ေအာက္တိုဘာ ၂၈ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
– က်န္းမာေရးဆုိတာ လူတုိင္းအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အရာတစ္ခုပါ။ အသက္ရွည္ က်န္းမာဖုိ႔ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ သြားလာေနထုိင္မႈတစ္ခုတည္းေပၚမွာသာ မွီခုိေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေနထုိင္တဲ့ေနရာေဒသဟာလည္း က်န္းမာေရးအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိေနပါတယ္။
က်န္းမာေရးနဲ႔ တစ္ကယ္ညီညြတ္တဲ့ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ဟာ ျပည္သူေတြအတြက္ က်န္းမာတဲ့ လူေနမႈဘ၀ကုိ ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏုိင္ပါတယ္။ အရည္အေသြးျပည့္၀တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေတြရွိမယ္၊ ေရာဂါဘယ ကာကြယ္တားဆီးမႈ ဒါမွမဟုတ္ က်န္းမာေရးကုိ ထိခုိက္ႏိုင္တဲ့ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကုိ ေလ်ာ့ခ်ေပးတာမ်ိဳးလည္း အဲဒီၿမိဳ႕မွာ ရွိရပါမယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ကမၻာေပၚမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ အညီညြတ္ဆံုးၿမိဳ႕ ၁၀ ၿမိဳ႕ကုိ M-Media ပရိတ္သတ္ႀကီးအတြက္ တင္ဆက္ေပးလုိက္ပါတယ္။
နံပါတ္ ၁။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို အမွန္တရားလုိ တန္ဖုိးထားတဲ့ ကုိပင္ေဟဂင္
ကုိပင္ေဟဂင္ၿမိဳ႕ဟာ ရည္မွန္းခ်က္ျမင့္မားသူေတြ၊ ငယ္ရြယ္တဲ့မိသားစုေတြနဲ႔ ပ်ားပန္းခတ္မွ် စည္းကားလွတဲ့ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီလုိၿမိဳ႕ႀကီးမွာ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ အလုပ္လုပ္တာကုိေတာ့ တားျမစ္ထားပါတယ္။
ကုိပင္ေဟဂင္က အလုပ္သမားေတြရဲ႕ ၂ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္သာ တစ္ပတ္မွာ နာရီ ၄၀ ဒါမွမဟုတ္ ဒီထက္ပုိၿပီး အလုပ္လုပ္ၾကၿပီး အမ်ားစုကေတာ့ မိသားစုနဲ႔ ၀ုိင္းဖြဲ႕တာ ဒါမွမဟုတ္ အားကစားအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္တာ၊ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အစီအစဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္တာ စသျဖင့္ သူတုိ႔ရဲ႕ အခ်ိန္ေတြကုိ သံုးစြဲ ကုန္းဆံုးၾကပါတယ္။
ပန္းၿခံထဲမွာ ေယာဂေလ့က်င့္မလား၊ ျခင္းေတာင္းယက္တဲ့ေနရာမွာ ပါ၀င္အံုးမလား။ ဒါေတြအားလံုးဟာ အခမဲ့လႈပ္ရွားမႈေတြ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ကုိပင္ေဟဂင္က ျပည္သူေတြဟာ ဒီလုိအစီအစဥ္ေတြမွာ အားတက္သေရာ ပါ၀င္လႈပ္ရွားၾကပါတယ္။
မိသားစုေတြ၊ သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြနဲ႔အတူ တန္ဖုိးရွိတဲ့အခ်ိန္ေတြကုိ ခ်ိန္ညႇိသံုးစြဲၾကတဲ့ သူတုိ႔ရဲ႕စြမ္းရည္ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကုိ ေလ်ာ့ၾကေစ႐ံုသာမက၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေတြကုိလည္း တုိးျမႇင့္ရရွိေစပါတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရေတာ့ အေတြ႕အႀကံဳေတြေပၚမွာ စိတ္ကုိ အာ႐ံုစုိက္တဲ့သူေတြဟာ ဒီအခ်ိန္ခဏ ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္းမွာ ပုိမုိျမင့္မားတဲ့ စိတ္ေက်နပ္မႈကုိ အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာ ခံစားရတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရင္းေၾကာင့္ ကုလသမဂၢက ႏွစ္စဥ္ထုတ္ျပန္တဲ့ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရြင္စရာအေကာင္းဆံုး ႏုိင္ငံမ်ားစာရင္းမွာ ဒိန္းမတ္ႏုိင္ငံဟာ ထိပ္ဆံုးနားမွာ ပါ၀င္ခြင့္ရခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကုိပင္ေဟဂင္ကုိ စိတ္ခ်မ္းသာစရာေကာင္းတဲ့ ေဒသတစ္ခု ျဖစ္လာေစတဲ့အျခားအေၾကာင္းအရာေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ကုိပင္ေဟဂင္က ျပည္သူေတြဟာ စားေသာက္ဆုိင္ေတြ၊ ကုန္စံုဆုိင္ေတြကုိ လမ္းေလွ်ာက္သြားၾကပါတယ္။ ၿမိဳ႕တြင္းနဲ႔ သိပ္မေ၀းတဲ့ေနရာမွာပဲ သန္႔ရွင္းလက္ဆတ္တဲ့ စားေသာက္ကုန္ အသီးအႏွံေတြကုိ ေရာင္းတဲ့ လဟာျပင္ေစ်းေတြ ရွိပါတယ္။
အမ်ိဳးသားေတြဟာ ကုိယ္က်ပ္အက်ႌေတြ၀တ္ၿပီး စက္ဘီးစီးကာ အလုပ္သြားၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကလည္း လက္တုိလက္ျပတ္ေတြ၀တ္၊ ေဒါက္တစ္ေခ်ာင္တည္းပါတဲ့ ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္ေတြကုိစီး စက္ဘီးစီးဦးထုတ္ေဆာင္းၿပီး စက္ဘီးစီးသြားလာရတာကုိမရွက္ၾကပါဘူး။ ကုိပင္ေဟဂင္ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕လုံးမွာ လြယ္ကူေဘကင္းစြာ စီးလုိ႔ရတ့ဲ စက္ဘီးစီးလမ္းေပါင္း ၂၄၉ မုိင္ေတာင္ ရွိပါတယ္။ လူေတြကလည္း ဒါကုိ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ကိုပင္ေဟဂင္က ျပည္သူတစ္၀က္ေလာက္က ေက်ာင္းေတြ၊ အလုပ္ေတြကုိသြားဖုိ႔ ေန႔စဥ္ စက္ဘီးစီးၾကပါတယ္။
ကုိပင္ေဟဂင္မွာ အပန္းေျဖဖုိ႔ ပန္းၿခံေတြ၊ စက္ဘီးစီးလမ္းေတြ မ်ားျပားေပမယ့္ အစုိးရက ဒါေတြကို ဆက္လက္တုိးျမႇင့္ဖုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေနပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ကုိပင္ေဟဂင္က လူတုိင္းဟာ ၁၅ မိနစ္ေလာက္ လမ္းေလွ်ာက္လုိက္တာနဲ႔ ကမ္းေျခ ဒါမွမဟုတ္ ပန္းၿခံကုိေရာက္ရွိႏုိင္မယ့္ ေပၚလစီတစ္ခုကုိလည္း ကုိပင္ေဟဂင္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ျမဴနီစီပယ္က ေရးဆြဲထားပါတယ္။ အသစ္ေဆာက္လုပ္တဲ့ ပန္းၿခံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ျပည္သူေတြအတြက္ စိမ္းလန္းတဲ့ ေနရာငယ္ေလးေတြ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ ဒါေတြ လုပ္ေဆာင္ေနရျခင္းရဲ႕ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကေတာ့ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ က်န္းမာႀကံ႕ခုိင္ေစဖုိ႔၊ ကားလမ္းပိတ္ဆုိ႔မႈနဲ႔ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကုိ ပိတ္ဆုိ႔ျခင္းအားျဖင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ကူညီဖုိ႔ ဆုိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အထုတ္အပုိးေတြျပင္ဆင္ၿပီး ဒိန္းမတ္ကုိ လာလည္ေစခ်င္ေလာက္တဲ့ အျခားအရာတစ္ခုလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ဒါကေတာ့ အကူအညီလုိအပ္ေနသူေတြအေနနဲ႔ သူတုိ႔ကုိ အားကုိးထားျပဳႏုိင္တယ္လုိ႔ ကုိေပဟင္ဂင္က ၉၆ ရာခုိင္ႏႈန္းေသာ ျပည္သူေတြက ဖြင့္ဟခဲ့တာပါပဲ။
ဒီလုိ ကူညီတတ္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ိဳး ရွိေနတာဟာ ကုိပင္ေဟဂင္ကုိ ကမၻာ့က်န္းမာေရးနဲ႔ အညီညြတ္ဆံုး၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအရွိဆံုး ၿမိဳ႕ေတြထဲမွာ တစ္ၿမိဳ႕အပါအ၀င္ျဖစ္လာေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္း တစ္ခုပါပဲ။
………………………………..
