Tag: Public Health

HIV/AIDS ကုသေရး ေဒၚလာ ၅ သန္း ပိုသံုးမည္ဟု က်န္းမာေရး၀န္ႀကီး ဦးသန္းေအာင္ ေျပာ

ေအာက္တိုဘာ ၁၈ ၊ ၂၀၁၄
M-Media

– ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း HIV ကုသေရးလုပ္ငန္းအတြက္ ရန္ပံုေငြကုိ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၅ သန္း တုိးျမႇင့္သံုးစြဲသြားမည္ဟု က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး ဦးသန္းေအာင္ က ကုလအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္၏ အာရွ-ပစိဖိတ္ ေဒသ AIDS ေရာဂါဆုိင္ရာ အထူးကုိယ္စားလွယ္ ေဂ်ဗီအာရ္ ပရာဆာဒါ ရာအုိအား ကတိျပဳခဲ့သည္ဟု သိရသည္။

မစၥတာရာအုိမွာ AIDS ေရာဂါ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအား လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ႏွင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ရန္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အားထုတ္မႈမ်ားကုိ ေထာက္ခံအားေပးရန္အတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ၅ ရက္ၾကာ လာေရာက္ခဲ့ၿပီး ေအာက္တုိဘာ ၁၇ ရက္ေန႔က ျပန္လည္ ထြက္ခြာသြားခဲ့သည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ HIV ပုိး ကူးစက္ခံေနရသူ ဦးေရမွာ ၁၉၀၀၀၀ ရွိၿပီး ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္းမွာပင္ ထပ္မံကူးစက္သူဦးေရမွာ ၆၇၀၀ ခန္႔ ရွိခဲ့သည္။

ထုိပမာဏထဲမွ ၂၀၁၃ခုႏွစ္တြင္ ေဆးကုသမႈခံယူေနသူ အေရအတြက္မွာ ၆၅၀၀၀ သာရွိၿပီး ယခုကဲ့သုိ႔ ရန္ပံုေငြ တုိးျမႇင့္မႈေၾကာင့္ HIV ပုိး ကူးစက္ခံေနရသူ လူနာ ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္အား ထပ္မံ၍ ေဆး၀ါးမ်ား ေပးအပ္ႏုိင္မည္ျဖစ္ကာ ေရာဂါကူးစက္ေနသူမ်ား ၈၅ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ကုသႏုိင္လာမည္ဟု က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာက တြက္ခ်က္ထားသည္။

ထုိ႔ျပင္ ရာႏႈန္းျပည့္ကုသႏုိင္ေရး ကုန္က်စားရိတ္မ်ားကုိ တြက္ခ်က္ႏုိင္ရန္အတြက္ ဌာနလက္ေအာက္ရွိ ၀န္ထမ္းမ်ားအေနျဖင့္ UNAIDS ႏွင့္ ပူးတြဲလုပ္ေဆာင္ရန္ က်န္းမာေရး ၀န္ႀကီးဌာနက တုိက္တြန္းထားသည္။

မစၥတာ ရာအုိကမူ AIDS ေရာဂါအား တုံ႔ျပန္ရာတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ယခုကဲ့သုိ႔ ကတိျပဳခဲ့မႈအား ႀကိဳဆုိပါေၾကာင္း၊ ၂၀၃၀ ခုႏွစ္တြင္ AIDS ေရာဂါ ကမၻာေျမေပၚမွ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေရး ရည္မွန္းခ်က္အတြက္ ခုိင္မာေသာ အားေပးေဆာင္ရြက္မႈကုိ ျမန္မာေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနျဖင့္ တုိးခ်ဲ႕ျပဳလုပ္သြားရန္ တုိက္တြန္းပါေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။

၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ႏွစ္ကုန္ပုိင္းတြင္ HIV ပုိး ကူးစက္ေနသူ ၁၀၀၀၀ အတြက္ opioid substitution therapy နည္းလမ္းျဖင့္ တုိးခ်ဲ႕ကုသႏုိင္ေရး ကန္ေဒၚလာ ၁ သန္း ထပ္မံ သံုးစြဲသြားမည္ဟုလည္း က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနက ကတိျပဳခဲ့သည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ မူးယစ္ေဆးစြဲသူမ်ား၊ လိင္အလုပ္သမားမ်ား၊ လိင္တူဆက္ဆံသူမ်ားမွာ HIV ပုိးကူးစက္ႏုိင္မႈ အႏၱရာယ္ ျမင့္မားလ်က္ရွိေနသည္။

ref_ UN AIDS

October 18, 2014
သိထားရန္ လိုအပ္တဲ့ အီဘိုလာ ဗိုင္းရပ္စ္ အေၾကာင္း

ေအာက္တိုဘာ ၇ ၊ ၂၀၁၄
M-Media

– ယခုႏွစ္ အေစာပုိင္း အေနာက္အာဖရိကႏုိင္ငံတစ္ခ်ိဳ႕မွာ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ အီဘုိလာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးဟာ အခုအခ်ိန္မွာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ ကူးစက္ျပန္႔ႏွံ႔ေန ပါတယ္။ ေသဆံုးသူ ၃ ေထာင္နီးပါးရွိလာၿပီး ကူးစက္သူေတြဟာလည္း တစ္ေန႔တစ္ျခား မ်ားလာေနပါတယ္။ ယခုေနာက္ဆံုး အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာေတာင္ အီဘုိလာကူးစက္ေနသူ တစ္ဦးကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရၿပီး ကုသမႈေတြ ျပဳလုပ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အီဘုိလာအေၾကာင္း သိသင့္တာေတြကုိ M-Media ပရိတ္သတ္ႀကီး အတြက္ ေဖာ္ျပေပးလုိက္ပါတယ္။

အီဘုိလာဟာ ကူးစက္ႏုိင္တဲ့ ေရာဂါပါ။ ဒါေပမယ့္ ပထမဆံုးသိရမွာက အလြယ္တကူ ကူးစက္ႏိုင္တာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္အဖ်ားေရာဂါလုိ ေခ်ာင္းဆုိးတာ၊ နာေစးတာမ်ိဳးေတြကေန ေလထဲမွာျပန္႔ၿပီး ကူးစက္တာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ အီဘုိလာဟာ ခႏၶာကုိယ္က ထြက္တဲ့ အရည္ေတြကုိ မၾကာခဏ ထိေတြ႕တာကေနတစ္ဆင့္ ကူးစက္ႏုိင္ၿပီး ေရာဂါ လကၡဏာျပတဲ့ သူေတြဆီကေနလည္း ကူးစက္ႏုိင္ပါတယ္။

အီဘုိလာရွိသူေတြ ေနမေကာင္းျဖစ္ရင္…..

ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးအမ်ာစုဟာ ခႏၶာကုိယ္မွာ ပံုးေအာင္ႏုိင္ၿပီး ကူးစက္ေနတဲ့သူမွာ ဘာလကၡဏာမွ မျပဘဲ လူတစ္ေယာက္ကေန ေနာက္ တစ္ေယာက္ဆီကုိ ကူးစက္ျပန္႔ႏွံ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အီဘုိလာကေတာ့ ဒီလုိမဟုတ္ပါဘူး။

“အီဘုိလာကူးစက္ခံထားရတဲ့လူတစ္ေယာက္ ေနမေကာင္း မျဖစ္မခ်င္း ဒီပုိးဟာ ကူးစက္ျပန္႔ႏွံ႔မႈ မရွိပါဘူး။ အဖ်ားနဲ႔ အျခားေသာ ေရာဂါ လကၡဏာေတြမရွိတဲ့ သူေတြဆီကေနလည္း အီဘုိလာဟာ မျပန္႔ႏွံ႔ပါဘူး” လို႔ အေမရိကန္ ေရာဂါဘယ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ကာကြယ္တားဆီးေရး စင္တာ CDC မွ ဒါ႐ုိက္တာ ေဒါက္တာ ေသာမတ္စ္ ဖ႐ုိင္ဒန္က ဆုိပါတယ္။

