ဗိသုကာလက္ရာ- ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၄၆)

ဧၿပီ ၂၈၊ ၂၀၁၇
M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

သကၠရာဇ္ ၇၄၀ မွ ၇၅၀ အၾကားတြင္ ေဂ်ာ္ဒန္ႏုိင္ငံ၌ တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ ခီရ္ဘတ္ အလ္-မက္ဖ္ဂ်ီရ္ ဘုရင္၏ နန္းေတာ္မွ စက္၀ုိင္းပံု ျပတင္းေပါက္တစ္ခု။ ယူေကရွိ ဒူရ္ဟမ္ ကက္သလစ္ဘုရားေက်ာင္းမွ ေရာင္စံု မွန္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ စက္၀ုိင္းပုံ ျပတင္းေပါက္မွာ ဤလက္ရာ၏ လႊမ္းမုိးမႈကုိ ခံရသည္ဟု မွတ္ယူထားၾကသည္။

– ခရစ္ယာန္ ကက္သလစ္ ဘုရာေက်ာင္းေတြက အမုိးခံုးေတြ၊ အလင္းေဖာက္ စက္၀ုိင္းပံု မွန္ျပတင္းေပါက္ေတြ၊ ဘူတာ႐ံုႀကီးေတြက ေလးကုိင္း အမိုးလက္ရာေတြ၊ အျခား ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတြက အမုိးခၽြန္ေတြလုိ ဥေရာပက အေဆာက္အဦး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ မတူညီတဲ့ ဗိသုကာလက္ရာေတြ၊ ပံုသ႑ာန္ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ဒီလက္ရာေတြအမ်ားစုဟာ ဗိသုကာနယ္ပယ္မွာ မြတ္စလင္ေတြက ဖြံ႕ၿဖိဳး၊ ျပည့္စံုေစခဲ့တဲ့ လက္ရာေတြျဖစ္ၿပီး စပိန္ႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းနဲ႔ စစၥလီကၽြန္းတုိ႔ကေနတစ္ဆင့္ ဥေရာပကုိ စီးဆင္း ၀င္ေရာက္လာတယ္ဆုိတာကုိ သိမယ္ဆုိရင္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အံ့အားသင့္ၾကမွာပါ။ ဒီလုိ အေဆာက္အဦးေဆာက္လုပ္မႈ ဒီဇုိင္းေတြနဲ႔ အေတြးအေခၚေတြကုိ ဌာေနပညာရွင္ေတြ၊ ခ႐ူးဆိတ္ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳစစ္သည္ေတြနဲ႔ ေကာ္ဒုိဘာ၊ ကုိင္႐ုိ ဒမတ္စကတ္တုိ႔လုိ မြတ္စလင္ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြ၊ မြတ္စလင္ႏုိင္ငံေတြကိုျဖတ္ၿပီး ေဂ်႐ုစလင္ကုိ ဘုရားဖူးသြားေရာက္ၾကတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ေတြက ဥေရာပကုိ သယ္ေဆာင္လာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ ဒီဇုိင္းေတြဟာ ေရာမေတြရဲ႕ ဒီဇုိင္းအေပၚမွာ ဆန္းသစ္ကာ အင္မတန္ေကာင္းမြန္တဲ့ ေပါင္းစပ္ဖန္တီးမႈေတြကုိ ျပဳလုပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

မြတ္စလင္ေတြအတြက္ ဗိသုကာပညာဆုိတာ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္ရဲ႕ အတုိင္းအဆမဲ့ စြမ္းအားေတြလုိ အယူအဆေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ေဖာ္က်ဴးရတဲ့ နယ္ပယ္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဂ်ီၾသေမႀတီ ဒီဇုိင္းေတြ၊ သစ္ပင္၊ သစ္ရြက္၊ အခက္၊ အလက္ စတာေတြနဲ႔ ပံုေဖာ္တဲ့ ‘ေအရာဘက္ ဒီဇုိင္း’ (arabesque design) ေတြကုိ ထပ္ခါထပ္ခါ အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင့္ ဗိသုကာလက္ရာကုိ ပံုေဖာ္ၾကပါတယ္။ လူပံုနဲ႔ တိရစၦာန္ပံုေတြကုိေတာ့ ဒီလက္ရာေတြမွာ ထည့္သြင္းအသံုးျပဳေလ့ မရွိပါဘူး။ အမုိးခံုးေတြ၊ ေမွ်ာ္စင္ေတြ၊ ကြက္လပ္က်ယ္ႀကီးေတြနဲ႔ အဆံုးအစမဲ့ခံစားမႈ၊ အံ့ခ်ီးဖြယ္ စြမ္းအားေတြရဲ႕ ခံစားမႈေတြကုိ ေဖာ္က်ဴးၿပီးတဲ့ေနာက္ ဒီအေဆာက္အဦးေတြမွာ ကုရ္အာန္က်မ္းစာက က်မ္းခ်က္ေတြကုိ စာပန္းခ်ီနဲ႔ ခ်ယ္မႈန္းၿပီး ၿပီးျပည့္စံုေစၾကပါတယ္။

