Tag: MuslimScholars

ကမာၻေက်ာ္ မြတ္စလင္မ္ ပညာရွင္မ်ား ပါရီျမိဳ႕ အၾကမ္းဖက္မႈ အား ရႈတ္ခ်၊ ပါရီျမိဳ႕သူျမိဳ႕သားမ်ားႏွင့္ အတူရပ္တည္

ႏုိဝင္ဘာ ၁၄ ၊ ၂၀၁၅
M-Media
ေခတ္လူ စုေဆာင္းတင္ျပသည္။

ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ျမိဳ႕ေတာ္ပါရီတြင္ လူတစ္ရာေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ရသည့္ လတ္တေလာျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို ကမာၻေက်ာ္ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ႏွင့္ လူမႈေရး တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ားမွ မိမိတို႕ တရားဝင္ ဆိုရွယ္မီဒီယာ စာမ်က္ႏွာမ်ားမွ ခ်က္ခ်င္း တုန္႕ျပန္ ရႈတ္ခ်ခဲ့ျပီး ဝမ္းနည္းေၾကကြဲရေၾကာင္းႏွင့္ ပါရီျမိဳ႕သူျမိဳ႕သားမ်ားႏွင့္အတူ ရပ္တည္လ်က္ရိွေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။

အေမရိကန္မွ ကမာၻေက်ာ္ နာမ္ပိုင္းေရးရာႏွင့္ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ ဟမ္ဇာယူစြဖ္ (Hamza Yusuf) က စာဖတ္သူေနာက္လိုက္ေပါင္း သိန္းခ်ီရိွေသာ မိမိ၏ တရားဝင္ Facebook စာမ်က္ႏွာတြင္ –

“ကၽြန္ေတာ့္တို႕ရဲ့ ဆုေတာင္းဝတ္ျပဳျခင္းေတြဟာ ကမာၻအႏွံ႕က အၾကမ္းဖက္ခံေနရသူေတြနဲ႕အတူ ရိွပါတယ္။”

ဟု ယေန႕ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

ဟမ္ဇာယူစြဖ္ဟာ အသက္ဆယ့္ခုနစ္ႏွစ္မွာ အစၥလာမ္ကို သက္ဝင္ယုံၾကည္လာျပီး ကမာၻအႏွံ႕ခရီးထြက္ကာ အစၥလာမ္ပညာေရး နယ္ပယ္မွာ ထင္ရွားလွတဲ့ ဝါၾကီး ပညာရွင္ၾကီး မ်ားစြာထံမွာ ႏွစ္မ်ားစြာ ပညာဆည္းပူးခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ယခုအခါ အေမရိကားတြင္ ေကာလိပ္တစ္ခု တည္ေထာင္ထားပါတယ္။ အစၥလာမ့္အႏွစ္သာရနဲ႕ သူရဲ့ အေနာက္ကမာၻရဲ့ အေတြ႕အၾကဳံေတြ ေပါင္းစပ္ျပီး ေဟာေျပာ တင္ျပမႈေတြဟာ ကမာၻေက်ာ္လွပါတယ္။

ကမာၻ႕မြတ္စလင္မ္လူငယ္မ်ား အၾကားတြင္ နာမည္ေက်ာ္လွသည့္ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံမွ အစၥလာမ့္ဓမၼသတ္ ပညာရွင္ အစ္ေမးလ္မင့္ခ္ (Mufti Ismail Menk) ကလည္း လူသန္းခ်ီေနာက္လိုက္ရိွေနေသာ သူ၏ တရားဝင္ Facebook စာမ်က္ႏွာမွာ ‪#‎ParisAttack‬ ဟုအစျပဳျပီး

“အၾကမ္းဖက္ျခင္းမွာ ဘာသာတရားမရိွပါ၊ ျပီးေတာ့ နယ္ေျမကန္႕သတ္ခ်က္ေတြရိွမေနပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ရဲ့ အေတြးေတြဟာ အၾကမ္းဖက္ခံေတြနဲ႕ (သူတို႕ရဲ့) ခ်စ္တဲ့သူေတြနဲ႕ အတူရိွပါတယ္”

ဟု အၾကမ္းဖက္ျခင္းနဲ႕ ဘာသာတရားဟာ လံုးဝ မဆိုင္ေၾကာင္းကို ေထာက္ျပထားျပီး ပါရီျမိဳ႕အၾကမ္းဖက္ခံရသူမ်ားႏွင့္ သူတို႕ရဲ့ မိဘေဆြမ်ိဳးခ်စ္ရသူအေပါင္းအသင္းမ်ားနဲ႕ အတူရပ္တည္ေနေၾကာင္းကို သူ႕ေရးသားေနၾကဟန္အတိုင္း တိုတိုရွင္းရွင္းႏွင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။

ယူေအအီးသို႕ ေခတၱေရာက္ရွိေနေသာ အေမရိကန္လူမ်ိဳး အစၥလာမ့္ေအးရိပ္ဆာယာသို႕ ဖိတ္ေခၚသူၾကီး ယူစြဖ္အက္စ္ေတ့စ္ (Yusuf Estes) က
သူတို႕ေလယာဥ္လြတ္သြားေၾကာင္းနဲ႕ မြတ္စလင္မ္မ်ားအေနျဖင့္ အစၥလာမ္က သင္ၾကားသည္ကို နာယူရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း မီဒီယာကေျပာတာေတြကို နာယူရမွာမဟုတ္ေၾကာင္း သတိေပးထားျပီး

“လူငယ္အမ်ားစုဟာ လူလိမ္ေတြရဲ့ လွည့္ျဖားမႈကို ခံၾကရျပီး မေကာင္းဆိုးဝါး (ရိႈက္တြာန္)ေတြရဲ့ သိမ္းသြင္းမႈကို ခံေနၾကရတယ္။ ပါရီတိုက္ခုိက္မႈဟာ ရိႈက္တြာန္ဘက္က လာတာပဲ။”

ဟု ပါရီျမိဳ႕အၾကမ္းဖက္မႈဟာ မေကာင္းဆိုးဝါးတို႕ရဲ့ လုပ္ရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ဆိုရွယ္မီဒီယာတြင္ ေထာက္ျပေရးသား ထားပါတယ္။

ယူစြဖ္အက္စ္ေတ့စ္သည္ အသက္ ၄၇ႏွစ္တြင္ အစၥလာမ့္ေအးရိပ္ဆာယာသို႕ ဝင္ေရာက္ခဲ့ျပီး အစၥလာမ့္သတင္းစကားျဖန္႕ခ်ီေရးလုပ္ငန္းတြင္ တက္ၾကြစြာ လႈပ္ရွားေနသူျဖစ္ ပါတယ္။ သူ၏ ေဖာ္ေရြမႈနဲ႕ အရႊန္းေဖာက္ေဟာေျပာသည့္ဟန္ေၾကာင့္ ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ မိသားစုမ်ားၾကားတြင္ နာမည္ရသည့္ အစၥလာမ့္တရားေဟာဆရာတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ထို႕ကဲ့သုိ႕ပင္ အေမရိကန္မွ ပါကစၥတန္ႏြယ္ဖြား ကမာၻေက်ာ္ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ႏွင့္ သုေတသနျပဳသူ ေဒါက္တာ ယာစီးရ္ကာဒီ (Yasir Qadhi)က

ျပင္သစ္မွာ လတ္တေလာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တိုက္ခုိက္မႈေတြနဲ႕ပတ္သက္ျပီး
ပါလက္စတိုင္းနဲ႕ ဆီးရီးယားက ျပည္သူေတြရဲ့ အင္မတန္မွကို အေျခအေနဆိုးျပီး တုန္လႈပ္ဖြယ္ပုံေတြကို တေလာကပဲ ျမင္ေတြ႕ရခဲ့ျပီးျဖစ္ေၾကာင္း၊ အေမရိကန္နဲ႕ ျဗိတိန္တို႕ရဲ့ က်ဴးေက်ာ္စစ္ရဲ့ အလုံးစုံပ်က္ဆီးျခင္းေတြကို အီရတ္မွ ကိုယ္ေတြ႕ၾကဳံေနၾကရျပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ အေျခအေနေတြကို ပိုဆိုးရြားေစလိုက္တဲ့အခါ အဲ့လိုတိုက္ခိုက္မႈေတြကေန ထြက္ေပၚလာတဲ့ ေဒါသေတြဟာ မလြဲမေရွာင္သာကို ျပန္သက္ေရာက္လာမွာျဖစ္ေၾကာင္းနဲ႕ တိုက္ခုိက္မႈ အၾကမ္းဖက္မႈေတြဟာ တိုက္ခိုက္မႈ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကိုပဲ ေမြးဖြားေပးမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားထားပါတယ္။

“…As the situation exacerbates, inevitably the rising anger from such attacks will circle back. Violence only begets violence.”