အီဘုိလာဗုိင္းရပ္စ္ပုိ ေပါက္ဖြား ျပန္႔ႏွံ႔ခ်ိန္ဟာ ၂ ရက္ကေန ၂၁ ရက္အထိရွိၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ ေရာဂါပုိးကူးစက္ၿပီး ၈ ရက္ကေန ၁၀ ရက္အတြင္းမွာ ႐ုတ္တရက္ ျပလာတတ္ပါတယ္။

အီဘုိလာရွိသူေတြ က်န္းမာေရးယိုယြင္းလာေလေလ သူတုိ႔ဆီကေန အလြယ္တကူ ေရာဂါကူးစက္ႏုိင္ေလေလပဲလုိ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ဆုိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လူနာေသဆံုး သြားၿပီးတဲ့ေနာက္မွာလည္း အေလာင္းကထြက္တဲ့ အရည္ေတြ ကေနတစ္ဆင့္လည္း ကူးစက္ႏုိင္ပါေသးတယ္။

ခႏၶာကုိယ္တြင္းက အရည္ဆုိတာ…..

ေသြး၊ ေခၽြး၊ က်င္ႀကီး၊ အန္တဲ့အရည္၊ သုတ္ေသြးနဲ႔ တံေတြးေတြျဖစ္ၿပီး အေျခခံအားျဖင့္ ခႏၶာကုိယ္ကထြက္တဲ့ အရည္တုိင္းကုိ ဆုိလုိပါတယ္။ ေခၽြးကတစ္ဆင့္ ကူးစက္ႏုိင္တာေၾကာင့္ အီဘုိလာျပန္႔ႏွံ႔ေနတဲ့ အေနာက္အာဖရိက ျပည္သူေတြဟာ အခ်င္းခ်င္း လက္ဆြဲႏႈတ္တာ၊ ဖက္လွဲတကင္းႏႈတ္ဆက္တာမ်ိဳးေတြေတာင္ မလုပ္ၾကေတာ့ပါဘူး။

ေရာဂါပုိး မကူးစက္ေသးတဲ့သူေတြဟာ ေခၽြးက တစ္ဆင့္ ေရာဂါပိုးေတြ ၀င္ေရာက္ႏုိင္တဲ့ သူတုိ႔လက္ရဲ႕ အေရျပားကုိ ဂ႐ုစုိက္မႈေတြ လုပ္ေနရတယ္လုိ႔ အီဘုိလာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ ေဒါက္တာ ဆန္ေဂ်း ဂြပၸတာက ဆုိပါတယ္။

“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ အေရျပားေတြကုိ အေသးစား ဂ႐ုစုိက္မႈေတြ လုပ္ေပမယ့္လည္း ေခၽြးကေန တစ္ဆင့္ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိး ၀င္ေရာက္ႏုိင္ေခ် ရွိေနပါေသးတယ္” လုိ႔ သူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။

အီဘုိလာေရာဂါသည္ေတြကုိ နိစၥဓူ၀ ထိေတြ႕ဆက္ဆံေနရတဲ့ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြ၊ မိသားစု၀င္ေတြ၊ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းေတြဟာ ေရာဂါပုိးကူးစက္ႏုိင္တဲ့ အႏၱရာယ္ အျမင့္ဆံုးမွာ ရွိေနတယ္လုိ႔ CDC က ဆိုပါတယ္။ အီဘုိလာေရာဂါပုိး ကူးစက္ခံရသူေတြဟာ အလြန္အမင္း အန္မယ္၊ ၀မ္းေလွ်ာမယ္၊ အဖ်ားအရမ္းႀကီးမယ္။ ၿပီးေတာ့ ေခၽြးအလြန္ ထြက္တာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ မ်က္စိေတြ၊ ပါးစပ္နဲ႔ အျခားေသာ ဒြါရေပါက္ေတြကေန ေသြးေတြထြက္လာ ပါေတာ့တယ္။

