စက္တင္ဘာ ၃၀၊ ၂၀၁၆
M-Media
– ၁၉ ရာစု တ႐ုတ္ဧကရာဇ္ဘုရင္မ က်ီယီႏွင့္ သူမ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေသာ ေခတ္သစ္တ႐ုတ္ျပည္သူမ်ား အျမတ္တႏုိး စြဲလမ္းတန္ဖုိးထားၾကသည့္ ေက်ာက္စိမ္းမ်ားက ျမန္မာႏုိင္ငံမွလာသည္။ အရည္အေသြးေကာင္းမြန္မႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ ေက်ာက္စိမ္းမ်ားမွာ ‘ေက်ာက္စိမ္းတကာတုိ႔၏ ထြဋ္ေခါင္’ ဟု အမည္တြင္ၿပီး ကမၻာေပၚတြင္ တန္ဖုိးအႀကီးဆံုး၊ ေစ်းကြက္အ၀င္ဆံုး ျဖစ္သည္။
တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ ဧကရာဇ္နန္းေတာ္ႀကီး ခမ္းနားႀကီးက်ယ္မႈက ျမန္မာႏုိင္ငံေျမာက္ပုိင္း ကခ်င္ျပည္နယ္မွ ေက်ာက္စိမ္းထြက္ရာ ဖားကန္႔ေဒသႏွင့္ လံုး၀ ကြဲျပားျခားနားသည္။ အဆုိပါ မုိင္းတြင္မ်ားတြင္ ေရမေဆးေက်ာက္ ရွာေဖြသူမ်ား၏ ဘ၀က အလြန္ ပင္ပန္းဆင္းရဲသည္။ ကမၻာ့ အႀကီးဆံုးေက်ာက္စိမ္းထြက္ရာေဒသရွိ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ လုပ္ကြက္ရထားသည့္ ကုမၸဏီမ်ားက စြန္႔ပစ္ထားေသာ ေျမစာပံုမ်ားတြင္ ၎တုိ႔က ေက်ာက္စိမ္းမ်ား ေတြ႕လုိေတြ႕ျငား ရွၾကသည္။ ကံေကာင္းေထာက္မ၍ ေတြ႕ပါက ကုန္သည္မ်ား၊ ေက်ာက္သမားမ်ားကို ျပန္ေရာင္းၾကသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေက်ာက္စိမ္းလုပ္ငန္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေလ့လာစမ္းစစ္မႈ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ Global Witness အဖြဲ႕မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ အစီရင္ခံစာတစ္ခုအရ ဖားကန္႔မွထြက္ေသာ ေက်ာက္စိမ္းအမ်ားစုအတြက္ တုိင္းျပည္မွ အခြန္မရဘဲ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံသုိ႔ ေမွာင္ခုိလမ္းေၾကာင္းမွ ေရာက္ရွိသြားသည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ တစ္ႏွစ္တစ္ႏွစ္ ျမန္မာႏုိင္မွ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံသုိ႔ ေမွာင္ခုိထြက္သြားေနသည့္ ေက်ာက္စိမ္း တန္ဖုိးကုိ Global Witness မွ စံုစမ္းထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ ထုိအစီရင္ခံစာတြင္ ေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိေသာ္လည္း ကန္ေဒၚလာ ၃၁ ဘီလီယံခန္႔ ရွိႏုိင္သည္ဟု ခန္႔မွန္းထားၾကသည္။
ထုိပမာဏက ျမန္မာႏုိင္ငံ ဂ်ီဒီပီ၏ တစ္၀က္ရွိၿပီး က်န္းမာေရးက႑အတြက္ အစုိးရကခ်ေပးသည့္ အသံုးစားရိတ္ထက္ ၄၆ ဆ မ်ားေလသည္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ျပဳလုပ္သည့္ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာျပပြဲတြင္ ျပသသည့္ ေက်ာက္စိမ္းတံုးမ်ားမွ တစ္တံုးမွာ ၾကမ္းခင္းေစ်းပင္ ယူ႐ုိသန္း ၆၀ ရသည္ဟု တရား၀င္ထုတ္ျပန္မႈမရွိသည့္ ရင္းျမစ္တစ္ခု ဆုိသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေက်ာက္စိမ္းက႑ကုိ ႏုိင္ငံတကာမွ စိတ္၀င္တစား ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့သည့္ ဇြန္လတြင္ ေက်ာက္စိမ္း