾကာက္ရြံ႕ေသြးပ်က္မႈေတြ ျဖစ္လာေစဖို႔ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ
အထိေရာက္ဆံုးနည္းလမ္းက အမ်ိဳးသမီးေတြ၊ အရြယ္မေရာက္ေသးသူေတြနဲ႔ ကေလးငယ္ေတြကို အဓမၼက်င့္တာျဖစ္တယ္လို႔ လမ္းၫႊန္ေရးသားထားတဲ့ စာရြက္စာတမ္းတစ္ခုကိုလည္း သမိုင္းပညာရွင္ေတြက ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီစာေတြကို စိတ္ဓာတ္စစ္ဆင္ေရးစစ္ပြဲ ကၽြမ္းက်င္သူေတြအပါအ၀င္ စစ္တပ္ရဲ႕ အထူးအဖြဲ႕ေတြက ေရးသား ၫႊန္ၾကားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဆင့္ (၆) – ဖယ္က်ဥ္ျခင္း
ဆားဘီးယားနဲ႔ ေဘာ့စနီးယားက ဆာ့ဘ္မီဒီယာေတြဟာ ထိခိုက္ခံစားရသူေတြကို ႏွိမ့္ခ်ဖို႔နဲ႔ စစ္ဆန္႔က်င္ေရးသမားေတြကို ဖယ္ထုတ္ဖို႔အတြက္ ဝါဒျဖန္႔အစီအစဥ္ေတြကို ပံုမွန္လိုလို ထုတ္လႊင့္ေလ့ရွိပါတယ္။
ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြ ဆာရာေယဗိုကို ပိတ္ဆို႔ထားစဥ္ကဆိုရင္ ဆားဘီးယားႏိုင္ငံပိုင္ Belgrade TV က မြတ္စလင္ေတြအေပၚ မုန္းတီးလာေစမယ့္ လုပ္ၾကံဇာတ္လမ္းတစ္ခု ထုတ္လႊင့္ခဲ့ပါတယ္။
“ကမ႓ၻာ့ညႇင္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈ သမိုင္းမွာ မြတ္စလင္အစြန္းေရာက္ေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္ဟာ အဆိုးဝါးဆံုး ျဖစ္ေနပါၿပီ။ မေန႔ညကဆိုရင္ ၿမိဳ႕ထဲက တိရစၧာန္႐ံုမွာ ဆာ့ဘ္ကေလးငယ္ေတြကို ျခေသၤ့စာ ေကၽြးလိုက္ၾကၿပီ”
အဲဒီလိုသတင္းမ်ိဳးကို လူသန္းခ်ီၾကည့္တဲ့ ညေနပိုင္း သတင္းအစီအစဥ္မွာ ထုတ္လႊင့္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဆင့္ (၇) – ျပင္ဆင္ျခင္း
၁၉၉၀ နဲ႔ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ တစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ ေဘာ့စနီးယားမွာရွိတဲ့ ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြကို လက္နက္မ်ိဳးစံု ေ၀ငွခဲ့ၾကၿပီး ဒီစီမံကိန္းကို ဆားဘီးယားအစိုးရက စီစဥ္ေဆာင္ရြက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ကုလရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ “ဆားဘီးယာတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြကို လက္နက္ေတြ ေပးပို႔ရာမွာ စစ္ဖက္ရဟတ္ယာဥ္ကိုပါ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ ေအာ္တိုေသနတ္တစ္လက္မွ မရွိတဲ့ ဆာ့ဘ္အိမ္ဆိုတာ မရွိဘူးဆိုတဲ့ ေျပာစမတ္ေတာင္ တြင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို စစ္လက္နက္ ျဖည့္တင္းမႈေတြ၊ ျဖန္႔ေ၀မႈေတြကို ‘ျပည္သူ႕ရန္သူ မြတ္စလင္အစြန္းေရာက္ေတြရဲ႕ရန္ကို ကာကြယ္ေရး’ ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္” လို႔ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
အဆင့္ (၈) – ညႇင္းပမ္းႏွိပ္စက္၊ သတ္ျဖတ္ျခင္း
ေဘာ့စနီးယားတြင္ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္ခံရသူမ်ားကို ျမႇဳပ္ႏွံထားရာ သုႆာန္တစ္ခု
ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြဟာ ေဘာ့စနီးယားတစ္၀ွမ္းက ၾသဇာရွိတဲ့သူေတြ၊ အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္ေတြကို အမည္စာရင္းျပဳစုၿပီး အရင္ဆံုး သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။
ၿမိဳ႕တိုင္းမွာ ဆာ့ဘ္မဟုတ္သူေတြကို ညႇင္းပမ္းႏွိပ္စက္ သတ္ျဖတ္တာေတြကို ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြက လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေဘာ့စနီယက္ေတြရဲ႕ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြကိုလည္း မတရား သိမ္းဆည္းခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၉၅ ခုႏွစ္အတြင္း ေဘာ့စနီယက္နဲ႔ ခ႐ိုအက္လူမ်ိဳး အမ်ိဳးသမီး၊ မိန္းကေလးနဲ႔ ကေလးငယ္ေလးေတြ စုစုေပါင္း ၅ ေသာင္းထက္မနည္း အဓမၼျပဳက်င့္ ခံခဲ့ရပါတယ္။
