ဒီဇင္ဘာ ၆၊ ၂၀၁၄
M-Media
ကိုေလး စုစည္းတင္ဆက္သည္။
– တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္သခင္ဟာ သူရဲ႕ေနာက္လုိက္ေတြကုိ အသိပညာကုိ ရွာေဖြဖုိ႔ အၿမဲတမ္းတုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ကုိယ္ေတာ့္ရဲ႕ အဆုိအမိန္႔တစ္ခုမွာ “ပုခက္အတြင္းမွ သခ်ႋဳင္းအတြင္းအထိ ပညာရွာေဖြၾက” လုိ႔ ေျပာခဲ့တာကုိၾကည့္ရင္ ကုိယ္ေတာ္ဟာ ပညာေရးကုိ ဘယ္ေလာက္ဦးစားေပးလဲဆုိတာ ေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။
ဒီလုိသင္ၾကားမႈက ေစာေစာပုိင္း မြတ္စလင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကုိ ထင္ထင္ရွားရွား အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ ျပန္က်ဲေနတဲ့အာရပ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ စုစည္းမႈရွိလာၿပီး နယ္ေျမေတြခ်ဲ႕ထြင္ႏုိင္ခဲ့သလုိ ၀ိဇၨာသိပၸံ ပညာရပ္ေတြကုိ စိတ္၀င္စားမႈ စူးစမ္းရွာေဖြမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ထင္ရွားတဲ့ မြတ္စလင္ ေတြးေခၚပညာရွင္ေတြ၊ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရွင္ေတြလည္း အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီပညာရွင္ေတြထဲက စြယ္စံုရပညာရွင္ႀကီးတစ္ပါးျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရပ္ေတြနဲ႔ ေဆးပညာရပ္ေတြကုိ ပထမဆံုး ကမၻာသိေအာင္ ခ်ျပခဲ့တဲ့ ပါရွန္း ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဘီ႐ူနီ ရဲ႕ အေၾကာင္းကုိ ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။
ငယ္ဘ၀
———-
အမည္အရင္း အဘူရီဟန္ မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ အလ္-ဘီ႐ူနီကုိ ထိပ္ထိပ္ႀကဲ မြတ္စလင္ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕ ေမြးဖြားခဲ့ရာ အလယ္အာရွက ခူရာဆန္ျပည္နယ္ ခ၀ါရီဇမ္ၿမိဳ႕နားမွာ သကၠရာဇ္ ၉၇၃ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ ခူရာဆန္ဟာ အဲဒီအခ်ိန္အခါက ႀကီးမားက်ယ္ျပန္တဲ့ ျပည္နယ္တစ္ခုပါ။ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရပ္ေတြ ထြန္းကားတဲ့ အသုိင္းအ၀ိုင္းကေမြးလာတဲ့ ဘီ႐ူနီဟာ ေစာေစာပုိင္း ၂၅ ႏွစ္ကို ခ၀ါရီဇမ္မွာပဲ ကုန္ဆံုးခဲ့ၿပီး အာရဗီနဲ႔ ပါရွန္းဘာသာရပ္ေတြ၊ အစၥလာမ့္တရားဥပေဒ၊ ဘာသာသာေရး၊ သဒၵါ၊ သခ်ၤာ၊ နကၡတေဗဒ၊ ေဆးပညာနဲ႔ အျခားသိပၸံဘာသာရပ္ေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အစၥလာမ့္သိပၸံ၊ ဂႏၱ၀င္စာေပနဲ႔ ႐ုိး႐ုိးသိပၸံ ပညာရပ္ေတြကုိ ဆက္လက္ သင္ယူခဲ့ပါတယ္။
ဘီ႐ူနီဟာ သခ်ၤာပညာရပ္ကုိ အဲဒီအခ်ိန္က ထင္ရွားတဲ့ နကၡတၱေဗဒနဲ႔ သခ်ၤာပညာရွင္ အဘူနာဆာရန္ အလ္-မန္ဆူရ္ရဲ႕ ႀကီးၾကပ္မႈေအာက္မွာ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာၾကာ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အလ္-မန္ဆူရ္ရဲ႕ ဆရာျဖစ္တဲ့ အဘူ ၀ါဖာ အလ္-ဘူဂ်ာဇ္နီရဲ႕ လက္ေအာက္မွာလည္း ပညာဆည္းပူးခဲ့တယ္လုိ႔ အခ်ိဳ႕သမုိင္းပညာရွင္ေတြက ဆုိပါတယ္။ ဒီအဆုိကုိ ပညာရွင္အမ်ားစုကေတာ့ လက္ခံျခင္း မရွိပါဘူး။
ဘူခါရာၿမိဳ႕သုိ႔တစ္ေခါက္
—————————-