ကုန္သြယ္သူ အုပ္စုတစ္စုက ယခင္အစုိးရမွ အႀကီးတန္းအရာရွိမ်ားမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားရွင္လွ်ိဳ႕၀ွက္ဆက္သြယ္ကာ ကန္ေဒၚလာ သန္းႏွင့္ခ်ီရယူခဲ့သည္ဟု ေက်ာက္စိမ္းကုန္သည္ အုပ္စုတစ္စုက စြပ္စြဲခဲ့သည္။ အစုိးရက ထုိကိစၥအတြက္ စံုစမ္းစေဆးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ယခင္ေရတပ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ၀န္ႀကီးတစ္ဦးအပါအ၀င္ အစုိးရအရာရွိမ်ားမွာ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းမွ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္ကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရသည္ဟု ေၾကျငာခဲ့သည္။ Global Witness မွ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူတစ္ဦးျဖစ္သူ ဂ်ဴမန္ ကဘ္ဘာက အဆုိပါ ေက်ာက္စိမ္းက႑မွာ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ ‘လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္မ်ား’ ရွိေနဆဲျဖစ္ၿပီး ‘ျခစားမႈ မရွိေတာ့ဟု ေျပာဆုိယံုမွ်ျဖင့္ မလံုေလာက္’ ဟု ေ၀ဖန္ခဲ့ေလသည္။
ေက်ာက္စိမ္းစီးပြားေရးလုပ္ငန္းကုိ လုပ္ကုိင္ေနသည့္ KIC Group မွ ဥကၠဌျဖစ္ဦး အစုိးရအား ေစာဒကတက္ခဲ့သူမ်ားတြင္ တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္သည့္ ကုိေက်ာ္ေက်ာ္ဦးက အာဏာပုိင္းမ်ားအေနျဖင့္ ၾကည့္႐ႈရန္ ဆႏၵရွိပါက မိမိတြင္ပင္ အေထာက္အထားမ်ား ရွိေနသည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
“ေငြေတြဘယ္လုိေပးခဲ့ရတယ္ဆုိတာကုိ အေသးစိတ္ေရးသားထားတဲ့ ျဖတ္ပုိင္းေတြ ကၽြန္ေတာ့္ဆီမွာပဲ အထပ္လုိက္ရွိပါတယ္။ ဒီေငြေတြ ဘယ္လုိသံုးလဲဆုိတာကုိ အေသးစိတ္ကုိ စစ္ေဆးရင္ ဘယ္ေလာက္ မသမာမႈေတြ ရွိေနလဲဆုိတာကုိ ေတြ႕မွာပါ”
ထုိျဖတ္ပုိင္းမ်ားက ႏုိင္ငံေရးသမားမ်ား၊ စက္မႈလုပ္ငန္းရွင္မ်ားက ေက်ာက္စိမ္းမွရသည့္ ၀င္ေငြမ်ားကုိ ရရွိေနသည္ဟု ျပသေနသည္။
ေက်ာင္းစိမ္းမွရရိွသည့္ အက်ိဳးအျမတ္ မဆုိစေလာက္သာ ေဒသ၏ စီးပြားေရးအတြင္းသုိ႔ စီး၀င္သည္။ ကမၻာ့ဘဏ္၏အဆုိအရ ေက်ာက္စိမ္း အႀကီးက်ယ္တူးေဖာ္ေနသည့္ ကုမၸဏီက ျမန္မာႏုိင္ငံသားအမည္ျဖင့္ တ႐ုတ္ကုမၸဏီမ်ားျဖစ္ၿပီး ၀ယ္သူအမ်ားစုက တ႐ုတ္၊ ေဟာင္ေကာင္ႏွင့္ ထုိင္၀မ္ႏုိင္ငံတုိ႔မွ လာေရာက္ၾကသည္ဟု သိရသည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္အထိ ေက်ာင္းစိမ္းအတြက္ အေကာက္ခြန္ဆုိသည္ မရွိ။ ေက်ာက္႐ုိင္းတံုး တင္ပုိ႔မႈအတြက္ ေလဗီေၾကး ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္းကုိ ေပးေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရွားသည့္ နည္းလမ္းမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ ထုိအခြန္ကုိ ေရွာင္ရန္အတြက္ ေက်ာက္မုိင္းမ်ားမွာ ၎တုိ႔ထံမွ ထြက္ရွိသည့္ ေက်ာင္းစိမ္းမ်ားကုိ ကုမၸဏီမ်ားသုိ႔ မေရာင္းမီ မွတ္ပံုတင္ေသာ္လည္း ေစ်းကုိ အလြန္အမင္းခ်ထားေလသည္။ ျခစားမႈရွိေနျခင္း၊ တုိင္းရင္းသားပဋိပကၡ၊ ရန္မီး၀ါဒတုိ႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ အဆုိပါ ေက်ာက္စိမ္းစီးပြားေရးက ၀႐ုန္သုန္းကားႏုိင္သည့္ ေမွာင္ခုိစီးပြားေရး ျဖစ္သည္ဟု Global Witness က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ မုိင္းတြင္းမ်ားမွ အခြန္ ၆.၂ ဘီလီယံ ဆံုး႐ံႈးသည္ဟုလည္း ၎တုိ႔အဖြဲ႕က ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္သည္။