နံပါတ္ ၂။ ဇရာအုိမ်ားရဲ႕ နိဗၺာန္ သုိ႔မဟုတ္ အုိကီနာ၀ါ
၁၆ ရာစုေလာက္မွာ ကမၻာပတ္ၿပီး “နတ္ေရကန္” ကုိ ရွာေဖြခဲ့တဲ့ စပိန္လူမ်ိဳး စူးစမ္းေလ့လာသူ ပြန္စီ ဒီလီယြန္ဟာ သူရဲ႕ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္ကုိ ဖေလာ္ရီဒါမွာ အဆံုးသတ္မယ့္အစား ဂ်ပန္ျပည္မွာ ရပ္ခဲ့ရမွာပါ။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ ဂ်ပန္က အုိကီနာ၀ါျပည္နယ္ဟာ ကမၻာ့အသက္အရွည္ဆံုး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရွိတဲ့ ေဒသတစ္ခု ျဖစ္လုိ႔ပါပဲ။
အုိကီနာ၀ါက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ သက္တမ္းဟာ ၈၆ ႏွစ္ရွိၿပီး အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ သမ္းတမ္းကေတာ့ ၇၈ ႏွစ္ ရွိပါတယ္။ ဒီပမာဏဟာ ကမၻာတစ္၀ွမ္း အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ပ်မ္းမွ်သက္တမ္းထက္ ၁၀ ႏွစ္ ပုိေနၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပ်မ္းမွ်သက္တမ္းထက္ ၁၃ ႏွစ္ေတာင္ ပုိေနပါတယ္။
အုိကီနာ၀ါဟာ ကမၻာေပၚက အသက္ရာေက်ာ္ လူ႕အစုအေ၀း အမ်ားစုရွိတဲ့ ေဒသတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဒသက လူအမ်ားစုဟာ အုိမင္းရင့္ေရာ္သြားသည့္တုိင္ က်န္းမာရႊင္လန္း ေနၾကဆဲပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္ပါလဲ? က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ မူေဘာင္တစ္ခု သတ္မွတ္ၿပီး သက္ႀကီးရြယ္အုိ ၉၀၀ ေက်ာ္ရဲ႕ စားေသာက္ေနထုိင္မႈေတြကုိ ေလ့လာခဲ့တဲ့ အုိကီနာ၀ါ ဇရာအုိဆန္းစစ္ေရးအဖြဲ႕ကေတာ့ အခ်က္အခ်ိဳ႕ကို ထုတ္ျပခဲ့ပါတယ္။
အုိကီနာ၀ါျပည္သူေတြဟာ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇမွာ ကံထူးၾကသူေတြပါ။ သူတုိ႔ရဲ႕ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇအရ ကမၻာေပၚမွာ ေသဆံုးမႈအမ်ားဆံုး အဓိကေရာဂါေတြျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာ၊ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ အဆင့္ ၂ ဆီးခ်ိဳေရာဂါေတြျဖစ္ပြားမႈ အႏၱရာယ္ဟာ နည္းနည္းပဲရွိပါသတဲ့။
သာမန္ဂ်ပန္ျပည္သူေတြထက္ အုိကီနာ၀ါ ျပည္သူေတြဟာ ေငြေရးေၾကးေရးအရ နိမ့္ပါးေပမယ့္ လူမႈဘ၀ အရည္အေသြးကေတာ့ ေကာင္းမြန္ပါတယ္။
အုိကီနာ၀ါက ျပည္သူေတြဟာ က်န္းမာေရးေလ့က်င္ခန္းေတြကုိ ပံုမွန္လုိလုပ္ၾကၿပီး ေန႔စဥ္စားတဲ့ အစားေသာက္ေတြဟာလည္း အဆီကင္းပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ခႏၶာထပ္ညႊန္းကိန္း body mass index ကလည္း နည္းပါးၿပီး ၁၈ ကေန ၂၂ အထိသာ ရွိပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ေန႔စဥ္စားတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကေတာ့ အစိမ္းေရာင္နဲ႔ အ၀ါေရာင္ အသီးအႏွံေတြ၊ ခ်ိဳတဲ့အာလူးေတြ၊ ပဲနဲ႔ ငါးေတြျဖစ္ပါတယ္။
အုိကီနာ၀ါသားေတြဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ အနီေရာင္အသားေတြကုိ အစားနည္းပါတယ္။ အရက္ေသာက္သံုးမႈနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမႈကေတာ့ နည္းနည္းသာရွိပါတယ္။
လူမႈေရးပုိင္းဆုိင္ရာမွာလည္း သူတုိ႔ေတြဟာ စုစုစည္းစည္း ရွိၾကပါတယ္။မိသားစုေတြတုိးလာေပမယ့္ တစ္အိမ္တည္းသာေနၾကၿပီး အုိကီနာ၀ါမွာ အသက္ႀကီးသူေတြကုိ အေလးထားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈလည္း ထြန္းကားပါတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြဟာ အေကာင္းျမင္စိတ္ရွိတယ္၊ ေခတ္နဲ႔ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ေနႏုိင္တယ္၊ လြတ္လပ္တယ္၊ တီထြင္ဖန္တီးလုိစိတ္ရွိတယ္၊ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းနဲ႔ သက္ေတာင့္သက္သာေနၾကပါတယ္။
ဒီလကၡဏာေတြဟာ အသက္ရွည္မႈနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြပါပဲ။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းနဲ႔ အထီးက်န္ျခင္းကေတာ့ အုိကီနာ၀ါနာ ျပည္သူေတြမွာ အနည္းငယ္ပဲရွိပါတယ္။
က်န္းမာေပ်ာ္ရြင္တဲ့ ဇရာအုိဘ၀နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ သူတို႔ဆီကေန ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သင္ယူႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆရာ၀န္ေတြက ဆုိပါတယ္။
“စိတ္ဖိစီးမႈနည္းျခင္း၊ မိသားစု စုစည္းမႈအားေကာင္းျခင္း၊ အေကာင္းျမင္ျခင္း စတာေတြဟာ အသက္ရွည္ဖုိ႔အတြက္ အေရးႀကီးတယ္လုိ႔ ေလ့လာမႈေတြကေန သိရပါတယ္။ ဒီအရာေတြဟာ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕လူနာေတြကုိ ကုသရမွာလည္း အလြန္ အေထာက္အကူျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု တကၠဆက္တကၠသုိလ္ က်န္းမာေရးသိပၸံစင္တာမွ ဒါ႐ိုက္တာ ေဒါက္တာ ကာမဲလ္ ဒုိင္ယာက ဆုိပါတယ္။
အုိကီနာ၀ါျပည္သူေတြဟာ အလုပ္ကိုလည္း အသက္အရြယ္ႀကီးရင္တဲ့အထိ လုပ္ၾကပါသတဲ့။
“တကယ္လုိ႔ လူတစ္ေယာက္ဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဂ႐ုစုိက္ခံရတဲ့အခါ၊ မိမိရဲ႕ အသက္ရြယ္ကုိ ေက်ာ္လြန္ၿပီး ေတြးေတာတဲ့အခါ၊ ဦးေႏွာက္ကုိ ေသသြားေအာင္မထားတာ ဒါေတြဟာ အသက္ရွည္ဖုိ႔အတြက္ အရမ္းကုိ အကူအညီျဖစ္တယ္ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ဒုိင္ယာက ဖြင့္ဟခဲ့ပါတယ္။
………………………………
နံပါတ္ ၃။ ကေလးမ်ားအတြက္ ေတာက္ပေသာ အနာဂတ္ သုိ႔မဟုတ္ မြန္တီကာလုိ
ကာစီႏုိ၊ ၿပိဳင္ကားေတြ၊ ဇိမ္ခံရြက္ေလွေတြ ၿပီးေတာ့ က်န္းမာသန္စြမ္းတဲ့ ကေလးေတြ….