မြတ္စလင္ေတြဟာ အေဆာက္အဦးေတြကုိ ဒီလုိခ်ယ္သရာမွာ မ်က္စိပသာဒကုိ အထူး အာ႐ံုစုိက္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ အစၥလာမ္သာသနာဟာ မလုိအပ္ဘဲ အပုိျဖဳန္းတီးမႈကုိ တားျမစ္ထားေပမယ့္ ဘုရားသခင္ ခ်မွတ္ထားတဲ့ ေဘာင္အတြင္းမွာ ေနထုိင္ေနသမွ် ကာလပတ္လံုး သက္ေသာင့္သက္သာရွိတဲ့ ဘ၀မ်ိဳးမွာ ေနထုိင္စံစားဖုိ႔ ခြင့္ျပဳထားတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ မြတ္စလင္ေတြအေနနဲ႔ လူအထင္အျမင္ေသးတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ မေနထုိင္ရဘူးလုိ႔ ဆုိလုိတာပါ။ “သက္တမ္းကုန္တဲ့အထိ ေနရာမွာမုိ႔လုိ႔ ကမၻာေျမေပၚက လူ႕ဘ၀အတြက္ ႀကိဳးပမ္းပါ။ ဘယ္အခ်ိန္ေသမယ္မွန္း မသိတဲ့အတြက္ ေနာက္တမလြန္အတြက္ အားထုတ္ပါ” ဆုိတဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဆုိ႐ုိးစကားဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ဗိသုပညာအေပၚမွာလည္း သြားေရာက္ ႐ုိက္ခတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ တစ္ခုခုလုပ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ က်က္သေရရွိရွိ လွလွပပ လုပ္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

ေရာင္စံုအလင္းေဖာက္မွန္ေတြနဲ႔ အလွဆင္ထားတဲ့ ျပတင္းေပါက္ အႀကီးအႀကီးေတြဟာ ဒီ ဆုိ႐ုိးအတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ ဥပမာတစ္ခုပါပဲ။ ဥေရာပက ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာစာကုိ ၾကည့္လုိက္မယ္ဆုိရင္ အဓိက ၀င္ေပါက္ႀကီးအေပၚက နံရံရဲ႕ လွပမႈ၊ ခ်ယ္သထားမႈေတြကုိ သတိမျပဳဘဲ ေနႏုိင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ သမုိင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဒီ စက္၀ုိင္းပံုစံ ျပတင္းေပါက္ႀကီးေတြကို အစၥလာမ့္အႏုပညာ၊ အူမုိင္ယာမင္းဆက္ ခုိင္ရ္ဘတ္ အလ္-မက္ဖ္ဂ်ာရ္ (Khirbat al-Mafjar) ဘုရင္ရဲ႕ နန္းေတာ္ အျပင္ဘက္နံရံမွာ ေက်ာက္သား ဒါမွမဟုတ္ သစ္သားကုိ ပြင့္ဖက္ ၆ ရြက္ပါတဲ့ ပန္းပံုစံ ထြင္းထားတဲ့ ျပတင္းေပါက္ေတြ။ ရွစ္ေထာင့္ ျပတင္းေပါက္ေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ေျပာဆုိၾကပါတယ္။ အဲဒီ နန္းေတာ္ႀကီးကုိ သကၠရာဇ္ ၇၄၀ နဲ႔ ၇၅၀ အၾကား ေဂ်ာ္ဒန္ႏုိင္ငံမွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ခ႐ူးဆိတ္ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳစစ္သည္ေတြဟာ ဒီလက္ရာေတြကုိ ျမင္ၿပီး ဥေရာပက ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတြမွာ စတင္ ထည့္သြင္းခဲ့ၾကတာပါ။ ပထမဆံုးအေနနဲ႔ Romanesque လုိ႔ေခၚတဲ့ (၁၁ ရာစုေန ၁၂ ရာစုအတြင္း ထြန္းကားခဲ့တဲ့) ဗိသုကာလက္ရာကုိ ဒူရ္ဟမ္ ကက္သလစ္ဘုရားေက်ာင္း (Durham Cathedral) လုိေနရာမ်ိဳးမွာ ေတြ႕ျမင္ရၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ေဂါ့သစ္ ဗိသုကာလက္ရာ (Gothic architecture)  ေတြ ထြန္းကားခဲ့ပါတယ္။ ေရာင္စံုမွန္ေတြနဲ႔ စီခ်ယ္ထားတဲ့ ဒီလုိ ျပတင္းေပါက္ႀကီးေတြဟာ ဘုရားသခင္ရဲ႕ မ်က္လံုးေတာ္လုိ႔ တင္စားျခင္းခံရတဲ့ အလင္းေတြကို ေဖာက္ကာ အေဆာက္အဦးထဲ ၀င္ေရာက္ေစတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ပါ၀င္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက ဒီအယူအဆဟာ ေရာမက ပန္သီယြန္ (Pantheon) ေရွးေဟာင္း ဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ အမုိးခံုးမွာ ရွိေနတ့ဲ စက္၀ုိင္းပံု အလင္း၀င္ေပါက္ကေန ဆင္းသက္လာတယ္လုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီအလင္း၀င္ေပါက္ဟာ ျပတင္းေပါက္ဆုိတာထက္ ေခါင္မုိးေပၚက အေပါက္တစ္ခုမွ်သာ ျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာတစ္၀ွမ္း မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဗိသုကာလက္ရာ တစ္ခုခ်င္းနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေဖာ္ျပမယ့္ ေနာက္ပုိင္း အပုိင္းေတြက်ရင္ ဒီလက္ရာေတြက ရာစုႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ ဥေရာပအေဆာက္အဦးေတြအေပၚ ဘယ္လုိ လႊမ္းမုိးမႈရွိလဲဆုိတာကုိ ျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေအာ္တုိမန္အင္ပါယာ၏ မြတ္စလင္ ဗိသုကာပညာရွင္ ဆီနန္ ဒီဇုိင္းထုတ္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ အစၥတန္ဘူလ္မွ ဆူေလမာနီယီ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္

မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဗိသုကာလက္ရာေတြထဲမွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ကုိက္ညီတဲ့ ပံုသ႑ာန္မ်ိဳးေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဖေယာင္းတုိင္ေတြ၊ မီးတုိင္ေတြကထြက္တဲ့ မီးခုိးေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ဖုိ႔ အတြက္ မြတ္စလင္ ဗိသုကာပညာရွင္ ဆီနန္ (Sinan) ဟာ အစၥတန္ဘူလ္က ဆူေလမာနီယီဗလီ (Suleymaniye) ကုိ တည္ေဆာက္တဲ့အခါမွာ အထပ္ခုိးတစ္ခုကုိ ထည့္သြင္းထားၿပီး အခုိးေငြ႕ေတြဟာ ေလရဲ႕ လွည့္ပတ္မႈေၾကာင့္ ဒီအထပ္ခုိးကေနတစ္ဆင့္ အျပင္ကုိ ထြက္သြားပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ က်ပ္ခုိးေတြကုိေတာ့ စုေဆာင္းထားၿပီး ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္က ေရပန္းဆီကုိ ပုိ႔ေပးကာ အဲဒီကေရနဲ႔ ေရာၿပီး မင္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ပါတယ္။ ဒီမင္ကုိ စာပန္းခ်ီခ်ယ္မႈန္းရာမွာ အသံုးျပဳပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီမင္ရည္ဟာ ၾကမ္ပိုးေတြ၊ ျခေတြကို ေမာင္းထုတ္ေပးတာေၾကာင့္ စာအုပ္ေတြရဲ႕ သက္တမ္းကုိလည္း တာရွည္ခံေစပါတယ္။

မြတ္စလင္ဗိသုကာပညာရွင္ ဆီနန္

တူရကီႏုိင္ငံက ဆူေလမာနီယီ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ဟာ ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္းမွာ အျမင့္ဆံုးနဲ႔ ငလ်င္ဒဏ္အခံႏုိင္ဆံုး မင္နာရတ္ ေမွ်ာ္စင္ေတြကုိ ပုိင္ဆုိင္ထားပါတယ္။ ဒီဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ဟာ ေအာ္တုိမန္ ဗိသုကာပညာရွင္ ဆီနန္ရဲ႕ လက္ရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။  ၁၆ ရာစုအတြင္း ေအာ္တုိမန္ဘုရင္ ၃ ဆက္ လက္ေအာက္မွာ အမႈထမ္းခဲ့တဲ့ ဆီနန္ဟာ အေဆာက္အဦးေပါင္း ၄၇၇ ခုကုိ ဒီဇုိင္းဆြဲ တည္ေဆာက္ေပးခဲ့ၿပီး ဥေရာပမွာ ၁၆ ရာစုအထိ မထြန္းကားေသးတဲ့ ဗိသုကာနဲ႔ ပထ၀ီအေနအထား သဟဇာတျဖစ္စြာ ေပါင္းစပ္မႈရဲ႕ အေရးႀကီးပံုကုိ မီးေမာင္းထုိးျပခဲ့ပါတယ္။ ဆီနန္ရဲ႕ တူရကီဒီဇုိင္းေတြဟာ အမုိးခံုးေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲခဲ့ၿပီး အျမင့္နဲ႔ အရြယ္အစား ပုိမိုႀကီးမားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခဲ့ကာ အရပ္ဖက္ အင္ဂ်င္နီယာေလာကမွာ တစ္မူထူးျခားတဲ့ တုိးတက္မႈတစ္ခုကုိ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒါဟာ သူ႕ရဲ႕ အမွတ္အသားတစ္ခုလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္