ေဘာ့စနီးယား အေနာက္ဖက္ျခမ္းက Prijedor ေဘာ့စနီယက္ေတြကို ခြဲျခားဖို႔လြယ္ေအာင္ လက္ပတ္အျဖဴေတြ ပတ္ခိုင္းခဲ့ၿပီး သူတို႔ရဲ႕အိမ္ေတြမွာလည္း အျဖဴေရာင္အလံေတြ ခ်ိတ္ခိုင္းခဲ့ပါတယ္။
ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြဟာ ေဘာ့စနီးယားတစ္၀ွမ္းေလာက္က လူ ၂ သိန္းေလာက္ကို အက်ဥ္းစခန္းေတြထဲမွာ ဖမ္းဆီးကာ ညႇင္းပမ္းတာ၊ အစာအငတ္ထားတာနဲ႔ သတ္ျဖတ္တာေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆာရာေယဗိုနဲ႔ မိုစတာလိုၿမိဳ႕ေတြကို ပိတ္ဆို႔ထားစဥ္မွာလည္း ၿမိဳ႕တြင္းကျပည္သူေတြ အစာငတ္ေအာင္ လုပ္ခဲ့သလို စႏိုက္ပါေတြ၊ လက္နက္ႀကီးေတြနဲ႔ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္မႈေတြလည္း ရွိခဲ့ပါတယ္။
ကမ႓ၻာ့အႀကီးဆံုး အက်ဥ္းစခန္းႀကီးလို႔ နာမည္တြင္သြားခဲ့တဲ့ ဆရီဘရီနီကာကမ္းေျမႇာင္ကို ေဘာ့စနီးယား ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြက ၃ ႏွစ္ၾကာ ပိတ္ဆို႔ၿပီး ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လမွာ အၿပီးသတ္ သိမ္းယူခဲ့ပါတယ္။
အသက္ ၁၂ ႏွစ္ကေန ၇၇ ႏွစ္အၾကား အမ်ိဳးသားေတြကို ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြက ခြဲထုတ္ကာ ကြင္းျပင္ေတြ၊ ေက်ာင္းေတြနဲ႔ စတိုခန္းေတြမွာ သတ္ျဖတ္ပစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အဆင့္ (၉) – မ်ိဳးတုန္းေအာင္သတ္ျခင္း
ဇူလိုင္လ ၁၁ ရက္ေန႔ ညေန ၄ နာရီ ၁၅ မိနစ္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ရတၱကို မလာဒစ္ (လက္ရွိ စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္) ဟာ ဆားဘီးယားက ျပည္သူ႕စစ္အဖြဲ႕ေတြ၊ ေဘာ့စနီးယားက ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြနဲ႔အတူ ဆရီဘရီနီကာကို ၀င္ေရာက္လာခဲ့ၿပီး ဒီၿမိဳ႕ဟာ ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ၿမိဳ႕ ျဖစ္တယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ထဲကလမ္းေတြမွာ မလာဒစ္ သြားလာလႈပ္ရွားေနမႈကို ဗီဒီယို႐ိုက္ကာ ႐ုပ္သံေတြကေန ထုတ္လႊင့္ခဲ့ပါတယ္။ မလာဒစ္က ‘တာ့ခ္ေတြကို လက္စားေခ်မယ္’ လို႔ လူသိရွင္ၾကား ၾကံဳးဝါးခဲ့ပါတယ္။
ေၾကာက္ရြံ႕ေနတဲ့ ေဘာ့စနီးယားျပည္သူေတြဟာ အေပါ့စားလက္နက္ေတြ တပ္ဆင္ထားၿပီး အင္အား ၄၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ ကုလ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတပ္ဖြဲ႕ထံမွာ ခိုလႈံခဲ့ၾကေပမယ့္ ကုလတပ္ဖြဲ႕ေတြက သူတို႔ကို ကာကြယ္မေပးႏိုင္ပါဘူး။ ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ဟာ အဲဒီအခ်ိန္က ကမ႓ၻာ့ စတုတၳ အင္အားအႀကီးဆံုးစစ္တပ္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ယူဂိုဆလပ္စစ္တပ္က စစ္လက္နက္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရၿပီး
အင့္အားေတာင့္တင္းေနတဲ့အဖြဲ႕ ျဖစ္ပါတယ္။
ေထာင္ေသာင္းခ်ီတဲ့ ေဘာ့စနီးယက္ အမ်ိဳးသားေတြဟာ ေဘာ့စနီးယားစစ္တပ္က ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမကို ေရာက္ရွိဖို႔အတြက္ ေတာေတြ၊ ေတာင္ေတြကိုျဖတ္ကာ ကီလိုမီတာ ၁၀၀ ေလာက္ ခရီးႏွင္ခဲ့ရၿပီး ဒီလိုထြက္ေျပးမႈဟာ ‘မရဏခရီး’ လို႔ အမည္တြင္ခဲ့ပါတယ္။ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြရဲ႕ တိုက္ခိုက္မႈ၊ သတ္ျဖတ္မႈေတြကို ခံခဲ့ရၿပီး ထြက္ေျပးသူေတြရဲ႕
၃ ပံု ၁ ပံုေလာက္သာ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဆရီဘရီနီကာကို သိမ္းပိုက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၆ ရက္အတြင္း ေဘာ့စနီယက္အမ်ိဳးသား ၈ ေထာင္ေက်ာ္ကို ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြက သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ကေလးငယ္ေတြကို ေမာင္းထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အဆင့္ (၁၀) – ျငင္းဆန္မႈ