ဥေရာပရဲ႕ ႏုိင္ငံငယ္ေလးျဖစ္တဲ့ မုိနာကုိက မြန္တီကာလုိၿမိဳ႕ဟာ ေမြးကင္းစကေလး ေသဆံုးမႈမွာ ကမၻာ့အနိမ့္ဆံုးႏုိင္ငံျဖစ္ၿပီး ကေလးငယ္ ၁၀၀၀ မွာ ေသႏႈန္းဟာ ၁.၈၁ သာရွိပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ မုိနာကုိ ျပည္သူ႕ေရးရာနဲ႔ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနက ေရာဂါဘယ ကာကြယ္တားဆီးေရး၊ ပညာေပးေရးနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ေရး စတဲ့က်ယ္ျပန္႔တဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အစီအစဥ္ေတြကို လုပ္ေပးထားတာေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ကုိယ္၀န္ေဆာင္ေနခ်ိန္ အရည္အေသြးျမင့္တဲ့ ေစာင္ေရွာက္မႈ၊ ကၽြမ္းက်င္မႈရွိတဲ့ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ မီးဖြားေပးမႈ၊ ကေလးေမြးဖြားၿပီးေနာက္ပုိင္း ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြက ေမြးကင္းစကေလး ေသဆံုးမႈကုိ တားဆီးရာမွာ ထင္ရွားတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြပဲလုိ႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ WHO က ဆုိပါတယ္။
“မိုနာကုိလုိတုိင္းျပည္မ်ိဳးမွာ အလုပ္ျဖစ္တဲ့ အဆင့္ျမင့္ ပစၥည္းကိရိယာေတြရွိၿပီး အဲဒီကိရိယာေတြကုိ ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္ကုိင္တြယ္ႏုိင္တဲ့ အထူးေလ့က်င့္ထားတဲ့ ၀န္ထမ္းေတြလည္းရွိပါတယ္။ အရည္အေသြးျမင့္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ အေျခခံလုိအပ္ခ်က္ေတြ ျပည့္စံုေနၿပီဆုိရင္ေတာ့ ေမြးကင္းစကေလး ေသဆံုးမႈကုိ ကာကြယ္ျခင္းဟာ သိပ္ကုိ လြယ္ကူပါတယ္” လုိ႔ WHO ဥေရာပ႐ံုးမွ ေမြးကင္းစကေလးမ်ားနဲ႔ အရြယ္မေရာက္ေသးေသာကေလးမ်ား က်န္းမာေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရး အစီအစဥ္မွ မန္ေနဂ်ာ ဗီဗီယံ ဘာနီေကာက ဆုိပါတယ္။
မုိနာကုိအတြင္းမွာရွိတဲ့ ခ်မ္းသာႂကြယ္၀မႈကလည္း က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈလုပ္ငန္းအတြက္ အကူအညီျဖစ္ေစပါတယ္။ မုိနာကုိဟာ တစ္ၿမိဳ႕ခ်င္းအလုိက္ ျပည္တြင္းထုတ္ကုန္ ထုတ္လုပ္မႈမွာ ကမၻာ့ပဥၥမအမ်ားဆံုး ႏုိင္ငံလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
WHO ရဲ႕ အဆုိအရ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ အဆင္းရဲဆံုး ၂၀ ရာခုိင္းႏႈန္းက ကေလးေတြဟာ မီးဖြားၿပီး ပထမတစ္ႏွစ္မတုိင္ခင္ ေသဆံုးမႈဟာ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ အခ်မ္းသာဆံုး ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက ကေလးေတြထက္ ၂ ဆေလာက္မ်ားပါသတဲ့။
“အႀကီးဆံုးအေၾကာင္းအရာတစ္ခုက မုိနာကုိဟာ အရမ္းႂကြယ္၀တဲ့ တိုင္းျပည္တစ္ခုပါ။ (ေမြးကင္းစကေလးေသဆံုးမႈကုိ ျဖစ္ေစတဲ့) လမေစ့ဘဲေမြးျခင္းဟာ ဆင္းရဲမြဲေတမႈနဲ႔ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အျပည့္အ၀မရလုိ႔ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိပါတယ္” လုိ႔ March of Dimes က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က အႀကီးတန္းဒုတိယဥကၠ က်န္းမာေရးအရာရွိ ေဒါက္တာ အက္ဒ၀ပ္ မက္ကာဘီက ဆုိပါတယ္။
ၿပီးေတာ့ မုိနာကုိမွာ အေမရိကန္လုိမ်ိဳး ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕မွာ ရွိရမယ့္ဆရာ၀န္ေတြဟာ သံုးဆေလာက္မ်ားၿပီး သူတို႔တေတြထံမွာ အလြယ္တကူ ကုသမႈခံယူႏုိင္တယ္လုိ႔လည္း သူက ေျပာခဲ့ပါေသးတယ္။
“သင္ဟာဘယ္လုိလူမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ေနပါေစ။ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အျပည့္အ၀ ယူမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ႕ ကေလးဟာ က်န္းမာစြာနဲ႔ ေမြးဖြးႏုိင္ပါလိမ့္မယ္”
ကံေကာင္းေထာက္မစြာနဲ႔ပဲ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေသဆံုးမႈအႏၱရာယ္ကုိ ေလွ်ာ့ခ်ဖုိ႔အတြက္ ျပင္သစ္က Riveira ကုိ သြားဖုိ႔ မလုိေတာ့ပါဘူး။ အေမရိကန္ ေရာဂါဘယ ကာကြယ္ တားဆီးေရးနဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္မႈစင္တာ CDC ကေတာ့ ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ေတြအေနနဲ႔ ေဖာလစ္အက္စစ္ပါတဲ့ ေဆးေတြေသာက္ဖုိ႔၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အစားေသာက္ေတြ စားဖုိ႔၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ဖုိ႔နဲ႔ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေတြကုိ ရယူဖုိ႔ တုိက္တြန္းထားပါတယ္။
……………………………….
နံပါတ္ ၄။ ဗန္ကူးဗားမွာ အသက္ျပင္းျပင္း႐ွဴလုိက္ပါ။
ေလာ့အိန္ဂ်လီစ္၊ ဆာခရာမန္တုိ၊ ေပါ့လန္းနဲ႔ ဆီယဲလ္တဲလ္တုိ႔ကုိျဖတ္ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အေနာက္ဘက္ ကမ္း႐ုိးတန္း မကၠဆီကုိနယ္စပ္နားမွာရွိတဲ့ အေ၀းေျပးလမ္း Interstate 5 (I-5) ကေနသြားၿပီဆုိရင္ ပထမဆံုး ရပ္နားရမယ့္ေနရာက ကေနဒါႏုိင္ငံထဲက ဗန္ကူးဗားၿမိဳ႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
လူ႐ႈပ္တဲ့ ဗန္ကူးဗားၿမိဳ႕မွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးစနစ္ ရွိပါတယ္။ စက္ဘီးစီးဖုိ႔ လမ္းေတြဟာ မုိင္းေပါင္းမ်ားစြာရွိၿပီး ကေနဒါမွာ လမ္းအေလွ်ာက္ႏုိင္ဆံုးၿမိဳ႕လုိ႔လည္း ဗန္ကူးဗားကုိ တင္စားၾကပါတယ္။
ဗန္ကူးဗားမွာ ကားေတြျပည့္က်ပ္ေနတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈမ်ိဳး မရွိတာကလည္း ကမၻာ့အသန္႔ရွင္းဆံုးနဲ႔ ေလေကာင္းေလသန္႔အရဆံုး ေနရာအျဖစ္ မွတ္တမ္း၀င္တဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြထဲက တစ္ခုပါပဲ။
အျခားအေၾကာင္းအရင္းေတြကေတာ့ အေဆာက္အဦးေဆာက္တဲ့ေနရာနဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္တဲ့ေနရာမွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ ကန္႔သတ္ထားတာမ်ိဳးေတြျဖစ္ၿပီး၊ အၿမဲတမ္းစိမ္းေနတဲ့ သစ္ေတာေတြ၊ ပင္လင္ျပင္ကလာတဲ့ ေလႏုေအးေလးေတြကလည္း ဗန္ကူးဗားေလထုကုိ သန္႔စင္ေစပါတယ္။
ဘယ္ၿမိဳ႕မွာမဆုိ ေလထုသန္႔ရွင္းမႈဟာ က်န္းမာေရးညႊန္းကိန္း ျဖစ္တယ္လို႔ အေမရိကန္အဆုတ္အသင္းက ေပၚလစီေရးရာဥကၠဌ ဂ်ာႏုိက္စ္ ႏုိလန္က ဆုိပါတယ္။
“(ေလထုညစ္ျငမ္းမႈဟာ) လူကုိေသေစႏုိင္ပါတယ္။ လူ႕အသက္ကုိ ရက္ေတြကေန လေတြအထိ တုိေစႏုိင္ပါတယ္” လုိ႔ သန္းရွင္းတဲ့ေလရရွိေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူမက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေလထုညစ္ျငမ္းမႈဟာ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေလျဖတ္တာနဲ႔ ကေလးေတြမွာဆုိရင္ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေလထုညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္ပဲ ေမြးကင္းစ ကေလးေတြ အေလးခ်ိန္က်တတ္ၿပီး၊ အဆုတ္ကင္ဆာကုိလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္။