“ဒါဟာ ေလေပၚကေနပဲ ေဆာင္ရြက္လုိ႔ရတဲ့ ကိစၥမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ခႏၶာကုိယ္ကထြက္တဲ့ အရည္ေတြ ဒါမွမဟုတ္ ေသြးေတြနဲ႔ မၾကာခဏ တုိက္႐ုိက္ ထိေတြ႕ဖုိ႔ လုိအပ္တာမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္” လုိ႔ CDC က ေရာဂါပုိး ကူးစက္သူေတြကုိ ေျပာင္းေရႊ႕ေပးျခင္းႏွင့္ သီးသန္႔ခြဲထားမ်ိဳးေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးေနတဲ့ ဌာနက ဒါ႐ုိက္တာ ေဒါက္တာ မာတီ စီထရြန္က ဆုိပါတယ္။

အီဘုိလာ ဘယ္ေလာက္ထိအသက္ရွင္လဲ……

ခႏၶာကုိယ္က ထြက္တဲ့ အရည္ေတြနဲ႔အတူ အျပင္ကုိေရာက္လာတဲ့ အီဘုိလာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးဟာ ရက္အနည္းငယ္ေလာက္ ဆက္လက္ အသက္ရွင္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ယံုၾကည္ရေပမယ့္ နယ္စည္းမျခား ဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ႕ကေတာ့ ကလုိရင္း၊ အပူ၊ ဆပ္ျပာခဲ၊ ဆပ္ျပာမႈန္႔ေတြဟာ အဲဒီဗုိင္းရပ္စ္ကုိ ေသေစတယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။

ေလေၾကာင္းခရီးသြားလာမႈကေန အီဘုိလာဟာ ကမၻာတစ္၀ွမ္းကုိ ျပန္႔ႏွံ႔ႏုိင္သလား…..

အေနာက္အာဖရိကက အီဘုိလာဗိုင္းရပ္စ္ပုိး ကူးစက္ေနသူ တစ္ေယာက္ဟာ ေလေၾကာင္းခရီးကေန အျခားတစ္ႏုိင္ငံကုိ ေရာက္သြားတာမ်ိဳး ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္က လုိက္ေဘးရီးယားတစ္ဦး အီဘုိလာကူးစက္ေနတာက ထင္ရွားတဲ့ သာဓက တစ္ခုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီလုိေလေၾကာင္းခရီးစဥ္မွာ ေရာဂါပုိးျပန္႔ႏွံ႔ႏုိင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြကေတာ့ နည္းပါးပါတယ္။ ဒီခရီးသည္ဟာ ေသြးလွ်ံတာမ်ိဳး၊ အလြန္အမင္း ေခၽြးထြက္တာမ်ိဳး ဒါမွမဟုတ္ ကုိယ့္အေပၚ အန္ခ်တာမ်ိဳးျဖစ္မွသာ အီဘုိလာဗုိင္းရပ္စ္ပုိး ကူးစက္ႏုိင္တာပါ။

“အီဘုိလာကူးစက္ေၾကာင္း ေရာဂါလကၡဏာျပေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ခရီးသြားႏုိင္ေလာက္တဲ့ ခံစားမႈမ်ိဳးရဖုိ႔ အလားအလာ မရွိပါဘူး” လုိ႔ ႏုိင္ငံတကာ ေလေၾကာင္းပုိ႔ေဆာင္ေရး အဖြဲ႕က ဆုိပါတယ္။

