ေမလ-၂၀၁၃
ေရးသူ- ဦးေအာင္ထူး (ေရွ႕ေန)
ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡမ်ားအား ဥပေဒ စိုးမိုးေရးအေျခခံမွ သံုးသပ္ျခင္း အပိုင္း (၁)
နိဒါန္း
ဒီမိုကေရစီကို အသြင္ကူးေျပာင္းေနသည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ေဖၚေဆာင္ေနေသာဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္တြင္တိုင္းရင္း သားျပည္နယ္မ်ား၌ စစ္မွန္သည့္ ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရးရရန္ အလားအလာမေတြ႕ရေသး။ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲ မျဖစ္ ပြားသည့္ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ားမွာပင္ အၾကမ္းဘက္ပဋိပကၡမ်ားတိုးမ်ားလာ၊ နိုင္ငံျပင္ပမွလည္း ဟိုကသည္က ျခိမ္းေျခာက္ မႈ မ်ားေပၚလာလွ်က္ရွိေနေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။ တိုင္းျပည္လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားကိုထိတ္လန္႕ရ၊ ဘာသာေရး အစြန္း ေရာက္မ်ားကို ေၾကာက္ရ၊ အၾကမ္းဘက္သမားမ်ား၏ အႏၱရာယ္ကို သတိထားေနရနွင့္ တိုင္းျပည္၏ ေဒသ အေျမာက္အမ်ား၌ သာမန္ လူထုေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာမွာ ယုန္သူငယ္မ်ား ဘ၀ သို႕က်ဆင္းေနရသည္။ ဥပေဒစိုးမိုးေရးသည္ ျပိဳက် ေတာ့ မည္လားဟု စိုးရိမ္ရ သည္ အထိပင္ ယိုင္လဲ ခ်ိနဲ႕လာခဲ့သည္။ တိုင္းျပည္ ျငိမ္းခ်မ္း၊ တည္ျငိမ္ကာ အေျခခံလူထု စီးပြား ေရး တိုးတက္မႈရနိုင္ေရးအတြက္ “စစ္မွန္ သည့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရး အေျခခံမ်ား” ကို တည္ေဆာက္ရန္မွာ အေရး တၾကီး လိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္လာသည္။
“စစ္မွန္သည့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရး အေျခခံမ်ား”[1] ဟူေသာ စကားလံုးကို သံုးစြဲရျခင္းမွာ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အတု လႊမ္းမိုး ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္သည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ကို စကားလံုးအရ သံုးစြဲခဲ့ေသာ္လည္း ယင္းမွာ မည္သို႕ အဓိပၸါယ္ရွိ ေၾကာင္းကို မည္သည့္အခါကမွ် လူထုကိုရွင္းျပခဲ့ျခင္းမရွိ။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၏ နိုင္ငံေတာ္ အေျခခံမူမ်ား ဟူေသာ က႑တြင္မူ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ကို စကားလံုးအရ ပင္ ထည့္သြင္းမထားေတာ့။ အေၾကာင္း မွာ ယင္း၏ အနွစ္ သာရမ်ားကို တိုင္းျပည္၏ အခ်ဳပ္အျခာျဖစ္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒနွင့္ အညီက်င့္သံုး လိုျခင္း မရွိေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္ေၾကာင္း မွတ္ယူ ရပါေတာ့မည္။
ခ်ဳပ္ေျပာရလွ်င္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ “စစ္မွန္သည့္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံမ်ား” အား လူထုတရပ္လံုး စနစ္တက် ေလ့လာ ခြင့္ မရေသးပါ။ စစ္အစိုးရအဆက္ဆက္က ယေန႕အခ်ိန္အထိ က်င့္သံုးေနေသာ ဥပေဒစိုးမိုးေရးဟူသည္မွာ နိုင္ငံတကာ စံထားခ်က္မ်ားနွင့္ ကိုက္ညီသည့္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး Rule of Law မဟုတ္။ အာဏာပိုင္မ်ားက ျပဌာန္းထားသည့္ ျပည္တြင္း ဥပေဒ မ်ားအတိုင္း စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း Rule by Law အဆင့္တြင္သာ ရွိေနေသးေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။
၁၉၈၂ ခုနွစ္တြင္ ျပဌာန္း၍ ၂၀၀၄ ခုနွစ္တြင္ ျပင္ဆင္ကာ ယေန႕တိုင္အတည္ျပဳက်င့္သံုးလွ်က္ရွိေသာ တရုတ္ျပည္သူ ့ သမၼတ နိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ (၅) တြင္ေအာက္ပါအတိုင္းေတြ႕ရွိရသည္။
“တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတ နိုင္ငံသည္ အခြင့္အာဏာမ်ားအား ဥပေဒနွင့္ အညီက်င့္သံုးသည္။ ဥပေဒစိုးမိုးေရးေအာက္တြင္ ဆိုရွယ္လစ္နိုင္ငံကို တည္ေဆာက္သည္။” [2] ယင္းျပဌာန္းခ်က္ကို ေလ့လာလွ်င္ တရုတ္နိုင္ငံသည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒနွင့္အညီ က်င့္သံုး ေနျပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ သို႕ရာတြင္ ယင္းမွာ မည္ကဲ့သို႕ေသာ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ျဖစ္ပါသနည္း။
“တရုတ္နိုင္ငံသည္ Rule by Law နွင့္ Rule of Law ကို ေပါင္းစပ္က်င့္သံုးေနျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊” ဆြီဒင္နိုင္ငံ စေတာ့ ဟုမ္းျမိဳ႕၊ စေတာ့ ဟုမ္းတကၠသိုလ္ ဥပေဒပညာဌာနတြင္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္ေမလ (၈) ရက္ေန႕က က်င္းပ ခဲ့သည့္ နီးေႏွာ ဖလွယ္ပြဲ၌ တရုတ္နိုင္ငံ ပီကင္း တကၠသိုလ္ ဥပေဒ ပညာဌာနမွ ပါေမာကၡ Dr. Gong Renren က ေျပာၾကားသြား ခဲ့ သည္။ ၄င္း၏ အဆိုအရ တရုတ္နိုင္ငံသည္ နိုင္ငံတကာ စံထားခ်က္မ်ားနွင့္ ကိုက္ညီသည့္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အဆင့္ကို မသြားနိုင္ေသးေၾကာင္း သံုးသပ္နိုင္သည္။ သို႕ရာတြင္ ဤမွ်ေပါင္းစပ္ က်င့္သံုးျခင္းသည္ပင္ တရုတ္နိုင္ငံအတြက္ မ်ားစြာ အက်ိဳးရွိေၾကာင္း ထင္ရွား သည္။ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံတြင္ ယေန႕ တရုတ္နုိင္ငံ သည္ စည္းလံုးညီညြတ္မႈတည္ေဆာက္နိုင္ရံုသာမက နိုးေန ေသာနဂါးၾကီးအျဖစ္ စီးပြားေရးအရ တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးလာ လွ်က္ ရွိသည္။