ကားေတြက ထုတ္လႊတ္တဲ့ မီးခုိးေတြဟာ ေလထုညစ္ျငမ္းမႈရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းအရင္း ျဖစ္ၿပီး၊ ေလ့လာမႈေတြအရ ကားအသြားအလာမ်ားတဲ့ လမ္းနားမွာ ေနသူေတြဟာ အဲဒီလုိ ေနရာမွာ မေနသူေတြထက္ အမႈန္ေတြ၊ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ ဓာတုေဗဒပစၥည္းေတြကုိ ပုိမို႐ွဴ႐ိႈက္မိၾကတယ္ဆုိတာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ဗန္ကူးဗားဟာ “စိမ္းလမ္းေသာၿမိဳ႕” တည္ေဆာက္ဖုိ႔အတြက္ အစီအစဥ္တစ္ခုကုိ ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။ ကေနဒါရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္က ၿမိဳ႕ျပဧရိယာကုိ ကမၻာေပၚမွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ သဟဇာတအျဖစ္ဆံုး ၿမိဳ႕ျဖစ္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္တာျဖစ္ၿပီး ၂၀၂၀ ခုႏွစ္မွာ အၿပီးတည္ေဆာက္သြားမယ္လုိ႔ ရည္မွန္းထားပါတယ္။
ဗန္ကူးဗားအုပ္ခ်ဳပ္သူေတြဟာ သူတုိ႔ၿမိဳ႕ရဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔အတြက္ အမ်ားႀကီး ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။ ေဒသခံေတြဟာ စိမ္းလန္းတဲ့ ကြင္းျပင္ေတြကုိ အလြယ္တကူသြားလုိ႔ရတယ္။ သန္ရွင္းတဲ့ေရရၿပီး၊ ပင္လယ္ျပင္ေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြဆီကုိလည္း သြားလုိ႔ရပါေသးတယ္။
တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြနဲ႔ အစိုးရဟာ ပူးေပါင္းၿပီး ၿမိဳ႕လည္ေခါင္ကုိ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ တုိးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။ ဒီလုိေဆာင္ရြက္ေပးထားတာေၾကာင့္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း ဗန္ကူးဗားကုိ လာေရာက္ ေနထုိင္ အလုပ္လုပ္ၾကတဲ့ သူေတြဟာ ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ တုိးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕တြင္းကုိ ကားေမာင္းၿပီး ေန႔စဥ္ ထြက္တာ၀င္တာေတြလည္း နည္းသြားခဲ့ပါတယ္။
အားလံုးၿခံဳၿပီးေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဗန္ကူးဗားမွာ ၁၉၉၀ ကတည္းကစၿပီး အခုအခ်ိန္အထိ လူဦးေရ ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္း အလုပ္အကုိင္ ၁၆ ရာခုိင္ႏႈန္း တုိးလာေပမယ့္ ကာဗြန္ ထုတ္လႊတ္မႈကုိ ၆ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္တာကုိ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။
ဗန္ကူးဗားၿမိဳ႕ေတာ္ေကာင္စီရဲ႕ လက္ေထာက္မန္ေနဂ်ာ ဆဒ္ဟူ ဂၽြန္စတန္ကေတာ့ ဗန္ကူးဗားဟာ ျပည္သူေတြရဲ႕ လူေနမႈဘ၀ေတြ၊ စီးပြားေရးေတြကုိ မထိခုိက္ေစဘဲ သန္႔ရွင္းစိမ္းလန္းၿပီး ဘဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ေလ်ာ္ညီတဲ့ ၿမိဳ႕တစ္ခု ဖန္တီးလုိ႔ရတယ္ဆုိတာကုိ ျပသေနတာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ အမႊန္းတင္ ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
………………………………
နံပါတ္ ၅။ မဲလ္ဘုန္း သုိ႔မဟုတ္ ေနေပ်ာ္စရာၿမိဳ႕
– အရပ္ေဒသတစ္ခုမွာ ေနေပ်ာ္ျခင္းဆုိတာက လူအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိလုိက္ၿပီး ကြဲျပားျခားနားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲလ္ဘုန္းက လူမႈဘ၀ အရည္အေသြးေတြကိုေတာ့ လူအမ်ားက သေဘာတူႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။
ေခါင္းစဥ္ေတြခြဲၿပီး ကမၻာေပၚက ၿမိဳ႕ေတြကုိ သုေတသနလုပ္ကာ အဆင့္သတ္မွတ္တဲ့ အဖြဲ႕တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Economist Intelligence Unit (EIU) က ကမၻာ့အေနေပ်ာ္ဆံုး ၿမိဳ႕ကုိ ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလက ေရြးခ်ယ္ခဲ့ရမွာေတာ့ ၾသစေတးလ် ကမ္း႐ုိးတမ္းၿမိဳ႕တစ္ခုျဖစ္တဲ့ မဲလ္ဘုန္းဟာ နံပါတ္ ၁ အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒါဟာ ဒီစာရင္းမွာ ေလးႏွစ္ဆက္တုိက္ ထိပ္ဆံုးမွာ ရွိေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုိသတ္မွတ္ဖုိ႔အတြက္ ရာဇ၀တ္မႈနည္းပါးမႈ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈနဲ႔ ပညာေရးစနစ္ေကာင္းမြန္မႈ၊ လူမ်ိဳးဘာသာ မတူညီမႈအေပၚမွာ သည္းခံႏုိင္စြမ္းရွိမႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာနဲ႔ ၾသစေတးလ်အုိးပင္း တင္းနစ္ၿပိဳင္ပြဲလုိ အားကစားလႈပ္ရွားမႈ စတဲ့ မွတ္ေက်ာက္ေတြနဲ႔ တုိင္းတာခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ၿမိဳ႕ေပါင္း ၁၄၀ မွာ မဲလ္ဘုန္းဟာ ထိပ္ဆံုး ခ်ိတ္ခဲ့တာပါ။
ေကာက္ေကြ႕စြာ စီးဆင္းေနတဲ့ ျမစ္ေဘးကေန တလက္လက္ေတာက္ပေနတဲ့ ေရျပင္ကုိ ၾကည့္ရတာ၊ ခမ္းနားထည္၀ါတဲ့ ဗိသုကာလက္ရာေတြ၊ စိမ္းလန္းတဲ့ ကြင္းျပင္က်ယ္ႀကီးေတြ၊ မွ်တတဲ့ ရာသီဥတု စတာေတြေၾကာင့္လည္း မဲလ္ဘုန္းဟာ ဒီလုိေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရတာပါ။
“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈမွာ မဲလ္ဘုန္းက ေတာ္ေတာ္ေလးေကာင္းတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ မဲလ္ဘုန္းဟာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘ၀ကုိ စိန္ေခၚမႈ နည္းေစတာပါပဲ” လုိ႔ EIU က ေလ့လာဆန္းစစ္သူတစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး ေနေပ်ာ္စရာၿမိဳ႕ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ အယ္ဒီတာျဖစ္သူ ဂၽြန္ ေကာ့စတိတ္က ဆုိပါတယ္။
အျခားတစ္ဖက္မွာ ၿမိဳ႕ဟာ သန္႔ရွင္းတယ္၊ လံုၿခံဳတယ္၊ ေဖာ္ေရြမႈရွိတယ္၊ ရာသီဥတုေကာင္းသလုိ ၀န္ပိေစတဲ့ အေျခခံအေဆာက္အဦး ဒါမွမဟုတ္ ၿမိဳ႕ျပအမ်ားစုမွာ ရွိၾကတဲ့ လူမႈေရးဆုိင္ရာ မၿငိမ္မသက္မႈေတြလည္း မရွိပါဘူး။
ၿပီးေတာ့ မဲလ္ဘုန္းမွာ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ ရထားလုိင္းကြန္ယက္ေတြ ရွိသလုိ ဓာတ္ရထားေတြ၊ ကားေမာင္းစရာမလုိဘဲ စက္ဘီးနဲ႔ ေနရာအႏွံ႔ သြားလုိ႔ရတဲ့ စက္ဘီးလမ္းေၾကာင္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ၾသစေတးလ်ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈၿမိဳ႕ေတာ္လုိ႔ လူအမ်ားထင္ထားသလုိပဲ မဲလ္ဘုန္းမွာ ရွင္သန္ေနတဲ့ အႏုပညာ ျပခန္း၊ ျပကြက္ေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီၿမိဳ႕ဟာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရးကုိ တကယ္ တုိးတက္ေစႏုိင္ပါလား?
ဟုတ္ကဲ့။ တုိးတက္ေစႏုိင္ပါတယ္လုိ႔ အမ်ားျပည္သူ အပန္းေျဖအနားယူႏုိင္ဖုိ႔ ေနရာေတြကုိ ဒီဇုိင္းဆြဲ တည္ေဆာက္ေပးေနတဲ့ Gehl Architects ဗိသုကာကုမၸဏီမွ ဂ်က္ဖ္ ရီဆမ္က ဆုိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ပန္းၿခံအသစ္ေတြ၊ ရင္ျပင္ေတြ၊ ရထားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ ျပပြဲေတြက ျပည္သူေတြကုိေပ်ာ္ရႊင္ေစမည့္ အခြင့္အေရးေတြကုိ ေပးႏုိင္လိမ့္မယ္လုိ႔ ရီဆမ္က ယံုၾကည္ေနပါတယ္။
ဒါေတြဟာ Conde Nast Traveler မဂၢဇင္းက စာဖတ္သူေတြ ေရြးခ်ယ္ခဲ့တဲ့ ကမၻာ့အေဖာ္ေရြဆံုး ၿမိဳ႕စာရင္းမွာ မဲလ္ဘုန္းဟာ နယူးဇီလန္က ေအာ့ကလန္ၿမိဳ႕နဲ႔အတူ ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ယခင္ေရႊထြက္ရာဒီၿမိဳ႕ရဲ႕ ေရရွည္အနာဂတ္ကေတာ့ရွင္းပါတယ္။ မဲလ္ဘုန္းရဲ႕ လုိက္မမီေလာက္တဲ့ တုိးတက္ႏႈန္းက လူေတြႀကိတ္ႀကိတ္တုိးတာ၊ ရာဇ၀တ္မႈေတြေပါလာတာနဲ႔ ၿမိဳ႕ျပမွာရွိတဲ့ အျခားေသာ မေကာင္းမႈေတြ ၀င္ေရာက္လာႏုိင္စရာ အေၾကာင္းေတြ ရွိေနပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ လွပၿပီး၊ က်န္မာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ ေနခ်င္စရာ ေနရာတစ္ခုပါပဲ။
…………………………………………..
