ေအာက္တုိဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၆
M-Media
အာဖဂန္နစၥတန္၊ ကဘူးလ္ၿမိဳ႕တြင္ ဂူလ္ဘြတ္ဒီးန္ ဟိက္မတ္ယာ ဦးေဆာင္ေသာ ဟိဇ္ဘီအစၥလာမီအုပ္စုႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးေနသည့္ အရွ္ရဖ္ ဂနီ
– ကဘူးလ္ၿမိဳ႕၏သားသတ္သမား ဂူလ္ဘြတ္ဒီးန္ ဟိက္မတ္ယာႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္ရယူလိုက္ေသာ အာဖဂန္သမၼတအဖို႔ ႏိုင္ငံေရးအရ အသာစီးရသြားေသာ္လည္း ယင္းလုပ္ေဆာင္ခ်က္က ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈ ျဖစ္ေပၚလာေစႏိုင္သည္။
ၿပီးခဲ့သည့္သီတင္းပတ္က အာဖဂန္အစိုးရသည္ နာမည္ဆိုးျဖင့္ေက်ာ္ၾကားေနသည့္ စစ္ဘုရင္ တျဖစ္လဲ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဂူလ္ဘြတ္ဒီးန္ ဟိက္မတ္ယာႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ရာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေရာ စိုးရိမ္စရာပါ ျမင့္တက္လာခဲ့သည္။ အဓိကရေသာင္းက်န္းသူအုပ္စုတစ္စု၏ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သူမွ ပထမဆံုး လက္နက္ခ်ရန္ သေဘာတူညီျခင္း၊ ႏိုင္ငံ့ဥပေဒေအာက္၌ ခိုလႈံျခင္းႏွင့္ ေျမေပၚႏိုင္ငံေရးလမ္းေၾကာင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ျခင္းျဖစ္၍ အဆိုပါသေဘာတူစာခ်ဳပ္သည္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို သယ္ေဆာင္လာေစသည္။
သို႔ေသာ္ ဟိက္မတ္ယာ၏ ဦးလွည့္ျခင္းက ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရးႏွင့္ လူမႈျပႆနာမ်ားအား ဒလေဟာ သြန္ခ်ေပးလိုက္သလို ျဖစ္သြားႏိုင္ေပသည္။ ႏိုင္ငံ့အနာဂတ္ေကာင္းက်ဳိးထက္ ဆိုးက်ဳိးက ပိုမ်ားႏိုင္၏။
“ကဘူးလ္ၿမိဳ႕မွသားသတ္သမား” ဟု အမည္တြင္သည့္ ဟိက္မတ္ယာထံ၌ အျငင္းပြားဖြယ္သမိုင္းေၾကာင္း ရိွေနသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၃၀ ေက်ာ္က သူသည္ ကြန္ျမဴနစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္အတူ အာဏာသိမ္းရန္ အနည္းဆံုးႏွစ္ႀကိမ္ ႀကံစည္ဖူးသည္။ သို႔ေသာ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။
၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားမွ အာဖဂန္ျပည္တြင္းစစ္ပြဲကာလအတြင္း သူ၏ အာဏာရေရးႀကိဳးပမ္းမႈ၌ ဥဇဘက္ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အဗ္ဒုလ္ရရွီးဒ္ေဒါ့စ္သူးမ္ႏွင့္ ဟာဇရာေခါင္းေဆာင္ အဗ္ဒုလ္ အလီ မဇာရီ စေသာ သူ၏ ဂိုဏ္းကြဲမဟာရန္သူေတာ္မ်ားႏွင့္ပင္ မဟာမိတ္ဖြဲ႕ခဲ့သူျဖစ္သည္။
