– ကုန္သြယ္မႈဟာ အစၥလာမ္သာသနာနဲ႔ ထဲထဲ၀င္၀င္ ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္ေနၿပီး တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္သခင္ ကုိယ္တုိင္နဲ႔ သူ႕ရဲ႕ ေနာက္လုိက္သာ၀ကႀကီးေတြထဲက အမ်ားစုဟာ ကုန္သည္ေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ အေစာပုိင္းမြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ ဒီကုန္သြယ္မႈဟာ အစိတ္အပုိင္းတစ္ခုလုိ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ စာခ်ဳပ္ျခင္း၊ ကုန္ပစၥည္းဖလွယ္ျခင္း၊ ကာလရွည္ေခ်းငွားျခင္းနဲ႔ ေစ်းကြက္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း စတဲ့ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒေတြကုိလည္း မြတ္စလင္က အေစာဆံုး သတ္မွတ္ျပဌာန္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကုန္သည္မ်ိဳးစံု၊ ကုန္ပစၥည္းမ်ိဳးစံု ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ အစၥလာမ့္အင္ပါယာႀကီးဟာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ ကုန္သြယ္ေရးကြန္ယက္ႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေရႊ၊ ေရႊျဖဴနဲ႔ ဆားေတြလုိ ကုန္စည္ေတြဟာ အင္ပါယာရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ကေန အေရွ႕ဖက္အထိ၊ အာဖရိက ဆဟာရေဒသကေန ေမာ္႐ုိကုိ၊ စပိန္နဲ႔ ျပင္သစ္တုိ႔အထိ ေရာက္ရွိၾကၿပီး ဂရိနဲ႔ တူရကီ၊ အီဂ်စ္၊ ဆီးရီးယားတုိ႔ကုိလည္း ဒီကုန္ပစၥည္းေတြက အနည္းငယ္ ေရာက္ရွိၾကပါတယ္။ (၁၄ ရာစုက ေငြေၾကးအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့တဲ့) ေကာင္ရီအခြံ (Cowrie shell) ဟာ ေမာ္လ္ဒုိက္ကၽြန္းကေန အေနာက္အာဖရိကအထိ ျပန္႔ခဲ့ပါတယ္။ အုိးခြက္၊ စကၠဴ၊ ေငြစကၠဴေတြဟာ တ႐ုတ္ျပည္ကေန အေနာက္တုိင္းကို ေရာက္ခဲ့တာျဖစ္ေပမယ့္ ကုိင္႐ုိမွာ လူႀကိဳက္မ်ားမႈ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ကုန္စည္ေတြဟာ ခရီးသြားေတြ၊ ဘုရင္ေတြ၊ ေစာ္ဘြားေတြ၊ ပညာတတ္ေတြ၊ ဘုရားဖူးေတြနဲ႔အတူ စီဆင္းခဲ့ပါတယ္။
ပုိးလမ္းမႀကီးျဖတ္သြားတဲ့ေဒသဟာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ စီးပြားေရးအတြက္ အခ်က္အခ်ာေနရာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း ကုန္သြယ္မႈကေတာ့ ေျမထဲပင္လယ္ရဲ႕ အာဖရိကနဲ႔ ဥေရာပ ကမ္းေျခေတြအထိ ေရာက္ရွိပါတယ္။ စပိန္ႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းက မာလာဂါဆိပ္ကမ္းဟာ ကုန္သြယ္ေရး အခ်က္အခ်ာေနရာ ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အထူးသျဖင့္ ဂ်ီႏုိအာ (Genoa) လုိ ကုန္သည္တုိင္းျပည္လုိ႔ တင္စားေခၚေ၀ၚရတဲ့ အီတလီႏုိင္ငံဟာ ကမၻာတစ္၀ွမ္းက ကုန္သည္ေတြ စုေ၀းရာေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။ အီတလီသားေတြဟာ ဥေရာပဘက္ ကုန္သြယ္မႈကုိ လႊမ္းမုိးထားတာေၾကာင့္ အစ္ဗေန႔ ဘာတူတာ (Ibn Battuta) ဟာ အန္နာတုိလီယာ (Anatolia) ကုိ ဂ်ီႏုိအာက သေဘၤာ တစ္စီးနဲ႔ လုိက္ပါသြားခဲ့ပါတယ္။ သူက “ခရစ္ယာန္ေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိ ေတာ္ေတာ္ေလး ဂုဏ္ေပးဆက္ဆံၿပီး သြားလာတာေတြအတြက္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဆီကေန ပုိက္ဆံ မယူပါဘူး” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ မာလာဂါရဲ႕ လူစည္ကားတဲ့ ဆိပ္ကမ္းေတြမွာ ကုန္သည္ေတြဟာ ပုိးထည္၊ လက္နက္၊ ေက်ာက္သံပတၱျမား၊ အထက္တန္းစား ေကၽြထည္ေျမထည္ေတြကေန စပိန္ႏုိင္ငံက အရသာရွိလွတဲ့ သစ္သီး၀လံေတြအထိ ကမၻာတစ္၀ွမ္းက ကုန္ပစၥည္းေတြကုိ ဖလွယ္ၾကပါတယ္။
ႏုိင္းျမစ္၀ွမ္းေပၚမွာရွိၿပီး ေျမထဲပင္လယ္ထဲ ထုိးထြက္ေနတဲ့ အလက္ဇန္ဒရီးယားကလည္း အဓိကဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕တစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပကေန အာရွအေရွ႕ပုိင္းအထိ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ စပုိက္ကုန္သြယ္ေရးလမ္းမႀကီး (Spice Route) ေပၚမွာရွိတဲ့ ဒီၿမိဳ႕ဟာ အိႏၵိယသမုဒၵရာ၊ ပင္လယ္နီနဲ႔ ႏုိင္းျမစ္ေက်ာတစ္ေလွ်ာက္က ေရာက္လာတဲ့ ကုန္စည္ပစၥည္းေတြ ဥေရာပကုိ၀င္ေရာက္ရာ ဂိတ္၀လည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီၿမိဳ႕မွာ ဆိပ္ကမ္းႏွစ္ခုရွိၿပီး အေနာက္ဖက္မွာ မြတ္စလင္တုိ႔ရဲ႕ ဆိပ္ကမ္းျဖစ္ကာ၊ အေရွ႕ဘက္ကေတာ့ ခရစ္ယာန္ေတြရဲ႕ ဆိပ္ကမ္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီဆိပ္ကမ္းႏွစ္ခုကုိ ဖာ႐ုိ (Pharos) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကၽြန္းေလးတစ္ခု ျခားထားၿပီး ဒီကၽြန္းေလးမွာရွိတဲ့ မီးျပတုိက္ႀကီးကလည္း အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ကမၻာ့အံ့ခ်ီးဖြယ္ရာ အေဆာက္အဦးတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီ ကုန္သည္လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္က ေခတၱရပ္နားရာေနရာေတြမွာ ကာရာဗန္ဆရီ (Caravansaries) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲေပးတဲ့အဖြဲ႕ ရွိပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ဟာ ပရဟိတအဖြဲ႕တစ္ခုလည္းျဖစ္ၿပီး ကုန္သြယ္ေတြကုိ ေနရာထုိင္ခင္း၊ စားစရာေသာက္စရာေတြကုိ ၃ ရက္ အခမဲ့ေပးကာ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အေရးပါတဲ့ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းေတြတစ္ေလွ်ာက္ ကီလုိမီတာ ၃၀ အကြာတုိင္းမွာရွိတဲ့ ရပ္နားစခန္းေတြမွာလည္း သြားေရာက္ၿပီး ၀န္ေဆာင္မႈေတြ ေပးေလ့ရွိပါတယ္။
