“အေလာင္းမင္းတရား တည္ခဲ႔တဲ႔ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ေဟာင္းထဲက ဗလီ သုံးလုံး”

စက္တင္ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၆
M-Media
ကုိဗခင္ (စင္္ကာပူ) ေရးသည္။

.
၂၀၀၆ ခုနစ္မွာ ကြၽန္ေတာ္ စင္ကာပူူေရာက္ေတာ႔ အိမ္အနီးအနားက ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတြကုိ အင္တာနက္မွာ ရွာရင္းနဲ႔ ၿမစ္ေႀကာင္း တေလ်ာက္မွာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတြကုိ ဟုိတစု ဒီတစု ပုိၿပီး ေတြ႕ရတာကုိ သတိထားမိတယ္။စင္ကာပူူ တနုိင္ငံလုံး ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္ေပါင္း အလုံးေရ ၇၀ ရွိိပါသည္။ သတိထားမိသေလာက္ ရုိခ်ာ (Rocher River) ၿမစ္ဝမွာ ၁၈၄၆ ကေဆာက္တဲ႔ ဟာဂ်ီမႀကီး ဖာတီမာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Masjid Hajjah Fatimah) ၊ၿမစ္အေပၚကုိ ဆက္တက္သြားရင္ ၁၉၀၇ ခုနစ္က အဗၺဒူလ္ ဂဖါးရ္ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Abdul Gaffoor Mosque၊ ထုိိဗလီ နွစ္လုံးႀကားမွာ ၁၉၆၂ ခုနစ္ကေဆာက္တဲ႔   မာလဘာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Masjid Malabar) ေပါ႔ေလ။စင္ကာပူက နံမည္ေက်ာ္ စူလ္တန္ဗလီဝတ္ေက်ာင္း Masjid Sultan ကုိလည္း ရုိခ်ာၿမစ္ (Rocher River) နဲ႕ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွာေတြ႕ရပါသည္။
.
စင္ကာပူ (Singapore River)  ၿမစ္ဝမွာ  ၆၂ နွစ္သက္တမ္းရွိ ေမာ္လာနာ မုိဟာမက္အလီ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Moulana Mohamed Ali Mosque), ၿမစ္ညာကုိဆက္တက္ရင္ ၁၈၂၀ ခုနစ္က ေဆာက္တဲ႔ အုိမာ ကန္ပုန္း မလာကာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Masjid Omar Kampong Melaka) ၊ ထို ဗလီ နွစ္လုံးႀကား ေနာက္ဖက္ခပ္လွမ္းလွမ္းမွာ ၁၈၂၆ ကေဆာက္တဲ က်ဴလီယာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း (Chulia Mosque) စသည္ၿဖင္႔ ၿမစ္ေအာက္ ၊ၿမစ္ဝ၊ ၿမစ္ညာ ရဲ ႕ မနီးမေဝးမွာ ေတြ႕ရပါသည္။
.
က႔ြၽန္ေတာ္တုိ႔ ဧရာဝတီတုိင္း ၿမစ္ဝကြၽန္းေပၚ တေလ်ာက္က ၿမဳိ႕ေတြမွာလည္း အခုလုိပဲ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း ေတြ ေတြ႕ရပါသည္။ ရန္ကုန္ေရာက္္ရင္လည္း ဗလီေတြ အေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႕ေလ့ ရွိေသာ္လည္း ဒီဗလီေတြကုိ ဘယ္တုန္းကေဆာက္လည္း ဘယ္သူေတြေဆာက္ခဲ႔လည္း ထူးထူးေထြေထြ အထူးတလည္ မစဥ္းစားခဲ႔မိရုိး