ေဒါက္တာ ယာစီးရ္ကာဒီက ဆက္လက္ျပီး

ပါရီအၾကမ္းဖက္မႈကို အသိဥာဏ္မဲ့လုပ္ရပ္လို႕ သုံးႏႈန္းထားျပီး ဒီလိုတိုက္ခိုက္မႈေတြကေန ဘာေကာင္းတာမ်ား ရႏိုင္ပါ့မလဲဟု ေဝဖန္ထားပါတယ္။

“So what possible good will come of these senseless attacks?

ဒီအၾကမ္းဖက္အုပ္စုေတြရဲ့ လုပ္ရပ္နည္းေသသ်ေတြမွာ အေကာင္းဆိုလို႕ တစ္ခုေလးေတာင္ မေတြ႕ျမင္ႏိုင္ေၾကာင္းနဲ႕ ဒီတိုက္ခိုက္မႈေတြရဲ့ ဆိုးက်ိဳးကေတာ့ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မႈကို တိုက္ရမယ္ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႕ စစ္ပြဲေတြ ထပ္ေပၚေပါက္လာမွာသာျဖစ္ေၾကာင္းေရးသားထားျပီး သုေတသန ပညာရွင္ပီသစြာ ထိုစစ္ပြဲေတြကေန တိုက္ခိုက္ျခင္းနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မႈ သံသရာသာ ဆက္လည္ေနျပီး ကမာၻၾကီး ေအးခ်မ္းဖို႕ မရိွေၾကာင္းကို ခဲြျခမ္းသုံးသပ္္ျပက မြတ္စလင္မ္မ်ား ထိုသို႕ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားတြင္ လုံးဝမပါရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာေပးထားပါတယ္။

“…The fact of that matter is that I cannot see a single tangible positive that the tactics of such groups bring (again, with the caveat that this attack in France is coming from such groups). Yet, the harms from such attacks only increases as a result, and the consequences are that the ‘War Against Terror’ is bolstered, leading to a war of terror.”

အြစ္ဖို႕(Oxford)တကၠသိုလ္မွ ပါေမာကၡျဖစ္သူ ကမာၻေက်ာ္ အစၥလာမ့္ပညာရွင္ ေဒါက္တာ သြာရစ္က္ရမဒြန္ (Tariq Ramadan)ကလည္း

“ပါရီ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား…
ဒီထိတ္လန္႕ဖြယ္ မ်က္ ကန္းအၾကမ္းဖက္မႈ သတ္ျဖတ္မႈေတြနဲ႕ လူအေျမာက္အမ်ားေသဆုံးမႈေတြကို ျပင္သစ္ႏိုင္ငံျမိဳ႕ေတာ္ လမ္းေတြေပၚမွ ျမင့္လိုက္ရတဲ့အခါ ကၽြန္ေတာ္တို႕ရဲ့ ပထမဆုံးေတြးမိတာက အၾကမ္းဖက္ခံေတြ၊ ဒဏ္ရာရတဲ့သူေတြ၊ သူတို႕ မိသားစုေတြနဲ႕ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းေတြကိုပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ သူတို႕နဲ႕အတူ အားလုံးနဲ႕အတူ ထပ္တူဝမ္းနည္းေၾကကြဲရပါတယ္။”

ဟု fanေပါင္း သန္းခ်ီရိွ မိမိ၏ တရားဝင္ Facebook စာမ်က္ႏွာမွ အစခ်ီေရးသားထားျပီး

ဒီအၾကမ္းဖက္ လုပ္ရပ္ကို လုံးဝနဲ႕ ခ်က္ခ်င္းရႈတ္ခ်ေၾကာင္းနဲ႕ အစၥလာမ္နဲ႕ ဒီလိုအစြန္းေရာက္အၾကမ္းဖက္ျခင္းေတြနဲ႕ လူမဆန္တဲ့ ရူးႏွမ္းတဲ့ သတ္ျဖတ္ျခင္းေတြနဲ႕ လုံးလုံး မဆီဆိုင္ေၾကာင္း ျပတ္ျပတ္သားသားေျပာၾကားထားျပီး ဒီျဖစ္ရပ္ကို ျပင္သစ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႕ ညီညြတ္ၾကဖို႕အၾကံျပဳထားပါတယ္။ အစိုးရ၊ အဖြဲ႕အစည္းအားလုံးနဲ႕ ျပင္သစ္ မြတ္စလင္မ္ေတြပါ တစည္းတလုံးတည္း ပါဝင္ရင္ဆိုင္ၾကဖို႕လည္း ေဆာ္ၾသထားပါတယ္။

သြာရစ္က္ရမဒြန္မွာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံရဲ့ ပထမဆုံးဒီမိုကေရစီနည္းက် အာဏာရ ပါတီ ညီအစ္ကိုေတာ္မ်ား အဖြဲ႕ရဲ့ တည္ေထာင္သူ ေက်ာင္းဆရာ ဟာစန္အလ္ဘန္နာရဲ့ ေျမးအရင္းျဖစ္ကာ ဥေရာပတြင္ နာမည္ၾကီး အစၥလာမ့္ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ျပီး သူ၏ စာအုပ္မ်ားမွာ ကမာၻေက်ာ္လွပါတယ္။

ယူစြဖ္အက္စ္ေတ့စ္မွလြဲ၍ က်န္ပညာရွင္မ်ားမွာ ေဂ်ာ္ဒန္ႏိုင္ငံ RSSC သုေတသနစင္တာမွ ႏွစ္စဥ္ျပဳစုေသာ ကမာၻၾသဇာအၾကီးဆုံး မြတ္စလင္မ္၅၀၀တြင္ ထိပ္ဆုံးစာရင္းတြင္ ေဖာ္ျပခံရသူမ်ားျဖစ္ၾကပါတယ္။

November 14, 2015
ကမာၻ႕ပထမဆံုးေလယာဥ္မွဴး အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္

ဧျပီ ၁၆ ၊ ၂၀၁၅
M-Media

သြားလာလမ္းေလွ်ာက္တတ္တဲ့ လူသားမွန္သမွ် ပ်ံသန္းမႈကို အိပ္မက္မက္ဖူးၾကပါတယ္။

ပ်ံသန္းႏိုင္ဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့ၾကသူမ်ားရဲ႕ ဒ႑ာရီေတြ၊ ဇာတ္လမ္းေလးေတြ ရာဇ၀င္ထဲမွာ အျပည့္ပါ။ သူရိယေနမင္းနဲ႔အနီးဆံုးေရာက္ေအာင္ ပ်ံသန္းရင္း ဖေယာင္းေတာင္ပံေတြ အရည္ေပ်ာ္ၿပီး ပင္လယ္ထဲ ထိုးခ်နစ္ျမဳပ္ခဲ့တဲ့ Icarus အေၾကာင္းကေတာ့ အေက်ာ္ၾကားဆံုးပါပဲ။ ေလေပၚပ်ံ၀ဲႏိုင္တဲ့အရာ စြန္/ေလတံခြန္ကို ဘီစီ ၅ ရာစုႏွစ္၀န္းက်င္မွာ ပထမဦးဆံုးေအာင္ျမင္စြာ ျပဳႏိုင္ခဲ့တာ ကေတာ့ တရုတ္လူမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ လူလိုက္ပါစီးနင္းႏိုင္တဲ့ ပ်ံသန္းမႈကို ပထမဆံုးေအာင္ျမင္စြာ အုတ္ျမစ္ခ်ႏိုင္ခဲ့တာက အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ အမည္ရိွ မြတ္စ္လင္မ္တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ေအဒီ ၈၇၅ ခုႏွစ္ စပိန္ႏိုင္ငံ၊ ေကာ္ဒိုဗာၿမိဳ႕မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ကို Izn-Rand Onda Al-Andalus ယခု Ronda Spain မွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး၊ မြတ္စ္လင္မ္ကမာၻက အဓိက ပညာစင္တာတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ေကာ္ဒိုဗာမွာ ေနထိုင္ခဲ့တယ္။ သူဟာ တီထြင္သူ၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ ေလယာဥ္မွဴး၊ ရူပေဗဒပညာရွင္၊ အရဗီစာဆို၊ အန္ဒလူစီယာဂီတပညာရွင္ ဆိုတဲ့ စြယ္စံုရပညာရွင္တစ္ဦးပါ။

အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္အေပၚ လႊမ္းမိုးခဲ့သူဟာ ေအဒီ ၈၅၂ ခုႏွစ္က အာမီးန္ ဖိရ္မာန္း အမည္ရိွသူ ျဖစ္တယ္လို႔ အဆိုရိွပါတယ္။ အဲ့ဒီလူဟာ စြန္႔စားခန္းျပဳလုပ္ခ်က္မ်ားနဲ႔ ရပ္တည္ေနထိုင္သူ ျဖစ္တယ္။ သူက သိပၸံပညာရွင္ မဟုတ္ေပမဲ့ သူ႔၀န္းက်င္က သဘာ၀ေတြကို စူးစမ္းေလ့လာသူေနသူတစ္ဦး ျဖစ္တယ္။ ပ်ံသန္းမႈနည္းပညာအေျခခံသေဘာကိုမူတည္လို႔ သစ္ထည္ကိုင္းတပ္ ပိုးစ၀တ္စံုႀကီးတစ္ခုကို တည္ေဆာက္တယ္။ အာမီးန္ ဖိရ္မန္းဟာ အဲ့ဒါကို သယ္ေဆာင္ဆင္ယင္လို႔ ေကာ္ဒိုဗာဂ်ာေမ့ဗလီႀကီးရဲ႕ ၀တ္ျပဳဖိတ္ေခၚေမွ်ာ္စင္ထိပ္ေပၚတက္ၿပီး ခုန္ခ်လိုက္ပါတယ္။ ပ်ံသန္းမႈ မျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။ အရိွန္အဟုန္နဲ႔ ရုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ က်သြားပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း ကံေကာင္းေထာက္မစြာနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ပံုၾကမ္းယာဥ္ေလးက ဆင္းသက္မႈကို ေႏွးေကြးသြားေစခဲ့တဲ့အတြက္ တဟုန္ထိုးအရွိန္ျပည့္ မျပဳတ္က်တာေၾကာင့္ ေျမျပင္ကိုေရာက္တဲ့အခါ ေသလုေမ်ာပါးဒဏ္ရာရာတာတုိ႔၊ ေသဆံုးတာတို႔ မျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။ မဆိုစေလာက္မွ်သာ ထိခိုက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို ကမာၻ႕ပထမဆံုး ေလထီးခုန္ျခင္းလို႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေျပာလို႔ရပါလိမ့္မယ္။

အိဗ္ႏုဖိရ္နာ့စ္က ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ပရိသတ္အၾကား ရိွေနခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီရလဒ္ေတြကို အလြန္ ႏွစ္ေထာင္းအားရသြားခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီႀကိဳးပမ္းခ်က္က သိပၸံနည္းမက်လွတဲ့ ပံုၾကမ္းသေဘာသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဆင့္ပြားေလ့လာတိုးခ်ဲ႕လိုတဲ့ “ပိုး” သူ႔ဆီမွာ ကပ္သြားပါေတာ့တယ္။

အာမီးန္ဖိရ္မန္းအလြန္ ေနာက္ထပ္ ၂၃ ႏွစ္အၾကာ ၈၇၅ ခုႏွစ္မွာ အသက္ ၇၀ အရြယ္ရိွေနၿပီျဖစ္တဲ့ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ပ်ံသန္းယာဥ္ကို တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ အျခားေသာေလ့လာမႈေတြထဲ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာျမွဳပ္ႏွံခဲ့ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ပိုးသားသက္သက္ ေတာင္ပံတစ္စံုနဲ႔အတူ သစ္သားသံုး တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္။ တကယ့္ေတာင္ပံခတ္ေနတဲ့အတိုင္း သူ ပ်ံသန္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အလ္ အရုစ္ ဆိုတဲ့ ေတာင္ကမ္းပါးယံထိပ္ကေန ခုန္ခ်လိုက္တယ္။ အခ်ိန္အတိုင္းအတာတစ္ရပ္အထိ ထိန္းခ်ဳပ္ပ်ံ၀ဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီပ်ံသန္းမႈ ၁၀ မိနစ္ေလာက္ ၾကာျမင့္တယ္လို႔ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

အဆံုးသတ္ဆင္းသက္တဲ့အခါမွာ သူ႔ဒီဇိုင္းမွာ ျပႆနာတစ္ခုရိွေနေၾကာင္း သိရွိသြားခဲ့တယ္။ ကိရိယာမ်ားကို ေလ့လာဆင္ယင္ျခင္းမွာ အစြမ္းကုန္စူးစိုက္အားထုတ္ခဲ့ေပမယ့္ ဆင္းသက္မႈနည္းစနစ္ကို လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့မိတာပါ။ ျပန္လည္ဆင္းသက္ခ်ိန္မွာက်ေတာ့ လ်င္ျမန္ႏႈန္းကို မထိန္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ အရွိန္ျပင္းျပင္းနဲ႔ ေျမျပင္ကိုေဆာင့္မိလို႔ အႀကီးအက်ယ္ဒဏ္ရာရသြားခဲ့ပါတယ္။

ဒီျဖစ္စဥ္ရဲ႕ေနာက္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ဟာ ေနာက္ထပ္ ၁၂ ႏွစ္ ေနထိုင္သြားခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ေနာက္ဆံုးႏွစ္မ်ားမွာ သူ႔အမွားေပၚသင္ခန္းစာယူၿပီး ဆင္းသက္မႈေႏွးေကြးေအာင္မထည့္ႏုင္ခဲ့တဲ့ ယာဥ္ပံုစံရဲ႕အေျဖကို ရရွိသြားပါတယ္။ ငွက္မ်ားဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေတာင္ပံနဲ႔အၿမီးကို အခ်ဳိးတက်ဟန္ခ်က္ညီညီအသံုးျပဳၿပီး အရိွန္ကိုေလွ်ာ့ခ်တယ္၊ ေျမျပင္နဲ႔မထိမီ ဆင္းသက္ေနရာအတြက္ ျပင္ဆင္ထားတတ္တယ္။ ဒီအေပၚမွာ မိမိရဲ႕ယာဥ္ပံုစံထဲ အၿမီး မတပ္မိေၾကာင္း အီဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ နားလည္သြားခဲ့တယ္။

အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ဟာ သူ႔ဘ၀မွာ ေနာက္ထပ္တစ္ႀကိမ္ ပ်ံသန္းဖို႔ မႀကိဳးစားခဲ့ပါဘူး။ သူလြန္ၿပီး ရာစုႏွစ္မ်ားစြာၾကာတဲ့ေနာက္ သကၠရာဇ္ ၁၆၃၀-၁၆၃၂ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ေအာ္တိုမန္တူရကီလူမ်ဳိး အဟ္မဒ္ စလဘီ Ahmed Celebi က Bosporus ျဖတ္ပ်ံဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခ်က္တစ္ရပ္ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၇၈၃ ခုႏွစ္၊ ပဲရစ္မွာ ေမာင့္ဂိုလ္ဖီယာညီေနာင္က ေလပူျဖည့္ပူေဖာင္းနဲ႔ လူလိုက္ပါပ်ံသန္းတယ္။ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ပထမဆံုးလူစီးပ်ံသန္းယာဥ္ကို ေလေၾကာင္းပ်ံသန္းမႈနည္းပညာေပၚအေျခခံၿပီး တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဂၤလန္က ေယာ့ခ္ရိႈင္းယားၿမိဳ႕ထဲ လွည့္ပတ္ပ်ံသန္းျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါက ၈၇၅ ခုႏွစ္ အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ရဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္ႀကိဳးပမ္းမႈရဲ႕ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ နီးပါးၾကာမွ ေပၚထြက္လာခဲ့တာပါ။

အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ဟာ လူစီးပံ်သန္းယာဥ္ႀကိဳးစားမႈအတြက္ ေက်ာ္ၾကားလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ကို ေက်ာ္ေစာေစတဲ့ အျခားေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားလည္း ရိွပါေသးတယ္။ သူဟာ လည္ပတ္ေနတဲ့ၿဂိဳလ္တာရာေတြကိုၾကည့္ရႈေလ့လာဖို႔ စက္ကိရိယာတပ္ အာကာသေမွ်ာ္စင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သူ နကၡတၱေဗဒ(အာကာသေလ့လာေရး)ပညာရွင္လည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ စက္မႈဆိုင္ရာကိရိယာ၊ အခ်ိန္(နာရီ)တိုင္းထြာေရးကိရိယာမ်ားစြာကိုလည္း ေလ့လာခဲ့တယ္။ သူဟာ ပံုေဆာင္ခဲ၊ စိန္ျဖဴ၊ သဲမ်ားအေၾကာင္းကို စိတ္၀င္စားရာက သဲကိုအရည္ေဖ်ာ္ၿပီး ဖန္သားအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းတီထြင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အန္ဒလူစီယာ ေရေသာက္ဖန္ခြက္မ်ားဟာ သူ႔တီထြင္မႈရဲ႕အက်ဳိးဆက္ပါ။ အဲ့ဒီအျပင္ မွန္ဘီလူး၊ မွန္ဘီလူးခ်ဲ႕အား၊ ဖန္/မွန္ကထြက္လာတဲ့ အရာမွန္သမွ်ကိုလည္း သုေတသနျပဳစမ္းသပ္ခဲ့ပါေသးတယ္။

အဘၻာ့စ္ အိဗ္ႏု ဖိရ္နာ့စ္ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ နကၡတ္တာရာ အာကာသသိပၸံအသင္း(IAU/WGPSN)က လပတ္လမ္းတစ္ခုကို ၁၉၇၆ ခုႏွစ္မွာ အိဗ္ႏုဖိရ္နာ့စ္ လို႔ ဂုဏ္ျပဳကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

xxxxxxxxxxxxx

Ref : Forgotten Islamic History
ျပန္ဆိုသူ – မင္းထြဋ္ေခါင္

April 16, 2015
ေန၊ လ ၾကတ္မႈကုိ ပထမဆံုး ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့သူ မူတီဖာရီကာ