သကၠရာဇ္ ၉၉၅ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ဘူခါရာၿမိဳ႕ကုိ သြားေရာက္ပညာဆည္းပူးခဲ့ၿပီး အလယ္အာရွမွာ ထင္ရွားတဲ့ သင္ၾကားေရးစင္တာေတြကိုလည္း ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ၉၉၈ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ပါရွန္း ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ဂ်ာဂ်န္ၿမိဳ႕မွာ အေျခခ်ခဲ့ၿပီး ဘုရင္ ရွမ္စ္ အလ္-မာအလီ ကြာဘက္စ္ အစ္ဗေန႔ ၀က္စ္ဟမ္ဂီရန္ထံမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ာဂ်န္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ၁၀ စုႏွစ္ တစ္ခုေက်ာ္ေလာက္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီ့အခ်ိန္က အဆင့္ျမင့္ သိပၸံပညာရပ္အားလံုးနဲ႔ သခ်ၤာပညာရပ္ေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။
ပထမဆံုးက်မ္း
—————–
အသက္ ၂၇ ႏွစ္အရြယ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ သူရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ Kitab al-Athar al-Baqiyah an al-Quran al-Khaliyab (ေရွးခတ္ႏုိင္ငံမ်ား၏ သမိုင္းစဥ္မွတ္တမ္း) စာအုပ္ကုိ ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာ သူဟာ သမုိင္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲမႈေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ သဘာ၀နဲ႔ ေခတ္ကာလအေၾကာင္းေတြကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး၊ ေရွးေခတ္ ျပည္သူေတြရဲ႕ သဘာ၀၊ ကာလနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ ကံၾကမၼာတုိ႔ကုိလည္း အေလးထား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
သမုိင္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ တုိးတက္မႈနဲ႔ ပထ၀ီေဗဒဆုိင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈေတြကုိ စိတ္၀င္တစား ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရာကေန အဲဒီလုိေျပာင္းလဲမႈေတြက ေရွးေခတ္လူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြမွာ ဘယ္လုိသက္ေရာက္ခဲ့သလဲဆုိတာကုိ ဘီ႐ူနီက ထုတ္ေဖာ္ျပသႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာပဲ ဘီ႐ူနီဟာ သူ႕အရင္က ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အခ်ိန္နဲ႔ ျဖစ္တည္မႈအေပၚ ထင္ျမင္မႈေတြကိုလည္း ေခ်ပေရးသားခဲ့ပါေသးတယ္။
ေမြးရပ္ေျမသုိ႔တစ္ေခါက္
————————–
၁၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ေမြးရပ္ေျမ ခ၀ါရီဇမ္ကုိ ျပန္လည္သြားေရာက္ခဲ့ၿပီး အဲဒီေခတ္ကာလက ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘ္ဒူ အလ္-စမဒ္ အလ္-ေအာင္၀လ္ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ အျခားေသာ က႑ေတြကုိ ဆက္လက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္မွာပဲ အလယ္အာရွရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးစနစ္ဟာ ႐ုတ္ခ်ည္း ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ၿပီး ေဒသေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာလည္း ဘုရင္သစ္ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ရဲ႕ လက္ေအာက္ကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဘီ႐ူနီရဲ႕ေမြးရပ္ေျမ ခ၀ါရီဇမ္ေဒသကုိ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ရဲ႕တပ္ေတြက ၁၀၁၇ ခုႏွစ္မွာ သိမ္းပုိက္ခဲ့ၿပီး ဘီ႐ူနီနဲ႔ ဆရာျဖစ္သူ အလ္-ေအာင္၀လ္တုိ႔ႏွစ္ဦးကုိ သံု႔ပန္းေတြအျဖစ္ ဂါဇနာကုိ ေခၚေဆာင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အျမင္မတူမႈနဲ႔ စြဲခ်က္တင္ခံခဲ့ရၿပီး