ႏုိ၀င္ဘာ ၂၃၊ ၂၀၁၆
M-Media
အီရတ္မွ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားေနထုိင္ရာ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္း တစ္ခု
– ယာဇီဒီအဖုိးအုိတစ္ေယာက္က ေျမႀကီးေပၚတြင္ ဒူးေထာက္ထုိင္ကာ ေက်ာက္တံုးမ်ားကို ေကာက္၍ သဲထဲတြင္ ပံုမ်ား ေရးဆြဲျပေနသည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ၂ ႏွစ္က ဆင္ဂ်ာေဒသရွိ ဆူနန္ၿမိဳ႕ေလးသုိ႔ IS မ်ား ၀င္လာပံုကုိ ေျပာျပေနျခင္းျဖစ္သည္။
“လမ္းေၾကာင္း ၄ ခုကေန သူတုိ႔၀င္လာတယ္” ဟု အဆိုပါ အဖုိးအုိက လက္ေလးေခ်ာင္း ေထာင္ျပသည္။ “တင့္ကားေတြ၊ ပခံုးထမ္းေလာင္ခ်ာေတြနဲ႔ တစ္ျခားအရာေတြလည္း သူတုိ႔မွာ ပါတယ္။ အဘတုိ႔မွာရွိတာက လက္နက္အေဟာင္းေတြပါပဲ။ သြားစရာတစ္လမ္းပဲရွိၿပီး အဲဒီလမ္းက ေတာင္ေတြေပၚ ေပါက္တဲ့လမ္းပါ။ အဘတုိ႔ ႐ုိင္ဖယ္ေတြယူၿပီး အမ်ိဳးသမီးေတြ၊ ကေလးေတြနဲ႔ ေျပးခဲ့ရပါတယ္”
အမည္မေဖာ္လုိသည့္ အဆိုပါ အဖုိးအုိက ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ IS က သိမ္းယူခဲ့သည့္ အနီးအနားရြာေပါင္း ၂၄ ရြာထဲမွ တစ္ရြာက ဖုန္းေခၚဆုိ သတင္းေပးမႈေနာက္ပုိင္းတြင္ ထုိ ထိတ္လန္႔ဖြယ္ အျဖစ္အပ်က္မ်ား စတင္ခဲ့ျခင္းဟု ဆုိသည္။
“‘ငါ့တုိ႔ေတာ့ သစၥာေဖာက္ခံလုိက္ရၿပီ’ လုိ႔ သူတုိ႔ေတြ ေျပာေနၾကတယ္။ Peshmerga (ကာ့ဒ္တပ္ဖြဲ႕) ကလည္း အားလံုး ထြက္သြားလုိက္ၿပီ။ ဘယ္သူမွ လာကူညီမွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ေတာင္ေပၚကုိသာေျပးေတာ့” ဟု အဖုိးအုိက ထုိဖုန္းေခၚဆုိမႈအေၾကာင္းကုိ ဖြင့္ဟခဲ့သည္။
အီရတ္စစ္တပ္ကေတာ့ ထုိအျဖစ္အပ်က္မျဖစ္ခင္ ၂ လ အရင္ကတည္းက ထုိေဒသမွ ထြက္ခြာသြားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ယာဇီဒီမ်ားမွာ ေတာင္မ်ားေပၚမ်ားေန၍ က်ည္ဆံမ်ားကုန္သည့္တုိင္ ပစ္ခတ္ခုခံခဲ့ၾကေလသည္။
“သူတုိ႔ (IS) လာတာက အဲေလာက္မ်ားတာမဟုတ္ဘူး။ ၅၀၀ ေလာက္ပဲ ရွိတာ။ ဒါေပမယ့္ ေဒသခံမ်ိဳးႏြယ္ေတြက သူတုိ႔နဲ႔ သြားေပါင္းလုိ႔ အင္အားေတာင့္သြားတာ” ဟု အဖုိးအုိက ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ထုိ႔ေနာက္ပုိင္းအျဖစ္အပ်က္ကေတာ့ လူအမ်ားအျပား သိၿပီးသားျဖစ္သည့္ ဆင္ဂ်ာ အစုလုိက္အၿပံဳလုိက္ သတ္ျဖတ္မႈျဖစ္သည္။ ယာဇီဒီ ကာ့ဒ္လူမ်ိဳး ၅ ေသာင္းခန္႔မွာ ဆင္ဂ်ာေဒသရွိ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚသုိ႔ ထြက္ေျပးရသည္။ အေမရိကန္က ေလေၾကာင္းမွ တုိက္ခုိက္မႈ မျပဳလုပ္ခင္ ထုိေနရာတြင္ ၄ ရက္ၾကာ ပိတ္မိခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဆီးရီးယားႏွင့္ တူရကီတုိ႔မွ ကာ့ဒ္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ၎တုိ႔အား ကယ္ထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္က ေနျခစ္ျခစ္ေတာက္ပူူျပင္းသည့္ ၾသဂုတ္လျဖစ္သည္။