Rule of Law နွင့္ Rule by Law စကားလံုးနွစ္လံုး၏ ဆက္စပ္မႈနွင့္ ကြာျခားမႈကို ေလ့လာမိပါက “ဥပေဒစိုးမိုးေရး” ဟူေသာစကားလံုးကို လြယ္လင့္တကူ သံုးစြဲ၍ မရနိုင္ေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္။ ျဖစ္နိုင္လွ်င္ နိုင္ငံတကာ စံထားခ်က္ မ်ားနွင့္ ကိုက္ညီသည့္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ဟူသည္ကို လူထုၾကီးတရပ္လံုး ေလ့လာကာ တတ္နိုင္သမွ် လက္ေတြ႕ ေဖၚ ေဆာင္သင့္ ေသာ အခ်ိန္ေရာက္ပါျပီ။ စစ္အာဏာရွင္မ်ားတည္ေဆာက္ထားသည့္ ဥပေဒေဘာင္ [3] နွင့္ ၄င္းတို႕ စိတ္ ၾကိဳက္ျပဌာန္းထားသည့္ ဥပေဒမ်ားအတိုင္း စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း Rule by Law တို႕အား တိုက္ဖ်က္သင့္ေသာ အခ်ိန္သို႕ ေရာက္ပါျပီ။
ဤစာတမ္းငယ္တြင္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို အက်ယ္တ၀င့္ရွင္းလင္းျပ မည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ သို႕ရာတြင္ မ်က္ေမွာက္ျဖစ္ပြား ေနေသာ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡမ်ားအား ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရႈေဒါင့္မွ ေထာက္ျပ သံုးသပ္ပါမည္။ ထုိ႕ေနာက္ ယင္းတို႕အား စနစ္တက်ေျဖရွင္းကာ တုိင္းရင္းသားေပါင္းစံုလူထုၾကီးတရပ္လံုး ျငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ တရားမွ်တမႈနွင့္ တိုးတက္ဖြံ ့ျဖိဳးမႈတို႕ ရနိုင္ ေရး အတြက္ နိုင္ငံတကာ စံထားခ်က္ လမ္းေၾကာင္းတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင့္ က်င့္သံုးနိုင္ေရးအတြက္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရး ဆိုင္ရာ အေျခခံ အက်ဆံုးအဆိုျပဳခ်က္ အခ်ိဳ႕ ကို တင္သြင္းေဆြးေႏြးသြားပါမည္။
၂၀၀၈ ခုနွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံကို မတည္ေဆာက္နုိင္ျခင္း။
မည္သည့္နိုင္ငံတြင္ မဆို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ဥပေဒအားလံုး၏ အခ်ဳပ္အျခာ[4] ျဖစ္သည္။ ယင္း၏ သေဘာမွာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒနွင့္ မညီေသာ တည္ဆဲဥပေဒမွန္သမွ်ကို ဖ်က္သိမ္းပစ္ရသည္။ ေနာင္ျပဌာန္းမည့္ ဥပေဒမ်ား သည္လည္း ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ နွင့္ ကိုက္ညီရသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံကို တည္ေဆာက္လိုပါက ဥပေဒအားလံုး၏ အခ်ဳပ္အျခာျဖစ္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒတြင္ ယင္း၏အုတ္ျမစ္ကို ခ်မွတ္ရပါမည္။
ဥပေဒစိုးမိုးေရး၏ အေျခခံအက်ဆံုးမူမွာ ျပစ္မႈက်ဴး လြန္သူကိုအျပစ္ေပးရမည္ျဖစ္ျပီး လူတိုင္းဥပေဒေရွ႕ေမွာက္ တြင္ တန္းတူခံစားခြင့္ရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ ဤမူကို အေျခခံအားျဖင့္ ဥပေဒနွင့္ နီးစပ္သူတိုင္း သိၾကပါသည္။ အသစ္အဆန္း မဟုတ္ပါ။ ၂၀၀၄ ခုနွစ္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးခင္ညႊန္႕ကို ဖမ္းဆီးအေရးယူခဲ့စဥ္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးသူရေရႊမန္း (ယခုဦးေရႊမန္း) ကိုယ္တိုင္ပင္တိုင္းသိ ျပည္သိ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့သည္။
သို႕ရာတြင္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး၏ အသစ္အဆန္းမဟုတ္သည့္ ဤမူ နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ မည္သို႕လက္ေတြ႕က်င့္သံုးအေကာင္ အထည္ေဖၚသင့္သည္၊ မည္သည္တို႕မွာ အဟန္႕အတားျဖစ္ေနသည္၊ ဤမူကို ေဖၚေဆာင္နိုင္ေရးအတြက္ မည္သည့္ ဥပေဒမ်ားကို ဖ်က္သိမ္း၊ ျပင္ဆင္၊ အသစ္ျပဌာန္းသင့္သည္၊ ဟူသည္ တို႕နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍အေလးထားကာ ယခု လႊတ္ ေတာ္ ဥကၠဌေနရာတြင္ ယူထားေသာ ဦးေရႊမန္းသည္ လႊတ္ေတာ္အတြင္း၌ မည္သည့္အခါကမွ် ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးခဲ့ သည္ကို မၾကားသိရပါ။ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရက ဦးေဆာင္ရန္ ဆိုသည္မွာ ေ၀လာေ၀းပင္။
၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု ပုဒ္မ ၄၄၅ အေပၚ သံုးသပ္ခ်က္
