ဒီဇင္ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၅
M-Media
– ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္ေတြက ပဲရစ္မွာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈအတြက္ ေခါင္းခ်င္း႐ုိက္ေဆြးေႏြးေနၾကတဲ့အခ်ိန္ “ကမၻာႀကီးရဲ႕ ေခါင္မုိး” လုိ႔ တင္စားေခၚေ၀ၚၾကရတဲ့ တိဘက္ႏုိင္ငံကေတာ့ ဆုိးရြားတဲ့ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရပါတယ္။
ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္းက ေရခဲျပင္ႀကီးေတြဟာ ျမင့္တက္လာတဲ့ အူခ်ိန္ေၾကာင့္ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ပဲ အရည္ေပ်ာ္ေနတယ္လုိ႔ တိဘက္တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူတစ္ဦးက ေျပာပါတယ္။
“တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္ႀကီးရဲ႕ ကမၻာလံုးဆုိင္ရာအေရးပါမႈကုိ ကမၻာႀကီး၊ ကုလနဲ႔ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ႏုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းေတြက လွည့္ၾကည့္သင့္တယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေတာင္းဆုိေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္ဟာ ကမၻာ့ ရာသီဥတုဆုိင္ရာ ေဆြးေႏြးမႈေတြမွာ အဓိကအေၾကာင္းအရာ ျဖစ္သင့္ပါတယ္” လုိ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ သုေတသနပညာရွင္ တမ္ပါ ဂ်ာလ္ဆန္ ဇမ္လ္ဟာက ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ဒါဟာ ပဲရစ္က COP21 (ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈဆုိင္ရာ ညီလာခံ)အတြက္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ တုိက္တြန္းခ်င္တဲ့ ကိစၥပါပဲ”
ဇမ္လ္ဟာ ဟာ ပဲရစ္က အဲဒီညီလာခံကုိ တီဘက္ေပၚလစီေရးရာအသင္း CTA ကုိ ကုိယ္စားျပဳၿပီး တက္ေရာက္ေနတဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။
တီဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္ဟာ ေရခဲျပင္ေပါင္း ၄၆၀၀၀ တည္ရွိတဲ့ ေနရာျဖစ္ၿပီး အဲဒီ ေရခဲျပင္ေတြဟာ အိႏၵိယရဲ႕ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံေတြအပါအ၀င္ အာရွႏုိင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ စီးဆင္းတဲ့ ျမစ္ေတြရဲ႕ အဓိက ရင္းျမစ္တစ္ခုလည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။
“တိဘက္ကေန ျမစ္ဖ်ားခံစီးဆင္းတဲ့ ေရကုိ အာရွျပည္သူ ၁.၃ ဘီလီယံေလာက္က မွီခုိေနရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ဒီေရခဲျပင္ႀကီးေတြဟာ ႏွစ္ဆတုိးအရည္ေပ်ာ္ေနၿပီး ကမၻာႀကီးရဲ႕ အျခားေနရာေတြက ေရခဲျပင္ေတြထက္ ပုိျမန္ျမန္ အရည္ေပ်ာ္ေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေရအရင္းအျမစ္ ဖူလံုေရး ျပႆနာပါပဲ” လုိ႔ COP21 ညီလာခံကုိ တက္ေရာက္ေနတဲ့ တီဘက္တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ ေလာ့ဘ္ဆန္ ယန္ဆုိက ေျပာပါတယ္။
ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ မီတာ ၄၀၀၀ အျမင့္မွာတည္ရွိၿပီး ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းရဲ႕ထိပ္မွာ စကြဲယားကီလုိမီတာ ၂.၅ သန္း က်ယ္ျပန္႔တဲ့ တိဘက္ကုန္ျပင္ျမင့္ဟာ ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ ကုန္းျပင္ျမင့္ေတြထဲမွာ အႀကီးဆံုး ကုန္းျပန္ျမင့္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
“အႀကီးဆံုးနဲ႔ အေရးပါဆံုး ျမစ္ႀကီး ၆ သြယ္က တီဘက္ကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာၿပီး အိႏၵိယနဲ႔ ပါကစၥတန္အပါအ၀င္ ကမၻာေပၚမွာ လူဦးေရအထူထပ္ဆံုး ႏုိင္ငံ ၁၀ ခုစီကုိ စီးဆင္းေနပါတယ္။ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္မွာျဖစ္တဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြဟာ အဲဒီတုိင္းျပည္ေတြအတြက္လည္း သက္ဆုိင္မႈ ရွိေနမွာပါ။ ခ်က္ျခင္းလက္ငင္းျဖစ္မယ့္ အက်ိဳးဆက္ေတြက ေရႀကီးတာမ်ိဳးနဲ႔ အခ်ိန္အခါမဟုတ္ မုိးရြာသြန္းမႈေတြပါပဲ” လုိ႔ ဇမ္လ္ဟာက ဆုိပါတယ္။
COP21 ညီလာခံၿပီးဆံုးဖုိ႔ တစ္ရက္သာလုိေတာ့တဲ့အခ်ိန္မွာ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ ကမၻာ့အပူခ်ိန္ကုိ အလ်င္အျမန္ ျမင့္တက္ေစတဲ့ ကာဘြန္ထုတ္လႊတ္မႈ တရား၀င္ေလ်ာ့ခ်ေရး သေဘာတူညီခ်က္ရရွိဖုိ႔ ေနာက္ဆံုး မိနစ္အထိ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုေနၾကတုန္းပါပဲ။
စက္မႈထြန္းကားတဲ့ႏုိင္ငံေတြကေတာ့ အိႏၵိယနဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံတုိ႔လုိ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြ ဒီ၀န္ထုတ္၀န္ပုိးကုိ ပုိမုိမွ်ေ၀ဖုိ႔ အင္တုိက္အားတုိက္ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။