နံပါတ္ ၆။ ေဆးလိပ္ကင္းစင္ၿမိဳ႕ သုိ႔မဟုတ္ နယူးေယာက္
လူအမ်ားစုရဲ႕ အျမင္မွာ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ဟာ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညႊတ္တဲ့ၿမိဳ႕မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ထင္ၾကပါတယ္။ ဆူညံတယ္၊ လူ႐ႈပ္တယ္၊ အငွားကားထဲက ထြက္လုိက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ လမ္းသြားလမ္းလာေတြနဲ႔ ဒုကၡေရာက္တယ္။ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြဟာ လူသြားလမ္းကုိ ၈ သန္းေသာ လူေတြနဲ႔ မွ်ေ၀သံုးစြဲရတာဟာလည္း တုိက္ပြဲတစ္ပြဲလုိပါပဲ။
ဒါေပမယ့္ သင္ဟာ ေဆးလိပ္အန႔ံ မခံႏုိင္သူတစ္ဦး ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ နယူးေယာက္ဟာ သင့္အတြက္ နိဗၺာန္ပါပဲ။ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြထဲမွာ နယူးေယာက္ဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္တာကုိ ႏွိပ္ကြပ္တဲ့ေနရာမွာ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ပါပဲ။
ေဆးလိပ္ေငြ႕႐ွဴ႐ႈိက္မိသူေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ကုိ စတင္သတိျပဳမိၿပီး၊ အလုပ္ခြင္ေတြမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းကုိ ပိတ္ပင္တဲ့ ဥေပဒကုိ နယူးေယာက္မွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္ကတည္းက ထုတ္ျပန္ခဲ့တာပါ။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ၿမိဳ႕ေတာ္၀န္ မုိက္ကယ္ ဘလြမ္းဘာ့ဂ္ဟာ အရက္ဘားနဲ႔ စားေသာက္ဆုိင္ အားလံုးနီးပါးမွာပါ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမႈကုိ တုိးခ်ဲ႕ ပိတ္ပင္လုိက္ပါတယ္။ ဒီလုိပိတ္ပင္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ကန္႔ကြက္သံေတြ ညံခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပုိင္းမွာ တစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေလ်ာ့ပါးလာခဲ့ၿပီး စားေသာက္သူေတြကလည္း ဥပေဒအသစ္နဲ႔ ေနသားက်သြားခဲ့ပါတယ္။
ဒီလုိပိတ္ပင္မႈဟာ နယူးေယာက္က သူေတြရဲ႕ ေဆလိပ္ေသာက္ခ်င္တဲ့ ဆႏၵကုိလည္း ေလ်ာ့က်ေစခဲ့ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ရဲ႕ က်န္းမာေရးဌာနက စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈအရ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကေန ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္း အရြယ္ေရာက္သူဦးေရရဲ႕ ၂၈ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ေဆးလိပ္ ေသာက္သံုးဖုိ႔ ျငင္းဆန္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္းမွာပဲ နယူးေယာက္ အထက္တန္းေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမႈဟာလည္း ၅၀ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ေလ်ာ့က်ခဲ့ပါတယ္။
က်န္မာေရး တာ၀န္ရွိသူေတြက ေဆးလိပ္အေငြ႕ ႐ွဴ႐ႈိက္ရသူေတြဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုး သူေတြမွာေတြ႕ရတဲ့ အဆုတ္ကင္ဆာလုိ တူညီတဲ့ ေရာဂါမ်ိဳး ျဖစ္ေစတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ဘလြမ္းဘတ္ဟာ ဥပေဒတစ္ခုနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမႈ တုိက္ဖ်က္ေရးကုိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ထုိဥပေဒအရ ပန္းၿခံေတြမွာ၊ ကမ္းေျခေတြနဲ႔ ၿမိဳ႕တြင္းေလွ်ာက္လမ္းေတြမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးတာကုိ တရားမ၀င္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။
“ေဆးလိပ္ေသာက္လုိ႔ရတဲ့ ေနရာဟာ နည္းနည္းေလးပဲ က်န္ပါေတာ့တယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖုိ႔ လူေတြကုိ လြယ္ကူေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေပးခ်င္တာပါ” လုိ႔ နာတာရွည္ေရာဂါ တားဆီးကာကြယ္ေရးနဲ႔ ေဆးရြက္ႀကီး ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဗ်ဴ႐ုိက လက္ေထာက္ေကာ္မရွင္နာ ခရစၥတင္း ဂၽြန္ဆင္က ေျပာခဲ့ပါတယ္။
နယူးေယာက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ေဆးလိပ္၀ယ္ယူရ ခက္ေအာင္လုိ႔လည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါေသးတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ေမလက စတင္သက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ဥပေဒမွာ ေဆးလိပ္နဲ႔ ေဆးရြက္ႀကီးထုတ္ကုန္ေတြ ၀ယ္ႏုိင္တဲ့ အသက္အရြယ္ကုိ ၁၈ ႏွစ္ကေန ၂၁ ႏွစ္ကို တုိးလုိက္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေဆးရြက္ႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ ေရာင္းခ်တဲ့ အခြန္ကုိလည္း ျမႇင့္တင္လုိက္ၿပီး အဲဒီဥပေဒအရ ေဆးလိပ္တစ္ဘူးကုိ ကန္ေဒၚလာ ၁၀.၅၀ ႏႈန္းနဲ႔ ေရာင္းရမွာျဖစ္တာေၾကာင့္ တစ္ႏုိင္ငံလံုးမွာ ဒုတိယအျမင့္ဆံုး ေစ်းႏႈန္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးအတြက္ ေနာက္ထပ္ေဆာင္ရြက္မႈဟာ FDA က ထိန္းညႇိမေပးတဲ့ အီးစီးရက္တြကုိ ပိတ္ပင္တာမ်ိဳး ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
“ေဆးလိပ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာေတာ့ နယူးေယာက္ဟာ အၿမဲတမ္း ေခါင္းေဆာင္ပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေျပာခ်င္တာ ကေတာ့ ေဆးလိပ္ ကင္းစင္ေရး ေပၚလစီဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္ သံုးသူေတြ အေပၚ ယုတ္မာတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ၊ နယူးေယာက္က ျပည္သူေတြအားလံုး သန္႔ရွင္းၿပီး ေဆးလိပ္ေငြ႕ ကင္းတဲ့ ေလေကာင္းေလသန္႔ကုိ ႐ွဴ႐ႈိက္ဖုိ႔ အခြင့္အေရးကုိ အသိအမွတ္ျပဳတာပဲျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး အေျဖရွာေရး အစီအစဥ္ေအာက္က ေဆးလိပ္ကင္းစင္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေရး မဟာမိတ္အဖြဲ႕မွ လက္ေထာက္ဒါ႐ုိက္တာ ဒဲဒရီ ဆူလီက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
………………………………………
နံပါတ္ ၇။ ဂၽြန္ကုိပင္းက အက္စတာ ပေရာဂ်က္
