ႏုိ၀င္ဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၆
M-Media
– ဖန္ထည္လုပ္ငန္း၊ အထည္လိပ္၊ အုိးလုပ္ငန္း၊ စကၠဴလုပ္ငန္းေတြဟာ အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္အင္ပါယာရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ခဲ့ၿပီး ကုန္စည္ကူးသန္းမႈေတြကေနတစ္ဆင့္ တ႐ုတ္ျပည္အထိ ေရာက္ရွိခ့ဲပါတယ္။ မြတ္စလင္အင္ပါယာက ေနာက္ထပ္ ထင္ရွားတဲ့လုပ္ငန္းေတြထဲမွာ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာနဲ႔ ပုလဲတုိ႔လုိ တြင္းထြက္၊ ေရထြက္ အဖုိးတန္ပစၥည္းေတြလည္း ပါ၀င္ပါေသးတယ္။ ‘ျမ’ ကုိ အီဂ်စ္ႏုိင္ငံ အေပၚပုိင္းကေန တူးေဖာ္ရရွိၿပီး ေက်ာက္စိမ္းကုိ ဖာ့ဂ္ဟာနာ (Farghana)၊ ပတၱျမားကုိ ဘာဒကၠရွန္ (Badakhshan) တုိ႔ကေန တူးေဖာ္ရရွိပါတယ္။ နီလာနဲ႔ မဟူရာေက်ာက္ေတြကုိေတာ့ ယီမင္နဲ႔ စပိန္တုိ႔ကေန ရရွိတာ ျဖစ္ပါတယ္။
စပိန္က အလ္မာဒင္းက ဥႆဖယားမုိင္းတြင္းေတြမွာဆုိရင္ လုပ္သားအေရအတြက္ဟာ တစ္ေထာင္ေလာက္ရွိခဲ့ၿပီး၊ တခ်ိဳ႕က ေက်ာက္ေတြကုိ ထြင္းထုတ္တာ၊ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက သတၱဳေတြ အရည္က်ိဳဖုိ႔အတြက္ ထင္းေတြ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြကေတာ့ အလြန္ႀကီးမားတဲ့ သံရည္က်ိဳ မီးဖုိႀကီးေတြနဲ႔ မာက်ဴရီကုိ အရည္က်ိဳသန္႔စင္ၿပီး အုိးေတြ၊ ခြက္ေတြ လုပ္ၾကပါတယ္။
အံ့ၾသဖုိ႔ေကာင္းတာက အဲဒီေခတ္ကာလတုန္းက တြင္းထြက္ တန္ဖုိးႀကီးပစၥည္းေတြဟာ ေရႊျဖဴလုိ႔ တင္စားေခၚေ၀ၚတဲ့ ဆားျဖစ္ၿပီး ဟာဒါရာမက္ (ယီမင္)၊ အစၥဖာဟန္၊ အာေမးနီးယားနဲ႔ ေနာက္အာဖရိကမွာ လႈိင္လႈိင္ထြက္တဲ့ အဲဒီဆားေတြကုိ ကုလားအုပ္ ကုန္စည္တန္းႀကီးေတြနဲ႔ တင္ပုိ႔ ေရာင္းခ်ၾကပါတယ္။ ၁၆ ရာစုမွာ အာဖရိကနဲ႔ ေျမထဲပင္လယ္တုိ႔ကုိ ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ သြားလာခဲ့ဖူးတဲ့ သမုိင္းနဲ႔ ပထ၀ီပညာရွင္ျဖစ္တဲ့ လီယုိ သည္ အာဖရိကန္ (Leo the African) က “အာဖရိကတစ္၀ွမ္းလံုးမွာ ဆားဟာ အဓိက တြင္းထက္ပစၥည္း ျဖစ္ၿပီး သလင္းေက်ာက္ေတြလုိ ေျမေအာက္ထဲက ထုတ္ယူရတာ ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
တန္ဖုိးရွိတဲ့ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာေတြကို ေက်ာက္နဲ႔ ေသြးၿပီး ပံုေဖာ္တာကုိ ႏူဘီယာ (Nubia – ယေန႔ အီဂ်စ္ႏွင့္ ဆူဒန္ၾကားေဒသ)နဲ႔ ေဆလြန္ (Ceylon) တုိ႔မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အီဂ်စ္နဲ႔ ဆူဒန္တုိ႔မွာေတာ့ ေက်ာက္ခ်ဥ္ကုိ ေတြ႕ရၿပီး အီဂ်စ္အေနာက္ပုိင္း အထူးသျဖင့္ ထင္ရွားတဲ့ နာထရြန္ေတာင္ၾကား (Natron Valley) လုိ႔ေခၚတဲ့ ေနရာမွာေတာ့ နာထရြန္လုိ႔ေခၚတဲ့ ဓာတုပစၥည္းတစ္မ်ိဳး ထြက္ရွိၿပီး အဲဒီပစၥည္းကုိ ေကာ့ပါး၊ အပ္ခ်ပ္နဲ႔ လီနင္စေတြကုိ အေရာင္တင္ရာမွာ၊ လယ္သာေတြကုိ သိမ္းဆည္းရာမွာ အသံုးျပဳပါတယ္။ အဲဒီ နာထရြန္ေတြကုိ ေဆးဆုိးသူေတြ၊ မွန္လုပ္သူေတြ၊ ေရႊပန္းတိမ္ဆရာေတြကလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းမွာ အသံုးျပဳၾကၿပီး မုန္႔ဖုတ္သူေတြကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ ဂ်ံဳမႈန္႔နဲ႔ေရာကာ သံုးၾကပါတယ္။ စာဖုိးမႈေတြကလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ အသားေတြကုိ ဒီ နာထရြန္နဲ႔ ႏူးေအာင္၊ နပ္ေအာင္ လုပ္ၾကပါတယ္။
