– ဂ်ပန္ေရာက္ တာတာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားအနက္ အဗ္ဒုလ္ ဟိုင္း ကုရ္ဘာန္ အလီ ဆိုသူက ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး အျဖစ္ ေပၚထြန္းလာပါတယ္။ သူဟာ Yapan Makhbari အမည္ရိွ မဂၢဇင္းကို တာတာဘာသာစကားနဲ႔ ထုတ္ေ၀ၿပီး ဂ်ပန္ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပကိုလည္း ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တယ္။ ဒါ့အျပင္ အရဗီစာသား အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ ပံုႏွိပ္အလုပ္ရံုတစ္ခုကိုလည္း ထူေထာင္ၿပီး အဲ့ဒီမွာ တာတာဘာသာစကားနဲ႔ အစၥလာမ့္က်မ္းဂန္ေတြကို ပံုႏွိပ္ခဲ့တယ္။ က်မ္းျမတ္ကုရ္အာန္ကိုလည္း အဲ့ဒီပံုႏွိပ္စက္ကေန ထုတ္ေ၀ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ဒီ့အလ်င္က ကြန္ျမဴနစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမတိုင္မီ ႏွစ္အနည္းငယ္က (ရုရွား)ကာဇန္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ဒီကုရ္အာန္က်မ္းကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ဖူးပါတယ္။ သုိ႔သာမက သူဟာ ဂ်ပန္အာဏာပိုင္မ်ားနဲ႔ ေႏြးေထြးခိုင္မာတဲ့ ဆက္ဆံေရးကိုထူေထာင္ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ အားေပးကူညီမႈနဲ႔ တိုက်ဳိၿမိဳ႕မွာ ပထမဆံုး ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ (၁၉၃၈ ခုႏွစ္)ကို တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီဗလီ၀တ္ေက်ာင္းဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကို ေဆာ္ဒီဘုရင္ အဗ္ဒုလ္ဇီးဇ္ အလ္စအူးဒ္(ကြယ္လြန္)ကိုယ္စား လန္ဒန္က ေဆာ္ဒီအာေရဗ်သံအမတ္ႀကီး ဟာဖိဇြ္ ၀ဟ္ဘဟ္၊ ယီမင္က စအီဖုလ္ အစၥလာမ္ အလ္ဟုစိုင္းန္၊ (ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး၊ ေနာက္ပိုင္း ဒုတိယသမၼတျဖစ္လာမယ့္) ဂ်ပန္ႏိုင္ငံဆုိင္ရာ အီဂ်စ္ေကာင္စစ္၀န္ မဟ္မူးဒ္ ေဖာင္ဇီ အပါအ၀င္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ပုဂၢိဳလ္မ်ားစြာ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအခမ္းအနားမွာ ေျပာဆိုခဲ့တဲ့ သူတို႔ရဲ႕ မိန္႔ခြန္းေတြ၊ ဓာတ္ပံုေတြကို လက္ရိွစာေရးသူမွ စုေဆာင္း/ျပန္ဆိုလ်က္ရိွပါတယ္။
ကုရ္ဘာန္အလီ
တိုက်ဳိ ဗလီ (၁၉၃၈ ခုႏွစ္)
အဗ္ဒုရ္ ရရွီးဒ္ အိဗ္ရာဟီမ္ က ၁၉၃၃ ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္ကို ဒုတိယအႀကိမ္ ေရာက္ခဲ့ၿပီး ဂ်ပန္က မြတ္စ္လင္မ္လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းေရးရာကိစၥမ်ားကို ကုရ္ဘာန္အလီနဲ႔အတူ အနီးကပ္ ႀကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တယ္။ သူ႔ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ အစၥလာမ္သာသနာသက္၀င္ခဲ့ၾကတဲ့ ဂ်ပန္အရာရိွမ်ားက ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေရးပါတဲ့ ရာထူးဌာနႏၱရေတြကို ရရိွခဲ့ၾကတယ္။ သူဟာ ကြယ္လြန္ခ်ိန္ ၁၉၄၄ ခုႏွစ္အထိ ဂ်ပန္မွာ ေနထိုင္သြားခဲ့ပါတယ္။
အဗ္ဒုရ္ ရရွီးဒ္ အိဗ္ရာဟီမ္