ဆရီဘရီနီကာတြင္ စုလိုက္အျပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ျမႇဳပ္ႏွံထားမႈကို ပညာရွင္မ်ား ျပန္လည္တူးေဖာ္မႈ ျမင္ကြင္း
သတ္ျဖတ္မႈေတြကို ဖံုးကြယ္ဖို႔အတြက္ ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြဟာ အေလာင္းေတြကို ထရပ္ကားေတြနဲ႔သယ္ေဆာင္ကာ ေနရာအမ်ားအျပားမွာ ခြဲျမႇဳပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေသဆံုးသူေတြရဲ႕အေလာင္းေတြ ျပန္႔က်ဲေနၿပီး ဘယ္သူဘယ္ဝါမွန္း ခြဲျခားမသိႏိုင္ေအာင္ ဒီလို ေဆာင္ရြက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆရီဘရီနီကာကေန ကီလိုမီတာ ၂၀ အထိေ၀းတဲ့ ေဒသေတြအထိ ဆာ့ဘ္တပ္ဖြဲ႕ေတြ သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ လူေတြရဲ႕ ႐ုပ္အေလာင္း အစိတ္အပိုင္းေတြကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။
၂၀၁၆ ခုႏွစ္ အလ္ဂ်ာဇီးရားသတင္းဌာနက ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈမွာ ေဘာ့စနီးယား-ဟာဇီဂိုဗီနာမွာရွိတဲ့ ဆာ့ဘ္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ Republika Srpska က ၆၆ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြဟာ ဒီလူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ မျဖစ္ခဲ့ဘူးလို႔ ျငင္းဆိုတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
Republika Srpska ေဒသနဲ႔ ဆားဘီးယားက ပညာရွင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအဝိုင္းကလူေတြကလည္း ဒီလူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈကို တစ္စိုက္မတ္မတ္ ျငင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။
Republika Srpska ေဒသရဲ႕ အႀကီးအကဲျဖစ္ၿပီး၊ ေဘာ့စနီးယား-ဟာဇီဂိုဗီနာက လက္ရွိသမၼတ ၃ ဦးထဲက တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳး မီလိုရဒ္ ဒိုဒစ္၊ ဆားဘီးယားႏိုင္ငံက ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေအနာ ဘာနာဘစ္တို႔ကလည္း ဒီသတ္ျဖတ္မႈကို ယတိျပတ္ျငင္းဆိုထားပါတယ္။
အဆင့္ (၁၁) – ေအာင္ပြဲခံျခင္း
စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ မလာဒစ္အား ဖမ္းဆီးမႈကို ဆန္႔က်င္သည့္အေနျဖင့္ ဘဲလ္ဂရိတ္တြင္ ဆာ့ဘ္တို႔ျပဳလုပ္ေသာ ဆႏၵျပမႈ
ႏိုင္ငံတကာခံု႐ံုးေတြက စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ အေရးယူ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ ဆာ့ဘ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးေတြက သူရဲေကာင္းေတြအျဖစ္ ေလးစားဂုဏ္ျပဳေနၾကတာဟာလည္း လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္တယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက သတ္မွတ္ပါတယ္။
၂၀၁၈ ခုႏွစ္က ေရာက္ယူခဲ့တဲ့ စစ္တမ္းေတြအရ Republika Srpska က ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳး ၇၇ ရာခိုင္းႏႈန္းဟာ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ၊ စစ္ရာဇ၀တ္မႈေတြနဲ႔ အေရးယူအျပစ္ေပးခံရတဲ့ စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ ရာဒိုဗန္ ကာရဒ္ဇစ္ကို သူရဲေကာင္းတစ္ေယာက္အျဖစ္ မွတ္ယူေနတာကို ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။
Ref: Aljazeera
(Aljazeera သတင္းဌာနတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ What are the 10 stages of genocide? ေဆာင္းပါးကို ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုပါသည္)