ျပစ္မႈက်ဴး လြန္သူကိုအျပစ္ေပးရမည္ျဖစ္ျပီး လူတိုင္းဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ တန္းတူခံစားခြင့္ရွိရမည္ဟူသည့္ မူကို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက အာမခံရပါ မည္။ မဆန္႕က်င္ေစရပါ။ သို႕ရာတြင္ ၁၉၈၈ ခုနွစ္ မွစ၍ အာဏာသိမ္း အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့သည့္ သက္တမ္းကာလအတြင္း ျဖစ္ပြားက်ဴးလြန္ခဲ့သည့္ ျပစ္မႈမ်ားနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ စစ္အာဏာရွင္တို႕၏ တာ၀န္ရွိမႈကို ဖံုးကြယ္ကာ “မည္သည့္ တရားရံုး တြင္မွ် တရားစြဲဆိုခြင့္ မရွိေစရ” ဟူသည္ကို ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၄၄၅ တြင္ ျပဌာန္းထား သည္။ ယင္းမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အၾကြင္းမဲ့ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေပးထားျခင္းျဖစ္သည္။ အဆို ပါျပဌာန္းခ်က္မ်ိဳးကို ကမာၻေပၚ တြင္ တည္ဆဲဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒမ်ား၌ မည္ သည့္ နိုင္ငံတြင္မွ် မေတြ႕ ရပါ။ ယင္း အေပၚ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳ ကြန္ယက္မွေဆြးေႏြးမႈအား ၂၀၁၃ ေမလ (၇) ရက္ေန႕တြင္ ဘီဘီစီမွအသံ လႊင့္သြား သည္ကို ဤလင့္ခ္ တြင္ နားဆင္ပါ။ https://docs.google.com/file/d/0BzC8VZhwp11AbTdrNlVyQ1FUb0k/edit?usp=sharing
ပုဒ္မ ၄၄၅ ျပဌာန္းခ်က္သည္ လူတိုင္း ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ တန္းတူေရး ဟူသည့္ အေျခခံမူကို အဆင့္နွစ္ဆင့္အရ ဆန္႕က်င္လွ်က္ရွိသည္။ ပထမ အဆင့္မွာ စစ္အစိုးရ အာဏာပိုင္ေဟာင္းမ်ားသည္သာ အၾကြင္းမဲ့ လြတ္ျငိမ္း ခ်မ္းသာခြင့္ ရေနၾကသည္။ အျခား သာမန္ ျပည္သူမ်ား မခံ စားရပါ။ ဒုတိယအဆင့္ မွာ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူျခင္းတူပါက န၀တ၊ နအဖ စစ္အစိုးရအဖြဲ႕၀င္မ်ားသာ လြတ္ျငိမ္းခြင့္ကို ခံစားၾကရသည္။ ၄င္းတို႕၏ အမိန္႕ေပးမႈအရ သက္ဆိုင္ရာမႈခင္းမ်ား ၌ ေျမျပင္တြင္ ၾကီးၾကပ္ကြပ္ကဲ ေဖၚ ေဆာင္ခဲ့ ၾကသည့္ အျခားစစ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာပိုင္မ်ား မွာ အဆိုပါ အခြင့္အေရးကို ခံစားခြင့္ မရၾကပါ။ အခ်ိန္မေရြး တရားစြဲခံရ နိုင္သည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု သည္ ခြဲျခားမႈ [5] ကို အေျခခံဥပေဒနွင့္ အညီက်င့္သံုးထား ျခင္းျဖစ္သည္။
ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူအား လြတ္ျငိမ္းခြင့္ ေပးျခင္းမွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု၏ အုတ္ျမစ္တခ်ပ္ ျဖစ္ေန သည္။ သို႕ျဖစ္၍ ျပစ္မႈက်ဴး လြန္သူ မည္သူ႕ကို မဆို တိတိက်က် စံုစမ္းရွာေဖြ ေဖၚထုတ္ကာ အေရးယူ အျပစ္ေပးျခင္း ျဖင့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးတည္ ေဆာက္ရမည္ဟူေသာအသံကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၌ က်ယ္ေလာင္စြာ မၾကားရေတာ့ပါ။ အက်ိဳး ဆက္ အေနျဖင့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးပ်က္သည့္ အေျခအေနကို တျပည္လံုး၌ ၾကံဳေတြ႕ေနၾကရသည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုသည္ တိုင္းျပည္တြင္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးအတြက္ ပန္းခင္းေသာ လမ္းကို မတည္ေဆာက္နိုင္ပါ။ ေျပာင္းျပန္ပင္ ၄င္းသည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ဆက္ လက္ ပ်က္သုဥ္းေစ၇န္ ငရဲမီးခင္းေသာလမ္းကို ေဖါက္ေပးထားေၾကာင္းေတြ႕ရွိရသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးပ်က္စီးေစခဲ့ရာ၌ မည္သူ႕တြင္ အျမင့္ဆံုးတာ၀န္ရွိသလဲ။
ရခုိင္ပဋိပကၡမ်ား စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ ၏အစီရင္ခံစာ စာမ်က္နွာ ၈၇ တြင္ “နစက သည္ ကက (ၾကည္း) ၏ တိုက္ရိုက္ကြပ္ကဲမႈေအာက္တြင္ ရွိေန ေၾကာင္းနွင့္ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ၾကီးဌာနမ်ား၏ အမိန္႕ကိုသာနာခံရျပီး ေဒသ ဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေဆာင္ရြက္သူမ်ား၏ အမိန္႕ကို နာခံနိုင္ျခင္း မရွိသည္ကို ေတြ႕ရွိရ ေၾကာင္း” အတိအလင္း ေဖၚျပထား သည္။ ကက (ၾကည္း) သည္ (ကာ/လံု) ၏ အဖြဲ႕ ၀င္မ်ားျဖစ္ေသာ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ နွင့္ ဒုတိယ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္တို ့၏ တိုက္ရိုက္အမိန္႕ ေပးညႊန္ၾကားမႈေအာက္တြင္ ရွိသည္။
ရခုိင္ပဋိပကၡမ်ားအတြင္း (ကာ/လံု) က ဥပေဒစိုးမိုးေရးအေျခခံကိုရိုက္ခ်ိဳး ခဲ့သည့္ အဓိက ျဖစ္ရပ္ၾကီးနွစ္ခုရွိခဲ့ေၾကာင္း ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာအရ ေပၚလြင္သည္။ ၄င္းတို႕မွာ ၂၀၁၂ ဇြန္လ (၃) ရက္ေန႕တြင္ ေတာင္ကုတ္၌ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ ဆယ္ဦး အသတ္ခံရျခင္းနွင့္ ဇြန္လ (၈) ရက္ေန႕ တြင္ ေမာင္းေတာ၌ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားက ရခုိင္ လူထုမ်ားအေပၚ ျပန္လည္၍ အၾကမ္းဘက္မႈမ်ား ျပဳၾကျခင္း ျဖစ္သည္။
အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ဆယ္ဦး အသတ္ခံရျခင္း နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ားကို ယခုအခ်ိန္အထိ ေဖၚ ထုတ္ အေရးယူျခင္းမျပဳပါ။ ထိုနည္းတူ ေမာင္းေတာတြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ား၏ ျပန္လည္ အၾကမ္းဘက္မႈကို တားဆီး နိုင္ပါ လွ်က္ အာဏာပိုင္မ်ားက ကာကြယ္တားဆီးမႈ မျပဳခဲ့ပါ။ ယင္းနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာ စာမ်က္နွာ ၈၂ တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖၚျပထားသည္။