ေနာက္ထပ္ ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုေက်ာ္အတြင္း အေနာက္ႏုိင္ငံေတြမွာ အသက္ ၆၅ ႏွစ္အထိ ေနရသူအေရအတြက္ဟာ တုိးလားဖုိ႔ အလားအလာ ရွိေနပါတယ္။ အစိုးရေတြကလည္းသက္ႀကီးရြယ္အုိေတြအတြက္ အရည္အေသြးျပည့္၀တဲ့ ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ေတြသာမက ေရရွည္ခံမယ့္ စနစ္မ်ိဳးကုိလည္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
အဲဒီအတြက္ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ဆြီဒင္က ဂၽြန္ကုိပင္းၿမိဳ႕ကုိသြားၿပီး အမ်ားႀကီး ေလ့လာႏုိင္ပါတယ္။
အက္စတာဟာ အေတာ္အသင့္ျပည့္စံုတဲ့ ပင္စင္စား အဘြားအုိတစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး နာတာရွည္ က်န္းမာေရးျပႆနာနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့သူတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ထဲမွာ အက္စတာရဲ႕ မိတ္ေဆြေတြရွိၿပီး သမီးျဖစ္သူကေတာ့ ဂၽြန္ကုိပင္းရဲ႕အျခားတစ္ဖက္မွာ ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕မွာ ေနထုိင္ပါတယ္။ ဒါပေမယ့္ အက္စတာဟာ တစ္ေန႔ထက္တစ္ေန႔ သူရဲ႕တုိက္ခန္းငယ္ေလးထဲမွာပဲ အခ်ိန္ေတြကုိ ကုန္ဆံုးပါတယ္။
အသက္ ၈၈ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ အက္စတာဟာ ဒီလိုပဲေနခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ေနာက္လည္း ဒီလုိပဲ ေနသြားအံုးမွာပါ။
ေနာက္ၿပီး အက္စတာဟာ သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြရဲ႕ ဘ၀ျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းေပးဖုိ႔ အစုိးရက ကူညီေပးလိမ့္မယ္ဆုိတဲ့ အိပ္မက္ကုိ မက္ေနသူတစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အက္စတာရဲ႕ ဒီအိပ္မက္ကပဲ “အက္စတာပေရာဂ်က္” လုိ႔ေခၚတဲ့ သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြကုိ ေစာင့္ေရွာက္တဲ့စနစ္ ဆြီဒင္မွာ ေပၚေပါက္လာရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ အရည္အေသြးျပည့္၀တဲ့ ဘ၀ေတြကို ပုိင္ဆုိင္ရဖုိ႔အတြက္ ၀င္ေငြတည္ၿငိမ္မႈ၊ ဘ၀ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အေျခအေနေကာင္းမြန္မႈ၊ အလုပ္အကုိင္နဲ႔ ပညာေရး ေတြပါအ၀င္ အျခားေသာ ေဆာင္ရြက္မႈ အမ်ားအျပားကုိ လုပ္ေဆာင္ေပးရာမွာ ဆီြဒင္ဟာ ကမၻာ့ထိပ္ဆံုးအဆင့္ နားေလာက္မွာရွိတယ္လုိ႔ ကယ္လီဖုိးနီးယားတကၠသုိလ္ ျပည္သူ႕ဖူလံုေရးဘာသာရပ္မွ ပါေမာကၡ အန္ဒ႐ူး ရွာလက္ခ်္က ဆုိပါတယ္။
ဒါဟာေကာင္းမြန္တဲ့ စနစ္ပါလုိ႔ ဂၽြန္ကုိပင္းၿမိဳ႕ေရးရာ သင္ယူေရးႏွင့္ ျပင္ဆင္မြမ္းမံေရး အမႈေဆာင္အႀကီးအကဲက ဂုိရန္ ဟန္းနရစ္ကလည္း ေျပာခဲ့ၿပီး၊ တိုးတက္မႈအတြက္ လုပ္ေဆာင္ရမွာေတြ အၿမဲတမ္းရွိေနတယ္လုိ႔ ဖြင့္ဟခဲ့ပါတယ္။
အက္စတာအေနနဲ႔ ရင္ဘတ္ေအာင္တဲ့ေရာဂါေၾကာင့္ သမီးျဖစ္သူကုိ လွမ္းေခၚတဲ့အခါ ဘာျဖစ္မလဲလု႔ိ ဟင္းနရစ္နဲ႔အဖြဲ႕က ဆန္းစစ္ၾကည့္ရာမွာေတာ့ အက္စတာဟာ တစ္ေနရာကေန အျခားတစ္ေနရာကုိ ၁၂ နာရီေလာက္ တစ္ေရြ႕ေရြ႕သြားရမယ္။ စမ္းသပ္မႈေတြ အမ်ားႀကီး လုပ္ခံရမယ္၊ လူ ၃၀ ေလာက္ရဲ႕ ေမးျမန္းမႈကုိ ေျဖၾကားရၿပီး အခ်ိန္အၾကာႀကီး ေစာင့္ရမယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ “အက္စတာအတြက္ ဘာလုပ္ေပးရင္ ေကာင္းမလဲ” ဆုိတာက သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြကုိ ေစာင့္ေရွာက္ဖုိ႔အတြက္ ေပၚလစီအသစ္ကုိ ဦးတည္ေစခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ဟင္းနရစ္က ဆုိပါတယ္။
အဲဒီေပၚလစီသစ္ရ အက္စတာဟာ သူနာျပဳတစ္ေယာက္ ရရွိမွာျဖစ္ၿပီး အိမ္မွာ ရက္အနည္းငယ္ အနားယူႏုိင္ကာ ေနာက္ပုိင္းမွာ ေဆး႐ံုကုိ ျပင္ပလူနာအျဖစ္ တက္ေရာက္ ကုသႏုိင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ အက္စတာအေပၚမွာေရာ၊ စနစ္အေပၚမွာပါ အခြန္ကလည္း နည္းနည္းသာ ကုန္က်မွာပါ။
ေရရွည္ကုိၾကည့္လုိက္ရင္ အက္စတာ ပေရာဂ်က္ဟာ အံ့ၾသေလာက္ဖြယ္ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး ဂၽြန္ကုိပင္းက သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြအတြက္ ထိေရာက္ၿပီး၊ တစ္သားတည္းျဖစ္တဲ့ ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္မ်ိဳး ျဖစ္လာခဲ့တယ္လုိ႔ ဟင္းနရစ္က ထပ္ေလာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒီစနစ္ကေန ေမွ်ာ္လင့္မထားတဲ့ အျခားရလဒ္တစ္ခုကေတာ့ ေဒသတြင္း ကုန္က်စားရိတ္ႀကီးမားတဲ့ ေဆး႐ံုအိပ္ရာေတြ အမ်ားအျပား ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
…………………………..
နံပါတ္ ၈။ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းလုပ္ငန္းကုိ အျပည့္အ၀ အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့ ဟာဗားနား
က်ဴးဘားႏုိင္ငံက ဟာဗားနားၿမိဳ႕ ကမၻာေပၚမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ အညီညြတ္ဆံုးၿမိဳ႕ေတြထဲက တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္မယ္လုိ႔ ထင္ေတာင္ထင္ၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဟုတ္ပါတယ္။ တုိင္းျပည္က လူမ်ားစုဟာ ကမ္းကုန္ေအာင္ ဆင္းရဲၾကတယ္။ ေနာက္ၿပီး အေမရိကန္ရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈ ပိတ္ပင္ထားျခင္းက က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ အေကာင္းဆံုး နည္းပညာေတြ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းမ်ားရဲ႕လက္ကုိ မေရာက္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တားဆီးမႈကုိ အာ႐ံုစုိက္လုပ္ေဆာင္ထားတာေၾကာင့္ ျပည္သူေတြဟာ ေရာဂါႀကီးႀကီးမားမားေတြျဖစ္ၿပီး ေဆး႐ံုတက္ရတဲ့ အႏၱရာယ္ကေန ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။
လူဦးေရ ၁၁ သန္းရွိတဲ့ က်ဴးဘားႏုိင္ငံဟာ တစ္ဦးခ်င္း ပ်မ္းမွ်သက္တမ္း ၇၉ ႏွစ္ရွိၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ပ်မ္းမွ်သက္တမ္းနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ ေမြးကင္းစ ကေလးငယ္ ေသဆံုးမႈႏႈန္း ေလ်ာ့နည္းမႈကေတာ့ အေမရိကန္ထက္ေတာင္ သာပါေသးတယ္။ က်ဴးဘားအစုိးရဟာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈမွာ ျပည္သူတစ္ဦးခ်င္းစီအတြက္ ကန္ေဒၚလာ ၄၀၀ သာ သံုးစြဲၿပီး အေမရိကန္ကေတာ့ ၉၀၀၀ နီးပါး သံုးစြဲပါတယ္။ ဘယ္လုိလဲ?
အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ ကာကြယ္တားဆီးျခင္းပါပဲ။
“အေျခခံက်က်ေျပာရရင္ ကာကြယ္တားဆီျခင္းဟာ ဒီေလာက္ကုိ ေငြကုန္ေက်းၾက သက္သာေစပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ သင္တုိ႔ႏုိင္ငံဟာ က်ဴးဘားလုိ႔ အရင္းအျမစ္ေတြ ကန္႔သတ္မႈရွိေနတဲ့ တုိင္းျပည္ဆုိရင္ သင့္ရဲ႕ ရင္းျမစ္ေတြကုိ အထိေရာက္ဆံုးနည္းလမ္း၊ ေငြေၾကးအကုန္အက် သက္သာတဲ့နည္းလမ္းနဲ႔ေတြနဲ႔ အသံုးခ်မွာပါပဲ” လုိ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ က်ဴးဘားႏုိင္ငံအၾကား က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြကုိ အက်ိဳးအျမတ္မယူဘဲ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ MEDICC အဖြဲ႕က အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ပီယာရီ လာရမ္မီက ဆုိပါတယ္။
ရာႏႈန္းျပည့္ ကာကြယ္ေဆးထုိးေပးတာနဲ႔ ပံုမွန္က်န္းမာေရး ေစာင့္ၾကည့္တာမ်ိဳးလို ႐ုိး႐ုိးေဆာင္ရြက္မႈေတြက ဟာဗားနားရဲ႕ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ရပ္ကြက္တုိင္းမွာ ဆရာ၀န္ထုိင္တဲ့ အိမ္ငယ္ေလးေတြရွိၿပီး က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ အခမဲ့ရယူႏုိင္ပါတယ္။
ပုိႀကီးတဲ့ တတိယအဆင့္ ေဆး႐ံုေတြကေတာ့ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ ေရာဂါေ၀ဒနာေတြကုိ ကုသေပးပါတယ္။ ရပ္ကြပ္အတြင္းမွာ ေစာေစာစီးစီး တားဆီးႏုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြကုိေတာ့ ေဒသခံေတြက ဆရာ၀န္ေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
မိမိက်န္းမာေရးကုိ ဂ႐ုစုိက္ဖုိ႔နဲ႔ အိမ္နီးခ်င္းေတြကုိ ေစာင့္ေရွာက္ဖုိ႔ဆုိတာ ဟာဗားနားက ျပည္သူေတြ ငယ္ငယ္ကေလးကတည္း သင္ၾကားခံခဲ့ရတဲ့ လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္မႈ တစ္ခုပါလုိ႔ လာရမ္မီက ဆုိပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြကုိ ေရွးဦးသူနာျပဳနည္းေတြနဲ႔ CPR ေတြ သင္ေပးၾကတယ္။ ဒါေတြဟာ မုန္းတုိင္း ခဏခဏတုိက္တဲ့ေနရာ၊ အေရးေပၚ က်န္းမာေရး၀န္ေဆာင္မႈေတြ ရွားပါးတဲ့ေနရာေတြမွာ အေရးပါတဲ့လုပ္ေဆာင္မႈေတြပါပဲ။
“တကယ္လုိ႔ ျပည္သူေတြကုိ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးမယ္ဆုိရင္ သင့္အေလ်ာ္တဲ့ အဟာရရဖုိ႔ လုိအပ္ခ်က္နဲ႔၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ဖုိ႔ လုိအပ္ခ်က္ေတြဟာ က်န္းမာေရးရဲ႕ နိစၥဓူ၀ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခု ျဖစ္လာမွာပါ” လို႔ လာရမ္မီက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ကာကြယ္တားဆီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အစုိးရရဲ႕ အာ႐ံုစုိက္ လုပ္ေဆာင္မႈရဲ႕ ေနာက္ထပ္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈတစ္ခုကေတာ့ ေဆးေက်ာင္းေတြကုိ အခမဲ့ တက္ခြင့္ ေပးထားတာပါပဲ။ က်ဴးဘားႏုိင္ငံဟာ အျခားေသာ လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံေတြထက္ ဆရာ၀န္ေတြကုိ ပိုမိုေမြးထုတ္ေပးပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ေသာ ေ၀ဖန္သူေတြကေတာ့ က်ဴးဘားက ဆရာ၀န္ေတြဟာ တစ္လကုိ ကန္ေဒၚလာ ၂၀ ကေန ၃၀ ေလာက္ပဲရၾကၿပီး၊ အပုိ၀င္ေငြရဖုိ႔အတြက္ ဆရာ၀န္တုိင္းနီးပါး အငွားကား ေမာင္းတာမ်ိဳးေတြ လုပ္ရတယ္လုိ႔ ေထာက္ျပၾကပါတယ္။ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ ေရာဂါေတြ၊ ျဖစ္ခဲတဲ့ ေရာဂါေတြကုိ ကုသတာမ်ိဳးေတြ မရွိဘဲ အမ်ိဳးသား ဦးေရရဲ႕ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ေဆးလိပ္ေတြ ေသာက္တုန္းပဲလုိ႔ ေျပာၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အေပၚကေဖာ္ျပထားတားအားလံုးကို ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ “ေရာဂါျဖစ္မွ ကုသတာထက္ မျဖစ္ခင္ ပထမအဆင့္ထဲက ကာကြယ္တာဆီးျခင္းဟာ ပုိမုိေကာင္းမြန္တယ္” ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဟာဗားနားက အေကာင္းဆံုး ဥပမာပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။
……………………………………
နံပါတ္ ၉။ စာရိတ္နည္းနည္းနဲ႔ စင္ကာပူမွာေဆးကုပါ
တကယ္လုိ႔မ်ား သင္ဟာ က်န္းမာေရးမေကာင္းျဖစ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ စင္ကာပူဟာ ေဆးကုသရမယ့္ ေနရာပါပဲ။
ကမၻာေပၚမွာ အေကာင္းမြန္ဆံုး က်န္မာေရးစနစ္ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြထဲက တစ္ႏုိင္ငံအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံထားရတဲ့ စင္ကာပူမွာ အစုိးရရဲ႕ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈအစီအစဥ္ကုိ ျပည္သူ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
ပုိၿပီးအေရးႀကီးတာက ကမၻာေပၚက ခ်မ္းသာတဲ့ႏုိင္ငံေတြထက္ စင္ကာပူမွာ က်န္းမာေရး အသံုးစားရိတ္ ေလ်ာ့နည္းတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ ျပည္တြင္း ထုတ္ကုန္ရဲ႕ ၄.၇ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ က်န္းမာေရးက႑အတြက္ျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္ကေတာ့ ၁၇.၉ ရာခုိင္ႏႈန္း ရွိတယ္လုိ႔ ကမၻာ့ဘဏ္က ဆုိပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ကဘာလဲ? Medisave လုိ႔ေခၚတဲ့ က်န္းမာေရးဖူလံႈမႈ အစီအစဥ္မွာ ႏုိင္ငံသားအားလံုးပါ၀င္ဖုိ႔အတြက္ စင္ကာပူ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနက ေတာင္းဆုိထားပါတယ္။ အဲဒီအစီအစဥ္ဟာ ျပည္သူေတြအတြက္ နာဂတ္မွာ က်န္းမာေရးအသံုးစားရိတ္ကာမိဖုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ အစီအစဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူေတြဟာ ရရွိတဲ့၀င္ေငြေပၚ မူတည္ၿပီး က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ အမေတာ္ေငြကုိလည္း ရရွိၾကပါတယ္။ က်န္းမာေရး ကုန္က်စားရိတ္ကုိ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေဖာ္ျပရၿပီး အာမခံ ကုမၸဏီေတြကုိလည္း အစုိးရက ထိန္းခ်ဳပ္ထားပါတယ္။
“ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ ထြက္ေငြအတြက္ ထင္သာျမင္သာရွိမႈဟာ အရည္အေသြးျမင့္မ်ားဖုိ႔အတြက္ အရမ္း အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါေတြမရွိဘူးဆုိရင္ေတာ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ကုိ စီမံဖုိ႔ အရမ္းခက္ခဲမွာပါ” လုိ႔ ႏုိင္ငံတကာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈအဖြဲ႕ ျဖစ္တဲ့ ACCESS Health International Inc က ဥကၠဌ ၀ီလီယံ ဟက္စဲလ္တုိင္းက ဆုိပါတယ္။
စင္ကာပူက်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့ Affordable Excellence: The Singapore Healthcare Story ဆုိတဲ့ စာအုပ္မွာ ဟက္စဲလ္တုိင္းက ၿမိဳ႕ျပ စီမံကိန္းတုိင္းမွာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ ထည့္သြင္းဖုိ႔ လုိအပ္တယ္ဆုိတာ စင္ကာပူက ေစာေစာစီးစီး နားလည္ခဲ့တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အိမ္ရာေတြ၊ ေသာက္သံုးေရ၊ အစားေသာက္၊ ေလထု အရည္အေသြး၊ ကားလမ္းၾကပ္တာေတြ၊ ပန္းၿခံ ေဆာက္လုပ္တာေတြနဲ႔ အျခားေသာ ကိစၥေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ျပည္စံုတဲ့ က်န္းမာေရးစနစ္ရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းေတြလုိ႔ စင္ကာပူက ထည့္သြင္း စဥ္းစားခဲ့ပါတယ္။
ျပည္သူလူထုနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာတာမ်ိဳးေတြဟာလည္း ေအာင္ျမင္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ေတြရဲ႕ လကၡဏာျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မတူညီမႈေတြကုိ အထူးျပဳေလ့လာေနတဲ့ ပေရာ္ဖက္ဆာ ကီရွာ ဘီ ဟုိလ္ဒန္က ဆုိပါတယ္။
အရည္အေသြးျပည့္၀တဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ဟာ ေဆးကုသမႈခံယူေနသူေတြရဲ႕ လုိအပ္ခ်က္ေတြကုိ ဂ႐ုတစုိက္ ေစာင့္ၾကည့္ေနရတယ္လုိ႔ ဟုိလ္ဒန္က ဆုိပါတယ္။ ဒီစနစ္မွာ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္စရာ ဘ႑ာေရး စနစ္ေတြ ရွိရမယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကုိ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပညာေပးတာမ်ိဳးေတြ ရွိရမယ္။ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ အာ႐ံုစုိက္ လုပ္ေဆာင္တာလည္း ရွိရမွာပါ။ စင္ကာပူမွာေတာ ဒါေတြအားလံုး ရွိေနပါတယ္။
စင္ကာပူမွာ စက္ဘီးငွားစီးလုိ႔ရတာ၊ အခမဲ့အဆီခ်လုိ႔ရတာနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး အစီအစဥ္ေတြရွိၿပီး ဒီအစီအစဥ္ေတြဟာ စင္ကာပူ ႏုိင္ငံသားေတြအတြက္ ေအာင္ျမင္တဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြထဲက အစီအစဥ္ေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အစားေသာက္၊ ေလ့က်င္ခန္း၊ က်န္းမာေရး အသိပညာေပးေရးနဲ႔ ပံုမွန္ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြကုိ အဓိကႀကီးၾကပ္ေပးတဲ့ the Health Promotion Board ဘုတ္အဖြဲ႕ရွိၿပီး အဲဒီဘုတ္အဖြဲ႕ကုိ အစုိးရက တိုက္႐ုိက္ အုပ္ခ်ဳပ္တာပါ။
“အရည္အေသြး အရမ္းျမင့္မားတဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ကုိ စင္ကာပူက ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစနစ္ေၾကာင့္ ၀င္ေငြဘယ္ေလာက္ပဲရွိရွိ ျပည္သူေတြဟာ တန္းတူ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ရရွိႏုိင္ပါတယ္” လုိ႔ ဟက္စဲလ္တုိင္းက ထည့္သြင္း ေျပာၾကားခ့ဲပါတယ္။
စင္ကာပူမွာ အလုပ္ျဖစ္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္က နည္းစနစ္ေတြကုိ အျခားႏုိင္ငံေတြမွာလည္း ေကာင္းေကာင္းက်င့္သံုးလုိ႔ ရတယ္လုိ႔ ဟက္စဲလ္တုိင္းက ယံုၾကည္ေနပါတယ္။
“ဘာေတြလုပ္ႏုိင္ခဲ့သလဲဆုိတာ ျပန္ၾကည့္ဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ အရည္အေသြး ျမင့္မားတဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ ကုန္က်စားရိတ္နည္းနည္းနဲ႔လည္း ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ပါတယ္”
………………………………………..