ဧျပီ ၄ ၊ ၂၀၁၅
M-Media
ေလးေမာင္ ရွာေဖြတင္ဆက္သည္။

– ကမၻာ့နကၡတေဗဒပညာရပ္မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လက္ဖ်ားခါေလာက္တဲ့ ကူညီမႈေတြကုိ လူတုိင္းသိၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲကမွ အခ်က္အလက္အျပည့္အစံုပါ၀င္တဲ့ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ ဇယားတစ္ခုကုိ ပထမဆံုး ေရးသားေဖာ္ထုတ္ခဲ့တာကေတာ့ အာရပ္ နကၡတေဗဒပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အစ္ဗေန႔ အလ္-ရွာတီရ္ျဖစ္ၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀၀ ေလာက္က ျဖစ္ပါတယ္။ ဟန္ေဂရီ ခရစ္ယာန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးအျဖစ္ကေန အစၥလာမ္ကုိ ေျပာင္းလဲသက္၀င္ခဲ့တဲ့ အီဗရာဟင္(မ္) မူတီဖာရီကာ ဆုိသူကေတာ့ ေအာ္တုိမန္ အင္ပါယာထဲကုိ ပံုႏွိပ္စက္ ပထမဆံုး တင္သြင္းလာသူျဖစ္ၿပီး ေနၾကတ္ပံုအေသးစိတ္ကုိ ပထမဆံုး ေရးဆြဲခဲ့တဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေလာက္က အီဗရာဟင္ မူတီဖာရီကာဆုိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးဟာ တူရကီနဲ႔ ေအာ္တိုမန္ကမၻာကုိ ပံုႏွိပ္စက္တစ္လံုး ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး ၀ိဇၹာ၊ သိပၸံစာအုပ္ေတြကုိ ႐ုိက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ဖုိ႔ ေအာ္တုိမန္ခလီဖာရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္ကုိ ရခဲ့ပါတယ္။ ၁၇၂၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ သူဟာ အစၥလာမ္ကမၻာရဲ႕ ပထမဆံုး စာပံုႏွိပ္တုိက္တစ္ခုကုိ အစၥတန္ဘူလ္ၿမိဳ႕မွာ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။

မူတီဖာရီကာဟာ ယခင္က ဟန္ေဂရီ ခရစ္ယာန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးျဖစ္ၿပီး အစၥလာမ္ကုိ ေျပာင္းလဲသက္၀င္လာတာပါ။ သူ႕ရဲ႕ေနာက္ေၾကာင္းကုိ Risaleyi Islamiyye လုိ႔ေခၚတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သူဟာ ေအာ္တုိမန္အင္ပါယာရဲ႕ နည္းပညာနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုိင္း ေခတ္ေနာက္က်မႈကုိ အလြန္ စုိးရိမ္တဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Usul alHikam fi Nizam alUmam လုိ႔ေခၚတဲ့ က်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး ၁၇၃၁ ခုႏွစ္မွာ သူကုိယ္တုိင္ပဲ ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီစာအုပ္ထဲမွာ မူတီဖာရီကာဟာ ဥေရာပမွာ ျပန္႔ႏွံ႔က်င့္သံုးေနၾကတဲ့ အစုိးရစနစ္နဲ႔ စစ္တပ ္စနစ္ေတြကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီး ဥေရာပရဲ႕ စစ္ေရးနည္းပညာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံနဲ႔ သိပၸံဆုိင္ရာ အသိပညာေတြကုိ ေမြးစားအသံုးျပဳမွသာ လြတ္လပ္တဲ့ မြတ္စလင္တုိင္းျပည္ႀကီးဟာ ဆက္လက္သက္ဆုိးရွည္မယ္လုိ႔ ေအာ္တုိမန္ ျပည့္ရွင္ကုိ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။

ဥေရာပလူ႕အဖြဲ႕အစည္းနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အီဗရာဟင္ မူတီဖာရီကာရဲ႕ သတိေပးေျပာဆုိမႈေတြဟာ အနည္းငယ္သာ ထိေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအာ္တုိမန္အင္ပါယာႀကီးဟာ တစ္ဖက္မွာ အေရးပါတဲ့ အစၥလာမ့္ အမွတ္သညာကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔ႀကိဳးစားရင္း တစ္ဖက္မွာလည္း စီးပြားေရး ဆန္းသစ္မႈဆုိတဲ့ အျငင္းပြားဖြယ္ ကိစၥရပ္နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

ဆူလ္တန္ အဟ္မဒ္ ၃ ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ က်ဴလစ္ေခတ္မွာ မူတီဖာရီကာရဲ႕ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြဟာ တန္းဖုိးျမင့္လာပါတယ္။ သူဟာ စာအုပ္ထုတ္ေ၀သူ၊ ဧည့္လမ္းညႊန္၊ သံတမန္၊ နကၡတေဗဒပညာရွင္၊ သမုိင္းပညာရွင္၊ အစၥလာမ့္ေရးရာ ပညာရွင္၊ လူမႈေဗဒပညာရွင္ စသျဖင့္ ဘြဲ႕မ်ိဳးစံုနဲ႔ ေက်ာ္ၾကားလာပါတယ္။ အဲဒီလုိ ဘြဲ႕ထူးဂုဏ္ထူးေတြအျပင္ မူတီဖာရီကာဟာ ေရႊ႕လ်ားစနစ္ ပံုႏွိပ္စက္ကုိ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပထမဆံုး မြတ္စလင္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ေရႊ႕လ်ားစနစ္ ပံုႏွိပ္စက္ေတြကုိ ဥေရာပမွာ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာကတည္းက အသံုးျပဳခဲ့ေပမယ့္ မူတီဖာရီကာ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ အဲဒီပံုႏွိပ္စက္ကေတာ့ ပုိဆန္းသစ္ၿပီး မြတ္စလင္ကမၻာရဲ႕ တီထြင္ဖန္တီးမႈတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ပံုႏွပ္စက္ကုိ အသံုးျပဳၿပီး မူတီဖာရီကာတစ္ေယာက္ ေနၾကတ္၊ လၾကတ္မႈကုိ ျပတဲ့ ပထမဆံုး ေျမပံုကို ေရးဆြဲကာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

ဒါတင္မကေသးဘဲ ဂ်ီအုိဂရပ္ဖီဆုိတဲ့ ကေလာင္အမည္ကုိသံုးၿပီး ေတာ္လမီရဲ႕ ကမၻာဗဟုိျပဳတဲ့ ပံုစံအရ အာကာသထဲက ၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ အေနအထားကုိ ေဖာ္ျပတဲ့ ပုံတစ္ပံုကုိ ေရးဆြဲခဲ့ပါေသးတယ္။ ေတာ္လမီရဲ႕ အယူအဆကေတာ့ ကမၻာႀကီးဟာ စၾကာ၀ဠာႀကီးရဲ႕အလယ္မွာ အေသရွိေနၿပီး ဗဟုိတူ စက္၀န္းေတြက ၀န္းရံထားၾကတယ္ ဆုိတာမ်ိဳးပါ။ အဲဒီဗဟုိတူ စက္၀န္းေတြထဲမွာ လ၊ မာက်ဴရီ၊ ဗီးနပ္စ္၊ ေန၊ မားစ္၊ ဂ်ဴပီတာနဲ႔ ေစတန္ၿဂိဳဟ္ေတြက အစဥ္အတုိင္းရွိေနၾကၿပီး ေရြ႕ရွားမႈမရွိတဲ့ ၾကယ္ေတြကုိလည္း အဲဒီၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ စက္၀န္းအတြင္းမွာ ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အဲဒီၿဂိဳဟ္ေတြရဲ႕ အစြန္မွာေတာ့ စက္၀န္းေတြသာရွိၿပီး စၾကာ၀ဠာႀကီးလုိ႔ မွတ္ယူပါတယ္။ အဲဒီပံုစံကုိ မူတီဖာရီကာက သူ႕ရဲ႕ စာအုပ္ထဲမွာ ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့တာပါ။

မူတီဖာရီကာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြထဲမွာ ကာတစ္ပ္ ဂ်ာလစ္ဘ္ရဲ႕ Jihannüma (ကမၻာ့ေၾကးမံု) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကမၻာ့ေျမပံုတစ္ခုလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ေနာက္ထပ္ထုတ္ေ၀တဲ့စာအုပ္မွာ မူတီဖာရီကာဟာ ေကာ္ပါးနီးကပ္စ္ရဲ႕ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ သီအုိရီနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ျငင္းခံုခ်က္ေတြ၊ အဲဒီသီအုိရီကုိ ဆန္႔က်င္မႈေတြနဲ႔အတူ သူ႕ရဲ႕ သီအုိရီ ပတ္သက္လုိ႔ အေသးစိတ္ ေဆြးေႏြးထားပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ မူတီဖာရီကာကုိ ေအာ္တုိမန္ သိပၸံညာရပ္အတြင္းမွာ ေနဗဟုိျပဳ နကၡတေဗဒ သီအုိရီေတြ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ သူေတြထဲက တစ္ဦးအျဖစ္ မွတ္ယူၾကပါတယ္။ သူဟာ ပထ၀ီပညာရွင္၊ နကၡတပညာရွင္နဲ႔ ဒႆနပညာရွင္ တစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ာမန္ေျမပံုပညာရွင္ အန္ဒရီယက္စ္ ဆဲလ္လာရီယက္ (၁၆၆၅ တြင္ကြယ္လြန္) ရဲ႕ Atlas coelestis (ၾကယ္ေျမပံု) အစာအုပ္ကုိ လက္တင္ဘာသာကေန ျပန္ဆုိခဲ့ၿပီး Majmua’tul Haiy’a Kadim walJadid ဆုိတဲ့ အမည္နဲ႔ ၁၇၃၃ မွာ ျပန္လည္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

ref:World Bulletin

April 4, 2015
ပါရွန္း ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဘီ႐ူနီ (သို႔) အလယ္ေခတ္ရဲ႕ စြယ္စံုရ မြတ္စလင္ သိပၸံ ပညာရွင္မ်ားမွ တဦး

ဒီဇင္ဘာ ၆၊ ၂၀၁၄
M-Media
ကိုေလး စုစည္းတင္ဆက္သည္။

– တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္သခင္ဟာ သူရဲ႕ေနာက္လုိက္ေတြကုိ အသိပညာကုိ ရွာေဖြဖုိ႔ အၿမဲတမ္းတုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ကုိယ္ေတာ့္ရဲ႕ အဆုိအမိန္႔တစ္ခုမွာ “ပုခက္အတြင္းမွ သခ်ႋဳင္းအတြင္းအထိ ပညာရွာေဖြၾက” လုိ႔ ေျပာခဲ့တာကုိၾကည့္ရင္ ကုိယ္ေတာ္ဟာ ပညာေရးကုိ ဘယ္ေလာက္ဦးစားေပးလဲဆုိတာ ေတြ႕ႏုိင္မွာပါ။

ဒီလုိသင္ၾကားမႈက ေစာေစာပုိင္း မြတ္စလင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကုိ ထင္ထင္ရွားရွား အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ ျပန္က်ဲေနတဲ့အာရပ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ စုစည္းမႈရွိလာၿပီး နယ္ေျမေတြခ်ဲ႕ထြင္ႏုိင္ခဲ့သလုိ ၀ိဇၨာသိပၸံ ပညာရပ္ေတြကုိ စိတ္၀င္စားမႈ စူးစမ္းရွာေဖြမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ထင္ရွားတဲ့ မြတ္စလင္ ေတြးေခၚပညာရွင္ေတြ၊ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရွင္ေတြလည္း အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီပညာရွင္ေတြထဲက စြယ္စံုရပညာရွင္ႀကီးတစ္ပါးျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရပ္ေတြနဲ႔ ေဆးပညာရပ္ေတြကုိ ပထမဆံုး ကမၻာသိေအာင္ ခ်ျပခဲ့တဲ့ ပါရွန္း ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဘီ႐ူနီ ရဲ႕ အေၾကာင္းကုိ ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။

ငယ္ဘ၀
———-
အမည္အရင္း အဘူရီဟန္ မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ အလ္-ဘီ႐ူနီကုိ ထိပ္ထိပ္ႀကဲ မြတ္စလင္ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕ ေမြးဖြားခဲ့ရာ အလယ္အာရွက ခူရာဆန္ျပည္နယ္ ခ၀ါရီဇမ္ၿမိဳ႕နားမွာ သကၠရာဇ္ ၉၇၃ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ ခူရာဆန္ဟာ အဲဒီအခ်ိန္အခါက ႀကီးမားက်ယ္ျပန္တဲ့ ျပည္နယ္တစ္ခုပါ။ ၀ိဇၨာသိပၸံပညာရပ္ေတြ ထြန္းကားတဲ့ အသုိင္းအ၀ိုင္းကေမြးလာတဲ့ ဘီ႐ူနီဟာ ေစာေစာပုိင္း ၂၅ ႏွစ္ကို ခ၀ါရီဇမ္မွာပဲ ကုန္ဆံုးခဲ့ၿပီး အာရဗီနဲ႔ ပါရွန္းဘာသာရပ္ေတြ၊ အစၥလာမ့္တရားဥပေဒ၊ ဘာသာသာေရး၊ သဒၵါ၊ သခ်ၤာ၊ နကၡတေဗဒ၊ ေဆးပညာနဲ႔ အျခားသိပၸံဘာသာရပ္ေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အစၥလာမ့္သိပၸံ၊ ဂႏၱ၀င္စာေပနဲ႔ ႐ုိး႐ုိးသိပၸံ ပညာရပ္ေတြကုိ ဆက္လက္ သင္ယူခဲ့ပါတယ္။

ဘီ႐ူနီဟာ သခ်ၤာပညာရပ္ကုိ အဲဒီအခ်ိန္က ထင္ရွားတဲ့ နကၡတၱေဗဒနဲ႔ သခ်ၤာပညာရွင္ အဘူနာဆာရန္ အလ္-မန္ဆူရ္ရဲ႕ ႀကီးၾကပ္မႈေအာက္မွာ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာၾကာ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အလ္-မန္ဆူရ္ရဲ႕ ဆရာျဖစ္တဲ့ အဘူ ၀ါဖာ အလ္-ဘူဂ်ာဇ္နီရဲ႕ လက္ေအာက္မွာလည္း ပညာဆည္းပူးခဲ့တယ္လုိ႔ အခ်ိဳ႕သမုိင္းပညာရွင္ေတြက ဆုိပါတယ္။ ဒီအဆုိကုိ ပညာရွင္အမ်ားစုကေတာ့ လက္ခံျခင္း မရွိပါဘူး။

ဘူခါရာၿမိဳ႕သုိ႔တစ္ေခါက္
—————————-
သကၠရာဇ္ ၉၉၅ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ဘူခါရာၿမိဳ႕ကုိ သြားေရာက္ပညာဆည္းပူးခဲ့ၿပီး အလယ္အာရွမွာ ထင္ရွားတဲ့ သင္ၾကားေရးစင္တာေတြကိုလည္း ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ၉၉၈ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ပါရွန္း ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ဂ်ာဂ်န္ၿမိဳ႕မွာ အေျခခ်ခဲ့ၿပီး ဘုရင္ ရွမ္စ္ အလ္-မာအလီ ကြာဘက္စ္ အစ္ဗေန႔ ၀က္စ္ဟမ္ဂီရန္ထံမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ာဂ်န္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ၁၀ စုႏွစ္ တစ္ခုေက်ာ္ေလာက္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီ့အခ်ိန္က အဆင့္ျမင့္ သိပၸံပညာရပ္အားလံုးနဲ႔ သခ်ၤာပညာရပ္ေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။

ပထမဆံုးက်မ္း
—————–
အသက္ ၂၇ ႏွစ္အရြယ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ သူရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ Kitab al-Athar al-Baqiyah an al-Quran al-Khaliyab (ေရွးခတ္ႏုိင္ငံမ်ား၏ သမိုင္းစဥ္မွတ္တမ္း) စာအုပ္ကုိ ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာ သူဟာ သမုိင္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲမႈေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ သဘာ၀နဲ႔ ေခတ္ကာလအေၾကာင္းေတြကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး၊ ေရွးေခတ္ ျပည္သူေတြရဲ႕ သဘာ၀၊ ကာလနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ ကံၾကမၼာတုိ႔ကုိလည္း အေလးထား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

သမုိင္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ တုိးတက္မႈနဲ႔ ပထ၀ီေဗဒဆုိင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈေတြကုိ စိတ္၀င္တစား ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရာကေန အဲဒီလုိေျပာင္းလဲမႈေတြက ေရွးေခတ္လူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြမွာ ဘယ္လုိသက္ေရာက္ခဲ့သလဲဆုိတာကုိ ဘီ႐ူနီက ထုတ္ေဖာ္ျပသႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာပဲ ဘီ႐ူနီဟာ သူ႕အရင္က ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အခ်ိန္နဲ႔ ျဖစ္တည္မႈအေပၚ ထင္ျမင္မႈေတြကိုလည္း ေခ်ပေရးသားခဲ့ပါေသးတယ္။