ကမၻာတစ္၀ွမ္း ကုန္စည္ေသတၱာေပါင္းစံုကုိ သယ္ေဆာင္လာတဲ့ ကုန္သည္ေတြဟာ သူတုိ႔နဲ႔အတူ အစၥလာမ္သာသနာကုိလည္း သယ္ေဆာင္ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့ပါတယ္။ ၈ ရာစုမွာ အခု ကန္တုံေဒသ (Canton) လုိ႔ေခၚတဲ့ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံရဲ႕ ဂြမ္ဇူ (Guangzhou) ကမ္း႐ုိးတန္းအထိ မြတ္စလင္ေတြနဲ႔ ဂ်ဴးကုန္သည္ေတြဟာ ေရာက္ရွိေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ မြတ္စလင္ကုန္သည္ေတြဟာ အာဖရိကအထိ ၀င္ေရာက္သြားလာခဲ့ၿပီး အစၥလာမ္သာသနာကုိ ဆဟာရတစ္၀ွမ္းမွာ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သူကေတာ့ ဘာရ္ဘာရ္ကုန္သည္ေတြ (BerBer) ျဖစ္ပါတယ္။ ပင္လယ္နီ၊ အဲဒီကေနတစ္ဆင့္ ႏုိင္းျမစ္နဲ႔ ဆက္သြယ္ေနတဲ့ ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္းတည္ရွိရာ အာဖရိကအေရွ႕ေျမာက္ဖက္က ေျခသလံုးအိမ္တုိင္လူမ်ိဳးစုေတြ အားလံုးဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။
အစၥလာမ္ကမၻာက အခ်ိဳ႕ေဒသေတြဟာ ကုန္သြယ္စီးပြားေရးေဆာင္ရြက္ရာမွာ အေရးပါတဲ့ေနရာေတြ ျဖစ္လာတာၾကာင့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း ျမင့္မားတုိးတက္ခဲ့ပါတယ္။ တူနီးရွားကာ အလ္-ေကြရာ၀မ္ (Al-Qayrawan) ေဒသ၊ ေမာ္႐ုိကုိက စီဂ်ီလ္မာဆာ (Sijilmasa) ေဒသေတြအေၾကာင္းကို ၁၀ ရာစု ကမၻာလွည့္ခရီးသြားျဖစ္တဲ့ အစ္ဗေန႔ ေဟာင္ကဲလ္ (Ibn Hawqal) က သူ႕ရဲ႕ Book of the Routes of the Kingdoms (ဘုရင့္ႏုိင္ငံမ်ားဆီသုိ႔သြားရာက်မ္း) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။
“မဂ္ရဘ္ (Maghreb- တူနီးရွား) မွာ အႀကီးဆံုးၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ အလ္-ေကြရာ၀မ္ဟာ ကုန္စည္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈအပုိင္းမွာ အားလံုးထက္ သာလြန္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ခ်မ္းသာႂကြယ္၀တယ္။ လွပတဲ့ ေစ်းတန္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။ မဂ္ရဘ္က ျပည္နယ္ေတြနဲ႔ ေဒသေတြအားလံုးက ၀င္ေငြဟာ ဒီနာ သန္း ၇၀၀ နဲ႔ ၈၀၀ ၾကားမွာ ရွိတယ္လုိ႔လည္း ျပည္သူ႕ဘ႑ာတုိက္ရဲ႕ ေငြတုိက္စုိး အဘူလ္-အလ္ဟာဆာ (Abu al-Hasa) ရဲ႕ ေျပာၾကားမႈကိုလည္း ကၽြန္တာ္ ၾကားခဲ့ရပါတယ္”
ေႂကြရည္သုတ္ ဖန္ထည္၊ မွန္ထည္ပစၥည္းေတြ၊ ဒီဇုိင္းအလွ လယ္သာ၊ အုတ္ႂကြတ္ေတြ၊ ေျမထည္ေတြ၊ စာအုပ္၊ ေကာေဇာ၊ ဆင္စြယ္ပန္းပုလက္ရာ၊ စာပန္းခ်ီ၊ ဒမတ္စကတ္လုပ္ ဓားအပါအ၀င္ သတၳဳထည္ေတြ၊ ပန္းအုိးေတြ၊ ခ်ည္ထည္ေတြ၊ ပုိးထည္ေတြ စတာေတြအပါအ၀င္ အစၥလာမ္ကမၻာက ပစၥည္းအမ်ားအျပားကုိ ဥေရာပ၊ အာရွနဲ႔ အာဖရိကတုိ႔က တင္သြင္းခဲ့ၾကပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ခ်ည္ထည္ေတြ၊ သတၱဳပစၥည္းေတြနဲ႔ ဖန္ထည္ေတြ၊ ဆပ္ျပာေတြဟာ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အရည္အေသြးေကာင္းမြန္ၿပီး ေစ်းေကာင္းရခဲ့ပါတယ္။ မမ္လုက္မင္းဆက္ (Mamluk) လက္ထက္က