ခရီးသြားေတြကေတာ့ ေရာဂါပုိး ျဖစ္ပြားေနတဲ့ေဒသေတြကုိေရွာင္က်ဥ္ဖုိ႔၊ အီဘုိလာကူးစက္ေနသူ လူနာေတြနဲ႔ ထိေတြ႕တာမ်ိဳးေတြကို ေရွာင္က်ဥ္ဖုိ႔ စတဲ့ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္မႈေတြ သတိရွိမႈေတြ လုိအပ္ေၾကာင္းပါ။

** CNN သတင္းဌာနမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ “How the Ebola virus spreads” ေဆာင္းပါးကို ေလးေမာင္(M-Media) ဘာသာျပန္တင္ဆက္ပါသည္။

October 7, 2014
ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးမႈအရ ကူးစက္ျမန္ အီဘုိလာ သံသယရိွသူမ်ား ေရာဂါပုိး လုံးဝ မရွိေၾကာင္း သိရွိရ

စက္တင္ဘာ ၂ ၊ ၂၀၁၄
M-Media

ကူးစက္ျမန္ အီဘုိလာေရာဂါ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈေရး လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ အရ ေဝဘာဂီအထူးကု ေဆးရုံႀကီးတြင္ ေဆးကုသမႈ ခံယူလ်က္ရွိေသာ လူနာႏွင့္ ၎ႏွင့္ အနီးကပ္ထိေတြ႕သူ (၄)ဦးတုိ႕၏ က်န္းမာေရး အေျခအေနမွာ လုံးဝေကာင္းမြန္လ်က္ ရွိေၾကာင္း သိရိွရပါသည္။

၎တုိ႕ (၅)ဦး၏ ဓာတ္ခြဲနမူနာကုိ ကူးစက္ျမန္ အီဘုိလာေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ အတည္ျပဳႏုိင္ရန္ (၂၉-၈-၂၀၁၄) ရက္ေန႕တြင္ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံ၊ ဟန္းဘတ္ၿမိဳ႕ရွိ ဗုိင္းရပ္စ္ေဗဒ ဓာတ္ခြဲခန္းသုိ႕ ေပးပုိ႕စစ္ေဆးခဲ့ရာ (၅)ဦးစလုံး၏ ဓာတ္ခြဲနမူနာတြင္ ကူးစက္ျမန္အီဘုိလာ ေရာဂါပုိး လုံးဝမရွိေၾကာင္း က်န္းမာေရး ဝန္ႀကီးဌာနမွ သတင္းရရွိသည္။

ဩဂုတ္ (၁၉) ရက္ေန႔ ညပိုင္းက အီဘိုလာ ျပန္႔ပြားေနသည့္ အာဖရိက အေနာက္ႏိုင္ငံ တခုတြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ျပီး ျပန္လာသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသား တစ္ဦး၌ အဖ်ားေရာဂါေတြ႕ရွိျပီးေနာက္ ရန္ကုန္အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ေလဆိပ္က်န္းမာေရးအဖြဲ႔က သံသယ လူနာအျဖစ္ သတ္မွတ္၍ ေဝဘာဂီ အထူးကု ေဆးရံုသုိ႔ လႊဲေျပာင္းၿပီး လုိအပ္ေသာ ဓာတ္ခြဲစမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈမ်ားျပဳလုပ္ ခဲ႔ျခင္းျဖစ္သည္။

ကိုးကား- MOI

September 2, 2014
ရန္ကုန္ေဆးရံုၾကီးတြင္ စက္တင္ဘာ ၁ ရက္ မွ စျပီး Ultrasound၊ Digital X-Ray အခမဲ့ရိုက္ေပးေတာ့မည္။

ၾသဂုတ္ ၂၉၊ ၂၀၁၄
M-Media
လမင္း

ရန္ကုန္။ ။ရန္ကုန္တိုင္းေဆး႐ုံၾကီးတြင္ အေရးေပၚလူနာေတြႏွင့္ အတြင္းလူနာမ်ားအတြက္ က်န္းမာေရးအေထာက္အပံ့ပစၥည္းမ်ားကို ရ႐ွိေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္းကို က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ ၾသဂုတ္လ ၂၈ ရက္ေန႔က ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့သည္။

