ၾသဂုတ္ ၁၃၊ ၂၀၁၆
M-Media
(ယဲလ္ဆင္ေရးသားသည္)
– “အစၥေရး၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္တဲ့ ကၽြန္ေတာ္ဟာ ပါလက္စတုိင္းေတြကုိ သူ႕တုိ႔ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ဂ႐ုစုိက္တာထက္ ပုိၿပီး ဂ႐ုစုိက္ပါတယ္။ အစၥေရးဟာ ပါလက္စတုိင္းေတြကုိ သူတုိ႔ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ဂ႐ုစုိက္တာထက္ ပုိၿပီး ဂ႐ုစုိက္ပါတယ္”
အထက္ပါမွတ္ခ်က္ကုိ အစၥေရး၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနတန္ယာဟုက ၾကာသာပေတးေန႔မွာ ေျပာၾကားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ဟားမက္စ္ကုိ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ေပးေနတယ္ဆုိတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္နဲ႔ ဂါဇာက အကူအညီေပးေရး၀န္ထမ္းေတြကုိ ဖမ္းဆီးခဲ့တာနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ႏိုင္ငံတကာက ေ၀ဖန္မႈကုိ ျပန္လည္ တုန္႔ျပန္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
အစၥေရးက ပိတ္ဆို႔ထားတဲ့ ဂါဇာကမ္းေျမႇာင္မွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ေနတဲ့ ကုလသမဂၢ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးအစီအစဥ္ UNDP မွာ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ကတည္းက တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ အသက္ ၃၈ ႏွစ္အရြယ္ ၀ါဟစ္ ေဘာ့ရွ္ကုိ အခုတစ္ပတ္အေစာပုိင္းမွာ အစၥေရးက ဖမ္းဆီးတရားစြဲဆုိလုိက္ပါတယ္။
၀ါဟစ္ ေဘာ့ရွ္ဟာ UNDP ရဲ႕ ရင္းျမစ္ေတြကုိ ဟားမက္စ္ရဲ႕ ေရတပ္အတြက္ ဆိပ္ကမ္းေဆာက္လုပ္ေရးမွာ အသံုးျပဳခဲ့တယ္လုိ႔ ၀န္ခံခဲ့ေၾကာင္း အစၥေရးလံုၿခံဳေရးရင္းျမစ္ေတြက ေျပာၾကားခဲ့ၿပီး အစၥေရးက ဗံုးႀကဲတုိက္ခုိက္မႈေတြေၾကာင့္ ပ်က္ဆီးသြားတဲ့ ေဒသေတြမွာ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္တဲ့အခါ ဟားမက္စ္အဖြဲ႕၀င္ေတြရဲ႕ အိမ္ေတြကို ဦးစားေပး ေဆာက္ေပးဖုိ႔ UNDP တာ၀န္ရွိသူေတြကုိ ေသြးေဆာင္ခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့တစ္ပတ္ကလည္း ဂါဇာက အေမရိကန္အေျခစုိက္ ပရဟိတအဖြဲ႕ World Vision အဖြဲ႕က အႀကီးတန္းမန္ေနဂ်ာျဖစ္သူ မုိဟာမက္ အလ္ဟာလာဘီကုိ ဟားမက္စ္အတြက္ ေဒၚလာသန္းေပါင္းမ်ားစြာေပးခဲ့တယ္လုိ႔ စြပ္စြဲကာ အစၥေရးက တရားစြဲဆုိခဲ့ပါေသးတယ္။
Wolrd Vision ကေတာ့ သူတုိ႔၀န္ထမ္း ဒီလုိလုပ္တယ္ဆုိတာ ခုိင္မာတဲ့အေထာက္အထားမျပႏုိင္ေသးဘဲ သူတုိ႔ ဂါဇာမွာ သံုးစြဲခဲ့တဲ့ေငြေၾကးနဲ႔ အစၥေရးက ဟားမက္စ္ဆီေရာက္တယ္ဆုိတဲ့ ေငြေၾကးပမာဏဟာ ေတာ္ေတာ္ေလး ကြာျခားေနတယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ကုလသမဂၢ လူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထားမႈႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးဆုိင္ရာ ညႇိႏႈိင္ေးရးမွဴး ေရာဘတ္ ပီပါကေတာ့ တကယ္လုိ႔ ဒီစြပ္စြဲမႈေတြကုိ ဥပေဒေၾကာင္းအရ မွန္မွန္ကန္ကန္ သက္ေသျပႏုိင္ရင္ေတာ့ ဒါဟာ မျဖစ္မေန ႐ႈတ္ခ်ရမယ့္ကိစၥ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေၾကာင္သူေတာ္
၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္အာဏာ စရကည္းက ေနတန္ယာဟုဟာ ပါလက္စတုိင္းပုိင္နက္ေတြမွာ က်ဴးေက်ာ္အိမ္ယာေတြ ေဆာက္လုပ္တာ၊ ႏုိင္ငံတကာက သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့ ပါလက္စတုိင္းနယ္နမိတ္ကုိ ျငင္းပယ္တာ၊ ပါလက္စတုိင္းႏုိင္ငံ တည္ေထာင္ခြင့္ေပးမွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ ေျပာၾကားတာ စတဲ့လုပ္ရပ္ေတြနဲ႔ ပါလက္စတုိင္း ပုိင္နက္ေတြကုိ တစ္စတစ္စ သိမ္းယူဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာခဲ့တာဟာ အရင္အစၥေရးအစုိးရေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္ထက္ကုိ ပုိမုိျပင္းထန္လာခဲ့ပါတယ္။
ပါလက္စတုိင္းျပည္သူေတြကုိလည္း သြားလာခြင့္၊ ပညာသင္ၾကားခြင့္၊ ေဆးကုသခြင့္ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တာတင္ မကေသးဘဲ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္တာ၊ ဂ်ဴးအစြန္းေရာက္ေတြရဲ႕ ပါလက္စတုိင္းေတြအေပၚ တုိက္ခုိက္မႈေတြကုိ လစ္လ်ဴ႐ႈတာေတြလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းရဲ႕ အႀကိမ္ႀကိမ္သတိေပးမႈကုိ ခံခဲ့ရသူပါ။
ဂါဇာကမ္းေျမႇာင္ေဒသကေတာ့ ေနတန္ယာဟုဦးေဆာင္တဲ့ အစၥေရးအစုိးရရဲ႕ ရမ္းကားမႈကုိ ခါးစည္းခံခဲ့ရတဲ့ေဒသ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
၂၀၀၇ ခုႏွစ္က ဂါဇာကုိ အေနာက္ဖက္ကမ္းနဲ႔ ဆက္သြယ္မႈ ပိတ္ဆုိ႔ခဲ့ၿပီး ဟားမက္စ္က ဒံုးက်ည္လႊတ္တယ္ဆုိတာကုိ အေၾကာင္းျပကာ မထင္ရင္မထင္သလုိ ဂါဇာက အေဆာက္အဦးေတြကုိ ဗံုးႀကဲတုိက္ခုိက္ေလ့ရွိပါတယ္။
ဂါဇာမွာ အစၥေရးရဲ႕ ထင္တုိင္းႀကဲမႈကုိ ထင္ရွားသြားေစခဲ့တာကေတာ့ ၂၀၁၄ ဇူလုိင္ ၈ ရက္ေန႔မွာ စတင္ခဲ့တဲ့ ဗံုးႀကဲတုိက္ခုိက္မႈပါပဲ။ ဟားမက္စ္က အစၥေရးဘက္ကုိ ဒံုးက်ည္ပစ္လႊတ္တယ္ဆုိတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ပဲ အစၥေရးရဲ႕ အဲဒီတုိက္ခုိက္မႈဟာ ၇ ပတ္တိတိ ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီး ပါလက္စတိုင္းျပည္သူ ၂၂၅၁ ဦးေသဆံုးခဲ့ကာ အမ်ားစုက ကေလးေတြနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
စာသင္ေက်ာင္း၊ ေဆး႐ံု၊ မသန္စြမ္းကုသေရးစင္တာ အားကစား႐ံု စတာေတြအပါအ၀င္ ဂါဇာက အေျခခံအေဆာက္အအံု အားလံုးနီးပါးဟာလည္း အစၥေရးရဲ႕လက္ခ်က္ေၾကာင့္ ျပာပံုျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။
ဘာအကြက္ေရႊ႕လဲ
ပါလက္စတုိင္းေတြကုိ သူတုိ႔ရဲ႕ေခါင္းေဆာင္ေတြထက္ အစၥေရးက ပုိၿပီး ဂ႐ုစုိက္တယ္ဆုိတဲ့ စကားဟာ တစ္ကယ္ေတာ့ အထင္ႀကီးစရာစကားပါ။ ပါလက္စတုိင္းေတြအေပၚ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ႏုိင္ငံတည္ရွိခြင့္ကုိပါ လူသိရွင္ၾကား ျငင္းပယ္ခဲ့တဲ့ ေနတန္ယာဟုရဲ႕ ပါးစပ္က ဒီစကားထြက္လာတာက ယံုရခက္ခက္ပါပဲ။
အစၥေရးဟာ ပါလက္စတုိင္းေတြကုိ အကူအညီေပးေနတဲ့အဖြဲ႕ေတြရဲ႕ ေငြေၾကးစီးဆင္းမႈေတြကုိ တင္ျပဖုိ႔အတြက္ ၿပီးခဲ့တဲ့လမွာပဲ ဥပေဒ ျပဌာန္းခဲ့ၿပီး၊ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္သူေတြကေတာ့ အခုလုိေျပာၾကားမႈဟာ အဖိႏွိပ္ခံ ပါလက္စတုိင္းျပည္သူေတြကုိ ပုိမို ဒုကၡေရာက္ေစဖုိ႔ ေနတန္ယာဟုရဲ႕ ၀ါဒျဖန္႔မႈနည္းလမ္းအသစ္လုိ႔ ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။
