ၾသဂုတ္ ၁၉၊ ၂၀၁၆
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
– လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေထာင္ခ်ီအရင္ကနဲ႔စာရင္ ဒီေန႔ေခတ္ လူသားေတြဟာ အစားအေသာက္ရင္းျမစ္ေတြကုိ ကုိယ္တုိင္ထုတ္ယူရတာမ်ိဳး သိပ္မရွိေတာ့ပါဘူး။ လူဦးေရပမာဏတစ္ခုသာ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ ေမြးျမဴေရးေတြကုိ လုပ္ၾကပါေတာ့တယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ စူပါမားကတ္ကုိ သြားလုိက္႐ံုနဲ႔ပဲ အသား၊ ငါး၊ အသီးအႏွံ စတာေတြကုိ ရာသီမေရြး ၀ယ္ယူစားသံုးလုိ႔ ရေနပါၿပီ။ သရက္သီးစားဖုိ႔ မုိးရာသီကုိ ေစာင့္စရာ မလုိေတာ့သလုိ၊ ေႏြမွာစားဖုိ႔ အခ်ဥ္သိပ္စရာလည္း မလုိေတာ့ပါဘူး။ ကမၻာတစ္၀ွမ္းက ရာသီေပၚ အစားအေသာက္ေတြကုိ အခ်ိန္မေရြး၊ ေနရာမေရြး ၀ယ္ယူ စားေသာက္ႏုိင္တာဟာ အခုအခ်ိန္မွာ အသစ္အဆန္း မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီလုိ ေနရာမေရြး၊ အခ်ိန္မေရြး စားသံုးႏုိင္ေအာင္ စုိက္ပ်ိဳးေရး က႑ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ အစကေတာ့ စိတ္၀င္စားဖုိ႔ ေကာင္းပါတယ္။
၉ ရာစုေလာက္မွာ မြတ္စလင္လယ္သမားေတြဟာ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမွာ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈေတြ လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ကမၻာတစ္၀ွမ္းက ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြကုိ ရယူစုိက္ပ်ိဳးတာ၊ ေရသြင္းစုိက္ပ်ိဳးမႈ နည္းလမ္းေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္အသံုးျပဳတာ၊ တစ္ျခားေဒသေတြက စုိက္ပ်ိဳးေရးနည္းလမ္းေတြကုိ သူတုိ႔ေဒသနဲ႔ အံ၀င္ေအာင္ သိပၸံနည္းက် ေျပာင္းလဲအသံုးျပဳတာ၊ တစ္ဦးခ်င္း လယ္ယာပုိင္ဆုိင္မႈ ရရွိေရးဆုိတဲ့ လက္ေတြ႕အက်ိဳးျပဳ လယ္ယာလုပ္ငန္းေတြ ေဖာ္ေဆာင္တာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိ တီထြင္ႀကံဆမႈေတြ၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြက အရင္က မရွိခဲ့ဖူးတဲ့ ေကာက္ပဲသီးႏွံမ်ိဳးစံု ရာသီမေရြး စုိက္ပ်ိဳးႏုိင္မႈ နည္းစနစ္ဆီကုိ ဦးတည္ခဲ့ပါတယ္။
ပညာအတြက္ ကမၻာအႏွံ႔ ခရီးဆန္႔
ခရီးသြားလာရတာကုိႏွစ္သက္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကေန ျဖစ္တည္လာတဲ့ မြတ္စလင္ေတြဟာ အာရွတုိက္ရဲ႕ ျမက္ခင္းျပင္ႀကီးေတြကေန၊ ဥေရာပေတာင္တန္းႀကီးေတြအထိ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ အေျခအေနအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ရင္ဆုိင္ေက်ာ္ျဖတ္ကာ အသိပညာေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ ရွာေဖြစုေဆာင္းဖုိ႔အတြက္ ကမၻာအႏွံ႔ ေျခဆန္႔ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီလုိ လွည့္ပတ္သြားလာမႈအတြင္းမွာ သူတုိ႔ေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ အရာတုိင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ရင္းကေနပဲ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ တစ္ပံုတစ္ပင္ကုိလည္း ရရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္သမုိင္းပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အက္စ္ ပီ စေကာ့ (S.P.Scott) က “ဒီလုိစုေဆာင္းမႈဟာ အေရွ႕ပုိင္း၊ တူနီးရွားနဲ႔ အန္ဒါလူစီယာတုိ႔က ယခင္ရွိခဲ့တဲ့၊ ပစၥဳပၸန္မွာ ရွိေနတဲ့ ေလာကဓာတ္ပညာရပ္ အေျမာက္အမ်ားကို ေပါင္းစည္းေစတဲ့ လက္ဖ်ားခါေလာက္တဲ့ အေျခအေနတစ္ခုကုိ ျဖစ္ထြန္းေစခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