ေမြးရပ္ေျမသုိ႔တစ္ေခါက္
————————–
၁၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ ေမြးရပ္ေျမ ခ၀ါရီဇမ္ကုိ ျပန္လည္သြားေရာက္ခဲ့ၿပီး အဲဒီေခတ္ကာလက ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အဘ္ဒူ အလ္-စမဒ္ အလ္-ေအာင္၀လ္ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ အျခားေသာ က႑ေတြကုိ ဆက္လက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္မွာပဲ အလယ္အာရွရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးစနစ္ဟာ ႐ုတ္ခ်ည္း ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ၿပီး ေဒသေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာလည္း ဘုရင္သစ္ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ရဲ႕ လက္ေအာက္ကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဘီ႐ူနီရဲ႕ေမြးရပ္ေျမ ခ၀ါရီဇမ္ေဒသကုိ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ရဲ႕တပ္ေတြက ၁၀၁၇ ခုႏွစ္မွာ သိမ္းပုိက္ခဲ့ၿပီး ဘီ႐ူနီနဲ႔ ဆရာျဖစ္သူ အလ္-ေအာင္၀လ္တုိ႔ႏွစ္ဦးကုိ သံု႔ပန္းေတြအျဖစ္ ဂါဇနာကုိ ေခၚေဆာင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အျမင္မတူမႈနဲ႔ စြဲခ်က္တင္ခံခဲ့ရၿပီး ဘီ႐ူနီဟာ ေသဒဏ္ေပးျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဘီ႐ူနီရဲ႕ အစြမ္းအစကုိသိရွိၿပီး သူ႕ကုိေလးစားအားက်တဲ့ ဆူလ္တန္ရဲ႕ ထိပ္တန္း အႀကံေပးတစ္ဦးရဲ႕ ၾကား၀င္အသနားခံေပးမႈေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီဟာ အသက္ေဘးက လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၿပီး အႀကီးတန္း နကၡတေဗဒနဲ႔ သိပၸံဆုိင္ရာ အႀကံေပးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။

အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ ခရီးထြက္ရာေနရာတုိင္းနဲ႔ တုိင္းျပည္ခ်ဲ႕ထြင္ရာ ေနရာေတြကုိ လုိက္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။

ဘီ႐ူနီဟာ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ သိပၸံပညာရွင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္႐ံုသာမက မတူညီတဲ့ ဘာသာစကားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ ႐ုိးရာဓေလ့ ထံုးတမ္းေတြ ကုိလည္း ႏွစ္သက္ ျမတ္ႏုိးသူ တစ္ေယာက္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆူလ္တန္ မဟ္မူးဒ္ အိႏၵိယကုိ သိမ္းပုိက္ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယရဲ႕ ေရွးေဟာင္းသမုိင္း၀င္ အေမြအႏွစ္ေတြကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔ ႀကိဳစားခဲ့ပါေတာ့တယ္။

အိႏၵိယေဗဒရဲ႕ ဖခင္
————————–
ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယမွာ သကၠရာဇ္ ၁၀၂၁ ခုႏွစ္ေန ၁၀၃၁ ခုႏွစ္အထိ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုၾကာ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီအခ်ိန္အေတာအတြင္းမွာ သူရဲ႕ အားလပ္ခ်ိန္ေတြအားလံုးနဲ႔ စြမ္းရည္ေတြကုိ အိႏၵိယရဲ႕ ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က အိႏၵိယမွာအသံုးျပဳတဲ့ သကၠတ ဘာသာစကားကုိ ဘီ႐ူနီဟာ ထဲထဲ၀င္၀င္ ေလ့လာခဲ့ၿပီး အဲဒီေလ့လာမႈကပဲ အိႏၵိယရဲ႕ တန္းဖုိးမျဖတ္ႏုိင္တဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ အေထာက္အကူျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယကုိ ပထမဆံုးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး သူရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ လက္လွမ္းမီရာ အသိပညာေတြကုိ အကုန္လံုး ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ ေရွးေဟာင္းဘာသာစကားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ သမုိင္း၊ ဘာသာတရား၊ ပထ၀ီေရးရာ၊ အႏုပညာနဲ႔ ဒႆနိကေဗဒဆုိင္ရာ က႑စံုကုိ ဘီ႐ူနီက ေလ့လာရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ သူရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ အားလံုးကို ေဖာ္ျပထားတဲ့ ကီသဗ္ တာရစ္က္ အလ္-ဟင္ဒ္(အိႏၵိယသမုိင္း) ကို ဘီ႐ူနီက ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ဟာ သူ႕ရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားဆံုး စာအုပ္ေတြထဲက တစ္အုပ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္ထဲမွာ ဘီ႐ူနီဟာ သူေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ အိႏၵိယက ဘာသာတရား၊ သမုိင္း၊ ပထ၀ီအေနအထား၊ ဘူမိေဗဒ၊ သိပၸံနဲ႔ သခ်ၤာပညာရပ္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားပါတယ္။
ဒီစာအုပ္ဟာ ေရွးေဟာင္းအိႏၵိယနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စာအုပ္သမုိင္းမွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ၿပိဳင္ဘက္ကင္းတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ျဖစ္ၿပီး၊ လူ႕ယဥ္ေက်းမႈကို ေလ့လာတဲ့ေနရာမွာ ေရွ႕ေဆာင္က်မ္းတစ္ဆူလုိ႔လည္း ပညာရွင္ေတြက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

ဘီ႐ူနီဟာ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ ရာသီဥတုအေျခအေနေတြ၊ လူေတြရဲ႕ ေမြးဖြားေသဆံုးမႈ အေျခအေနေတြကုိ ေလ့လာေကာက္ယူခဲ့ၿပီး အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ အဓိက ၿမိဳ႕ႀကီးေတြ၊ ၿမိဳ႕ငယ္ေတြ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအုိင္ေတြရဲ႕ အက်ယ္အ၀န္း အလ်ားအနံကို၊ တိုင္းတာခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္မီပစၥည္းကိရိယာေတြမရွိဘဲ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္က တုိင္းတာခဲ့မႈဟာ ဒီေန႔ေခတ္ တုိင္းတာမႈေတြနဲ႔ အံၾသေလာက္ေအာင္ နီးစပ္ေနပါတယ္။

ႏုိင္ငံျခားသားေတြကုိ မယံုၾကည္ၾကတဲ့ အိႏၵိယတုိက္ငယ္ရဲ႕ ဓေလ့ေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ အစပုိင္းမွာ အနည္းငယ္ သံသယ၀င္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဟိႏၵိဴပညာရွင္ေတြက ႀကိဳဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘီ႐ူနီဟာ ဟိႏၵိဴပညာရွင္ေတြဆီက စာအုပ္ေတြကုိစုေဆာင္းကာ ေလ့လာခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ၁၁ ရာစု အိႏၵိရဲ႕ သိပၸံ၊ သခ်ၤာ၊ ေဆးပညာ၊ နကၡတေဗဒပညာနဲ႔ အျခားေသာ ပညာရပ္ေတြကုိ အာရဗီဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။

အိႏၵိယနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ အိႏၵိယေဗဒဘာသာရပ္ကုိ တည္ေထာင္သူလု႔ိ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

တာဂ်စ္ကစၥတန္ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္တြင္ရုပ္တု ထုျပီး ဂုဏ္ျပဳထားပံု

အေရးသြက္သူ ဘီ႐ူနီ
————————
ဗဟုသုတ ႏွံ႔စပ္သူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဘီ႐ူနီဟာ နကၡတေဗဒ၊ သိပၸံ၊ သခ်ၤာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာနဲ႔ စာအုပ္ေပါင္းမ်ားစြာကုိလည္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ စာအုပ္ေတြဟာ အခုအခ်ိန္မွာ မရွိေတာ့တာေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီေရးခဲ့တဲ့ စာအုပ္အေရအတြက္ကုိ အတိအက် မေျပာႏုိင္ေပမယ့္ အခ်ိဳ႕သမုိင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ သိပၸံဆုိင္ရာ က်မ္းေပါင္း ၁၈၀ ေလာက္ကုိ ေရးသားခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိၿပီး၊ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ ၂၀၀ ေလာက္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။

အဓိကအားျဖင့္ နကၡတေဗဒအေၾကာင္းကုိ ေရးသားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ကမၻာႀကီး လည္ပတ္ေနမႈအေၾကာင္းကုိလည္း ဘီ႐ူနီက ခန္႔မွန္းရွင္းလင္းခဲ့ပါတယ္။ ေနၾကတ္တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ဘီ႐ူနီက ေလ့လာမႈေတြျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သူရဲ႕မွတ္တမ္းေတြက ႐ူပဘူမိေဗဒနဲ႔ နကၡတၱေဗဒတုိ႔မွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ အသံုး၀င္ေနဆဲပါ။

An illustration from al-Biruni’s astronomical works, explains the different phases of the moon.