တိဘက္တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြကေတာ့ တိဘက္က စီးဆင္းတဲ့ ျမစ္ေၾကာင္းေတြဟာ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၃ ပံု ၁ ပံုကုိ အေထာက္အကူျပဳေနတာေၾကာင့္ ကမၻာႀကီးဟာ တိဘက္ကုိ လစ္လ်ဴမ႐ႈသင့္ဘူးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
တ႐ုတ္ဟာ တိဘက္မွာ ဆည္ေတြအမ်ားအျပားေဆာက္ထားၿပီး၊ သတၳဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြကုိလည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လုပ္ကုိင္ေနတာေၾကာင့္ ရလဒ္အေနနဲ႔ တိဘက္က လွည့္လည္သြားလာေနထုိင္သူ လူမ်ိဳး(ေနာ္မဒ္) ေတြဟာ ေျပာင္းေရႊ႕ေပးေနရပါတယ္။
“တ႐ုတ္ေတြေၾကာင့္ ေနာ္မဒ္လူမ်ိဳး ၂ သန္းေက်ာ္ေလာက္ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ေနရာကေန အုိးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။ တိဘက္က ဒီေနာ္မဒ္ေတြရဲ႕ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမႈဟာ မေရရာမေသခ်ာေတာ့ဘူး။ လူငယ္မ်ိဳးဆက္ေတြဟာလည္း တိဘက္ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဘာသာစကားကုိ ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရပါတယ္။ တိဘက္ျပည္သူေတြဟာ ရာသီဥတုဆုိး၀ါးမႈရလဒ္ကုိ ေလ်ာ့ပါးသက္သာေစတဲ့၊ လုိက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္လုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္သင့္ပါတယ္” လုိ႔ ေလာ့ဘ္ဆန္က ေျပာခဲ့ပါတယ္။
“ေပၚလစီေရးဆြဲတဲ့ေနရာမွာ တိဘက္ေတြရဲ႕အသံကုိလည္း ထည့္သြင္းသင့္ပါတယ္။ တ႐ုတ္အစုိးရကလည္း တိဘက္ျပည္သူေတြဟာ ျပႆနာမဟုတ္ဘဲ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ျပႆနာရဲ႕ အေျဖျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိလည္း အသိအမွတ္ျပဳသင့္ပါတယ္” လုိ႔ သူမက ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
တိဘက္ျပည္သူေတြကေတာ့ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ သူတို႔ရဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ လစ္လ်ဴ႐ႈၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာကုိ ဖ်က္ဆီးေနတယ္လုိ႔ စြပ္စြဲခဲ့ၾကပါတယ္။
တိဘက္ျပည္သူေတြရဲ႕ နာမ္ပုိင္းဆုိင္ရာေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးဒလုိင္းလားမားကေတာ့ မၾကာေသးမီက ထုတ္ျပန္ခဲ့ဗီဒီယုိမွာ ဒီလုိေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ဒီစိမ္းလန္းတဲ့ကမၻာႀကီးဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ တစ္ခုတည္းေသာ ေနအိမ္ႀကီးျဖစ္ၿပီး တိဘက္ကေတာ့ အဲဒီအိမ္ရဲ႕ အမိုးျဖစ္ပါတယ္။ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္ဟာ ကာကြယ္ဖုိ႔လုိအပ္ေနၿပီး ဒါဟာ တိဘက္ျပည္သူေတြအတြက္သာ မဟုတ္ဘဲ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ကမၻာႀကီးေရရွည္တည္တံ့ဖုိ႔အတြက္ပါပဲ”
ဒလုိင္းလားမားဟာ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ အိႏၵိယႏုိင္ငံကုိ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ရၿပီး အေ၀းေရာက္အစုိးရဖြဲ႕စည္းခဲ့ကာ ႐ံုးခ်ဳပ္ကေတာ့ အိႏၵိယေတာင္ေပၚၿမိဳ႕ေလးျဖစ္တဲ့ ဒါရမ္ဆာလာမွာ တည္ရွိပါတယ္။
တိဘက္ရဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိခုိက္ျခင္းဟာ ကမၻာ့ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းေတြက ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းသူေတြရဲ႕ စကား၀ုိင္းမွာ အာ႐ံုစုိက္မႈ ရမွာမဟုတ္ဘူး ဆုိတာကုိလည္း တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြက ရိပ္စားမိၾကပါတယ္။
“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ အစုိးရေတြကိုပဲ မွီခုိလုိ႔မရပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အတူတကြ အလုပ္လုပ္ဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါဟာ အစုိးရကိစၥမဟုတ္ပါဘူး။ ျပည္သူ႕ကိစၥပါ။ သူတုိ႔ဟာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကုိ အခံစားရဆံုးသူေတြပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ တကယ္ ဂ႐ုစုိက္တဲ့ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အန္ဂ်ီအုိေတြနဲ႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ပါ၀င္တဲ့ ကြန္ယက္ေတြ ဖြဲ႕ဖုိပါပဲ” လုိ႔ ေလာ့ဘ္ဆန္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
(Aljzaeera သတင္းဌာနမွ Roof of the world’ cries for climate action ေဆာင္းပါးကုိ ဆီေလ်ာ္ေအာင္
ဘာသာျပန္ဆုိသည္)