ပင္လယ္ျပင္ကထြက္ၿပီး ေခ်ာ့ေမြ႕ေျပာင္လက္တဲ့ ပုလဲေတြဟာ ကမၻာ့လူသားေတြရဲ႕ လည္တုိင္ေတြမွာ ဆင္ျမန္းရာ အဆင္တန္ဆာေတြျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပုလဲငုပ္လုပ္ငန္းကုိေတာ့ ပါရွန္ ပင္လယ္ေကြ႕ရဲ႕ ဟုိဘက္ဒီဘက္နဲ႔ အာေရဗ်ပင္လယ္က ရွီရက္ဖ္ (Shriraf) အနီး၊ ကစ္ရွ္ (Kish) ကၽြန္းၾကားနဲ႔ ဘာရိန္းကမ္း႐ုိတန္းတစ္ေလွ်ာက္၊ ဒါဟ္လက္ (Dahlak) နဲ႔ ေစလြန္ (Ceylon) ကၽြန္းေတြအထိ ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။
၁၄ ရာစုက ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အစ္ဗေန႔ ဘက္တူတာ (Battuta) ဟာ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါက ပုလဲငုပ္လုပ္ငန္းကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
“ပုလဲငုပ္တဲ့သူဟာ သူ႕ရဲ႕လက္ေကာက္၀တ္မွာ ႀကိဳးကုိခ်ည္ၿပီး ေရထဲငုပ္ပါတယ္။ ေအာက္ေရာက္အခါမွာ ေက်ာက္တံုးငယ္ေလးေတြၾကားက သဲထဲျမဳပ္ေနတဲ့ ငုပ္ေကာင္ကုိ ရွာပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ မုတ္ေကာင္ကုိ လက္နဲ႔ ဒါမွမဟုတ္ သူယူသြားတဲ့ ဓားနဲ႔ ေက်ာက္တုံးၾကားထဲက ထုတ္ၿပီး သူ႕လည္ပင္းမွာ ဆြဲထားတဲ့ လယ္သာအိတ္ထဲကုိ ထည့္ပါတယ္။ အသက္မေအာင့္ႏုိင္ေတာ့တဲ့အခါ သူ႕လက္မွာခ်ည္ထားတဲ့ ႀကိဳးကုိ ေဆာင့္ဆြဲၿပီး သူ႕ကုိဆြဲတင္ဖုိ႔ ေလွေပၚကလူကို အခ်က္ျပပါတယ္။ ေလွေပၚေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ လယ္သာအိတ္ထပါလာတဲ့ မုတ္ေကာင္းေတြကုိ ခြာၿပီး အထဲက ပုလဲေတြကို ထုတ္ယူေတာ့တာပါပဲ”
ေျမာက္အာဖရိက၊ စစၥလီ၊ ဆာဒီနီယာ၊ အလ္-အစ္ဒရီစီက ေရျပင္ေတြေအာက္မွာ သႏၱာေက်ာက္တန္းေတြ ရွိေနၿပီး ၁၂ ရာစု ပထ၀ီပညာရွင္တစ္ဦးက သႏၱာေကာင္ေတြ စုေဆာင္းပုံကုိလည္း အခုလုိ ဖြင့္ဟေရးသားခဲ့ပါတယ္။
“သႏၱာေက်ာက္တန္းဆုိတာ သစ္ပင္လုိမ်ိဳး ေပါက္တဲ့ အပင္မ်ိဳးပါ။ ပင္လယ္ေရနက္ေအာက္က ျမင့္မားတဲ့ ေတာင္ႏွစ္ခုရဲ႕ၾကား ေက်ာက္တံုးလုိ မာသြားတဲ့ အရာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကုိ ေလွ်ာ္ႀကိဳးနဲ႔ မွ်ားယူရတာပါ။ သေဘၤာေပၚကေန ေလွ်ာ္ႀကိဳးကုိ စက္သီးနဲ႔ ေအာက္ခ်တဲ့အခါ ေလွ်ာ္ႀကိဳးက အမွ်င္ေတြက သႏၱာေကာင္ေတြနဲ႔ထိၿပီး ခ်ိတ္မိသြားပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ငါးဖမ္းသမားဟာ စက္သီးကိုဆြဲကာ တစ္ပံုတစ္ပင္ ပါလာတဲ့ သႏၱာေကာင္ေတြကုိ ျဖဳတ္ယူပါေတာ့တယ္”
သႏၱာေကာင္ေတြနဲ႔ ပုလဲေတြကုိ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက လက္နက္ေတြမွာ ခ်ယ္သဖုိ႔ အသံုးျပဳၾကၿပီး ပုတီးေတြ၊ လက္၀တ္ရတနာေတြလည္း ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီေန႔မွာေတာ့ အျခားေသာ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာေတြလုိပဲ သႏၱာေကာင္ေတြကိုလည္း ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ အသံုးျပဳၾကၿပီး ရွည္လ်ားတဲ့ ပုတီးႀကီးေတြကေန ဘယက္ႀကီးေတြ၊ ဘဲဥပံု လည္ဆြဲေတြအထိ ဆင္ယင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရထဲကထြက္တဲ့ ဒီေက်ာက္ျမတ္တနာေတြရဲ႕တန္ဖုိးက ၂ လက္မေလာက္ကုိပဲ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၅ ေသာင္းေလာက္ ေပးရပါတယ္။ သႏၱာေက်ာက္တန္းေတြ ပ်က္ဆီးလာေလေလ သႏၱာေကာင္နဲ႔လုပ္တဲ့ အဆင္တန္ဆာေတြကလည္း ေစ်းႀကီးလာေလေလပါပဲ။
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။