ဘီ႐ူနီဟာ ေသဒဏ္ေပးျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဘီ႐ူနီရဲ႕ အစြမ္းအစကုိသိရွိၿပီး သူ႕ကုိေလးစားအားက်တဲ့ ဆူလ္တန္ရဲ႕ ထိပ္တန္း အႀကံေပးတစ္ဦးရဲ႕ ၾကား၀င္အသနားခံေပးမႈေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီဟာ အသက္ေဘးက လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၿပီး အႀကီးတန္း နကၡတေဗဒနဲ႔ သိပၸံဆုိင္ရာ အႀကံေပးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ ခရီးထြက္ရာေနရာတုိင္းနဲ႔ တုိင္းျပည္ခ်ဲ႕ထြင္ရာ ေနရာေတြကုိ လုိက္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။
ဘီ႐ူနီဟာ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ သိပၸံပညာရွင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္႐ံုသာမက မတူညီတဲ့ ဘာသာစကားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ ႐ုိးရာဓေလ့ ထံုးတမ္းေတြ ကုိလည္း ႏွစ္သက္ ျမတ္ႏုိးသူ တစ္ေယာက္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ အိႏၵိယကုိ သိမ္းပုိက္ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယရဲ႕ ေရွးေဟာင္းသမုိင္း၀င္ အေမြအႏွစ္ေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔ ႀကိဳစားခဲ့ပါေတာ့တယ္။
အိႏၵိယေဗဒရဲ႕ ဖခင္
————————–
ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယမွာ သကၠရာဇ္ ၁၀၂၁ ခုႏွစ္ေန ၁၀၃၁ ခုႏွစ္အထိ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုၾကာ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီအခ်ိန္အေတာအတြင္းမွာ သူရဲ႕ အားလပ္ခ်ိန္ေတြအားလံုးနဲ႔ စြမ္းရည္ေတြကုိ အိႏၵိယရဲ႕ ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က အိႏၵိယမွာအသံုးျပဳတဲ့ သကၠတ ဘာသာစကားကုိ ဘီ႐ူနီဟာ ထဲထဲ၀င္၀င္ ေလ့လာခဲ့ၿပီး အဲဒီေလ့လာမႈကပဲ အိႏၵိယရဲ႕ တန္းဖုိးမျဖတ္ႏုိင္တဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ အေထာက္အကူျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယကုိ ပထမဆံုးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး သူရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ လက္လွမ္းမီရာ အသိပညာေတြကုိ အကုန္လံုး ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ ေရွးေဟာင္းဘာသာစကားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ သမုိင္း၊ ဘာသာတရား၊ ပထ၀ီေရးရာ၊ အႏုပညာနဲ႔ ဒႆနိကေဗဒဆုိင္ရာ က႑စံုကုိ ဘီ႐ူနီက ေလ့လာရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ သူရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ အားလံုးကို ေဖာ္ျပထားတဲ့ ကီသဗ္ တာရစ္က္ အလ္-ဟင္ဒ္(အိႏၵိယသမုိင္း) ကို ဘီ႐ူနီက ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ဟာ သူ႕ရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားဆံုး စာအုပ္ေတြထဲက တစ္အုပ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဘီ႐ူနီဟာ သူေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ အိႏၵိယက ဘာသာတရား၊ သမုိင္း၊ ပထ၀ီအေနအထား၊ ဘူမိေဗဒ၊ သိပၸံနဲ႔ သခ်ၤာပညာရပ္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားပါတယ္။