၎ေနာက္ မဟာမိတ္အားလံုးနီးပါးမ်ားထံမွ ခြဲထြက္ဘက္ေျပာင္းၿပီး မိမိ၏ေက်ာ္ေစာမႈေနာက္ကိုသာ အဖန္တလဲလဲ လိုက္ပါသူျဖစ္၍ စဥ္းလဲေကာက္က်စ္သည့္၊ ယံုၾကည္ကိုးစားမႈႏွင့္မထိုက္တန္သည့္ စရိုက္သဘာ၀ ရိွေနသည္။
အႀကံႀကီးမႈမ်ား
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္က သူသည္ ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားမွ ေထာက္လွမ္းေရးေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ဆက္ႏႊယ္ခဲ့သူလည္းျဖစ္သည့္အျပင္၊ အလြန္အႀကံႀကီးၿပီး အာဏာအတြက္ ရက္စက္ရန္ လက္မတြန္႔သူတတ္သူ ျဖစ္ခဲ့၏။
အာဖဂန္ျပည္တြင္းစစ္အတြင္း သမၼတျဖစ္ေရးတိုက္ပြဲတြင္ ဟိက္မတ္ယာသည္ ကဘူးလ္ၿမိဳ႕အား ဒံုးက်ည္မ်ား ေထာင္ခ်ီသံုးကာ ဗံုးမိုးရြာေစခဲ့သျဖင့္ ေသာင္းႏွင့္ခ်ီေသာ ၿမိဳ႕ေနလူထုမ်ား ေသေၾကဒဏ္ရာရခဲ့ၾကသည္။
သူသည္ မိမိ၏ၿပိဳင္ဖက္မ်ားကို အျမစ္လွန္ႏိုင္ရန္၊ အာဏာရရိွရန္ လူမ်ဳိးေရးတင္းမာမႈမ်ားကို သြတ္သြင္းမီးေမႊးခဲ့သျဖင့္ နာမည္ဆိုးတြင္ထားသူလည္း ျဖစ္ျပန္သည္။ ဤၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္သစ္တြင္ သူ၏ေနာက္ေၾကာင္းရာဇ၀င္က႑တိုင္းက သူ၏ ၾကမ္းၾကဳတ္ရက္စက္ျခင္းႏွင့္ အာဏာမက္ေမာျခင္းအား ညႊန္ျပလ်က္ရိွေနသည္။
ကဘူးလ္ၿမိဳ႕ရိွ လက္ရိွႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းမွာ ျဖစ္လြယ္ပ်က္လြယ္ အေျပာင္းအလဲမ်ားႏိုင္ေသာ အေနအထား၌ရိွေန၏။ ႏိုင္ငံ့ေဒသအမ်ားအျပားတြင္ မလံုၿခံဳမႈမ်ားက အဆက္မျပတ္ ၿခိမ္းေျခာက္ေန၏။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္က ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ေသာ အမ်ဳိးသားညီညြတ္ေရးအစိုးရ – National Unity Government (NUG) အတြင္း၌ အုပ္စုကြဲအားၿပိဳင္ေနမႈမ်ားက ဤအေျပာင္းအလဲမ်ားႏိုင္ေသာ အေျခအေနကို ထပ္မံအားျဖည့္ၿပီး လူမ်ဳိးေရးတင္းမာမႈအား အသစ္တဖန္ ျမင့္တက္သြားေစခဲ့သည္။
ဗဟိုအစိုးရ၏ ေပ်ာ့ကြက္က စစ္ဘုရင္မ်ားကို အင္အားျဖည့္ေပးရာေရာက္ၿပီး အာဏာကို အခ်ည္းႏွီး ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ အာဖဂန္နစၥတန္သို႔ ဟိက္မတ္ယာ၏ ျပန္လွည့္လာမႈသည္ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းအား ထပ္ဆင့္ ရႈပ္ေထြးေစႏိုင္သည္သာမက ႏိုင္ငံေရး၊ လူမ်ဳိးေရးႏွင့္ ဂိုဏ္းကြဲတင္းမာမႈမ်ားဆိုင္ရာ လိႈင္းဂယက္တစ္ခု အသစ္တဖန္ ဖံုးလႊမ္းလာႏိုင္ေပသည္။
အကယ္၍ သူသည္ ျပည္တြင္းစစ္ကာလအတြင္း ျပဳမူခဲ့သကဲ့သို႔ အာဏာရရိွေရးနွင့္ ၿပိဳင္ဖက္ၿဖိဳလွဲေရးအတြက္ လူမ်ဳိးေရးကို ေရွ႕ဆက္အသံုးခ်သည့္ လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးခ်ယ္ပါက လူမ်ဳိးေရးတင္းမာမႈမ်ားကို ထပ္မံ ဆိုးရြားလာေစေတာ့မည္ျဖစ္သည္။