အမွန္ပါ။ ကုိလုိနီေခတ္ဦးမွာ ၿမန္မာၿပည္ကုိ အိႏိၵယနိုင္ငံရဲ႕ ၿပည္နယ္တခုအၿဖစ္ သတ္မွတ္လုိက္ေတာ႔ ကုိလုိနီနုိင္ငံသားေတြ လြတ္လပ္စြာ ကူးသန္းသြားလာရာကေန ကုိလုိနီေခတ္ရန္ကုန္မွာ ဗလီဝတ္ေက်ာာင္း အမ်ားစုေဆာက္ခြင္႔ ရခဲ႔ၾကပါတယ္။အုပ္ခ်ဳပ္သူအစုိးရက အုပ္ခ်ဳပ္ခံ ၿပည္သူေတြြကုိ လုိအပ္ခ်က္အရ တရားဝင္္ ခြြင္႔ၿပဳေပးရတာလည္း ထူးဆန္းလွသည္ မဟုတ္ပါ။ ၿမန္မာပညာတတ္ေတြ အလုံးအရင္းနဲ႔ ဝင္ေရာက္လာတဲ႔ စင္ကာပူမွာလည္း ၁၀စုနွစ္ ၂ စုအတြင္း ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၊ သီလရွင္ေက်ာင္း၊တရားရိပ္သာေတြြ ဟာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ၁၀စုနစ္ကထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ တုိးပြားလာပါတယ္။
.
ဒါေပမယ္႔ ဒီနွစ္ပုိင္းေတြထဲ ေစ႔ေစ႔ေဆာ္ေဆာ္ စြပ္စြပ္စြြဲစြဲ အေၾကာင္းတရားေတြၿဖစ္လာေတာ႔ လက္လွမ္းမွီသေလာက္ မူရင္း မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြကုိ ရွာရွာေဖြေဖြ ဖတ္ၾကည္႔မိပါတယ္။ ဗလီဲ ဝတ္ေက်ာင္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ၿမဳိ႕စြဲ ေဒသစြဲ သန္တဲ႔  မႏၲေလးသား မ်ားကေတာ႔ သူတုိ႔မန္းၿမဳိ႕က ဗလီ ဝတ္ေက်ာင္းမ်ားကေတာ႔  မန္းေလးၿမဳိ႕တည္ ၿမန္မာဘုရင္ မင္းတုန္းမင္ႀကီး လက္ထက္ကတည္းက ရွိခဲ႔တာဆုိၿပီး ဂုဏ္ယူဝင့္ႀကြား ေၿပာေလ႔႐ွိေတာ႔၊ ကုိယ္႔စိတ္ထဲမွာ ရန္ကုန္မွာေရာ ဗလီေတြမ်ား အဂၤလိပ္လက္ထက္ မေရာက္ခင္က မရွိခဲ႔ဘူးလား။  အဂၤလိပ္ေတြထက္ ၿမန္မာၿပည္ေစာေရာက္တဲ႔ အီတလီ၊ၿပင္သစ္၊ေပၚတူဂီ မူရင္းမွတ္တမ္းေတြကုိ ကုိယ္ကဖတ္နုိင္စြမ္း မရွိေတာ႔  ရန္ကုန္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ အဂၤလိပ္ မွတ္တမ္းေတြကုိရွာေဖြဖတ္ပါတယ္။ အခုခ်ိန္အထိ ကြၽန္ေတာ္ လက္လွမ္းမွီသေလာက္  ရန္ကုန္မွာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတြကုိ ေနရာအတိအက်နဲ႔ ပထမဆုံး ေၿမပုံမွတ္တမ္းတင္သြားသူက ၁၈၄၆ ခုနစ္ ၊ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ေန႔မွာ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းကုိေရာက္လာတဲ႔ မစၥတာဂရန္႔ပါ။ ဆရာတင္နုိင္တုိး စာအုပ္ အရဆုိ မစၥတာဂရန္႔ အလည္လာခ်ိန္မွာ ၁၈၄၅ မွ ၁၈၄၆ အထိတာဝန္ယူခဲ႔တဲ႔ ၿမန္မာ ၿမဳိ႕ဝန္ မင္းႀကီးမင္းလွ မဟာမင္းေခါင္ေက်ာ္ထင္ (ဦးညုိ) သုိ႔မဟုတ္ ၁၈၄၆ မွ ၁၈၅၀ အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔တဲ႔ ၿမဳိ႕ဝန္မင္းႀကီးမဟာမင္းေခါင္ရာဇသူ (ဦးထုိက္) လက္ထက္ အခ်ိန္ ၿဖစ္မယ္လုိ႔ယူဆပါသည္။