႐ူပေဗဒ
———
႐ူပေဗဒ နယ္ပယ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ မက္ကဲနစ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သိပၸံဆုိင္ရာ စမ္းသပ္ေလ့လာမႈကုိ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ၿပီး၊ တည္ၿငိမ္မႈနဲ႔ ေရြ႕လ်ားမႈနိယာမကုိလည္း မက္ကဲနစ္ပညာရပ္ထဲကုိ ထည့္သြင္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး တည္ၿငိမ္ေရအားကုိ ေရြ႕လ်ားမႈနဲ႔ ေပါင္းစပ္ေပးခဲ့ၿပီး ေရအားနဲ႔ဆုိင္တဲ့ ေရြ႕လ်ားမႈနိယာမတစ္ခုကုိလည္းဖန္တီးေပးခဲ့ပါတယ္။

ပထ၀ီ
——
ကမၻာႀကီးရဲ႕ အခ်င္းကုိတုိင္းတာဖုိ႔ ဘီ႐ူနီဟာ ေတာင္ေတြရဲ႕ အျမင့္ကုိ တုိင္းတာျခင္း၊ လူမ်ားေနထုိင္မႈ၊ ဖြားႏႈန္းေသႏႈန္းတုိ႔ကုိတြက္ခ်က္ျခင္း စတဲ့ ကုိယ္ပုိင္နည္းလမ္းတစ္ခုကုိ တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။

တြင္းထြက္သတၳဳေဗဒ
———————-
သူကုိယ္တုိင္ဖန္တီးခဲ့တဲ့ ကိရိယာနဲ႔ ဘီ႐ူနီဟာ သတၳဳအခ်ိဳ႕နဲ႔ တြင္းထြက္ေက်ာက္ေတြရဲ႕ အေလးခ်ိန္ သိပ္သည္းဆေတြကုိ အံၾသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ တိက်စြာ တုိင္းတာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

ဘာသာတရားမ်ား၏ သမုိင္း
——————————–
ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာေရးသမုိင္းမွာ အေရးပါတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြထဲက တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈကုိ ဘီ႐ူနီက စြန္႔ဦးလုပ္ေဆာင္ခဲ့တာပါ။ ဇုိ႐ုိအက္စတာ၊ ဂ်ဴး၊ ဟိႏၵဴ၊ ခရစ္ယာန္၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ အစၥလာမ္နဲ႔ အျခားေသာ ဘာသာတရားေတြကုိ ဘီ႐ူနီက ဓမၼဓိဌာန္က်က် ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီဘာသာတရားေတြကုိ မွားေနတယ္လုိ႔ သက္ေသျပတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ပံုစံကုိသာ သေဘာေပါက္ေအာင္ ေလ့လာခဲ့တာပါ။

စာအုပ္မ်ား
———–
ဘီ႐ူနီရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ စာအုပ္ေတြကေတာ့ အလ္-ကြာနန္ အလ္-မတ္စ္အူဒီ (မတ္စ္အုဒ္နိယာမက်မ္း)၊ ကီသဗ္ တာရစ္က္ အလ္-ဟင္ဒ္ (အိႏိၵယသမုိင္းက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-ရွာမီလ္ (အေထြေထြဗဟုသုတက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-သဖ္ဟင္ (ေပါက္ေျမာက္မႈက်မ္း)၊ ကီသဗ္ သဟ္ဒီဒ္ နီဟာယသ္ အလ္-အမာကင္ (ကုိၾသဒိနိတ္မ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ား၏ နယ္နမိတ္ သတ္မွတ္ေရးက်မ္း)၊ ကီသဗ္ အလ္-အသ္ဟာရ္ အလ္-ဘာကြီယာ (ေရွးေဟာင္းႏုိင္ငံမ်ား သမုိင္းက်မ္း) ေတြျဖစ္ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္ေတြအားလံုးမွာ ဘာသာရပ္တစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ စနစ္က်ၿပီး က်ယ္ျပန္႔တဲ့ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈေတြကေန ရရွိခဲ့တဲ့ ရလဒ္ေတြကုိ ဘီ႐ူနီက ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ သူရဲ႕ ထက္ျမက္တဲ့ဥာဏ္၊ ရင့္သန္တဲ့ေတြးေခၚမႈ၊ ထူးျခားတဲ့ ဘာသာစကားဆုိင္ရာကၽြမ္းက်င္မႈ စတာေတြက မတူညီတဲ့ ရင္းျမစ္ေတြကေန မတူညီတဲ့ အသိပညာေတြကုိ ရရွိေစခဲ့ၿပီး သူ႕ေခတ္သူ႔အခါက သိပၸံပညာရပ္အားလံုးနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ စာအုပ္စာတမ္းေတြကုိ ျပဳစုေရးသားႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။

ဒါ့ေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီကုိ ပညာရပ္တစ္ခုတည္း ေလ့လာသူ၊ ပုိ႔ခ်သူအျဖစ္ သတ္မွတ္လုိ႔မရပါဘူး။ တုိေတာင္းလွတဲ့ သူရဲ႕ဘ၀သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ အသိပညာရပ္ေတြအမ်ားႀကီးကုိ ရွာေဖြဆည္းပူးႏုိင္ခဲ့တာကုိက သူ႕ရဲ႕ ထူးျခားေျပာက္ေျမာက္တဲ့ စြမ္းရည္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး အခုအခ်ိန္အထိ သူ႔လုိ ဘယ္သူမွ မေအာင္ျမင္ေသးပါဘူး။

ေနာက္ၿပီး ဘီ႐ူနီရဲ႕ ထူးျခားတဲ့စြမ္းရည္တစ္ခုကေတာ့ ဘာသာစကားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ တက္ေျမာက္တာပါပဲ။ ပါရွန္း၊ အာရဗီနဲ႔ သကၠတဘာသာစကားေတြကုိ ဘီ႐ူနီဟာ ေရလည္ေအာင္ ေျပာႏုိင္သလုိ၊ ကၽြမ္းက်င္စြာလည္း ေရးတတ္၊ ဖတ္တတ္ပါတယ္။ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါမွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာစကားဆုိင္ရာ ဘုရင္တစ္ဆူပါပဲ။

လက္ေတြ႕က်တဲ့ မြတ္စလင္
——————————
ဘီ႐ူနီဟာ အစၥလာမ့္ရဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြ၊ သြန္သင္ခ်က္ေတြကုိ လက္ေတြ႕က်က် လုိက္နာက်င့္သံုးသူတစ္ဦးပါ။ အဲဒီေခတ္အခါက ျဖစ္ပြားေနခဲ့တဲ့ စြန္နီ၊ ရွီယာ အားၿပိဳင္မႈေတြမွာလည္း ဘီ႐ူနီဟာ မပါ၀င္ခဲ့ဘဲ၊ သူရဲ႕ အသိပညာရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မႈကုိသာ တစ္စုိက္မတ္မတ္ ေဇာက္ခ်လုပ္ကုိင္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

အစၥလာမ့္ရွရီအသ္ဥပေဒကုိ ဘီ႐ူနီဟာ က်နစြာ နားလည္ သေဘာေပါက္ေပမယ့္ သီအုိရီပုိင္းဆုိင္ရာ အက်ိဳးမရွိတဲ့ ျငင္းခံုမႈေတြမွာလည္း ပါ၀င္ျခင္းမရွိခဲ့ဘဲ ခပ္ကင္းကင္းသာ ေနခဲ့ပါတယ္။ သမုိင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ စြန္နီတစ္ေယာက္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပၾကပါတယ္။

ဘ၀နိဂံုး
———-
အိႏၵိယမွာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုအထိ က်င္လည္ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္း အသက္ ၅၈ ႏွစ္အရြယ္ ၁၀၃၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဂါဇနာကုိ ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူလ္တန္ မဟ္မူဒ္ရဲ႕ အ႐ုိက္အရာကုိ ဆက္ခံသူ ဘုရင္ ဆူလ္တန္ မတ္စ္အူးဒ္က ဘီ႐ူနီကုိ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးနဲ႔ ႀကိဳဆုိခဲ့ပါတယ္။

ဒီဘုရင္လက္ေအာက္မွာ ဘီ႐ူနီဟာ သိပၸံဆုိင္ရာ စာအုပ္ေတြနဲ႔ က်မ္းေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားကုိ ျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ နကၡတေဗဒဆုိင္ရာ က်မ္းတစ္ဆူျဖစ္တဲ့ အလ္-ကြမ္နန္ အလ္-မတ္စ္အူဒီကုိ ဆူလ္တန္မတ္စ္အူးဒ္က အႀကိဳက္ေတြ႕ခဲ့တာေၾကာင့္ ဘီ႐ူနီဆီကုိ ေငြဒဂၤါး ဆင္တစ္စီးတုိက္ ပုိ႔ေပးခဲ့ေပမယ့္ ဘီ႐ူနီကေတာ့ အသိပညာ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မႈကုိ ႏွစ္သက္မႈတစ္ခုအတြက္ လုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ပစၥည္းဥစၥာအက်ိဳးအျမတ္အတြက္ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ယဥ္ယဥ္ေက်းေက်းနဲ႔ပဲ ျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။

ဂါဇနာမွာ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္ေနထုိင္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ အသက္ ၇၈ ႏွစ္အရြယ္မွာ စြယ္စံုရ သိပၸံပညာရွင္ႀကီး ဘီ႐ူနီဟာ ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