“ေမာင္းေတာျဖစ္စဥ္တြင္ ထိုစဥ္က နစက အၾကီးအကဲလုပ္သူက ျပတ္သားစြာ ကိုင္တြယ္အေရးယူေဆာင္ရြက္ခဲ့မည္ ဆိုပါက ယခု ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ပဋိပကၡမ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚလာမည္မဟုတ္ေၾကာင္း ရခိုင္ရပ္မိ၊ ရပ္ဖ မ်ားမွ ေ၀ဘန္ သံုးသပ္ခဲ့ၾကပါသည္။”
ပထမ ျဖစ္ရပ္တြင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူကို အေရးမယူသျဖင့္ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားနွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ ၀င္ အေျမာက္အမ်ားယခုအခ်ိန္ အထိ အၾကိတ္အခဲျဖစ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ ဒုတိယ ျဖစ္ရပ္တြင္ ကာကြယ္တားဆီးနိုင္ပါလွ်က္ မကာကြယ္ခဲ့ သျဖင့္ ထိခုိက္ဆံုးရွံဳးမႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ရသည့္အျပင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ အျခားေဒသမ်ားသို႕ ပ်ံ႕သြားခဲ့ ေသာေၾကာင့္ ရခိ္ုင္ လူထုမ်ားက မေၾကမနပ္ ျဖစ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ ၄င္းအၾကိတ္အခဲမ်ား၊ မေၾကနပ္မႈမ်ားသည္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးပ်က္သုဥ္း ျခင္းေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္း၏ အက်ိဳးဆက္ အေနျဖင့္ ပဋိပကၡမ်ား ဆက္လက္ ၾကီးထြားသြားခဲ့ ျခင္းျဖစ္သည္။
ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာအရ ေပၚလြင္ေသာ ျဖစ္ရပ္နွစ္ ခုလံုး တြင္သာမက ပထမဆံုး စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့ သည့္ ေက်ာက္နီေမာ္ လူသတ္မုဒိန္းမႈတြင္ အမွန္တရားကို ဖံုးကြယ္ခဲ့သည့္ အတြက္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ပ်က္သုဥ္းရာတြင္ အဓိက တာ၀န္ရွိသူမွာ (ကာ/လံု) နွင့္ ဦးသိန္းစိန္ဦးေဆာင္သည့္ ဗဟိုအစိုးရျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆို ေသာ္ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ ၄င္းတို႕၏တိုက္ရိုက္အမိန္႕ေပး ညႊန္ၾကားမႈေအာက္တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ရ ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ (ကာ/လံု) နွင့္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရက ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို မတည္ေဆာက္ခဲ့သျဖင့္ အၾကမ္းဘက္ပဋိပကၡမ်ား သည္ ျမန္မာနိုင္ငံ အျခားေနရာ အေတာ္မ်ားမ်ားသို႕ ပ်ံ႕နွံ႕သြားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
နိုင္ငံတကာက လူ႕အခြင့္အေရးရႈေဒါင့္မွ စြပ္စြဲလာမႈကို ေကာ္မရွင္က ပယ္ခ်သည္ ဟူသည့္အေပၚ သံုးသပ္ခ်က္
နိုင္ငံတကာက လူ႕အခြင့္အေရးရႈေဒါင့္မွ စြပ္စြဲလာမႈကို ပယ္ခ်ေၾကာင္း ေကာ္မရွင္အဖြဲ ့၀င္ ေဒါက္တာ ေဒၚ ရင္ရင္ႏြယ္ က ေျပာခဲ့သည္။ ပယ္ခ်ရသည္ ့အဓိကအေၾကာင္းမွာ နိုင္ငံတကာ သည္ ဘဂၤါလီ တဘက္တည္းကိုသာေမးခဲ့ျပီး ရခုိင္ လူမ်ိဳးမ်ားဘက္ကို မေမးခဲ့ေသာေၾကာင့္ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕၀င္ အျခားသူတခ်ိဳ႕ကလည္း အလားတူ တုန္႕ျပန္ခဲ့ဘူးသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္မူ နိုင္ငံတကာသည္ ရခုိင္တိုင္းရင္းသားမ်ားဘက္ကိုလည္း ေမးသင့္သေလာက္ ေမးျမန္းခဲ့သည္။ အရင္းခံအားျဖင့္မူ ဘက္နွစ္ဘက္ ရႈေဒါင့္မွ အဓိက ခ်ဥ္းကပ္ရန္ မဟုတ္ပါ။ နိုင္ငံတနိုင္ငံ အတြင္း၌ မည္သို႕ေသာ အေျခအေနမ်ားျဖစ္ပြားေသာအခါ နိုင္ငံတကာက လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈ ရွဳေဒါင့္မွ ခ်ဥ္းကပ္ ကိုင္ တြယ္သည္ကို ေကာ္မရွင္အေနျဖင့္ ေလ့လာသင့္သည္။ ရိုးရိုးျပစ္မႈ နွင့္ လူ႕အခြင့္ အေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈ တို႕၏ ဆက္စပ္မႈ နွင့္ ကြာျခားမႈအေပၚလည္း ရွင္းလင္းစြာ နားလည္ရန္လိုပါသည္။
သာဓက ဆိုပါမည္။ နိုင္ငံတနိုင္ငံ အတြင္း၌ ဘာသာေရးအရျဖစ္ေစ၊ လူမ်ိဳးေရးအရျဖစ္ေစ၊ အျခားအေၾကာင္းတခုခု အရျဖစ္ေစ လူတဦးက အျခားတဦးကို၊ လူအုပ္စုတခုက အျခားအုပ္စုတခုကို၊ သတ္ျဖတ္မႈက်ဴးလြန္သည္ ဆိုၾကပါစို႕။
လူ႕အခြင့္အေရးရႈေဒါင့္မွၾကည့္လွ်င္ သတ္ျဖတ္ခံရသူ၏ အသက္ရွင္ရပ္တည္ပိုင္ ခြင့္ ရုပ္သိမ္းခံလိုက္ရျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ သာမန္အားျဖင့္ နိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္စြက္ဘက္ ေျပာဆိုမည္ မဟုတ္ပါ။ သက္ဆိုင္ရာ နိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာ အတြင္း က်ေရာက္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းနိုင္ငံ၏ အစိုးရကသာလွ်င္ အဆိုပါနိုင္ငံ၏ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားနွင့္အညီ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ သို႕မဟုတ္ က်ဴးလြန္သူမ်ားကို အေရးယူ အျပစ္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။