ကဘူးလ္ၿမိဳ႕ အာဖဂန္အစိုးရႏွင့္ ဂူလ္ဘြတ္ဒီးန္ ဟိက္မတ္ယာ လက္မွတ္ေရးထိုးျခင္းအခမ္းအနားထုတ္လႊင့္ခ်က္ကို စိတ္၀င္တစားေစာင့္ၾကည့္ေနၾကသည့္ အာဖဂန္ျပည္သူမ်ား
၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ားကပင္ ဟိဇ္ဘီ အစၥလာမီသည္ တာဂ်စ္တို႔၏ အဓိကအုပ္စုကြဲတစ္ခုျဖစ္ေသာ ဂ်မအတ္သီ အစၥလာမီႏွင့္ ၿပိဳင္ဖက္ ျဖစ္ေနခဲ့၏။ ဤႏိုင္ငံေရးၿပိဳင္ဖက္ လက္နက္ကိုင္အုပ္စုႏွစ္စုလံုးမွာ ဒီမိုကေရစီဘက္ေတာ္သားမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း ဟိက္မတ္ယာ၏ ဦးလွည့္လာမႈမွာကား ႏိုင္ငံေရးအရေရာ၊ ၎တို႔အၾကား ျပင္းထန္သည့္ပဋိပကၡကိုပါ မီးထေတာက္ေစမည့္ အဓိကေလာင္စာတစ္ရပ္ျဖစ္ေနေပသည္။
ေခတ္သစ္အာဖဂန္နစၥတန္၌ လက္ခံက်င့္သံုးေနေသာ လြတ္လပ္စြာေဖာ္ထုတ္ခြင့္ႏွင့္ ေရးသားတင္ျပခြင့္၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအခြင့္အေရး၊ အျပန္အလွန္ေလးစားမႈအေျခတည္ ႏိုင္ငံေရးၿပိဳင္ဆိုင္ျခင္း အစရွိသည္တို႔အေပၚ ဟိက္မတ္ယာဖက္မွ လက္ခံသည့္ အရိပ္အေယာင္ မျပသႏိုင္ေသးေပ။
ႏိုင္ငံေရးေျခလွမ္းသာျဖစ္သည္
ဟိက္မတ္ယာအား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္အတြင္း ေခၚေဆာင္လိုက္သည့္ သမၼတ အရွ္ရဖ္ ဂနီ၏ ပင္မရည္ရြယ္ခ်က္သည္ ႏိုင္ငံေရးအရသာျဖစ္၏။
ေစာင့္ၾကည့္မႈအရ NUG ၏ ပံုေဖာ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ အာဏာခြဲေ၀ျခင္း သေဘာတူညီခ်က္အရ ဟိက္မတ္ယာသည္ သူ၏ၿပိဳင္ဖက္ အမႈေဆာင္ခ်ဳပ္ အဗ္ဒုလႅာဟ္အဗ္ဒုလႅာဟ္ႏွင့္ သူ႔အုပ္စုကို ပခံုးခ်င္းယွဥ္ႏိုင္မည့္ အေျခခံပါ၀ါလိုအပ္ခ်က္မ်ား လစ္ဟင္းလ်က္ရိွေနေသးသည္။
ဟိက္မတ္ယာ၏ တစ္ေက်ာ့ျပန္လာျခင္းက သူ၏ၿပိဳင္ဖက္အုပ္စုကြဲ ဂ်မအတ္သီ အစၥလာမ္မီအုပ္စုမွ အာဏာရလာသည့္ အဗ္ဒုလႅာဟ္ႏွင့္ ဂနီတို႔အၾကားရိွ ၾသဇာခ်ိန္ခြင္လွ်ာအား ထိုးႏွက္မႈ ျဖစ္လာႏိုင္၏။ သမၼတ ဂနီ၏ လူမ်ဳိးႏြယ္ ပက္ရွ္တြန္းမွ မ်ဳိးကြဲအုပ္စုျဖစ္ေသာ အေရွ႕ပိုင္းဂီလ္ဇာအီတို႔အၾကားရိွ ဟိက္မတ္ယာ၏ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈက ဂနီအတြက္ အဗ္ဒုလႅာဟ္ႏွင့္ ဂ်မအတ္အုပ္စု၏ ဖိအားေပးမႈအေပၚ ရင္ဆိုင္ေရး၌ အသံုးတည့္လွေခ်သည္။
ထို႔အျပင္ ဂနီအတြက္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ အနားယူသြားၿပီး အာဏာျပန္လည္ရယူရန္ အပူတျပင္းျဖစ္ေနေသာ သမၼတေဟာင္း ဟာမစ္ကာဇာအီ(ဟာမစ္ကာဇိုင္း)၏ ၾသဇာႏွင့္အာဏာကို ခ်ိန္ညိွထိုးဆြျခင္း၌လည္း အေထာက္အကူျဖစ္ေစႏိုင္၏။ NUG အတြင္း မညီညြတ္မႈေၾကာင့္ အာဖဂန္နစၥတန္၏ ျပည္တြင္း ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရးအေနအထား ပိုမို ဆိုး၀ါးလာရသည္ဟု လူအမ်ားက ယံုၾကည္လ်က္ရိွၾကသည္။