အလ္ဘီ႐ူနီဟာ အလယ္ေခတ္ အစၥလာမ့္သမုိင္းမွာ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ပညာရွင္ေတြထဲက တစ္ဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရၿပီး ႐ူပေဗဒ၊ သခ်ၤာ၊ နကၡတေဗဒနဲ႔ သမုိင္းပညာရပ္တုိ႔ကုိ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္သူလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ ဘာသာ စကားဆုိင္ရာမွာလည္း ပါရမီရွိသ ူတစ္ဦးပါတယ္။ ခ၀ါရက္ဇ္မီယမ္ ဘာသာစကား၊ ပါရွန္း၊ အာရဗီ၊ သကၠတ ဘာသာစကားတုိ႔ကုိ ကၽြမ္းက်င္ပုိင္ႏုိင္စြာ ေရးသားေျပာဆုိႏုိင္ၿပီး ဟီဘ႐ူး၊ ဂရိနဲ႔ ဆီရီအက္ ဘာသာစကားကုိလည္း တတ္ကၽြမ္းပါေသးတယ္။

အလ္ကင္ဒီ၊ အလ္-ရာဇီ၊ အလ္-ဖာရာဘီ၊ အစ္ဗေန႔ဆီနာ၊ အလ္-ဂါဇာလီနဲ႔ မတူတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ ဘီ႐ူနီရဲ႕ သိပၸံဆုိင္ရာ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကုိ မၾကာခင္အခ်ိန္ကအထိ ဥေရာပဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိႏုိင္ခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့တာပါပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ သူရဲ႕ အေတြးအေခၚ ယူဆခ်က္ေတြဟာ အလယ္ဥေရာပကုိ လႊမ္းမုိးခဲ့ျခင္း မရွိေပမယ့္ အေရွ႕ပုိင္းတစ္ခြင္မွာေတာ့ ဘီ႐ူနီဟာ လႊမ္းမုိးမႈရွိတဲ့ မြတ္စလင္ စြယ္စံုရ ပညာရွင္ႀကီးေတြထဲက တစ္ဦးပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။

ကုိးကား – Wiki၊ The Muslim 100 by Muhammad Mojlum Khan

December 7, 2014
ဘာသာတရားမ်ားကို ဘာသာဝင္မ်ား အလြဲသံုးစားလုပ္မႈ အေတြးအေခၚ ပညာရွင္ ဖသုလႅာဟ္ဂူလန္ ေျပာ

ေအာက္တိုဘာ ၂၉ ၊ ၂၀၁၄
M-Media

ဘာသာတရားမ်ားမွာ ဘာသာဝင္မ်ား အလြဲသံုးစားလုပ္ခံေနရေၾကာင္း ကမာၻေက်ာ္ အစၥလာမ့္ အေတြးအေခၚ ပညာရွင္ ဖသုလႅာဟ္ဂူလန္ ေျပာ

– ကမၻာ့ဘာသာႀကီးမ်ား၏ က်မ္းစာမ်ားမွာ ဘာသာ၀င္မ်ား၏ အလြဲသံုးစားလုပ္မႈကုိ ခံေနရၿပီး ကမၻာလံုးဆုိင္ရာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ အီဗရာဟီမုိက္ ဘာသာတရား မ်ားျဖစ္ေသာ ဂ်ဴး၊ ခရစ္ယာန္၊ အစၥလာမ္တုိ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရမည္ဟု နာမည္ေက်ာ္ အစၥလာမ့္ ပညာရွင္ႏွင့္ စာေရးဆရာျဖစ္သူ ဖသုလႅာဟ္ဂူလန္ က ဟု ဂ်ီနီဗာၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံသုိ႔ ေပးပုိ႔ေသာ သ၀ဏ္လႊာတြင္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ကမၻာတစ္၀ွမ္းမွ ထင္ရွားသည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ အတူယွဥ္တြဲေနထုိင္ေရးကုိ အားစုိက္လုပ္ေဆာင္ေနေသာ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားတက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး Mobilizing Civil Society for Buulding Peace ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေအာက္တုိဘာ ၂၄ ရက္ေန႔က ဂ်ီနီဗာ၌ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသုိ႔ တက္ေရာက္ရန္ ညီလာခံ က်င္းပေရးေကာ္မတီက ဂူလန္အား ဖိတ္ၾကားခဲ့သည္။

ဂူလန္ကမူ မိမိႏုိင္ငံအေရး၊ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းအေရး ရတက္မေအးျဖစ္ေနရသည့္ မိမိအား ယခုကဲ့သုိ႔ ဖိတ္ၾကားခဲ့ျခင္းမွာ အေကာင္းဆံုးလက္ေဆာင္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး မတက္ေရာက္ႏုိင္သည့္ အတြက္ ၀မ္းနည္းရပါေၾကာင္း အဆုိပါ သ၀ဏ္လႊာ၏ နိဒါန္းတြင္ ေရးသားခဲ့သည္။

ထုိ႔ေနာက္ ဂူလန္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ျခင္းဆုိမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ျမတ္ႏုိးေသာသူမ်ားျဖစ္လာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းျဖစ္သည္ဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခဲ့သည္။

ပဋိပကၡမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ဂူလန္က လူမ်ားမွာ အာဏာရလုိမႈ၊ နယ္ေျမပုိင္ဆုိင္လုိမႈ စသည့္ အတၱမ်ားစြဲကပ္၍ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္ အခ်င္းခ်င္းတုိက္ခုိက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူမ်ားမွာ သဘာ၀ေဘး အႏၱရာယ္မ်ားေၾကာင့္ ေသဆံုးခဲ့ရသူထက္ပင္ ပုိမိုမ်ားျပားေၾကာင္း၊ အစုိးရမ်ားအေနျဖင့္ ပညာေရးေပၚလစီမ်ားအား ၎တုိ႔၏ ကုိယ္ပုိင္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္သာ ေဆာင္ရြက္ေနၾကၿပီး၊ ထုိကဲ့သုိ႔ တစ္ကုိယ္ေကာင္းဆန္ျခင္းမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိ ျမတ္ႏုိးေသာသူမ်ား ေပၚေပါက္လာမည္ မဟုတ္ေၾကာင္း ၎၏ အျမင္ကုိ ေရးသားခဲ့သည္။

ထုိ႔ျပင္ ဘာသာတရားမ်ား၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိခ်စ္ျမတ္ႏုိးေသာသူမ်ား ျဖစ္လာေစရန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ထုိဘာသာတရားမ်ားအား အေျခခံ၀ါဒီမ်ားက အလြဲသံုးစားလုပ္ေနၾကၿပီး ၎တုိ႔၏ ႏုိင္ငံေရး ရယူလုိမႈအတြက္ အကာအကြယ္ယူထားကာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေစရန္ အကူပစၥည္းအျဖစ္ အသံုးခ်ေနေၾကာင္း၊ ထုိကဲ့သုိ႔ ဘာသာေရး က်မ္းစာမ်ားကုိ စစ္ပြဲမ်ား၊ ပဋိပကၡမ်ားအတြက္ အသံုးျပဳေနမႈမွာ အလြန္အင္မတန္ ရြံ႕ရွာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ေကာင္းေၾကာင္း ဂူလန္က ႐ႈတ္ခ်ေျပာဆုိခဲ့သည္။

ဂ်ီနီဗာတြင္ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ အဆုိပါညီလာခံတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထုိင္ေရး၊ မတူကြဲျပားမႈမ်ားအား လက္ခံႏုိင္ေရး၊ ပဋိပကၡမ်ားခ်ဳပ္ၿငိမ္းေရး၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ ေဖာ္ေဆာင္ေရး စသည့္ က႑မ်ားစြာကုိ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။

ဂုိလန္ကမူ ကမၻာႀကီးၿငိမ္းခ်မ္းေရး အတြက္ အီဗရာဟီမုိက္ ဘာသာတရားမ်ားျဖစ္သည့္ ဂ်ဴး၊ ခရစ္ယာန္ႏွင့္ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္မ်ားက ပူးေပါင္းကာ ေဆာင္ရြက္သြား ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း နိဂံုးခ်ဳပ္အေနျဖင့္ ေရးသားခဲ့ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံတြင္ ပါ၀င္ၾကသူမ်ားႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္ေနၾကသူအားလံုးကိုလည္း ဂူလန္က ခ်ီးက်ဴးေျပာဆုိခဲ့သည္။

၁၉၄၁ ခုႏွစ္တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည့္ ဂူလန္မွာ တူရကီႏုိင္ငံသား တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး အစၥလာမ္ကမၻာတြင္ ေက်ာ္ၾကားသည့္ ဓမၼပညာရွင္ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ဂူလန္မွာ စာအုပ္မ်ားစြာကို ေရးသားခဲ့သူျဖစ္ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထုိင္ေရး၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ဦးေဆာင္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ေနသူလည္း ျဖစ္သည္။

ref_ http://fgulen.com

October 29, 2014