၂၀၁၂ ခုနွစ္ ဇူလိုင္လအတြင္း အိႏၵိယနိုင္ငံ အာသံျပည္နယ္ အေနာက္ျခမ္းတြင္ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး အေတာ္ မ်ားမ်ား ေသဆံုးကာ လူဦးေရ နွစ္သိန္းခန္႕ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ခဲ့သည္။ သို႕ရာတြင္ ကုလသမဂၢသည္လည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံ တကာ လူ႕အခြင့္အေရး အဖြဲ႕ အစည္းၾကီးမ်ားသည္လည္းေကာင္း ၀င္ေရာက္စြက္ဘက္ေျပာဆိုၾကျခင္းမရွိပါ။ အိႏိၵယ နိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ [6] အတြင္းတြင္ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရမ်ားက ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။
သို႕ရာတြင္ အစိုးရကိုယ္တိုင္က လူထုအေပၚ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈကို က်ဴးလြန္ျခင္း၊ သို႕မဟုတ္ အင္အားစု တရပ္ရပ္က က်ဴး လြန္မႈကို အစိုးရက အားေပးကူညီျခင္း၊ တနည္းနည္းျဖင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ သို႕မဟုတ္ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳး ေဖါက္က်ဴးလြန္မႈၾကီးမ်ား ျဖစ္ပြားေနပါလွ်က္ က်ဴးလြန္သူမ်ားကို အစိုးရက ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူမႈမျပဳျခင္း တို႕ျဖစ္လွ်င္မူ ကုလသမဂၢ အေနျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ နိုင္ငံတကာ လူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕အစည္းၾကီးမ်ား အေနျဖင့္ ျဖစ္ေစ ၀င္ေရာက္အေရးယူေဆာင္ရြက္ရန္ ၾကိဳးပမ္းၾကရသည္။ ဤသည္မွာ နိုင္ငံတကာ လူ႕အခြင့္ အေရး ဥပေဒအေျခခံမ်ားေပၚ၌ နိုင္ငံတကာက က်င့္သံုးသည့္အစဥ္အလာ လည္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္း ရခိုင္ျပည္ နယ္၌အလားတူ အေျခအေနမ်ား ျဖစ္ပြားေနသည့္ အေထာက္အထားမ်ားအား နိုင္ငံတကာေတြ႕ရွိသျဖင့္သာ ကုလ သမဂၢ နွင့္ နိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္ေျပာဆိုလာၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ားလည္း ရွိလာနိုင္သည္။
ေဒါက္တာေဒၚရင္ရင္ႏြယ္ နွင့္ ေကာ္မရွင္အဖြဲ ့၀င္အခ်ိဳ ့ေျပာသလို နိုင္ငံတကာ အေနျဖင့္ ရခိုင္တိုင္းရင္းသားမ်ားအား စစ္ေဆးေမးျမန္းမႈ နည္းေကာင္းနည္းပါမည္။ ဤသည္မွာ အေၾကာင္းနွစ္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္နုိင္သည္။ တခ်က္မွာ ဦးသိန္း စိန္အစိုးရ၏ စစ္တပ္နွင့္ အျခားလံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားနွင့္ ေပါင္းကာ ရခိုင္တိုင္းရင္းသားမ်ား အေပၚ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနေၾကာင္း သတင္းမရခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္နိုင္သည္။ ေနာက္တခ်က္မွာ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသားမ်ား ကိုယ္တိုင္ကလည္း ဦးသိန္း စိန္အစိုးရ၏ စစ္တပ္နွင့္ အျခားလံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ မိမိတို႕အေပၚ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနၾကသည္၊ ရြာမ်ားမီးရႈိ ့၊ လူသတ္၊ မုဒိန္းက်င့္ စသျဖင့္ က်ဴးလြန္ေနပါသည္ ဟု တိုင္တန္းျခင္း မျပဳခဲ့ေသာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္သည္။
ယင္းသို႕က်ဴးလြန္မႈ သက္ေသအေထာက္အထားမ်ား ရွိပါက ေကာ္မရွင္အေနျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေဒါက္တာ ေဒၚရင္ရင္ႏြယ္ အေနျဖင့္ျဖစ္ေစ နုိင္ငံတကာသို႕တိုင္တန္းမည္ဆိုပါက ရခိုင္တုိင္းရင္းသားမ်ားအား အဓိကထား၍ လာေ၇ာက္ စစ္ေဆး ေမးျမန္းရန္မွာ ရာခိုင္နုန္းျပည့္ေသခ်ာသည္။
အၾကမ္းဖက္ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားရျခင္း၏ လတ္တေလာအေၾကာင္းရင္း နွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲအေၾကာင္းရင္းမ်ား
ရခုိင္ျပည္နယ္ မွ စတင္ခဲ့ျပီး တနိုင္ငံလံုးသို႕ တေျဖးေျဖး ပ်ံ႕နွံ႕ေနျပီျဖစ္ေသာ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡၾကီး၏ လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္းမွာ လူမိ်ဳးေရးကြဲျပားမႈနွင့္ ဘာသာေရးယံုၾကည္ခ်က္ျခားနားမႈတို႕အေပၚအေျခခံျပီး တဘက္နွင့္ တဘက္ အျပန္အလွန္ပုတ္ခတ္ စြပ္စြဲၾကရာမွ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့သည့္ ျပသနာ မဟုတ္ပါ။ ဥပေဒစိုးမိုးေရးအေျခခံအရ ျပစ္မႈ က်ဴး လြန္သူမွန္သမွ်ကို ေက်ာသား ရင္သားမခြဲျခားဘဲ တန္းတူထား၍ ျပတ္ျပတ္သားသား ထိထိေ၇ာက္ေရာက္ အေရး မယူခဲ့ ျခင္းမွာ ပထမ လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္သည္။ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ၏ စစ္တပ္နွင့္ အျခားလံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕ မ်ားကိုယ္တိုင္က ဘက္တဘက္တြင္ ရပ္၍ ျပစ္မႈ ၾကီးမ်ားအား ပါ၀င္က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္ ဟု နိုင္ငံတကာက ေထာက္ျပ စြပ္စြဲလာသည္က ပို၍ အေရးၾကီးေသာ ဒုတိယ လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။
ဤလတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္းနွစ္ရပ္ျဖစ္တည္လာခဲ့ျပီးေနာက္ ေနာက္ဆက္တြဲအေၾကာင္းရင္း တို႕လည္း ေပၚေပါက္ လာျပန္သည္။ ယင္းတို႕မွာ ဘာသာေရးအုပ္စုၾကီး နွစ္ခုမွ အခ်ိဳ႕ေသာ အစြန္း ေရာက္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ဘာသာ၀င္မ်ား နွင့္ အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီမ်ားက နည္းလမ္းေပါင္းစံုသံုး၍ လံႈ႕ေဆာ္လာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အကိ်ဳးဆက္အေနျဖင့္ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡၾကီးမ်ားသည္ တိုင္းျပည္၏ ေနရာေဒသ အေတာ္မ်ားမ်ားသို႕ပ်ံ႕နွံ႕သြားခဲ့ရ ျခင္းျဖစ္သည္။
လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္း နွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ အေၾကာင္းရင္းတို႕ကို နိုင္းယွဥ္ေလ့လာရန္လိုပါမည္။ လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္းသည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးနွင့္ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္သည္။ ေနာက္ဆက္တြဲအေၾကာင္းရင္းသည္ သာသာေရး အရ မတူကြဲျပားသည့္ ဘာသာမ်ား အတူျငိမ္းခ်မ္းစြာရပ္တည္နိုင္ေရး၊ အျပန္အလွန္ေလးစားမႈ တည္ေဆာက္ေရးတို ့နွင့္ လည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံေရးအရ အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒကို စြန္႕လႊတ္ျပီး လူမ်ိဳးေပါင္းစံု အတူယွဥ္တြဲ ေန ထိုင္ ေရး အေျခခံတြင္ မိမိအမ်ိဳးသား အက်ိဳးစီးပြားကို သမာသမတ္က်စြာ ေဖၚေဆာင္နိုင္ေရး အေတြးအေခၚ စိုက္ထူမႈ နွင့္ လည္းေကာင္း သက္ဆိုင္သည္။
ေနာက္ဆက္တြဲအေၾကာင္းရင္းမ်ားသည္ အေရးမၾကီးမဟုတ္ၾကီးပါသည္။ သို႕ရာတြင္ ယေန႕တျပည္လံုးသို႕ ပ်ံ႕နွံ႕ေန ျပီ ျဖစ္ေသာ အၾကမ္းဘက္ပဋိပကၡၾကီးမ်ားနွင့္စပ္လွ်ဥ္း၍ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုလံုးနီးပါးသည္ ေနာက္ဆက္တြဲ အေၾကာင္း ရင္းမ်ားအေပၚတြင္သာ ကုစားအေျဖရွာၾကရန္ၾကိဳးပမ္းေနၾကသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိေရာက္မႈ အားနည္း နိုင္သည္။
လတ္တေလာအေၾကာင္းရင္းမ်ားနွင့္စပ္လွ်ဥ္း၍ အမွန္တရားေပၚေအာင္ အဓိကထားေဖၚထုတ္ျပီး အေရးယူေဆာင္ရြက္ နုိင္မွ သာလွ်င္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို အေျခခံအားျဖင့္ တည္ေဆာက္နိုင္ပါမည္။ ထို႕ေနာက္ ေနာက္ဆက္တြဲအေၾကာင္းရင္း မ်ားကို တေျဖးေျဖး အခ်ိန္ယူကုစားသြားရန္ ျဖစ္ပါသည္။
ရခုိင္ပဋိပကၡမ်ား စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္သည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးနွင့္ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္သည့္ လတ္တေလာ အေၾကာင္းရင္းကို မီးေမာင္းထိုးကာ အမွန္တရားေပၚေအာင္ေဖၚထုတ္ခဲ့ျခင္း မရွိ။ လတ္တေလာအေၾကာင္းရင္းနွစ္ရပ္ အနက္ ပထမ တရပ္ကို ေကာ္မရွင္ကိုယ္တိုင္၀န္ခံရသည္။ ထို ့အျပင္ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားကိုယ္တိုင္က ဘက္တဘက္ နွင့္ပူးေပါင္းကာ ျပစ္မႈၾကီးမ်ားအား ပါ၀င္က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္ဟု နိုင္ငံတကာက ေထာက္ျပစြပ္စြဲသည့္ ဒုတိယအေၾကာင္း ရင္းကိုလည္း ေကာ္မရွင္ကမ်က္စိမွိတ္
ပယ္ခ်ျခင္းမွလြဲ၍ အခ်က္အလက္နွင့္ မျငင္းနိုင္။ သို႕ရာတြင္ အစီရင္ခံစာ၌ လတ္ တေလာအေၾကာင္းရင္းကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပည့္ျပည့္စံုစံု မေဖၚထုတ္ဘဲ ေနာက္ခံအေၾကာင္းရင္း နွင့္ေနာက္ဆက္တြဲ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကိုသာ ဋီကာခ်ဲ႕ျပီးေဖၚျပခဲ႕သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဥပေဒစိုးမိုး ေရး အေျခခံကို ဖ်က္ဆီးခဲ့သည့္ ကာလံု နွင့္ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္၏ တာ၀န္ရွိမႈကို ဖံုးကြယ္ သြားေစခဲ့ သည္။ ယင္းအတြက္ ေကာ္မရွင္အား ဦးသိန္းစိန္က မ်ားစြာ သေဘာက် သြားပံုရ သည္။ ၂၀၁၃ ခုနွစ္ ေမလ (၆) ရက္ေန႕တြင္ တိုင္းျပည္သို႕ မိန္ ့ခြန္းေျပာ၍ပင္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့သည္။
(ကာ/လံု) ႏွင့္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရသည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရးပ်က္ေအာင္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိလုပ္သလား။