ဒီစာအုပ္ဟာ ေရွးေဟာင္းအိႏၵိယနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စာအုပ္သမုိင္းမွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ၿပိဳင္ဘက္ကင္းတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ျဖစ္ၿပီး၊ လူ႕ယဥ္ေက်းမႈကို ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာ ေရွ႕ေဆာင္က်မ္းတစ္ဆူလုိ႔လည္း ပညာရွင္ေတြက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ ရာသီဥတုအေျခအေနေတြ၊ လူေတြရဲ႕ ေမြးဖြားေသဆံုးမႈ အေျခအေနေတြကုိ ေလ့လာေကာက္ယူခဲ့ၿပီး အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ အဓိက ၿမိဳ႕ႀကီးေတြ၊ ၿမိဳ႕ငယ္ေတြ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအုိင္ေတြရဲ႕ အက်ယ္အ၀န္း အလ်ားအနံကို၊ တိုင္းတာခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္မီပစၥည္းကိရိယာေတြမရွိဘဲ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္က တုိင္းတာခဲ့မႈဟာ ဒီေန႔ေခတ္ တုိင္းတာမႈေတြနဲ႔ အံၾသေလာက္ေအာင္ နီးစပ္ေနပါတယ္။
ႏုိင္ငံျခားသားေတြကုိ မယံုၾကည္ၾကတဲ့ အိႏၵိယတုိက္ငယ္ရဲ႕ ဓေလ့ေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ အစပုိင္းမွာ အနည္းငယ္ သံသယ၀င္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဟိႏၵိဴပညာရွင္ေတြက ႀကိဳဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘီ႐ူနီဟာ ဟိႏၵိဴပညာရွင္ေတြဆီက စာအုပ္ေတြကုိစုေဆာင္းကာ ေလ့လာခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ၁၁ ရာစု အိႏၵိရဲ႕ သိပၸံ၊ သခ်ၤာ၊ ေဆးပညာ၊ နကၡတေဗဒပညာနဲ႔ အျခားေသာ ပညာရပ္ေတြကုိ အာရဗီဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။
အိႏၵိယနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ အိႏၵိယေဗဒဘာသာရပ္ကုိ တည္ေထာင္သူလု႔ိ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
တာဂ်စ္ကစၥတန္ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္တြင္ရုပ္တု ထုျပီး ဂုဏ္ျပဳထားပံု
အေရးသြက္သူ ဘီ႐ူနီ
————————
ဗဟုသုတ ႏွံ႔စပ္သူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဘီ႐ူနီဟာ နကၡတေဗဒ၊ သိပၸံ၊ သခ်ၤာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာနဲ႔ စာအုပ္ေပါင္းမ်ားစြာကုိလည္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ စာအုပ္ေတြဟာ အခုအခ်ိန္မွာ မရွိေတာ့တာေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီေရးခဲ့တဲ့ စာအုပ္အေရအတြက္ကုိ အတိအက် မေျပာႏုိင္ေပမယ့္ အခ်ိဳ႕သမုိင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ သိပၸံဆုိင္ရာ က်မ္းေပါင္း ၁၈၀ ေလာက္ကုိ ေရးသားခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိၿပီး၊ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ ၂၀၀ ေလာက္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။
အဓိကအားျဖင့္ နကၡတေဗဒအေၾကာင္းကုိ ေရးသားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ကမၻာႀကီး လည္ပတ္ေနမႈအေၾကာင္းကုိလည္း ဘီ႐ူနီက ခန္႔မွန္းရွင္းလင္းခဲ့ပါတယ္။ ေနၾကတ္တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ဘီ႐ူနီက ေလ့လာမႈေတြျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သူရဲ႕မွတ္တမ္းေတြက ႐ူပဘူမိေဗဒနဲ႔ နကၡတၱေဗဒတုိ႔မွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ အသံုး၀င္ေနဆဲပါ။
An illustration from al-Biruni’s astronomical works, explains the different phases of the moon.