ဟိက္မတ္ယာ၏ ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းက ကာဇာအီထက္ ပိုမိုေျခလွမ္းက်ယ္သျဖင့္ Loya Jirga (ေခၚ) ႏိုင္ငံေရးအကူးအေျပာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေသာ အမ်ဳိးသားေရးညိွႏိႈင္းတိုင္ပင္မႈ ထပ္မံပ်က္ျပယ္မသြားေအာင္ လိုအပ္သည္ရိွေသာ္ ကာဇာအီ၏ အာဏာျပန္ရေရးအေပၚ ကာကြယ္ျခင္း၌ ဟိက္မတ္ယာအေနႏွင့္ အေရးပါသည့္အခန္းက႑မွ ပါ၀င္လာေပမည္။
ဤသေဘာတူညီခ်က္အား ျဖစ္ေျမာက္ေစေရးနွင့္ပတ္သက္ၿပီး ပါကစၥတန္၏သေဘာထားကမူ ပေဟဠိ ျဖစ္ေနဆဲပင္။ ပါကစၥတန္က ဟိက္မတ္ယာအား ကာလရွည္ ပံ့ပိုးကာကြယ္ေပးခဲ့ၿပီး လက္ရိွတြင္ သူႏွင့္ သူ၏မိသားစုအား ခိုလႈံခြင့္ေပးထားသည္။ ယခုၿငိမ္းခ်မ္းေရးပဋိညာဥ္အေပၚ ပါကစၥတန္မွ တရား၀င္တုန္႔ျပန္မႈ တစ္စံုတစ္ရာ မရိွေသးလင့္ကစား ၎တို႔၏ႏႈတ္ဆိတ္ေနမႈက လ်စ္လ်ဴရႈထားျခင္းသေဘာလည္း မသက္ေရာက္ေပ။
အရွ္ရဖ္ဂနီကို အဗ္ဒုလႅာဟ္အဗ္ဒုလႅာဟ္ႏွင့္အတူ ေတြ႕ရစဥ္
ပါကစၥတန္၏ေထာက္ခံအားေပးမႈ
ပါကစၥတန္၏ေထာက္ခံအားေပးမႈ မပါဘဲ ဟိက္မတ္ယာသည္ အေရးႀကီးသည့္ ႏိုင္ငံေရးဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ျပဳလုပ္မည္မဟုတ္။ ကဘူးလ္ႏွင့္ အစၥလာမဘတ္အၾကားရိွ ဆက္ဆံေရးမွာ မည္သည့္အခါမွ မတိုးတက္စဖူး။ NUG မွာလည္း စတင္ထူေထာင္သည့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏို္င္ငံေရးနွင့္လံုၿခံဳေရးအရ အႀကီးမားဆံုး စိန္ေခၚမႈမ်ားကို ရင္ဆိုင္ေနရခ်ိန္ျဖစ္ေနသည္။ ယင္းသေဘာတူညီမႈကို ေထာက္ခံသည့္အသြင္ေဆာင္ျခင္းမွာ တိုက္ရိုက္အက်ဳိးအျမတ္တစ္ရပ္ ရိွမရိွ ရွင္းလင္းစြာ မသိႏိုင္ေသးပါ။
ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အလားအလာႏွစ္ရပ္ရိွ၏။ ပါကစၥတန္သည္ အာဖဂန္၌ အိႏိၵယ၏ ၾသဇာႀကီးထြားလာမႈအား ၿဖိဳလွဲရန္ ဟိက္မတ္ယာကို အသံုးခ်ျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ေနာက္တစ္ခ်က္မွာ အိႏိၵယႏွင့္ အာဖဂန္နစၥတန္အၾကား ဖက္လွဲတကင္းရိွေနမႈက ၎၏ႏိုင္ငံလံုၿခံဳမႈအတြက္ အႏၱရာယ္တစ္ရပ္အျဖစ္ ရႈျမင္ထားသည္။
၁၉၈၀ ႏွစ္မ်ားတြင္ ဆိုဗီယက္အား စတင္ ခုခံတိုက္ခိုက္ခ်ိန္ကတည္းက မူဂ်ာဟစ္ဒင္အုပ္စုမ်ားအၾကားဟိက္မတ္ယာသည္ ကက္ရွမီးယားနယ္ရိွ သူပုန္မ်ားအား မီးေမႊးေပးႏိုင္သည့္ ၿပိဳင္ဖက္ကင္းသူျဖစ္ခဲ့သည္။