အိႏိၵယက ဦးေဆာင္ပါေမာကၡ ႏူးရုလ္ ဟစန္ကို ၁၉၃၂ မွ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ထိ တိုက်ဳိႏိုင္ငံျခားဘာသာတကၠသိုလ္မွာ အူရ္ဒူစာေပ႒ာနမွဴးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ့တယ္။ သူဟာ အစၥလာမ့္ေရးရာလုပ္ငန္းေတြကို တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး အူရ္ဒူဘာသာစကားနဲ႔ ဂ်ပန္ကအစၥလာမ္အေၾကာင္း ေဆာင္းပါးမ်ားစြာ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီေဆာင္းပါးမ်ားကို ယခုစာေရးသူမွ အရဗီဘာသာစကားနဲ႔ ျပန္ဆိုေရးသားေနပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္က ပါကစၥတန္၊ ကရာခ်ိမွာရိွတဲ့ သူ႔ရဲ႕သားကိုလည္းေကာင္း၊ (ပါကစၥတန္)ကရာခ်ိ၊ အစၥလာမၼဘတ္ နဲ႔ (ေဆာ္ဒီအာေရဗ်) ရီယာ့ဒ္မွာရိွတဲ့ သူ႔ရဲ႕ေျမးေတြကိုလည္းေကာင္း စာေရးသူမွ ေတြ႕ဆံုႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
အိႏိၵယက ေက်ာ္ၾကားထင္ရွားတဲ့ ပညာရွင္နဲ႔ အစၥလာမ္ဖိတ္ေခၚသူ အလီမုလႅာဟ္ ဆြစ္ဒီကီလည္း ဂ်ပန္ကို ေရာက္လာၿပီး တိုက်ဳိမွာ အစၥလာမ့္ေရးရာေဟာေျပာခ်က္ အမ်ားအျပား ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ သူဟာ ကမာၻအႏွံ႔ခရီးလွည့္ၿပီး ပထမဆံုးအစၥလာမ္ဖိတ္ေခၚသူမ်ားအနက္ အပါအ၀င္တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ေရာက္ရာအရပ္မွာ အစၥလာမ္စင္တာ အမ်ားအျပား ထူေထာင္ခဲ့တယ္။ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္၊ တိုက်ဳိၿမိဳ႕ရဲ႕ အစည္ကားဆံုး ဂင္ဇာက Orion Hotel မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ သူ႔ရဲ႕ “အစၥလာမ္မွ အမ်ဳိးသမီးမ်ားရဲ႕အခန္းက႑” ပို႔ခ်ခ်က္ မိတၱဴတစ္စံု က်ေနာ့္လက္ထဲမွာ ယေန႔တိုင္ ရိွေနပါေသးတယ္။
ဒီကာလအတြင္း ကိုေဘးမွာ အိႏိၵယမြတ္စ္လင္မ္မ်ားက ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းတစ္လံုး တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္။ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ “Firooz Japan wala” က တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ေငြေၾကးပံ့ပိုးမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကူညီခဲ့တယ္။ တာတာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားကလည္း နာဂိုယာၿမိဳ႕မွာ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းတစ္ခု တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကတယ္။
၁၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ကိုေဘး ဗလီ၀တ္ေက်ာင္း
တရုတ္ျပည္ရဲ႕အစိပ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္တဲ့ အေရွ႕တာကစၥတန္ကိုလည္း ဂ်ပန္က စိတ္၀င္စားၾကတဲ့အတြက္ အဲ့ဒီက မြတ္စ္လင္မ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြကို ဂ်ပန္လာဖို႔ ဖိတ္ေခၚၾကတယ္။ လာေရာက္ၾကသူမ်ားအနက္ အာမီးန္ အစၥလာမီ ဆိုသူက တိုက်ဳိဗလီမွာ ၁၉၃၈ မွ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္အထိ ေရွ႕ေဆာင္ဆရာေတာ္အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ သူဟာ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်က သြာအိဖ္၊ ေနာက္ ဂ်စ္ဒဟ္ကို သြားေရာက္ၿပီး အသံလႊင့္ေျပာၾကားသူအျဖစ္၊ ေနာက္ပိုင္း ေဆာ္ဒီ ဟဂ်္၀န္ႀကီး႒ာနမွာ လုပ္ကိုင္ခဲ့တယ္။ သူ႔ရဲ႕သားသမီးမ်ားကေတာ့ ဂ်စ္ဒဟ္မွာ ယေန႔တိုင္ ရိွေနၾကပါတယ္။