႐ူပေဗဒ
———
႐ူပေဗဒ နယ္ပယ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ မက္ကဲနစ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သိပၸံဆုိင္ရာ စမ္းသပ္ေလ့လာမႈကုိ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ၿပီး၊ တည္ၿငိမ္မႈနဲ႔ ေရြ႕လ်ားမႈနိယာမကုိလည္း မက္ကဲနစ္ပညာရပ္ထဲကုိ ထည့္သြင္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး တည္ၿငိမ္ေရအားကုိ ေရြ႕လ်ားမႈနဲ႔ ေပါင္းစပ္ေပးခဲ့ၿပီး ေရအားနဲ႔ဆုိင္တဲ့ ေရြ႕လ်ားမႈနိယာမတစ္ခုကုိလည္းဖန္တီးေပးခဲ့ပါတယ္။
ပထ၀ီ
——
ကမၻာႀကီးရဲ႕ အခ်င္းကုိတုိင္းတာဖုိ႔ ဘီ႐ူနီဟာ ေတာင္ေတြရဲ႕ အျမင့္ကုိ တုိင္းတာျခင္း၊ လူမ်ားေနထုိင္မႈ၊ ဖြားႏႈန္းေသႏႈန္းတုိ႔ကုိတြက္ခ်က္ျခင္း စတဲ့ ကုိယ္ပုိင္နည္းလမ္းတစ္ခုကုိ တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။
တြင္းထြက္သတၳဳေဗဒ
———————-
သူကုိယ္တုိင္ဖန္တီးခဲ့တဲ့ ကိရိယာနဲ႔ ဘီ႐ူနီဟာ သတၳဳအခ်ိဳ႕နဲ႔ တြင္းထြက္ေက်ာက္ေတြရဲ႕ အေလးခ်ိန္ သိပ္သည္းဆေတြကုိ အံၾသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ တိက်စြာ တုိင္းတာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ဘာသာတရားမ်ား၏ သမုိင္း
——————————–
ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာေရးသမုိင္းမွာ အေရးပါတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြထဲက တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈကုိ ဘီ႐ူနီက စြန္႔ဦးလုပ္ေဆာင္ခဲ့တာပါ။ ဇုိ႐ုိအက္စတာ၊ ဂ်ဴး၊ ဟိႏၵဴ၊ ခရစ္ယာန္၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ အစၥလာမ္နဲ႔ အျခားေသာ ဘာသာတရားေတြကုိ ဘီ႐ူနီက ဓမၼဓိဌာန္က်က် ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီဘာသာတရားေတြကုိ မွားေနတယ္လုိ႔ သက္ေသျပတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ပံုစံကုိသာ သေဘာေပါက္ေအာင္ ေလ့လာခဲ့တာပါ။
စာအုပ္မ်ား
———–
ဘီ႐ူနီရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ စာအုပ္ေတြကေတာ့ အလ္-ကြာနန္ အလ္-မတ္စ္အူဒီ (မတ္စ္အုဒ္နိယာမက်မ္း)၊ ကီသဗ္ တာရစ္က္ အလ္-ဟင္ဒ္ (အိႏိၵယသမုိင္းက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-ရွာမီလ္ (အေထြေထြဗဟုသုတက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-သဖ္ဟင္ (ေပါက္ေျမာက္မႈက်မ္း)၊ ကီသဗ္ သဟ္ဒီဒ္ နီဟာယသ္ အလ္-အမာကင္ (ကုိၾသဒိနိတ္မ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ား၏ နယ္နမိတ္ သတ္မွတ္ေရးက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-အသ္ဟာရ္ အလ္-ဘာကြီယာ (ေရွးေဟာင္းႏုိင္ငံမ်ား သမုိင္းက်မ္း) ေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒီစာအုပ္ေတြအားလံုးမွာ ဘာသာရပ္တစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ စနစ္က်ၿပီး