နံပါတ္ ၁၀။ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္ေသာ အမူအက်င့္မ်ားရွိသည့္ၿမိဳ႕ သုိ႔မဟုတ္ နာပါ
– CNN က က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ iReport စာဖတ္ပရိတ္သတ္ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေမးျမန္းတဲ့အခါမွာ သူတို႔ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတြမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အမူအက်င့္ေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆုိတာကုိေျပာၾကၿပီး၊ ရာေပါင္းမ်ားစြာဟာလည္း လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္မႈေတြကုိ ျပၾကပါတယ္။
ဆန္ဒီေယဂုိနဲ႔ မြန္ထရီယဲလ္မွာ ကလုိ႔ရတယ္။ ဘာမင္ဂမ္နဲ႔ အလာဘားမားမွာ ေရလႊာေလွ်ာစီးရွိတယ္။ ဂ်ာမနီက ျမဴးနစ္မွာလည္း က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ ရွိပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ကယ္လီဖုိးနီးယားျပည္နယ္ နာပါၿမိဳ႕က ေဒသခံေတြကေတာာ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈအသစ္ကုိ ေအာင္ျမင္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
“နာပါမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အရာေတြ ေပါမ်ားပါတယ္” လုိ႔ နာပါၿမိဳ႕က အကအဖြဲ႕ World Beat Dance Collective ေခါင္းေဆာင္ ရီမီ ကုိဟန္က ဆုိပါတယ္။ ၿမိဳ႕တြင္းမွာပဲ လုပ္တဲ့ အစားအေသာက္ေတြ ရွိတဲ့အျပင္ နာပါမွာ ခရီးေ၀းလမ္းေလွ်ာက္ဖုိ႔၊ စက္ဘီးစီးဖုိ႔ လမ္းေၾကာင္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ယဥ္ေက်းမႈအႏုပညာ ျပပြဲေတြကုိလည္း နာပါမွာ က်င္းပၾကပါေသးတယ္။
“ကၽြန္မတုိ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က ဒီလိုလႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ပါ၀င္ျခင္းအားျဖင့္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ ေရြးခ်ယ္စရာေတြပို အလြယ္တကူ ေရြးခ်ယ္ႏုိင္ဖုိ႔ပါပဲ” လုိ႔ ကယ္လီဖုိးနီးယား ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးဌာန နာပါေဒသ က်န္းမာေရးနဲ႔ လူထူ၀န္ေဆာင္မႈေအဂ်င္စီမွ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပညာေရးအထူးျပဳ ကာရာ မာအိ၀ုဒ္လက္ဂ်္က ဆုိပါတယ္။ iReport စိန္ေခၚပြဲမွာ နာပါေဒသခံေတြအေနနဲ႔ ဗီဒီယုိ ၅၀ ႐ုိက္ကူး တင္ဆက္ေပးဖုိ႔ကုိလည္း ၀ုဒ္လက္ဂ်္က တုိက္တြန္းခဲ့ပါေသးတယ္။
ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းဆုိရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ နာပါဟာ ၀ုိင္ရက္ေၾကာင့္လည္း နာမည္ေက်ာ္ပါတယ္။ နာပါၿမိဳ႕ ေတာင္ၾကားမွာရွိတဲ့ စပ်စ္စုိက္ခင္းေတြကုိ လွည့္ၿပီး ၀ုိင္အရက္ျမည္းလုိ႔ရတဲ့ ေနရာေတြရွိေနတာက ခရီးသြားေတြ လာေရာက္ဖုိ႔ လံုေလာက္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ တစ္ခုပါပဲ။
ေလ့လာမ္းစစ္မႈအရေတာ့ ၀ိုင္အနီမွာပါတဲ့ ဓာတ္တုိးပစၥည္းဆန္႔က်င္တဲ့ အရာဟာ အသက္ပုိရွည္ဖုိ႔ မကူညီေတာ့ဘူးလုိ႔ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခြက္ ႏွစ္ခြက္ေလာက္ ေသာက္တာကေတာ့ ထိခုိက္မႈ မရွိပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈကုိလည္း ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။ ဒီ၀ိုင္နီအျပင္ နာပါမွာေနထုိင္ရတာဟာ အျခားေသာ က်န္းမာေရးဆုိင္ရာ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရွိေနတယ္လုိ႔လည္း ေဒသခံေတြက ဆုိပါတယ္။
နာပါက အ၀လြန္ေရာဂါတားဆီးေရး မဟာမိတ္အဖြဲ႕ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အစည္းအေ၀းမွာ စက္ဘီးစီးၾကတယ္။ က်န္းမာေရးစင္တာမွာလည္း အဟာရျပည့္၀တဲ့ ဟင္းလ်ာ ခ်က္ျပဳတ္နည္းေတြကုိ အဂၤလိပ္၊ စပိန္ဘာသာစကားေတြနဲ႔ သင္ေပးတယ္။ မိခင္ႏုိ႔တုိက္ေကၽြးေရး မဟာမိတ္အဖြဲ႕ကလည္း ကေလးေတြကုိ မိခင္ႏုိ႔တုိက္ေကၽြးဖုိ႔ တုိက္တြန္းၾကပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ခႏၶာကုိယ္မွာ ပလက္စတစ္ ကြင္းလွည့္ကစားတဲ့အဖြဲ႕ Napa Hoopers ေတာင္ရွိပါေသးတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ကုိ နာမည္ႀကီး ကြင္းလွည့္ ကစားသူ လီလ္ယာ ဒူရန္က ဦးေဆာင္ပါတယ္။
ဒူရန္ကေတာ့ နာပါၿမိဳ႕ဟာ ၿမိဳ႕ငယ္ေလးအျဖစ္ ခံစားမႈရွိတဲ့ၿမိဳ႕လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အားလပ္ရက္ေတြမွာ ျပဳလုပ္တဲ့ လူမႈေရးဆုိင္ရာပြဲေတြမွာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလံုး အတူပါ၀င္ၾကၿပီး ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြကလည္း လာေရာက္ၾကကာ သူတုိ႔ရဲ႕ ၿခံက ထြက္တဲ့ အသီးအႏွံေတြကုိ ေ၀ငွၾကပါတယ္။
“နာပါေကာင္တီဟာ ေပ်ာ္ရႊင္စရာေတြကုိ မေၾကာက္တဲ့ေဒသပါပဲ။ ၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ အစားအေသာက္ေတြဟာ ဒီေဒသက လယ္သမားေတြ စုိက္ပ်ိဳးတဲ့ လတ္ဆတ္မႈရွိတဲ့ အစားအေသာက္ေတြပါပဲ” လုိ႔ ဒူရန္က ဆုိပါတယ္။
ref_ CNN
.ေလးေမာင္ တင္ဆက္သည္။