၂၀၀၇ ခုႏွစ္က စတင္ခဲ့တဲ့ အစၥေရးရဲ႕ ပိတ္ဆုိ႔ထားမႈေၾကာင့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရး အစစအရာရာ က်ပ္တည္းေနတဲ့ ဂါဇာကမ္းေျမႇာင္ေဒသဟာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္က အစၥေရးရဲ႕ ရက္ ၅၀ နီးပါးၾကာ က်ဴးေက်ာ္တုိက္ခုိက္မႈေၾကာင့္ လံုး၀ ႁခြတ္ၿခံဳက်သြားခဲ့ပါတယ္။
လက္ရွိမွာ ဂါဇာျပည္သူေတြရဲ႕ ၄၃ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ အလုပ္မရွိၾကဘဲ အဲဒီ အလုပ္လက္မဲ့ေတြထဲက ၆၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ လူငယ္ေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဂါဇာဟာ ကမၻာေပၚမွာ အလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္း အျမင့္ဆံုးေဒသတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
အေျခခံစားေသာက္ကုန္ေတြ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ လုိအပ္တဲ့ပစၥည္းေတြ တင္သြင္းမႈကုိ အစၥေရးက တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ကန္႔သတ္ထာၿပီး ေဆာက္လုပ္ေရးပစၥည္းေတြ၊ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ အျခားေသာ ကုန္ပစၥည္းေတြ တင္သြင္းမႈကုိလည္း လံုး၀နီးပါး ပိတ္ပင္ထားပါတယ္။
လူေပါင္း ၁ သိန္းေလာက္ရဲ႕ အိမ္ေတြဟာ အစၥေရးရဲ႕ ဖ်က္ဆီးျခင္း ခံထားရၿပီး၊ လူပါင္း ၇၅၀၀၀ ေလာက္ဟာ အိုးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးေနရပါတယ္။ ဂါဇာကမ္းေျမႇာင္အတြင္း ေပးေ၀ေနတဲ့ ေရရဲ႕ ၉၆ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ က်န္းမာေရးအတြက္ စိတ္မခ်ရဘဲ၊ လွ်ပ္စစ္ဟာလည္း တစ္ေန႔ကုိ ၁၂ နာရီေလာက္သာ ရရွိပါတယ္။
တုိက္ခုိက္မႈေတြေၾကာင့္ အလြန္အမင္းစိတ္ဒဏ္ရာရကာ ကုသဖုိ႔လုိအပ္ေနတဲ့ ကေလးငယ္ေတြဟာ ၃ သိန္းေက်ာ္ေလာက္ရွိၿပီး၊ သူတုိ႔ထဲက အမ်ားစုဟာ မိဘေတြ၊ ေဆြမ်ိဳးေတြ ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွမေတြ ဆံုး႐ံႈးထားရပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေန႔ ဂါဇာျပည္သူေတြရဲ႕ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈဆုိင္ရာ အကူအညီေတြနဲ႔ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေနရတာျဖစ္ၿပီး၊ သူတုိ႔ရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး လုိအပ္ခ်က္ေတြအတြက္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကုိ လံုး၀ မွိခုိအားထားေနရတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႕ေတြဟာ ဟားမက္စ္ကုိ ေထာက္ပံ့ေနတယ္ဆုိတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ေတြ ထြက္ေပၚလာအၿပီးမွာေတာ့ Wold Vision က ဂါဇာမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ အကူအညီေပးမႈကုိ ယာယီ ရပ္တန္႔လုိက္ၿပီး ဂ်ာမနီနဲ႔ ၾသစေတးလ်တုိ႔ကလည္း World Vision ကုိေပးေနတဲ့ အလွဴေငြေတြကုိလည္း ရပ္ဆုိင္းလုိက္ပါတယ္။