ကေလးငယ္ ၇၀ ခန္႔မွာ အငတ္ေပးႏွင့္ ေရဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ေတာင္ေပၚသုိ႔ မေျပးႏုိင္သူမ်ားက IS ၏ သတ္ျဖတ္မႈ၊ ဖမ္းဆီးမႈမ်ားကုိ ခံၾကရၿပီး ထုိအထဲတြင္ ကေလးငယ္ ၃၀၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္သည္။ ျပန္ေပးဆြဲခံရသည့္ အမ်ိဳးသမီးအေရအတြက္က ၇၀၀၀ ေလာက္ရွိသည္။
အဆိုပါ ယာဇီဒီအဖုိးအုိကေတာ့ ဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ ကာ့ဒ္တရားဥပေဒေအာက္တြက္ အက်ံဳး၀င္ေနသည့္ ဆူလုိင္မာနီယာၿမိဳ႕မွ ေျမာက္ဖက္ ၄၅ ကီလုိမီတာအကြာတြင္ရွိသည့္ အက္ရွ္တီ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းတြင္ ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနသည္။ အက်ယ္ ၃၀၅ ဟက္တာရွိေနၿပီး ေတာင္းမ်ား ၀န္းရံေနသည့္ အဆုိပါ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းတြင္ အုိးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးလာရသူ မိသားစု ၂၈၀၀ (လူဦးေရ ၁၄၀၀၀ ေက်ာ္) ေနထုိင္ၾကသည္။ ေဒသတြင္း အန္ဂ်ီအုိအဖြဲ႕တစ္ခုျဖစ္သည့္ Kurdistan Save the Children (KSC) က ထုိအထဲတြင္ ကေလးငယ္ ၈၀၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္သည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
အက္ရွ္တီ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းတြင္ အန္ဘာရ္၊ ဆလာဟြဒ္ဒင္၊ ဆင္ဂ်ာ၊ ရွင္ဂါလ္၊ ဖာလူဂ်ာႏွင့္ မူဆုိးလ္တုိ႔မွ ယာဇီဒီ ကာ့ဒ္မ်ားႏွင့္ အာရပ္မ်ားကုိ သီးျခားစီ ထားရွိသည္။
၎တုိ႔အုပ္စုႏွစ္ခုအၾကား တင္းမာမႈမ်ား ရွိေနျခင္းက ေဒသတြင္း ျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးလုပ္ငန္းမွာ ရွည္ၾကာၿပီး ႐ႈပ္ေထြးေစမည္ဟူသည့္ စုိးရိမ္မႈကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ပဋိပကၡမွ ရရွိသည့္ စိတ္ဒဏ္ရာမ်ားကုိ ေက်ာ္ျဖတ္ရန္အတြက္ မလြယ္ကူ၊ အထူးသျဖင့္ ယခုကဲ့သုိ႔ မတုိးသာမလႈပ္သာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ျဖစ္သည္။ ေၾကာက္ရြံ႕မႈ၊ ေဒါသတုိ႔ ရွိေနၿပီး ယခုအခ်ိန္အထိ အာရပ္ႏွင့္ ယာဇီဒီကာ့ဒ္တုိ႔အၾကား လူမႈဆက္ဆံေရးမ်ိဳး မရွိသေလာက္ ျဖစ္ေနသည္။
“ယာဇီဒီကေလးေတြက အျခားကေလးေတြထက္ ပုိၿပီး စိတ္ဒဏ္ရာ ရေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ေလးေတြဟာ အခ်င္းခ်င္းပဲ ေပါင္းၾကတယ္” ဟု KSC မွ အဖြဲ႕၀င္တစ္ဦးျဖစ္သူ ေနာ္ရက္စ္ မဟ္မြဒ္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ “သူတုိ႔ေတြဟာ သူမ်ားနဲ႔သြားေရာဖုိ႔ မ၀ံ့မရဲျဖစ္နတယ္။ လူႀကီးေတြကလည္း မကူညီၾကဘူး။ လူႀကီးေတြကုိယ္တုိင္ကုိက ကလးေတြအေပၚမွာ အဖ်က္သေဘာ လႊမ္းမိုးမႈ ရွိေနတယ္”