ထြက္ရွိခဲ့တဲ့ ေရႊဆုိင္း၊ ေႂကြရည္သုတ္မွန္ထည္ေတြ၊ ဇိမ္ခံပစၥည္းေတြကုိ ပင္လယ္နက္ရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ ကမ္းေျခေတြနဲ႔ ဥေရာပက စကန္ဒီေနးဗီးယား၊ ဥေရာပ ေျမာက္ပုိင္းနဲ႔ ေဟာ္လန္က မက္စ္ထရစ္ခ်္ ေဒသ (Maastricht) ေတြမွာ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္ေတြက ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။
ကႏၱာရခရီးသည္
Caravan လုိ႔ေခၚတဲ့ မြတ္စလင္ ကႏၱာရခရီးသည္ေတြဟာ ကုန္စည္ေတြ၊ တိရစၦာန္ေတြနဲ႔အတူ စီတန္းကာ အလြန္ေ၀းကြာတဲ့ ခရီးကုိ သြားၾကတာျဖစ္ၿပီး ကမၻာ့ ဟုိဘက္အျခမ္း၊ ဒီဘက္အျခမ္းကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က ဘုရားဖူးဖို႔ ဒါမွမဟုတ္ ကုန္သြယ္ဖုိ႔ျဖစ္ၿပီး ကႏၱာရခရီးႏွင္ၾကတဲ့ အဲဒီကုန္သည္ေတြဟာ တ႐ုတ္ျပည္လုိ ေ၀းကြာတဲ့ေနရာေတြကို ေရာက္ခဲ့သလုိ၊ အိႏၵိယ၊ ပါရွား၊ ဆီးရီးယားနဲ႔ အီဂ်စ္တုိ႔အထိ ေျခဆန္႔ခဲ့ၾကပါတယ္။
ကုလားအုပ္နဲ႔ ခရီးသြားတဲ့ တစ္ခ်ိဳ႕အုပ္စုေတြမွာ လူအရမ္းမ်ားၿပီး တစ္ဦးတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ သူ႕ေနရာက ထသြားလုိက္ရင္ အဲဒီေနရာကုိ ျပန္ရွာလုိ႔ မရေတာ့ေလာက္အာင္ လူေတြ ျပည့္က်ပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အုပ္စုေတြဟာ အစားေသာက္ေတြကုိ မုိးၿပဲဒယ္ႀကီးနဲ႔ ခ်က္ေလ့ရွိၿပီး သူတုိ႔ထက္ ဆင္းရဲနိမ့္ပါးတဲ့ သူေတြကုိလည္း ရက္ရက္ေရာေရာ ေကၽြးေလ့ရွိကာ လမ္းမေလွ်ာက္ႏုိင္တဲ့သူေတြအတြက္ သူတုိ႔ရဲ႕ အစီးအနင္းေတြကို လွဴဒါန္းၾကပါေသးတယ္။
သူတုိ႔သြားတဲ့ေနရာတုိင္းကုိ သုိးေတြ၊ ဆိတ္ေတြ ယူေဆာင္သြားေလ့ရွိၿပီး ဒီတိရစၦာန္ေတြကေန ႏု႔ိကုိ ေသာက္သံုးၾကပါတယ္။ ကုလားအုတ္ရဲ႕ ႏုိ႔နဲ႔ အသားေတြက သူတုိ႔အဟာရရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပုိင္းျဖစ္သလုိ၊ ေျခာက္သြားတဲ့ အ႐ုိးေတြကလည္း ခ်မ္းေအးတဲ့ ညဘက္ေတြမွာ မီးဖုိဖို႔ အသံုး၀င္ပါတယ္။ ခရီးလမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ သူတုိ႔ယူေဆာင္လာတဲ့ ဂ်ံဳမႈန္႔ ဆား၊ ေရတုိ႔နဲ႔ ေပါင္မုန္႔အၾကမ္း၊ အေခ်ာေတြကို လုပ္စားၾကပါတယ္။ ေသာက္ေရကုိေတာ့ ဆိတ္သားေရ၊ ကၽြဲသားေရေတြနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ အိတ္ေတြနဲ႔ ယူေဆာင္ၾကပါတယ္။ ေရရွိတဲ့ေနရာေတြကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ စခန္းခ်ရာေနရာေတြပါ။ သဲကႏၱရာအတြင္း ေန႔ဘက္မွာ အလြန္ပူျပင္းတာေၾကာင့္ ညဘက္ေတြက သူတုိ႔ ခရီးႏွင္ရာ အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီး မီးတုတ္ေတြက မီးေရာင္ေတြေၾကာင့္ ကႏၱာရခရီးသည္ေတြရဲ႕ သြားရာ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ဟာ ေန႔ခင္းဘက္လုိ လင္းလက္ေတာက္ပေနပါေတာ့တယ္။
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)