ပါလက္စတုိင္းလူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕ Al-Haq က အေထြေထြဒါ႐ုိက္တာျဖစ္သူ ရွာ၀မ္ ဂ်ာဘာရင္က အစၥေရးဟာ ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႕ေတြကုိ ေၾကာက္ရြံ႕မႈေတြျဖစ္ေအာင္လုပ္ၿပီး ပါလက္စတုိင္းေတြကို ေထာက္ပံ့မႈ ေလွ်ာ့နည္းသြားေအာင္ ၀ါဒျဖန္႔ေနတာျဖစ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မႈေတြကုိ အေျခပ်က္ေအာင္ သူတုိ႔ ႀကိဳးစားေနတာပါ” လုိ႔ ဂ်ာဘာရင္ကဆုိၿပီး ေနတန္ယာဟုဟာ ပါလက္စတုိင္းအဖြဲ႕အစည္းေတြကုိ အကူအညီေပးတာေတြ ရပ္တန္႔ဖုိ႔အတြက္ ဥေရာပႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေတြကုိ ေသြးေဆာင္ေနတယ္လုိ႔လည္း ထည္သြင္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ႏုိင္ငံတကာ ကေလးငယ္မ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ ပါလက္စတုိင္းအဖြဲ႕ခြဲက တာ၀န္ရွိသူ အယဒ္ အဘူ တာအစ္ရွ္ကေတာ့ ေနတန္ယာဟုရဲ႕ ဒီေဆာင္ရြက္မႈဟာ ကမၻာ့ ထိခုိက္ခံစားရမႈအမ်ားဆံုး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေပၚ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနစဥ္မွာေရာ၊ မျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာပါ စနစ္တက် ျငႇင္းဆဲလုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိ ေဖာ္ျပေနတယ္လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။
“၂၀၀ ခုႏွစ္က စတင္ခဲ့တဲ့ ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ အံုႂကြမႈျဖစ္ေပၚၿပီးခဲ့ကတည္းက ပါလက္စတုိင္း ပုိင္နက္ေတြမွာ အစၥေရးတပ္ေတြ တည္ရွိမႈရလဒ္ေၾကာင့္ ကေလငယ္ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေရအတြက္ကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အသက္ရွင္ရပ္တည္ခြင့္အပါအ၀င္ ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကုိ အစၥေရးက ဘယ္ေလာက္ခ်ိဳးေဖာက္ေနလဲဆုိတာ ျပသေနပါတယ္” လုိ႔ တာအစ္ရွ္က ဆုိပါတယ္။
ပါလက္စတုိင္းေတြအေပၚ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြကုိ ျပဳလုပ္တာဟာ သူတုိ႔ရဲ႕အသက္ရွင္ရပ္တည္မႈမွာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့မႈေတြျဖစ္ကာ ထင္ရာလုပ္တာေတြ ျဖစ္လာႏုိင္တယ္လုိ႔ ကုလအပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတကာအ၀ုိင္းအ၀ုိင္းက အစၥေရးကုိ သတိေပးထားပါတယ္။
ပါလက္စတုိင္းပုိင္နက္ေတြမွာ မတည္ၿငိမ္မႈေတြျဖစ္လာတုိင္း စစ္တပ္ေတြ တုိးခ်တာ၊ နယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္မႈေတြျပဳလုပ္တာ၊ က်ဴးေက်ာ္အိမ္ယာေတြ တုိးခ်ဲ႕ေဆာက္လုပ္တာေတြကို ျပဳလုပ္ေလ့ရွိတဲ့ အစၥေရးအေနနဲ႔ ပါလက္စတုိင္းေတြကုိ ကူညီေနတဲ့ ပရဟိအဖြဲ႕ေတြ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္တဲ့ ေနာက္ကြယ္က ဘာရည္ရြယ္ခ်က္မရွိလဲဆုိတာကုိေတာ့ ေနတန္ယာဟု ကုိယ္တုိင္မွတစ္ပါး ဘယ္သူမွ မသိႏုိင္ေၾကာင္းပါ။
Ref: Aljazeera, independent,wiki,oxfam.org