က်ယ္ျပန္႔တဲ့ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈေတြကေန ရရွိခဲ့တဲ့ ရလဒ္ေတြကုိ ဘီ႐ူနီက ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ သူရဲ႕ ထက္ျမက္တဲ့ဥာဏ္၊ ရင့္သန္တဲ့ေတြးေခၚမႈ၊ ထူးျခားတဲ့ ဘာသာစကားဆုိင္ရာကၽြမ္းက်င္မႈ စတာေတြက မတူညီတဲ့ ရင္းျမစ္ေတြကေန မတူညီတဲ့ အသိပညာေတြကုိ ရရွိေစခဲ့ၿပီး သူ႕ေခတ္သူ႔အခါက သိပၸံပညာရပ္အားလံုးနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ စာအုပ္စာတမ္းေတြကုိ ျပဳစုေရးသားႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ ပညာရပ္တစ္ခုတည္း ေလ့လာသူ၊ ပုိ႔ခ်သူအျဖစ္ သတ္မွတ္လုိ႔မရပါဘူး။ တုိေတာင္းလွတဲ့ သူရဲ႕ဘ၀သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ အသိပညာရပ္ေတြအမ်ားႀကီးကုိ ရွာေဖြဆည္းပူးႏုိင္ခဲ့တာကုိက သူ႕ရဲ႕ ထူးျခားေျပာက္ေျမာက္တဲ့ စြမ္းရည္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး အခုအခ်ိန္အထိ သူ႔လုိ ဘယ္သူမွ မေအာင္ျမင္ေသးပါဘူး။
ေနာက္ၿပီး ဘီ႐ူနီရဲ႕ ထူးျခားတဲ့စြမ္းရည္တစ္ခုကေတာ့ ဘာသာစကားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ တက္ေျမာက္တာပါပဲ။ ပါရွန္း၊ အာရဗီနဲ႔ သကၠတဘာသာစကားေတြကုိ ဘီ႐ူနီဟာ ေရလည္ေအာင္ ေျပာႏုိင္သလုိ၊ ကၽြမ္းက်င္စြာလည္း ေရးတတ္၊ ဖတ္တတ္ပါတယ္။ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါမွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာစကားဆုိင္ရာ ဘုရင္တစ္ဆူပါပဲ။
လက္ေတြ႕က်တဲ့ မြတ္စလင္
——————————
ဘီ႐ူနီဟာ အစၥလာမ့္ရဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြ၊ သြန္သင္ခ်က္ေတြကုိ လက္ေတြ႕က်က် လုိက္နာက်င့္သံုးသူတစ္ဦးပါ။ အဲဒီေခတ္အခါက ျဖစ္ပြားေနခဲ့တဲ့ စြန္နီ၊ ရွီယာ အားၿပိဳင္မႈေတြမွာလည္း ဘီ႐ူနီဟာ မပါ၀င္ခဲ့ဘဲ၊ သူရဲ႕ အသိပညာရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မႈကုိသာ တစ္စုိက္မတ္မတ္ ေဇာက္ခ်လုပ္ကုိင္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။
အစၥလာမ့္ရွရီအသ္ဥပေဒကုိ ဘီ႐ူနီဟာ က်နစြာ နားလည္ သေဘာေပါက္ေပမယ့္ သီအုိရီပုိင္းဆုိင္ရာ အက်ိဳးမရွိတဲ့ ျငင္းခံုမႈေတြမွာလည္း ပါ၀င္ျခင္းမရွိခဲ့ဘဲ ခပ္ကင္းကင္းသာ ေနခဲ့ပါတယ္။ သမုိင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ စြန္နီတစ္ေယာက္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပၾကပါတယ္။
ဘ၀နိဂံုး
———-
အိႏၵိယမွာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုအထိ က်င္လည္ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္း အသက္ ၅၈ ႏွစ္အရြယ္ ၁၀၃၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဂါဇနာကုိ ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူလ္တန္ မဟ္မူဒ္ရဲ႕ အ႐ုိက္အရာကုိ ဆက္ခံသူ ဘုရင္ ဆူလ္တန္ မတ္စ္အူးဒ္က ဘီ႐ူနီကုိ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးနဲ႔ ႀကိဳဆုိခဲ့ပါတယ္။