စက္တင္ဘာ ၁ရက္ေန႔မွစတင္ကာ အေရးေပၚလူနာမ်ားအတြက္ အေျခခံဓာတ္ခြဲစမ္းသပ္မႈမ်ား၊ Digital X-Ray ႐ုိက္ကူးမႈေတြနဲ႔ Ultrasound ႐ုိက္ကူးမႈမ်ားကို အခမဲ့ေဆာင္႐ြက္ေပးမည္ျဖစ္ျပီး အတြင္းလူနာမ်ားအတြက္ အခ်ိဳ႕ေသာ စမ္းသပ္မႈမ်ားကို အခမဲ့စစ္ေဆးမႈမ်ား၊ အေျခခံေဆး၀ါးမ်ား၊ ခြဲစိတ္ခန္းသံုး ပစၥည္းမ်ားကို ေထာက္ပ့ံေပး သြားမည္ဆိုျပီး ထုတ္ျပန္ေၾကျငာထားပါသည္။

ယခု ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔မွစတင္ကာ အတြင္းလူနာမ်ားအား ေသြးသြင္းမႈမ်ားကို အခမဲ့ လုပ္ေဆာင္ေပးေနသည္ျဖစ္ျပီး ျပင္ပ လူနာမ်ားအတြက္ ေဆးမွတ္တမ္းစာ အုပ္မ်ားကိုလည္း အခမဲ့ျပဳလုပ္ေပးလ်က္႐ွိသည္။

“ယခင္က ေဆး႐ုံလာျပရင္ ပိုက္ဆံကုန္တယ္။ မတတ္ႏုိင္လို႔ ေဆး႐ုံၾကီးမွာလာျပရတာေလ။ အခုေတာ့ ေနာက္လကေနစျပီး အခမဲ့ေတြရေတာ့မယ္ ဆိုေတာ့ ေတာ္ေတာ္ အဆင္ေျပသြားမယ္ ထင္ပါတယ္။ အခုလို သတ္မွတ္ေပးတဲ့ သက္ဆိုင္ရာက လူေတြကိုလည္း ေက်းဇူးတင္ပါတယ္” ဟု ရန္ကုန္ေဆး႐ုံၾကီးတြင္ လာေရာက္ျပသေနသူ အဘြားအိုတစ္ဦးက ေျပာသည္။

က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနအေနႏွင့္ အသံုးစရိတ္ကို ႏွစ္ဆတိုးျမွင့္သံုးစြဲလာသည္ျဖစ္ျပီး ရန္ကုန္ျပည္သူ႔ေဆး႐ုံၾကီးသို႔ လာေရာက္ကုသေသာ လူနာမ်ားအတြက္ လိုအပ္ေသာ ပစၥည္းမ်ား ၀ယ္ယူသံုးစြဲႏုိင္ေရးအတြက္လည္း ရန္ပံုေငြအား တိုးျမွင့္ခ်ထားေပးျဖစ္ပါတယ္ဟု ယင္းထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ပါ႐ွိပါသည္။

August 29, 2014
“အေရွ႔ေတာင္အာရွတြင္ ပံ်႔ႏွ႔ံလာေသာ ေဆးမတိုးသည့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ”