ရခိုင္မွ တရုတ္ျပည္သို႕ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ဘီလ်ံေပါင္းမ်ားစြာ ခ်ီကာ တန္ဘိုးရွိသည့္ သဘာ၀ ဓါတ္ေငြ ့ ပိုက္လိုင္း သြယ္တန္း တည္ေဆာက္ေနပါသည္။ ယင္းအေပၚ ရခုိင္ျပည္နယ္ အတြင္းရွိလူထုမ်ားက အားေကာင္း ေကာင္း နွင့္ ကန္႕ကြက္နုိင္ျခင္း မရွိေစရန္အာရံုလႊဲလိုက္ျခင္းျဖစ္နိုင္သည္ဟု လူထုအေတာ္မ်ားမ်ားက ယူဆလာၾကသည္။ ထို႕ျပင္ တည္ေဆာက္ျပီးသည့္အခ်ိန္တြင္ လက္ရွိနွင့္ေနာင္တက္လာဦးမည့္ စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္က နွစ္ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ ဆက္လက္ အျမတ္ထုတ္အက်ိဳးခံစားေနဦးမည့္အေပၚ မကန္႕ကြက္နိုင္ေတာ့ေစေရးအတြက္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းရွိ လူထု မ်ားနွင့္ ၄င္းတို ့၏ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအားနည္းခ်ိနဲ ့သြားေစရန္၊ လံုျခံဳေရးအရ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ၏ စစ္တပ္နွင့္ အျခား လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕မ်ားကိုသာ ထာ၀ရအားကိုးသြားေစရန္ မဟာျဗဴဟာခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ျခင္းလည္း ျဖစ္နိုင္သည္။
အထက္ပါသံုးသပ္ခ်က္ မမွန္ဟူ၍ (ကာ/လံု) နွင့္ ဦးသိ္န္းစိန္ အစိုးရက သက္ေသျပလိုပါက ပိုက္လိုင္းနွင့္ ဆက္စပ္ ေသာ သတင္း အခ်က္အလက္မွန္သမွ်ကို ရွင္းလင္းစြာ တျပည္လံုးသို႕ထုတ္ျပန္ေၾကျငာရန္လိုသည္။ ပို၍အေရးၾကီး သည္မွာ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္ လူထု၏ စီးပြားေရးမွာ ခြ်တ္ျခံဳက် ပ်က္စီးသြားခဲ့ျပီျဖစ္ သျဖင့္ ျပန္လည္ကုစားနိုင္ရန္ ပိုက္လိုင္း မွရေသာ ၀င္ေငြအားလံုးကို ရခိုင္ျပည္နယ္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္သာ သံုးစြဲသြားနိုင္ေစ ရန္ ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းကာ လႊဲအပ္ ေဖၚေဆာင္သြားရန္လိုအပ္သည္။
မည္သို ့ပင္ေနာက္ဆက္တြဲကုစားမႈမ်ားျပဳေစဦး၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း ဥပေဒစိုးမိုးေရးပ်က္စီးေစခဲ့သည့္အတြက္ယင္းမွ စတင္ကာ တျပည္လံုးသို႕ပ်ံ ့နွံ ့ေစခဲ့ရာ၌တာ၀န္ရွိမႈမွေန၍ (ကာ/လံု) နွင့္ ဦးသိန္းစိ္န္အစိုးရသည္ ေရွာင္လႊဲ၍ မရနိုင္။
အဖြဲ႕အစည္း သေဘာ အရ တာ၀န္ရွိမႈ[7] နွင့္ အမိန္႕ေပးျခင္းအရ တာ၀န္ရွိမႈ[8]
၁၉၈၂ ခုနွစ္တြင္ ဂြါတီမာလာနိုင္ငံ၌ အာဏာသိမ္းျပီး တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး အက္ဖရိန္ ရိုင္ယို မြန္ ့[9] သည္ အစ္ဇီးလ္မာယာ အမည္ရွိ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု၀င္ဦးေရ ၁၇၇၁ ဦးအေပၚ လူမ်ိဳးတံုး သတ္ျဖတ္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့သည္ ဟု စြဲခ်က္တင္ကာ တရားရံုး၌ သက္ေသေပါင္း တရာေက်ာ္ကို စစ္ေဆးခဲ့ျပီးေနာက္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္ ေမလ ၁၀ ရက္ေန ့ တြင္ ၄င္းအေပၚ ေထာင္ နွစ္ရွစ္ဆယ္ခ်ခဲ့သည္။ လူမ်ိဳးတံုး သတ္ျဖတ္မႈအတြက္ နွစ္ငါးဆယ္၊ လူသားျဖစ္မႈကို ဆန္႕က်င္ သည့္ ျပစ္မႈအတြက္ နွစ္သံုးဆယ္ နွစ္ခုေပါင္း ေထာင္နွစ္ ရွစ္ဆယ္ျဖစ္သည္။ “သမၼတ တာ၀န္ယူထားစဥ္ အတြင္း သတ္ ျဖတ္မႈၾကီးမ်ား က်ဴးလြန္ေနတာကိုသိရက္နဲ႕ ရပ္ဆိုင္းသြားေအာင္ ကာကြယ္တားဆီးျခင္း မလုပ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ျပစ္မႈ က်ဴး လြန္ရာေရာက္တယ္” ဟု တရားသူၾကီး ဂ်က္စ္မင္ ဘာရီေရာ႕[10] က စီရင္ခ်က္တြင္ထည့္သြင္းဖတ္ၾကားသြားခဲ့သည္။
အာဂ်င္တီးနား၊ ခ်ီလီ၊ ဂြြါတီမာလာ အစရွိေသာ နိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဟူသည္ကို အေၾကာင္း ျပ၍ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္မႈၾကီးမ်ားအားေမ့ မထားဘဲ ျပန္လည္ေဖၚထုတ္ျပီး အေရးယူေနၾကျခင္းမွာ စစ္မွန္သည့္ ဥပေဒစိုးမိုး ေရး အေျခခံမ်ား တည္ေဆာက္ျပီး တိုင္းျပည္ တည္ျငိမ္၊ ျငိမ္းခ်မ္းကာ၊ လူထုတရားမွ်တမႈ ရေစရန္ျဖစ္သည္။
၂၀၁၃ ခုနွစ္ မတ္လ ၂၇ ရက္ တပ္မေတာ္ေန႕တြင္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႈးၾကီး မင္းေအာင္လိႈင္က ၄င္း၏ တပ္မေတာ္သည္ မည္သည့္အခါကမွ် လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈ နွင့္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ား မက်ဴးလြန္ခဲ့ေၾကာင္းထည့္သြင္း ေျပာၾကားသြားခဲ့သည္။ လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈ၊[11] စစ္ရာဇ၀တ္မႈ[12] နွင့္ လူသားျဖစ္မႈကို ဆန္႕က်င္သည့္ ျပစ္မႈ [13] မ်ားအား ျမန္မာနိုင္ငံ အတြင္းတြင္ ဥပေဒ အျဖစ္ျပဌာန္း ထားမႈ မရွိေသးပါ။ နိုင္ငံတကာ ဥပေဒ၏ အစိပ္အပိုင္းမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ယင္းတို႕ကို ခ်ိဳးေဖါက္ က်ဴးလြန္ျခင္းမွာ ျပစ္မႈေျမာက္သည္ဟူ၍ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္ ကိုယ္တိုင္က ၀န္ခံလိုက္ သည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ ယင္းမိန္႕ခြန္းကိုးကားကာ အာဏာပိုင္မ်ားက ျပဌာန္းထားသည့္ ျပည္တြင္းဥပေဒမ်ားအတိုင္း သာ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း Rule by Law မွေန၍ နိုင္ငံတကာ စံထားခ်က္မ်ားနွင့္ ကိုက္ညီသည့္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး Rule of Law သို႕ ေျပာင္းလဲေဖၚေဆာင္နိုင္ေရးအတြက္ စတင္လႈပ္ရွား လုပ္ေဆာင္သင့္ျပီျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ နိုင္ငံတကာ ျပစ္မႈၾကီးမ်ားအား တပ္မေတာ္က မက်ဴးလြန္ပါဟူ၍ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္၏ ျငင္းဆိုခ်က္ကို္ မူ လက္ခံနုိင္ ဘြယ္မရွိပါ။ ၄င္းျပစ္မႈၾကီးမ်ားမွာ မည္သည့္အရာမ်ားျဖစ္သည္ကို ဥပေဒသမားမ်ားပင္နားလည္ေအာင္ မနည္းၾကိဳးပမ္းၾကရသည္။ ယင္းတို႕နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ တပ္မေတာ္အတြင္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ပညာေပးေရးလုပ္ခဲ့ ေၾကာင္း လည္း တၾကိမ္တခါမွ် မၾကားသိခဲ့ရပါ။ သို႕ျဖစ္၍ တပ္ဗိုလ္၊ တပ္သားတကယ့္အမ်ားစုၾကီးမွာ မည္သည္တို႕ကို က်ဴးလြန္လွ်င္ မည္သည့္ျပစ္မႈေျမာက္သည္ဟူ၍ နားလည္နိုင္ ၾကျခင္းမရွိေသးသည္မွာ ရာနဳန္းျပည့္နီးပါး ေသခ်ာသည္။ လတ္တေလာျဖစ္ရပ္မ်ားကို သံုးသပ္လွ်င္ပင္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း စစ္ရာဇ၀တ္မႈ နွင့္ လက္ပံေတာင္းေတာင္ေဒသတြင္ ဆႏၵျပသံဃာမ်ားအေပၚ လူသားျဖစ္မႈကို ဆန္႕က်င့္သည့္ျပစ္မႈ မ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ျပီးျပီဟု နိုင္ငံတကာ ဥပေဒ အေျခခံမွ သံုးသပ္နိုင္သည္။ အေသးစိပ္ကို ဤစာတမ္း၏ ဒုတိယပို္င္းတြင္ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမည္။
အထက္ပါ ျပစ္မႈၾကီးမ်ားနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ တာ၀န္ရွိမႈကို ရွာေဖြရာတြင္ အဖြဲ႕အစည္းသေဘာအရ တာ၀န္ရွိမႈ နွင့္ အမိန္႕ ေပးျခင္းအရ တာ၀န္ရွိမႈ နွစ္ခုတို႕၏ ဆက္စပ္မႈနွင့္ကြာျခားမႈ တို႕ကို ေလ့လာဘို႕လိုပါမည္။ သမတ ဦးသိန္းစိန္သည္ လည္းေကာင္း၊ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္သည္လည္းေကာင္း တိုင္းျပည္တြင္ အျမင့္ဆံုးအာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည့္ (ကာ/လံု) ၏ အဖြဲ႕၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ ယေန႕တိုင္းျပည္တြင္ ျဖစ္ပြားေနေသာ အၾကမ္းဘက္ ပဋိပကၡၾကီးမ်ားနွင့္ စပ္ လွ်ဥ္း၍ ၄င္းတို႕တြင္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ တာ၀န္ရွိၾကသည္။
ရခိုင္ပဋိပကၡတြင္ လံုျခံဳေရး တပ္ဖြဲ႕မ်ားအား(ကက/ၾကည္း) က တိုက္ရိုက္အမိန္႕ေပးခဲ့ေၾကာင္း ေကာ္မရွင္၏အစီရင္ခံစာအရ ေပၚလြင္သျဖင့္ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္တြင္ တာ၀န္ ရွိသည္။ (ကာ/လံု) အစည္းအေ၀းေခၚျပီး ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္ကို တာ၀န္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါက (ကာ/လံု) အဖြဲ႕၀င္ အားလံုးတြင္တာ၀န္ရွိသည္။ သို႕မဟုတ္ဘဲ သမတ ဦးသိန္းစိန္က ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္အား ရခိုင္ပဋိပကၡမ်ား ကိစၥ ေဆာင္ရြက္၇န္တာ၀န္ေပးခဲ့ပါက ဦးသိန္းစိန္သည္ အၾကီးအကဲ[14] အေနျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္ သည္ လက္ေအာက္ငယ္သား[15] အေနျဖင့္လည္းေကာင္း တာ၀န္ရွိသည္။
ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ေကအိုင္အိုကို ထိုးစစ္ၾကီးမ်ားဆင္ႏႊဲခဲ့စဥ္ စစ္ေရး သေဘာအရ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လႈိႈ္င္ မွာ အဓိကတာ၀န္ ရွိသည္။ စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ျခင္းနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍မူ အၾကီးအကဲ ကာခ်ဳပ္မင္းေအာင္လိႈင္တြင္ တာ၀န္ရွိသလား၊
စစ္ေျမျပင္တခုလံုးကို အနီးကပ္ကြပ္ကဲရသည့္ လက္ေအာက္ငယ္သား ေျမာက္ပိုင္းတိုင္း စစ္ဌာနခ်ဳပ္ တိုင္းမႈးတြင္ တာ၀န္ရွိသလား ဟူသည္ကို သံုးသပ္ရပါမည္။ ဤတြင္ နိုင္ငံတကာဓေလ့ ထံုးတမ္းဥပေဒ[16] အရသာ မက (ရ၀မ္ဒါ နိုင္ငံတကာ ျပစ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး[17] က ခ်မွတ္ခဲ့ျပီး ဆီအာရာလီယြန္းအထူး တရား ရံုး[18] ကပါ လိုက္နာက်င့္သံုး ခဲ့ သည့္ လက္ေတြ႕အရ) သမားရိုးက်နိုင္ငံတကာဥပေဒ[19] အျဖစ္ပင္လိုက္နာက်င့္ သံုးလာၾကျပီျဖစ္ေသာ သတ္မွတ္ ျပဌာန္းခ်က္အရ အၾကီးအကဲ နွင့္ လက္ေအာက္ငယ္သား ဆက္ဆန္ေရး[20] အရတာ၀န္ရွိမႈ ကို ေလ့လာရန္လိုပါသည္။ ဂြါတီမာလာနိုင္ငံက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး အက္ဖရိန္ ရိုင္ယိုမြန္၏ မႈခင္းနွင့္ နိုင္းယွဥ္ေလ့လာလွ်င္အက်ိဳးရွိပါမည္။
အပိုင္း (၂) ကို ဆက္လက္ဖတ္ရႈပါရန္
ဦးေအာင္ထူး (ေရွ႕ေန) ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ယက္ တည္ေထာင္သူ
၂၀၁၃ ခုနွစ္ ေမလ
1 Genuine Principles of the Rule of Law
2 The People’s Republic of China exercises power in accordance with the law and establishes a socialist country under the rule of law.
3 Legal framework
4 Supreme law of the land
5 Discrimination
6 Sovereignty
7 Organizational responsibility
8 Command responsibility 9 General Efraín Ríos Mont 10 Judge Jazmin Barrios
11 Genocide
12 War crimes
13 Crime against humanity
14 Superior
15 Subordinate
16 Customary international law
17 International Criminal Tribunal for Rawanda
18 Special Court for Sierra Leone
19 Conventional international law
20 Relationship of superior-subordinate