ဒီဘုရင္လက္ေအာက္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ သိပၸံဆုိင္ရာ စာအုပ္ေတြနဲ႔ က်မ္းေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားကုိ ျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ က်မ္းတစ္ဆူျဖစ္တဲ့ အလ္-ကြမ္နန္ အလ္-မတ္စ္အူဒီကုိ ဆူလ္တန္မတ္စ္အူးဒ္က အႀကိဳက္ေတြ႕ခဲ့တာေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီဆီကုိ ေငြဒဂၤါး ဆင္တစ္စီးတုိက္ ပုိ႔ေပးခဲ့ေပမယ့္ ဘီ႐ူနီကေတာ့ အသိပညာ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မႈကုိ ႏွစ္သက္မႈတစ္ခုအတြက္ လုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ပစၥည္းဥစၥာအက်ိဳးအျမတ္အတြက္ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ယဥ္ယဥ္ေက်းေက်းနဲ႔ပဲ ျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။
ဂါဇနာမွာ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္ေနထုိင္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ အသက္ ၇၈ ႏွစ္အရြယ္မွာ စြယ္စံုရ သိပၸံပညာရွင္ႀကီး ဘီ႐ူနီဟာ ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ခဲ့ပါတယ္။
အလ္ဘီ႐ူနီဟာ အလယ္ေခတ္ အစၥလာမ့္သမုိင္းမွာ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ပညာရွင္ေတြထဲက တစ္ဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရၿပီး ႐ူပေဗဒ၊ သခ်ၤာ၊ နကၡတေဗဒနဲ႔ သမုိင္းပညာရပ္တုိ႔ကုိ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္သူလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာ စကားဆုိင္ရာမွာလည္း ပါရမီရွိသ ူတစ္ဦးပါတယ္။ ခ၀ါရက္ဇ္မီယမ္ ဘာသာစကား၊ ပါရွန္း၊ အာရဗီ၊ သကၠတ ဘာသာစကားတုိ႔ကုိ ကၽြမ္းက်င္ပုိင္ႏုိင္စြာ ေရးသားေျပာဆုိႏုိင္ၿပီး ဟီဘ႐ူး၊ ဂရိနဲ႔ ဆီရီအက္ ဘာသာစကားကုိလည္း တတ္ကၽြမ္းပါေသးတယ္။
အလ္ကင္ဒီ၊ အလ္-ရာဇီ၊ အလ္-ဖာရာဘီ၊ အစ္ဗေန႔ဆီနာ၊ အလ္-ဂါဇာလီနဲ႔ မတူတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ ဘီ႐ူနီရဲ႕ သိပၸံဆုိင္ရာ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကုိ မၾကာခင္အခ်ိန္ကအထိ ဥေရာပဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိႏုိင္ခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့တာပါပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ သူရဲ႕ အေတြးအေခၚ ယူဆခ်က္ေတြဟာ အလယ္ဥေရာပကုိ လႊမ္းမုိးခဲ့ျခင္း မရွိေပမယ့္ အေရွ႕ပုိင္းတစ္ခြင္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ လႊမ္းမုိးမႈရွိတဲ့ မြတ္စလင္ စြယ္စံုရ ပညာရွင္ႀကီးေတြထဲက တစ္ဦးပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။
ကုိးကား – Wiki၊ The Muslim 100 by Muhammad Mojlum Khan