ၾသဂုတ္ ၇ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
ေရးသားသူ- မီလာ

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုသရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ အာတီမီတာ၊ အာတီဆူနိတ္ အစရွိတဲ့ အာရ္တီမီဆလင္းေဆးယဥ္ပါး တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုး (Artemisinin resistant parasites) ဟာ ကေမၻာဒီယား၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္းနဲ႔ ဗီယက္နမ္ နယ္စပ္မွာ လ်ွင္ျမန္စြာ ပ်ံႏွံ႔လာျပီလုိ႔ သတင္းတစ္ပုဒ္မွာ ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ေဆးမတိုးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံအလယ္ပိုင္း၊ လာအုိနုိင္ငံ ေတာင္ပိုင္းနဲ႔ ကေမၻာဒီယား အေရွ့ေျမာက္ပိုင္းေတြ မွာပါ ေတြ႔ရွိလာ ရတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာဖရိကတုိက္ရွိ ကင္ညာ၊ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ကြန္ဂိုႏုိင္ငံေတြမွာ ေတာ့ Artemisinin resistant parasites ကို မေတြ႔ရေသးေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ငွက္ဖ်ားေရာဂါဟာ အပူပိုင္းေဒသ (tropical zone) နဲ႔ အပူေလ်ာ့ပိုင္းေဒသ (subtropical zone) ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ေရာဂါျဖစ္ျပီး အာရွ၊ အေမရိကနဲ႔ အာဖရိကတုိက္မွာ အဓိက ေတြ႔ရတဲ့ေရာဂါပါ။ Parasite (ကပ္ပါးေရာဂါပိုး) ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြါးျပီး ျခင္ကိုက္ရာမွ တဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ယခင္ကေတာ့ Plasmodium falciparum, P. vivax, P.ovale နဲ႔ P.malariae အစရွိတဲ့ ေရာဂါပိုး မ်ိဳးစိတ္ေလးမ်ိဳးကပဲ လူေတြမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ သိခဲ႔ေပမယ့္ ၁၉၆၅ ေနာက္ပိုင္းကစျပီး ပရိုင္းမိတ္ေတြမွာ ကူးစက္တဲ့ P. knowlesi ဆိုတဲ့မ်ိဳးစိတ္ဟာလည္း လူကိုကူးစက္ႏုိင္ျပီး ငွက္ဖ်ားေရာဂါျဖစ္ေစတယ္လို႔ ရွာေဖြေတြ႔ရွိလာပါတယ္။ ယခင္က P. falciparum တစ္မ်ိဳးတည္းကသာ ျပင္းထန္တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ (severe malaria) ျဖစ္ေစတယ္လုိ႔ ယူဆထားေပမယ့္လည္း အခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ P. vivax ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ျပင္းထန္တဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႔လာရပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေဆးမတိုးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးေတြဟာ ထုုိင္း၊ ျမန္မာ နဲ႔ ကေမၻာဒီယားနယ္စပ္ေတြမွာ ေရွးယခင္ကတည္းက စတင္ေပၚေပါက္ေလ ႔ရွိျပီး ဒီနယ္စပ္ေဒသကို “ေဆးမတိုးေသာ ငွက္ဖ်ားပိုး စတင္ရာေနရာ” (” birth place of drug resistant parasites”) လုိ႔ ညႊန္းဆို သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ၁၉၅၀ ေလာက္မွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ကုသဖုိ႔ ကလိုရိုကြင္း (chloroquine) ငွက္ဖ်ားေဆးကို စတင္ သံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကလိုရိုကြင္းကို ေဆးမတုိးေတာ့တဲ့ အတြက္ Sulfadoxine and Pyrimethamine ကို အစားထုိး သံုးစြဲခဲ႔ပါတယ္။ ႏွစ္အနည္းငယ္ အတြင္းမွာပဲ Sulfadoxine-Pyrimethamine ကို ေဆးမတိုးတဲ႔ ပိုးေတြ ထပ္မံေပၚေပါက္လာျပန္တဲ့အတြက္ Artemisinin ျဒပ္ေပါင္းပါ၀င္တဲ့ ေဆး၀ါးကို အစားထုိးအသံုးျပဳလာရပါတယ္။