“အာဏာပါ၀ါရွိတဲ့သူေတြက က်န္တဲ့ျပည္သူတြကုိ မလိမ့္တပတ္လုပ္ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ေပါႂကြယ္၀တဲ့ ေက်ာက္စိမ္းေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျမတ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလုိ မရပ္တန္႔ႏုိင္တဲ့ အျမတ္ထုတ္မႈေတြက ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေျမၿပိဳမႈေတြ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ပ်က္ဆီးမႈေတြကုိ ျဖစ္ေစပါတယ္” ဟု ကဘ္ဘာက ေျပာၾကားခဲ့သည္။
၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားမွစ၍ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ၏ ၾသဇာ လႊမ္းမုိးလာမႈႏွင့္အတူ ေက်ာက္စိမ္း၀ယ္လုိအားမွာလည္း ျမင့္တက္လာသည္ဟု ကုလသမဂၢ၏ ကုန္သြယ္ေရး ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ေဖာ္ျပေနသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္မ်ားမွာ ေက်ာက္စိမ္းေပါႂကြယ္၀ေသာ ဖားကန္႔ကုိ ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္ KIA ထံမွ သိမ္းယူရန္ တြန္းအားျဖစ္ေစခဲ့သည္။ ထုိသိမ္းယူႏုိင္မႈတြင္ စစ္ဖက္အႀကီးအကဲမ်ား အလြန္အမင္း အျမတ္ထြက္ခဲ့ၿပီး ၎တုိ႔၏ အခြင့္ထူးမ်ားကုိ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၊ ခ႐ုိနီမ်ားႏွင့္ ေ၀စားမွ်စား လုပ္ခဲ့ၾကသည္ဟု Global Witness ၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
ေက်ာက္စိမ္းထုတ္လုပ္မႈ ျမင့္တက္လာသည္ႏွင့္အမွ် ျခစားမႈမ်ား၊ လူမႈေရးႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ကပ္ဆုိက္မႈမ်ားလည္း ျမင့္တက္လာသည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္အတြင္းက ေျမစာပံုၿပိဳက်မႈတစ္ခုအတြင္းမွာပင္ ေရမေဆးေက်ာက္ရွာေဖြသူ လူ ၁၀၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ၿပီး တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကုိ ပိတ္ပစ္ရန္ သတၱဳတြင္းဒု၀န္ႀကီးက အဆုိျပဳရသည္အထိ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ ေဒသတြင္း လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ေရမေဆးေက်ာက္ ရွာေဖြသူမ်ား၏ ၃ ပံု ၂ ပံုမွာ မုိင္းတြင္းမ်ားတြင္ လြယ္လြယ္ကူကူရရွိေနေသာ ေဆးစြဲေနသည္ဟု ဆုိသည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ နီးပါး ၾကာျမင့္ခဲ့သည့္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္မွ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ အရပ္သားဦးေဆာင္သည့္ အစုိးရႏွင့္ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈကုိ စတင္ခဲ့ေသာ္လည္း စစ္တပ္အရာရွိမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ စီးပြားေရးဦးပုိင္လီမီတက္ကဲ့သုိ႔ စစ္တပ္ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳ ကုမၸဏီမ်ားက ကုန္သြယ္မႈမ်ား၊ လုပ္ပုိင္ခြင့္ခြဲေ၀ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကုိ ဆက္လက္ခ်ဳပ္ကုိင္ထားဆဲျဖစ္သည္ဟု ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ဆုိၾကသည္။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ စီးပြားေရးဦးပုိင္လီမီတက္မွာ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ကတည္းက အေမရိကန္၏ ပိတ္ဆုိ႔မႈကုိ ခံခဲ့ရသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ သဘာ၀သယံဇာတ တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ပြင့္လင္းျမင္သာမႈေဖာ္ေဆာင္ေရး လႈပ္ရွားမႈ (MEITI) အရ ေက်ာက္စိမ္းကုမၸဏီမ်ားကုိ ပုိင္ဆုိင္မႈ၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ရွိေနသည့္ အစုရွင္ယာရွင္မ်ားအား ထုတ္ေဖာ္ေရးႏွင့္ သတၳဳတြင္းလုပ္ငန္းဆုိင္ရာ ဥပေဒမ်ားကုိ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ စီမံကိန္းကုိ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ျမန္မာအစုိးရက သေဘာတူခဲ့သည္။ ျမန္မာ့ေက်ာက္ျမတ္ရတနာ ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္း(MGE) ကေတာ့ ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာ လုပ္ကြက္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္မွာ ယခုလအတြင္း သက္တမ္းကုန္မည္ျဖစ္ၿပီး လုပ္ပုိင္ခြင့္အသစ္မ်ားကုိ ဇူလိုင္လတြင္ ေၾကျငာမည္ဟု ဆုိသည္။
MGE မွ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာျပပဲြမ်ားကုိ စီစဥ္က်င္းပေပးၿပီး၊ ဥပေဒစည္းကမ္းမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ ဖားကန္႔အနီးရွိ အေရးပါသည့္ ေက်ာက္စိမ္းလုပ္ကြက္ႀကီးမ်ားတြင္ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ကုိင္ျခင္းမ်ားကုိလည္း ေဆာင္ရြက္ေလသည္။ EMG အေပၚသက္ေရာက္ေနသည့္ ပိတ္ဆုိ႔မႈမ်ား အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ရွိေနသည့္ ပိတ္ဆုိ႔မႈမ်ားအားလံုးကုိ ဖယ္ရွားေပးမည္ဟု ႏုိင္ငံတာ္၏ အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အေမရိကန္ခရီးစဥ္အတြင္း သမၼတ အုိဘားမား ေျပာၾကားမႈက ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕မ်ားကုိ လက္မႈိင္က်ေစေလသည္။
ေက်ာက္စိမ္းလုပ္ငန္းတြင္ ပုိမို ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိေရး လႈပ္ရွားေနသည့္ ကခ်င္ျပည္နယ္မွ NLD လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဦးလွဆန္းက မၾကာေသးမီကာလအတြင္း ေပၚထြက္လာခဲ့သည့္ မသမာမႈမ်ားမွာ အေပၚယံသာျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္။
