ဇန္န၀ါရီ ၈၊ ၂၀၁၇
M-Media
အဇာဘုိင္ဂ်န္ ေက်းလက္ဂီတ အဆုိေတာ္ျဖစ္တဲ့ ဂါဆီမုိဗာဟာ ဂီတနယ္ပယ္မွာ နာမည္ေက်ာ္တဲ့ အလမ္ ဂါဆီေမာ့ဗ္ရဲ႕ သမီးျဖစ္ပါတယ္။
– ဖာရ္ဂနာ ဂါဆီမုိဗာတစ္ေယာက္ ဆုိဗီယက္ေခတ္မွာ အစၥလာမ္ဘာသာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မွတ္မွတ္သားသားရွိတာက သာသနာကုိ လူမသိ၊ သူမသိ က်င့္သံုးခဲ့ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။
သူ႕ရဲ႕ ဘုိးဘြားေတြဟာ ဆုိဗီယက္အာဏာပုိင္ေတြရဲ႕ အမ်ိဳးစံုေသာ ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြကုိ ေရွာင္ကြင္းၿပီး ၀တ္ျပဳတာ၊ ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္တာေတြကုိ ျပဳလုပ္ကာ ဟန္မပ်က္ေအာင္ ဂ႐ုတစုိက္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကရပါတယ္။
“ဆုိဗီယက္လက္ထက္တုန္းက အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းတာေတြ၊ ပု၀ါေဆာင္းတာေတြကုိ လုပ္လုိ႔မရပါဘူး။ အဇာဘုိင္ဂ်န္အပါအ၀င္ ဆုိဗီယက္ယူနီယံတစ္၀ွမ္းလံုးမွာ ဘုရားမဲ့၀ါဒကုိပဲ ၀ါဒျဖန္႔ခဲ့ၾကတာပါ” လုိ႔ သူမက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အစၥလာမ္သာသနာဟာ အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ ၇ ရာစုကတည္းက အေျခက်ခဲ့ေပမယ့္ ဆုိဗီယက္အုပ္စုိးမႈအတြင္းမွာ ဆုိးဆုိး၀ါး၀ါး ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုၿပိဳကြဲၿပီး လြတ္လပ္တဲ့ သမၼတႏုိင္ငံအျဖစ္ ျပန္လည္ေပၚထြက္လာတဲ့ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဘာသာေရး ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေလ်ာ့ပါးသြားခဲ့ၿပီး၊ အစၥလာမ့္ ဘ၀တည္ေဆာက္မႈလမ္းစဥ္ကုိ ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ ျပန္လည္ျမင္လာခဲ့ၾကပါတယ္။
“၁၉၉၁ ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးတဲ့ေနာက္ (ဘာသာတရားကုိ က်င့္သံုးဖုိ႔) ကၽြန္မတုိ႔ အခြင့္အေရး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင့္လည္း ရလာပါတယ္။ တီဗီအစီအစဥ္ေတြနဲ႔ အခမ္းအနားပြဲေတြမွာ ပု၀ါကုိ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေဆာင္းလုိ႔ရခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ဂါစီမုိဗာက ဆုိပါတယ္။
အဇာဘုိင္ဂ်န္ ေက်းလက္ဂီတ အဆုိေတာ္ျဖစ္တဲ့ ဂါဆီမုိဗာဟာ ဂီတနယ္ပယ္မွာ နာမည္ေက်ာ္တဲ့ အလမ္ ဂါဆီေမာ့ဗ္ရဲ႕ သမီးျဖစ္ပါတယ္။
အသက္ ၂၀ အရြယ္ေရာက္မွ အစၥလာမ္သာသနာကုိ လုိက္နာက်င့္သံုးခြင့္ရခဲ့ၿပီး ၄ ႏွစ္အၾကာမွာ ပု၀ါေဆာင္းခဲ့ပါတယ္။
“ကၽြန္မတုိင္းျပည္မွာ ဘယ္လုိကန္႔သတ္မႈမ်ိဳးမွ မႀကံဳေတြ႕ရေတာ့ပါဘူး”
အဇာဘုိင္ဂ်န္ရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈကုိ ပံုေဖာ္ရာမွာ အစၥလာမ္သာသနာဟာ ႀကီးမားတဲ့ အခန္းက႑ကေန ပါ၀င္ၿပီး လူဦးေရ ၉၃ ရာခုိင္ႏႈန္းကေန ၉၉ ရာခုိင္ႏႈန္းက အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရွီအာက လူမ်ားစုျဖစ္ၿပီး ဆြန္နီက လူနည္းစုပါ။
အဇာဘုိင္ဂ်န္မွ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းေနၾကသည့္ မြတ္စလင္မ်ား
ကက္စပီယံပင္လယ္ရဲ႕ အေနာက္ဖက္အစြန္းမွာရွိတဲ့ အဇာဘုိင္ဂ်န္ဟာ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္မွာ ႐ုရွားထံကေန လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ကုိ အာမခံတဲ့ ဘာသာေရးမႏြယ္တဲ့ ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ ထူေထာင္ခဲ့ပါတယ္။
တုိင္းျပည္ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုမွာ ႏုိင္ငံသားတုိင္းကုိ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ က်ား၊ မ၊ အဆင့္အတန္း၊ ရာထူးဂုဏ္ျဒပ္ မခြဲျခားဘဲ ႏုိင္ငံသားအခြင့္အေရး၊ ႏုိင္ငံေရးအခြင့္အေရး အျပည့္ေပးထားပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ တပ္နီေတာ္ဟာ ၁၉၂၀ ခုႏွစ္မွာ အဇာဘုိင္ဂ်န္ကုိ က်ဴးေက်ာ္ခဲ့ၿပီး ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုအတြင္းသြတ္သြင္းကာ အဲဒီကာလက ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္။
ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုက ဂ်ဴးေတြ၊ ခရစ္ယာန္ေတြ၊ မြတ္စလင္ေတြလုိ အဇာဘုိင္ဂ်န္က မြတ္စလင္ေတြကဟာလည္း ဘာသာေရး လုိက္နာက်င့္သံုးမႈကုိ ဆုိးဆုိးရြားရြား ပိတ္ပင္ခံခဲ့ရပါတယ္။
“ဓမၼသင္တန္းေတြကုိ သင္ၾကားခြင့္မျပဳဘူး။ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စု တစ္ခုလံုးမွာ မဒ္ရာဆာ ဓမၼသင္တန္းေက်ာင္း ၂ ခုသာရွိၿပီး အဲဒီႏွစ္ခုစလံုးက ဥဇဘက္ကစၥတန္မွာ ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ေကာ့ေကးရွပ္ မြတ္စလင္ေရးရာ႐ံုး (CMO) ရဲ႕ ဒုတိယဥကၠဌ ဟာဂ်ီ ဆလ္မန္ မူဆာယက္ဗ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဥဇဘက္ကစၥတန္ ဘူခါရာၿမိဳ႕က မီရ္အာရပ္ မဒ္ရာဆာမွာ သူသင္ၾကားခဲ့ရတုန္းက ေက်ာင္းရဲ႕ သင္ၾကားမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အစုိးရက တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္လုိ႔ မူဆာယက္ဗ္က ဆုိပါတယ္။
ဒီလုိထိန္းခ်ဳပ္မႈဟာ ႏုိင္ငံအတြင္း ဘာသာေရးေတြ လုိက္နာက်င့္သံုးမႈကုိ ဆိတ္သုဥ္းသြားေစဖုိ႔ ရည္ရြယ္လုပ္ေဆာင္မႈေတြထဲက တစ္စိတ္တစ္ပုိင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဆုိဗီယက္ရဲ႕ ဘာသာတရားေတြအေပၚ ႏွိပ္ကြပ္မႈဟာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီ ၾကာျမင့္ခဲ့ေပမယ့္ အဇာဘုိင္ဂ်န္ျပည္သူေတြရဲ႕ ဘ၀အသက္တာမွာ ဘာသာတရားရဲ႕ အခန္းက႑ကုိ မေဖ်ာက္ဖ်က္ႏုိင္ခဲ့ပါဘူး။
“အရင္က ဟဂ်္ဘုရားဖူးခရီးကုိ တစ္ေယာက္၊ ႏွစ္ေယာက္ေလာက္သြားရဖုုိ႔ ေတာ္ေတာ္ခက္ပါတယ္။ အခုေတာ့ ႀကိဳက္သေလာက္သြားႏုိင္ပါၿပီ” လုိ႔ မူဆာယက္ဗ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ထြန္းကားမႈ
ဆုိဗီယက္အုပ္စုိးမႈအတြင္း အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ ၀တ္ျပဳခြင့္ရတဲ့ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ အေရအတြက္ဟာ ၁၈ လံုးသာရွိေပမယ့္ ဆုိဗီယက္ၿပိဳကြဲၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာ ၂၀၀၀ အထိ ျမင့္တက္လာခဲ့ပါတယ္။
၁၉၉၁ ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာ အဇာဘုိင္ဂ်န္အစုိးရဟာ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ကုိ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံဥပေဒမွာ အာမခံေပးထားၿပီး၊ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ ရာေပါင္းမ်ားစြာကုိ ျပင္ဆင္ဖုိ႔ စီမံကိန္း ဆြဲခဲ့ပါတယ္။
“ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ၿပိဳကြဲၿပီးတဲ့ေနာက္ တစ္ခ်ိဳ႕ျပည္သူေတြဟာ ဗလာက်င္းေနတဲ့ စိတ္ႏွလံုးကုိ ဘာသာတရားနဲ႔ျဖည့္ဆည္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာၾကပါတယ္” လုိ႔ Marmara တကၠသုိလ္က ပါေမာကၡ အကြီလ္ ရွီရီေနာ့ဗ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
လြတ္လပ္ေရးရၿပီးနာက္ပုိင္း အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ သာသနာ ျပန္ထြန္းကလာတာကုိ သူက ရွင္းျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ကမၻာနဲ႔ေတာ့ ရင္ေဘာင္မတန္းႏုိင္ေသးပါဘူး။
“ဘာသာေရးဖက္ကုိ တစ္ရွိန္ထုိး ျပန္လွည့္လာၾကေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက စုိးရိမ္ၾကပါတယ္။ အစြန္းေရာက္အုပ္စုေတြအထဲ သူတုိ႔ကေလးေတြ ေရာက္သြားမလားဆုိၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕မိဘေတြက စုိးရိမ္ၾကတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း သားသမီးေတြကုိ ၀တ္ျပဳခြင့္မေပးၾကဘူး။ ဒီလူေတြက မြတ္စလင္လုိ႔ေတာ့ အမည္ခံထားတယ္။ လက္ေတြ႕မွာ ဘုရား၀တ္ျပဳတာမ်ိဳး မလုပ္ၾကဘူး” လုိ႔ ရွီရီေနာ့ဗ္က ေျပာပါတယ္။
ဆိုဗီယက္အလြန္ ဆယ္စုႏွစ္ေတြမွာ အျခားမြတ္စလင္ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ယွဥ္ၾကည့္ရင္ အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ သာသနာ ထြန္းကားမႈႏႈန္းဟာ နိမ့္ပါးေနပါေသးတယ္။
Caucasus Barometer ရဲ႕ သုေတသနအရ အဇာဘုိင္ဂ်န္ျပည္သူေတြရဲ႕ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းကသာ ဘာသာေရးကို ပံုမွန္ေဆာင္ရြက္ၾကၿပီး ၄၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေအာက္က ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ေတြကုိ မလုပ္ၾကဘူးလုိ႔ သိရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဖာရ္ဂါနာ ဂါစီမုိဗာကေတာ့ အျခားသူေတြရဲ႕ ဘာသာေရး ကုိင္း႐ႈိင္းမႈ၊ မကိုင္း႐ႈိင္းမႈကုိ စိတ္ထဲမထည့္ဘဲ လြတ္လပ္စြာကုိးကြယ္ခြင့္ ရေနသမွ်တစ္ေလွ်ာက္လံုး ဘာသာတရားရဲ႕ ဆုိဆံုးမမႈအတုိင္း လုိက္နာေနထုိင္သြားဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္ထားပါတယ္။
အဇာဘုိင္ဂ်န္မွာ လူသိမ်ားထင္ရွားသူ တစ္ေယာက္အျဖစ္ ဂါစီမုိဗာဟာ ဘာသာတရားအတြက္ စံနမူနာ ယူစရာ ပုဂၢိဳလ္၊ လူငယ္ေတြ ေလးစားအားက်စရာ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအျဖစ္ ရွိေနတာကုိ ဂုဏ္ယူမဆုံး ျဖစ္ေနပါတယ္။
“အစၥလာမ္နာမည္ကုိ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက အလြဲသံုးစားလုပ္ ဖ်က္ဆီးေနၾကပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္၀ါဒနဲ႔တြဲၿပီး အစၥလာမ္ကုိ အ႐ုပ္ဆုိး အက်ည္းတန္ေအာင္ လုပ္ေနၾကပါတယ္။ ႏုိင္ငံရပ္ျခားက ေဖ်ာ္ေျဖပြဲေတြမွာ ကၽြန္မကုိျမင္တဲ့အခါ သူတုိ႔ရဲ႕ သေဘာထားေတြ ေျပာင္းလဲသြားတယ္လုိ႔ ကၽြန္မခံစားရပါတယ္။ သူတုိ႔ေတြဟာ ကၽြန္မဆီကုိ ကေလးေတြေခၚလာၿပီး ‘ရွင့္ရဲ႕ အႏုပညာနဲ႔ စစ္မွန္တဲ့အစၥလာမ္ဟာ ဘာလဲဆုိတာကုိ ျပသဖုိ႔အတြက္ ကၽြန္မတုိ႔ ကေလးေတြကို ေခၚလာတာပါ’ လုိ႔ ေျပာၾကပါတယ္”
Ref: Aljazeera
(Aljazeera သတင္းဌာနတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ Islam’s gradual resurgence in post-Soviet Azerbaijan ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္)