ဒီကာလအပိုင္းအျခားအတြင္းမွာပဲ အစၥလာမ္ကိုသက္၀င္လက္ခံလာတဲ့ ဂ်ပန္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး ရိွခဲ့ပါတယ္။ မုစ္သြဖာ ကိုမုရာ လို႔ေခၚဆိုပါတယ္။ သူဟာ အစၥလာမ့္ေရးရာေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွာ အဓိက အခန္းက႑ထဲ ပါ၀င္သလို တရုတ္ျပည္၊ ယူနန္ျပည္နယ္နဲ႔ အေရွ႕တာကစၥတန္က မြတ္စ္လင္မ္မ်ားႏွင့္ အနီးကပ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ႀကီးၿပီးဆံုးတဲ့အခါ သူဟာ အစၥလာမ့္အသိုင္းအ၀ိုင္းႏွစ္ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၿပီး တရား၀င္အသိအမွတ္ျပဳခ်က္ကို ရရိွခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူဟာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာ ရရိွရန္ ခက္ခဲလွတဲ့ အာဏာပိုင္ထံက တရား၀င္မွတ္ပုံတင္ကို ရယူႏိုင္ခဲ့ေသာ ပထမဆံုး ဂ်ပန္ုမြတ္စ္လင္မ္ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါ့အျပင္ ဂ်ပန္ေက်ာင္းသား အေတာ္မ်ားမ်ားကို ပါကစၥတန္၊ မေလးရွား၊ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်ဆီ ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္ခဲ့ယံုသာမက မကၠဟ္ၿမိဳ႕ေတာ္က ကုရ္အာန္ဂ်ပန္ဘာသာျပန္လုပ္ငန္းမွာလည္း တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ေပးခဲ့ပါေသးတယ္။ သို႔သာမက သူဟာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက အစၥလာမ္သမိုင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စြယ္စံုက်မ္းအျဖစ္ အက်ယ္တ၀င့္ ေရးသားခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီက်မ္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ႏိုင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကာလအတြင္းမွာ ဟဂ်္ခရီးစဥ္သြားေရာက္ၾကတဲ့ ဂ်ပန္မြတ္စ္လင္မ္ေတြ အလြန္မ်ားျပားခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္အနည္းငယ္အၾကာမွာ ဂ်ပန္ဟာဂ်ီတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဆြာလိဟ္ ဆူဇူကီးကို ဘုရင္ အဗ္ဒုလ္ အဇီးဇ္ အလ္စအူးဒ္က ဂုဏ္ျပဳေတြ႕ဆံုခဲ့တယ္။ ဘုရင္ကလည္း ဟဂ်္တာ၀န္ ၀တ္ျဖည့္ဖို႔ လာေရာက္ၾကတဲ့ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႔အေပၚ အထူးကရုစိုက္ကူညီခဲ့တယ္။ ႏူးရ္ တာနာကာ ဆိုသူက ၁၉၃၄ ခုႏွစ္မွာ ဒုတိယအႀကိမ္ ဟဂ်္ျပဳႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ဟဂ်္ျပဳခဲ့ၾကသည့္ ေရွးဦးဂ်ပန္မြတ္စ္လင္မ္မ်ား
ထင္ရွားတဲ့ လုပ္ငန္းရွင္နဲ႔ စာေပပညာရွင္ လက္ဘႏြန္လူမ်ဳိး အဗ္ဒုရ္ ရဟ္မာန္း ကူလီလက္ ဆိုသူလည္း ဘရာဇီးခရီးစဥ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ သူ႔မိသားစုနဲ႔အတူ ဂ်ပန္ကိုလာေရာက္ၿပီး အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့တယ္။ ဂ်ပန္က မြတ္စ္လင္မ္ေတြအေပၚ တတပ္တအား ကူညီေပးခဲ့ပါတယ္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ႀကီး အဗ္ဒုလ္ ဟာဒီ ဒီဘီးစ္ အပါအ၀င္ DEBIS မိသားစုႀကီးလည္း ဂ်ပန္မွာ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့တယ္။ သူ႔ရဲ႕ ညီ၀မ္းကြဲ မစၥတာ ဖူအာ့ဒ္ ဒီဘီးစ္နဲ႔အတူ DEBIS မိသားစု၀င္အေပါင္းက ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက အစၥလာမ္သာသနာနဲ႔ မြတ္စ္လင္မ္ေတြအတြက္ ႀကီးက်ယ္လွစြာေသာ ကူညီေရးေထာက္ပံ့ေရးဒါနကို ၀န္ေဆာင္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။
(ဂ်ပန္အစၥလာမ္စင္တာဥကၠ႒ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ Salih Mahdi S. Al Samarrai ၏ Islam in Japan Between 1920 to 1930 ကို မင္းထြဋ္ေခါင္မွ ျပန္ဆိုသည္။
ဂ်ပန္ႏုိင္ငံမွ အစၥလာမ္သာသနာ
အပုိင္း-၁ ဖတ္ရန္ Link
အပုိင္း၂ ဖတ္ရန္ Link,
အပိုင္း ၃ ဖတ္ရန္ Link