“ကုမၸဏီေတြအခ်င္းခ်င္း ကေတာက္ကဆျဖစ္ရင္ ျခစားမႈအေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြကုိ ၾကားရမွာျဖစ္ၿပီး၊ ျပည္သူလူထုကလည္း သိရမွာပါ” ဟု ဦးလွဆန္းက ေျပာၾကားခဲ့သည္။
(စစ္တပ္တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သူမ်ား ပါ၀င္ေနေသာ) MGE ၏ အဆက္အသြယ္မ်ားက လႊမ္းမုိးမႈ၊ လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ားရွိေနသည္ဟု သဘာ၀သယံဇာတမ်ား ထုတ္ယူသံုးစြဲမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕တစ္ခုျဖစ္သည့္ Natural Resource Governance Institute အဖြဲ႕မွ အႀကံေပး မက္သယူး ေဆာ္လမြန္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။
“MEG ရဲ႕ တာ၀န္ေတြက ဘာမွန္း ေရေရရာရာမသိရဘူးဗ်။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ ျမန္မာေက်ာက္ျမတ္ရတနာ ေရာင္း၀ယ္ေရး ဥပေဒလုိမ်ိဳး အဓိကက်တဲ့ စာရြက္စာတမ္းမ်ိဳး သူတုိ႔ရဲ႕ ဒုိမိန္းထဲမွာ မရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ိဳး၊ ႏွစ္ပတ္လည္ အစီရင္ခံစာမ်ိဳးလည္း မရွိဘူး”
ထိုကိစၥႏွင့္ပတ္သက္ MGE မွ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက မွတ္ခ်က္မေပးခဲ့။
ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိေရး လႈံ႕ေဆာ္ေနသည့္ အဖြဲ႕မ်ား၏ ေနာက္ထပ္ စုိးရိမ္မႈတစ္ခုက အမ်ားျပည္သူမ်ား ေလ့လာၾကည့္႐ႈႏုိင္ျခင္းမရွိသည့္ MGE မွ ဘဏ္အေကာင့္မ်ားျဖစ္သည္။ EITI ၏ အစီရင္ခံစာတြင္ MGE မွာ ေက်ာက္ျမတ္ရတနာလုပ္ငန္းမွ အက်ိဳးျမတ္ ထက္၀က္ေက်ာ္ ကန္ေဒၚလာ သန္း ၂၀၀ ေက်ာ္ကုိ ထုိေငြစာရင္းမ်ားတြင္ ထိန္းသိမ္းထားသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ မစၥတာ ေဆာ္လမြန္ကေတာ့ ထုိပမာဏမွာ အေလွ်ာ့ေပါ့ဆံုး ခန္႔မွန္းထားျခင္းျဖစ္ၿပီး အမွန္ကတယ္ပမာဏမွာ ထုိထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ မ်ားျပားႏုိင္ကာ သန္း ၆၅၀ ေက်ာ္အထိရွိမည္ဟု ဆုိေလသည္။
KIC Group မွာ ကုိေက်ာ္ေက်ာ္က တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွ ၀ယ္လုိအားျမင့္တက္ေနခ်ိန္တြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိေရး ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကုိ မျဖစ္မေန ျပဳလုပ္ရမည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
“ဥပေဒခ်ိဳးေဖာက္သူေတြကုိ အျပစ္ေပးဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္တပ္နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ႕ အကူအညီမပါဘဲ ဒီကိစၥကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လုပ္လုိ႔မရပါဘူး။ သူတုိ႔ ပူးေပါးပါ၀င္မွ၊ ဒါကုိ ကူညီေပးမွ အေျခအေနေတြက ေျပာင္းလဲမွာပါ”
Ref: finicialtimess
( Financial Times မွ The dark shadow of Myanmar’s jade trade ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျ
ပန္ဆုိသည္။)