Chloroquine နဲ႔ Sulfadoxine-Pyrimethamine ေဆးမတုိးတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးေတြဟာ အာရွတုိက္မွာ စတင္ေပၚေပါက္လာျပီး အာဖရိကတုိက္အထိပ်႔ံႏွ႔ံသြားခဲ႔ပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို ကုသႏုိင္တဲ့ ေဆး၀ါးအုပ္စုဟာ သိမ္မမ်ားလွတဲ့အျပင္ ေဆးယဥ္ပါးမႈ လ်ွင္ျမန္စြာေပၚေပါက္လာတာဟာလည္း က်န္းမာေရးေလာက အတြက္ေတာ့ အႏၱရာယ္ပါပဲ။ Artemisinin ေဆးဟာ လက္ရွိမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကုသေရး အတြက္ အစြမ္း အထက္ဆံုးေဆး၀ါးပါ။ ကမၻာက်န္းမာေရးအဖြဲ႔ (WHO) က ငွက္ဖ်ားေရာဂါ (uncomplicated malaria) အတြက္ Coartam လုိ႔ေခၚတဲ့ Artemisinin ကိုအေျခခံထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေဆးကို အသံုးျပဳဖို႔ညႊန္ၾကားထားပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း လူနာေပါင္း ၁၂၄၁ ဦးပါ၀င္တဲ့ သုေတသန စာတမ္းမွာေတြ႔လာရတဲ့ အာရ္တီ မီဆလင္းေဆးယဥ္ပါး တဲ့ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ တာ၀န္ရွိသူေတြက ေဆးယဥ္ပါးမွုကို ဘက္ေပါင္းစံုမွ တားဆီးမွသာလ်ွင္ ေဆးယဥ္ပါးသည့္ေရာဂါပိုး ကူးစက္ပ်ံ႔ႏွံ႔မွုကို အခ်ိန္မီ တားဆီးႏိုင္ လိမ့္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ေဆးယဥ္ပါးမွု အဓိကျဖစ္ရျခင္းဟာ ဆရာ၀န္(သို႔) က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းမ်ားရဲ့ ညႊန္ၾကားမႈ မရွိဘဲ ေဆးဆုိင္မ်ားမွ အလြယ္တကူ ၀ယ္ယူေသာက္သံုးေနျခင္း၊ အရည္အေသြးမျပည္မွီတဲ့ ေဆး၀ါးအတုမ်ား ေစ်းကြက္အတြင္းမွာ ေရာင္းခ်ေနျခင္း၊ သက္တမ္း လြန္ေနေသာ ေဆး၀ါးမ်ားကို ေသာက္သံုးေနျခင္း၊ သတ္မွတ္ထားေသာ ေဆးအညြန္းအတိုင္းျပည့္ေအာင္ မေသာက္ျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံက်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ ငွက္ဖ်ားေဆးယဥ္ပါးမွုအႏၱရာယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ရန္အတြက္ ေဆးဆုိင္မ်ားတြင္ လူနာအားတုိက္ရိုက္ မေရာင္းခ်ရန္ႏွင့္ ေဆးခန္းမ်ား တြင္ အခမဲ့ရယူႏုိင္ရန္ စီစဥ္ထားေပမယ့္ ထိေရာက္စြာတားဆီးႏုိင္မွုမရိွေသးဘူးလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကူးစက္ခံရပါက မိမိတုိ႔ဘာသာ ေဆး၀ယ္ယူေသာက္သံုးေနျခင္း မျပဳဘဲ နီးစပ္ရာေဆးရံု၊ ေဆးခန္းမ်ားတြင္ သြားေရာက္ျပီး စနစ္တက် စစ္ေဆးကာ၊ ထိေရာက္သည့္ ကုသမႈကို ခံယူသင့္ပါတယ္လို႔ တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

မီလာ

References
1. Ashley et al., 2014, Spread of artemisinin resistance in Plasmodium falciparum malaria. N Engl J Med, 371, 411-23.
2. medicalobserverph.com/international-drug-resistant-malaria-spreading-fast-in-southeast-asia/
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Plasmodium_knowlesi
4. http://myanmar.mmtimes.com/index.php/national-news/5809-2013-06-27-06-27-50.html

August 7, 2014