အိႏိၵယသားမ်ားအား ဆန္႔က်င္မုန္းတီးမႈ ဟူေသာ ဟိက္မတ္ယာ၏ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံက အာဖဂန္ရိွ အိႏိၵယႀကီးစိုးမႈကို ၿဖိဳလွဲေရး၌ အသံုးခ်ႏိုင္မည္ဟု အစၥလာမာဘတ္က နားလည္ထားဟန္ရိွ၏။ ဤသည္မွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ပထမအခ်က္တည္း။
ဒုတိယအခ်က္မွာ ခ်ည့္နဲ႔ေနေသာ ကဘူးလ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေပၚ ပါကစၥတန္မွ အာဏာလႊမ္းရန္ ႀကိဳးစားလာမႈ၌ အေျခတည္ေန၏။ အာဖဂန္၏ ယိုင္နဲ႔ေနၿပီျဖစ္ေသာ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း (ႏွင့္) ကဘူးလ္၌ အရွိန္ျမင့္ေနေသာ အစၥလာမဘတ္၏ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈတို႔ကို ဟိက္မတ္ယာ၏ ဦးလွည့္၀င္လာမႈျဖင့္ အၾကြင္းမဲ့ ရႈပ္ေထြးသြားေစမည္ဟု ပါကစၥတန္က ယံုၾကည္ထားဟန္ရိွသည္။
ဂနီအတြက္ေတာ့ ဟိက္မတ္ယာအား ေခၚယူျခင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးအသာစီးရမႈ ျဖစ္သည္။ သို႔ပင္သို႔ျငား ၎၏ ျပန္ေရာက္လာမႈက ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈကို အေထာက္အကူျပဳမည္ေလာ သို႔မဟုတ္ ထိခုိက္ေစမည္ေလာ မသိႏိုင္ေသးေပ။
အကယ္၍ ဟိက္မတ္ယာသည္ ေခြးၿမီးေကာက္က်ည္ေထာက္စြပ္သည့္ ဥာဥ္အတိုင္း အာဖဂန္၏ လက္ရိွဒီမိုကေရစီစနစ္ကို လက္မခံဘဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးပဋိညာဥ္အေပၚ သေဘာထားမေျဖာင့္မွန္ပါက – ဂနီအစိုးရထံ၌သာ လံုးလံုးလ်ားလ်ား တာ၀န္ရိွေပေတာ့မည္။ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းမွာ တိုးတက္မႈမျဖစ္ထြန္းဘဲ အဆိပ္ခံသလို ျဖစ္ေတာ့မည္။ ဒီမိုကေရစီေထာက္ခံသည့္ ေခတ္သစ္ အာဖဂန္နစၥတန္ေျမအတြင္းမွာပင္ အႏၱရာယ္တြင္းတူးရာ ေရာက္ေပမည္။ ျပင္ပမွ သူေဆာင္ယူလာေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ထက္ ဆိုး၀ါးသြားႏိုင္သည္။
ဟိက္မတ္ယာသည္ အာဖဂန္နစၥတန္၏ အၾကမ္းၾကဳတ္ဆံုး စစ္ဘုရင္တစ္ဦး ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ရိွေနဆဲ။ သို႔ျဖစ္ရာ ဂနီသည္ အမ်ဳိးသားလံုၿခံဳေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈ ႏွစ္ခုစလံုးအေပၚ ေလာင္းေၾကးတစ္ရပ္၏ ပႏၷက္တိုင္ကို စိုက္ထူမိေလၿပီ။
(ကဘူးလ္အေျခစိုက္ပညာရွင္၊ အာဖဂန္နစၥတန္ေရးရာႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးကၽြမ္းက်င္သူ သုေတသီအဖြဲ႕၀င္ နဂ်စ္ ရွရဖီ၏ Al Jazeera ေဖာ္ျပခ်က္ပါ Ashraf Ghani’s gamble with ‘butcher of Kabul’ အေတြးအျမင္ေဆာင္းပါးကို ျမင့္မိုရ္ေမာင္ေမာင္ မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေရးသားသည္။)