.
သူရဲ႕ ရန္ကုန္သုိ႔ ခရီးတေခါက္စာအုပ္ စာမ်က္နွာ ၂၁မွာ(A little further in-land appears the plain wooden spire of the Armenian Church, not very far from which, on the same road is the Roman Catholic Church, whilst in three different parts of the town there are Mohummudan mosques, indicating that intolerance in religious matters, at least, is not amongst the faults of the Boodhists.) ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းန႔ဲ မနီးမေဝးမွာ အာေမးနီးယန္းခ်ပ္စ္ တခု၊ရုိမန္ကက္သလစ္ခ်ပ္စ္တခုနဲ ဗလီဝတ္ေက်ာင္းသုံးခုေတြ႕ရေၾကာင္း ေရးသြားခဲ႔ပါတယ္။ထုိ႔အၿပင္ ပုိၿပီး စိတ္ဝင္စားဖုိ႕ေကာင္းတာက သူ႔စာအုပ္ရဲ႕ ေနာက္ဆုံးက ေၿမပုံမွာ ဗလီဝတ္ေက်ာင္း သုံးခုရဲ႕ ေနရာအတိအက် ကုိ ထည္႔ဆြဲေပးခဲ႔တာပါ။ ၎ေၿမပုံထဲမွာပဲ တရုတ္သင္းခ်ဳိင္း၊ အဂၤလိပ္သင္းခ်ဳိင္းႀကား ထဲမွာ မြတ္စ္လင္ေတြအတြက္ ကဘရ္စတန္ တစ္ခုကုိပါ ၿမဳိ႕အၿပင္မွာေတြ႔ရနုိင္ပါတယ္။
.
၎ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ေဟာင္းေၿမပုံနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သတိထားမိတာ တခုက ၁၉၉၈ ခုနစ္ထုတ္ ဦးေအးခ်ဳိ (မဟာဝိဇၨာ) ေရးတဲ႔ ဆူးေလေစတီသမုိင္း စာအုပ္ စာမ်က္နွာ ၃၂မွာ အေလာင္းမင္းတရားလက္ထက္ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ဆုိတဲ႔ ေၿမပုံမွာ ဗလီတလုံးပဲ ေနရာၿပထားေတာ႔ ၊ ေနာက္ထပ္ ၂လုံးက အေလာင္းမင္းတရားတည္ခဲ႔တဲ႔ဲ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ထဲမွာ ေနာက္ပုိင္းမွ ထပ္ေဆာက္တယ္လုိ႔ ေတြးထင္မိပါ၏။
.
ဆရာႀကီး ဦးေမာင္ကုိဂဖါရီက ၁၉၆၀ ေအာက္တုိဘာလထုတ္ ဂါးဒီးယန္းမဂၢဇင္းမွာ ရန္ကုန္မွာ ဗလီသုံးလုံးရွိခဲ႔ဖူးေႀကာင္း၊ တၿခမ္းပဲ႔ဗလီ၊ လမ္း၁၃၀ ပိနၷဲကုန္းဗလီနဲ႔ ဘင္ဂါလီကဘရ္စတန္ထဲက ဗလီေတြၿဖစ္ေႀကာင္း၊ သူရဲ႕ရန္ကုန္ေရာက္ ေရွးဦး မြတ္စ္လင္ အသုိင္းအဝုိင္းေဆာင္းပါးထဲမွာ ေရးထားတာလည္းဖတ္ရသည္။
.
ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ေဟာင္းတည္ေဆာက္ပုံအရ ဆရာႀကီးေရးတဲ႔ ဗလီသုံးလုံးဟာ ဂရန္႔စာအုပ္ထဲက ဗလီေတြထက္ ပုိၿပီးေနာက္က်နုိင္ဖြယ္ ရွိပါသည္။
.
ထုိေႀကာင္႔ ဂရန္႔ရဲ႕ စာအုပ္ထဲက ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္သုံးလုံးဟာ ေအာက္ၿမန္မာၿပည္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႔မွာ ဗမာဘုရင္ လက္ထက္ေတာ္က ေၿမပုံနဲ႔တကြ အခုိင္အမာေတြ႕ရတဲ႔ဗလီဝတ္ေက်ာင္းသုံးလုံးၿဖစ္ေႀကာင္း ဆင္ၿခင္မိပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားသူမ်ား အတြက္ကေတာ႔ အေလာင္းမင္းတရားတည္ခဲ႔တဲ႔ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ရဲ႕ အက်ယ္အဝန္း၊  ခန္႔မွန္းေၿခ လူဦးေရ နဲ႔ လက္ရွိ ၿမဳိ႕အေနအထားအရဆုိ ဘယ္ေနရာ ေလာက္မွာ တည္ရွိမည္နုိင္ဆုိတာ ဆက္လက္စူးစမ္းသင္႔ေပသည္။
.
မည္သုိ႔ပင္ဆုိေစကာမူ အေရွ႕ေတာင္အာရွ အနွ႔ံ ၿမစ္ကမ္း၊ ၿမစ္ဆိပ္၊ၿမစ္ဝေတြနဲ႔ မနီးမေဝးအရပ္ေတြမွာ မြတ္စ္လင္ကုန္သည္လူတန္းစားမ်ား ေအးခ်မ္းစြာေနထုိင္ခဲ႔ေၾကာင္း သက္ေသတည္လ်က္႐ွိပါ၏။

ကုိဗခင္ (စင္္ကာပူ)

ကူးခ်ထားေသာစာအုပ္မ်ား
၁) ဆူးေလေစတီသမုိင္း, ဦးေအးခ်ဳိ (မဟာဝိဇၨာ), ၁၉၉၈ ခုနစ္ထုတ္။
၂) စာမ်က္နွာ ၃၁၊ မဟာရန္ကုန္ေကာက္ေႀကာင္း၊ တင္နုိင္တုိး။
၃) The First Muslim Community of Rangoon by Mg Ko Gaffari, The Guardian Magazine, 1960 October
၄) A Rough Pencillings of a Rough Trip to Rangoon in 1846, Colesworthy Grant