အာရပ္အခ်ိဳ႕က ယာဇီဒီမ်ားမွာ ‘မေကာင္းဆုိး၀ါး ကုိးကြယ္သူမ်ား’ ဟု အထင္ေရာက္ေနသည္။ တကယ္ေတာ့ ယာဇီဒီမ်ားမွာ အလြန္စည္းလံုးေသာ လူမ်ိဳးစုတစ္ခုျဖစ္ၿပီး အျပင္လူမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္ဆံျခင္းကုိလည္း ေရွာင္ရွားၾကသည္။
စစ္သံမ်ား မစဲေသးသည့္ အီရတ္ႏုိင္ငံတြင္ ရန္သူသဖြယ္ျဖစ္နေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ ဘာသာေရးအုပ္စုမ်ားအၾကား ျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ရန္အတြက္ ႏုိင္ငံေရး အစီအမံတစ္ခုတည္းျဖင့္ အလုပ္မျဖစ္။ မနက္ျဖန္တြင္ စစ္ပြဲရပ္သည့္တုိင္ေအာင္ ထုိနည္းလမ္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္၍ မရ။ ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္း စစ္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ အုိးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးရသူမ်ားကုိ ကုိင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနရသူမ်ားအေနျဖင့္ အနာဂတ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူတကြ ေနထုိင္ႏုိင္ေရးအတြက္ ျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးလုပ္ငန္းကုိ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းမ်ားရွိ ျပည္သူမ်ားအၾကားတြင္ မုခ် စတင္ရမည္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ထပ္ အခ်က္တစ္ခုက ယာဇီဒီကေလးငယ္မ်ား အားလံုးမွာ ႐ုတ္တရက္ ေက်ာင္းထြက္သြားၾကသည္ဆုိသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။
“ယာဇီဒီလူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲက ၾသဇာရွိသူေတြ – သူတုိ႔ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြထံ ကၽြန္မတုိ႔ သြားခဲ့ၾကသလုိ၊ အာရပ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ေစာ္ဘြားေတြဆီလည္း သြားခဲ့ၿပီး လူႀကီးေတြအေနနဲ႔ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကုိ ကေလးေတြအေရွ႕မွာ မေဆြးေႏြးၾကဖုိ႔၊ ႏွိမ့္ခ်တဲ့ စကားလံုးေတြနဲ႔ မေခၚဖုိ႔၊ အနည္းဆံုး ကေလးေတြေရွ႕မွာ ႏႈတ္စည္းေစာင့္ဖုိ႔ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္” ဟု သူမက ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ယူနီဆက္ဖ္၏ မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္ေသာ KSC မွာ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္း ၅ ခုတြင္ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ သီးသန္႔ေနရာမ်ား ဖန္တီးေပးထားၿပီး အဆုိပါေနရာမ်ားမွာ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ အားကစားျပဳလုပ္ရာေနရာမ်ား၊ အႏုပညာရပ္၀န္းမ်ား ျဖစ္သည္။
KSC က စီမံခန္႔ခြဲေပးေနသည့္ စာသင္ေက်ာင္းမွ ဆရာတစ္ဦးျဖစ္သူ ၄၃ ႏွစ္အရြယ္ မုိဟာမက္ အလ္-အလ္၀မ္က ဆလာဟြဒ္ဒင္မွ အုိးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးလာရသည့္ အာရပ္တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္။ ၎မွာ အက္ရွ္သီ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းသုိ႔ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလကတည္းက ေရာက္ရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။
“IS ေတြက ၿမိဳ႕ထဲ၀င္လာၿပီး ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အားလံုး ျဖတ္ေတာက္ခံလုိက္ရပါတယ္။ တယ္လီဖုန္းဆက္လုိ႔မရဘူး။ ဂက္စ္လည္း မရွိေတာ့ဘူး။ အစားအေသာက္လည္း မရဘူး။ သစ္ဥသစ္ဖုေတြကုိပဲ ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ရၿပီး အဲဒီလုိ မလုပ္ရင္လည္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ငတ္ေသမွာပဲ” ဟု အလ္-အလ္၀မ္က ဖြင့္ဟခဲ့သည္။
ေနာက္ပုိင္းတြင္ ရွီအာ ျပည္သူ႕စစ္မ်ား ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး IS ႏွင့္ တုိက္ပြဲမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္ဟုလည္း သူက ဆုိသည္။
ဆလာဟြဒ္ဒင္ၿမိဳ႕တြင္ အလ္၀မ္တစ္ေယာက္ ၅ လ ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ ဇနီး၊ ကေလးမ်ားႏွင့္အတူ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့သည္။ IS မွာ ရွီအာျပည္သူ႕စစ္မ်ားႏွင့္ တုိက္ခိုက္ေနၿပီး လူဦးေရကလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ရန္မလြယ္ေလာက္ေအာင္ မ်ားေသာေၾကာင့္ ထြက္ေျပးရန္မွာ မခက္ဟု သူက ေျပာၾကားခဲ့သည္။
အစပုိင္းက ကယ္ဆယ္ေရးစခန္း၌ အာရပ္ႏွင့္ ယာဇီဒီတုိ႔အၾကား တင္းမာမႈမ်ား အလြန္ျမင့္မာသည္ဟု အလ္၀မ္က ဆုိသည္။
“ဒါကုိ ရင္ဆုိင္ဖုိ႔ဆုိတာ စိန္ေခၚမႈႀကီး တစ္ခုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ မိတ္ေဆြေတြျဖစ္တယ္၊ ဒီႏုိင္ငံရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းျဖစ္တယ္လုိ႔ ကေလးေတြကုိသင္ေပးတယ္။ သူတုိ႔ေလးေတြ အဆက္အဆံရွိဖုိ႔ လႈပ္ရွားမႈေလးေတြ လုပ္ေပးပါတယ္”
ဆင္ဂ်ာမွ အသက္ ၄၃ ႏွစ္အရြယ္ ယာဇီဒီကာ့ဒ္အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ကေလး ၉ ေယာက္၏ မိခင္ျဖစ္သူ ရွီ႐ုိင္း ကာစင္က အလြယ္တကူ ဆြဲေဆာင္၍ မရသည့္အထဲမွာ ပါသည္။ ၎၏ သားတစ္ဦးက ကာ့ဒ္တပ္ဖြဲ႕၀င္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ေခၽြးမကေတာ့ IS ၏ ျပန္ေပးဆြဲျခင္းကုိ ခံခဲ့ရသည္။
သူမ၏ရြာျဖစ္သည့္ ဂါဇာရက္ရြာ မီး႐ႈိ႕ခံရၿပီး သူမႏွင့္ သားသမီးမ်ား ရြာသူႀကီး၏ ထရပ္ကားေပၚသုိ႔တက္ကာ ေတာင္ေပၚသုိ႔ ေျပးခဲ့ရျခင္းကုိ သူမက မွတ္မိသည္။
“ကၽြန္မတုိ႔လူေတြက က်ည္ဆံကုန္တဲ့အထိ တုိက္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ IS က တင့္ကားေတြနဲ႔ လာတာပါ။ လာတဲ့ IS ေတြက မမ်ားေပမယ့္ ေဒသခံမ်ိဳးႏြယ္ေတြက သြားေရာက္ပူးေပါင္းခဲ့ၾကပါတယ္”
ထုိ႔ျပင္ သူမ၏ အိမ္နီးခ်င္းက IS ႏွင့္ သြားေရာက္ပူးေပါင္းမႈကုိလည္း ကာစင္က ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားခဲ့သည္။
“ကၽြန္မရဲ႕ အိမ္နီးခ်င္းက အာရပ္ပါ။ သူတုိ႔က ကၽြန္မတုိ႔ကုိ သစၥာေဖာက္ၿပီး ကၽြန္မတုိ႔ကုိ တုိက္ခိုက္ခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္မတုိ႔ မဂၤလာေဆာင္ေတြ၊ ပါတီေတြကုိ အတူတူက်င္းပခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနာက္တစ္ရက္မွာပဲ သူတုိ႔က IS နဲ႔ လက္တြဲသြားခဲ့တယ္။ ကၽြန္မတုိ႔ အဲဒီကုိ ဘယ္လုိလုပ္ ျပန္သြားရဲေတာ့မလဲ။ သူတုိ႔ကုိ ဘယ္လုိလုပ္ ထပ္ၿပီး ယံုၾကည္ရေတာ့မလဲ”
ဆင္ဂ်ာအား IS က သိမ္းပုိက္ၿပီး လအနည္းငယ္အၾကာတြင္ ယာဇီဒီ ျပည္သူ႕စစ္မ်ားက လက္စားေခ်သည့္အေနျဖင့္ အာရပ္ရြာ ၂ ရြာကုိ တုိက္ခုိက္ခဲ့သည္ဟု Amnesty International က ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထုိတုိက္ခုိက္မႈအတြင္း အရပ္သား ၂၁ ဦး ေသဆံုးခဲ့ၿပီး သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ား ပါ၀င္ကာ လူအမ်ားအျပား ဒဏ္ရာရရွိခဲ့သည္ဟု ဆုိသည္။ အဆုိပါ ေသနတ္သမားမ်ားက ရြာသား ၄၀ ကုိလည္း ျပန္ေပးဆြဲခဲ့ၿပီး ထုိအထဲမွ ၁၇ ဦးမွာ အခုအခ်ိန္အထိ ေပ်ာက္ဆံုးေနကာ ေသဆံုးသြားဖြယ္ ရွိေနေလသည္။
ကာစင္ကေတာ့ ကေလးမ်ားကုိ ေက်ာင္းတက္ေစခ်င္ေသာ္လည္း အဆုိပါကေလးမ်ားက ၎တုိ႔၏ အတန္းေဖာ္မ်ားမွာ အာရပ္မ်ားျဖစ္ေနမည္ကုိ စုိးရိမ္ေနသည္ဟု ဆုိသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း သူမက ဤသုိ႔ ၾကားျဖတ္ဖြင့္ဟခဲ့သည္။
“ကၽြန္မတုိ႔က အာရပ္ေတြနဲ႔ ဘာျပႆနာမွ မရွိဘူးရွင့္။ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းထဲ ေရာက္ေနတဲ့ အာရပ္ေတြကလည္း ကၽြန္မတုိ႔ေဒသက မဟုတ္ဘူး။ ဒီလူေတြကလည္း ကၽြန္မတုိ႔လုိပဲ။ ဆလာဟြဒ္ဒင္၊ ဒီယာလာ၊ အန္ဘာရ္တုိ႔ကေန အုိးအိမ္စြန္႔ခြာထြက္ေျပးလာခဲ့ရတာပါ။ သူတုိ႔ဟာ ကၽြန္မတုိ႔အေပၚမွာ က်ဴးလြန္ခဲ့သူေတြ မဟုတ္ပါဘူး”
Ref: Aljazeera