ကေနဒါႏုိင္ငံ တုိရြန္တုိတကၠသုိလ္က ပါေမာကၡတစ္ဦးျဖစ္သူ အန္ဒ႐ူး ၀ပ္ဆန္ (Andrew Watson) က မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေတြကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့ပါတယ္။
“ရာစုႏွစ္ သံုးေလးခုေလာက္ စုစည္းညီညြတ္ခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ကမၻာဟာ အသစ္အဆန္းမွန္သမွ်ကုိ လက္ခံ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကုိယ္က်င့္အျပဳအမူ၊ လူမႈဘ၀တည္ေဆာက္ပံု၊ အသင္းအဖြဲ႕ ဖြဲ႕စည္းမႈ၊ အေျခခံအေဆာက္အဦး၊ သိပၸံဆုိင္ရာတုိးတက္မႈနဲ႔ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ စတဲ့ နည္းသစ္လမ္းသစ္ေတြကုိလည္း တစ္မူထူးျခားစြာ ျပန္႔ႏွံေစခဲ့ပါတယ္။ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးက႑ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ဘဲ စီးပြားေရးအျပင္ဘက္မွာရွိေနတဲ့ အသက္ရွင္ရပ္တည္မႈနယ္ပယ္ေတြအပါအ၀င္ အျခားေသာ စီးပြားေရး က႑ေတြမွာလည္း ဒီဆန္းသစ္မႈေတြ ထိေတြ႕ကာ စိမ့္၀င္ျပန္ႏွံ႔ခဲ့ပါတယ္”
မတူကြဲျပားတဲ့ ေဒသေတြကေန ဒီလုိ အသိပညာတစ္ပံုတစ္ပင္ ေပၚထြက္လာမႈနဲ႔အတူ မြတ္စလင္ေတြဟာ အေကာင္းဆံုး ျမင္းေတြ၊ သိုးေတြကုိ ေမြးျမဴႏုိင္သူေတြ၊ အေကာင္းဆံုး သစ္သီးၿခံေတြ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ၿခံေတြကုိ စုိက္ပ်ိဳးႏုိင္သူေတြလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ အပင္ဖ်က္ပုိးမႊားေတြကုိ ဘယ္လုိကာကြယ္တုိက္ဖ်က္ရမလဲဆုိတာကုိ သိရွိခဲ့သလုိ၊ ဓာတ္ေျမၾသဇာကုိလည္း စတင္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကုိင္းကူးကုိင္းဆက္စုိက္ပ်ိဳးမႈ၊ အပင္မ်ားကုိ မ်ိဳးစပ္ကာ မ်ိဳးစိတ္အသစ္ေတြ ေဖာ္ထုတ္စုိက္ပ်ိဳးမႈ စတဲ့ နယ္ပယ္ေတြမွာလည္း မြတ္စလင္ေတြဟာ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ေကာက္ပဲသီးႏွံအသစ္မ်ား
ေရွးေခတ္ဥေရာပမွာ ေဆာင္းရာသီသီးႏွံေတြကုိသာ အဓိကထားစုိက္ပ်ိဳးၾကၿပီး ၂ ႏွစ္ေနမွ တစ္ႀကိမ္ ရိတ္သိမ္းရလ့ရွိပါတယ္။ အလွည့္က်စုိက္ပ်ိဳးမႈနည္းစနစ္နဲ႔ ေကာက္ပဲသီးႏွံ မ်ိဳးစိတ္အသစ္ေတြကုိ အန္ဒါလူစီယာ မြတ္စလင္ေတြက ယူဆာင္လာခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ဒီအေျခအေနေတြက ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီနည္းစနစ္ေတြနဲ႔ မ်ိဳးစိတ္အသစ္ေတြအမ်ားစုဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံကျဖစ္ၿပီး မုိးနည္း၊ ေန႔တာရွည္ကာ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ေႏြရာသီလုိရာသီမ်ိဳးအတြက္ အသံုး၀င္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ၊ မ်ိဳးစိတ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြ စတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ေရသြင္းစုိက္ပ်ိဳးမႈ နည္းလမ္းနဲ႔အတူ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဥေရာပမွာ တစ္ႏွစ္ကုိ ေလးသီးစားစုိက္ပ်ိဳးမႈစနစ္ ထြန္းကားလာခဲ့ၿပီး ေကာက္ပဲသီးႏွံမ်ိဳးစံုကုိလည္း စုိက္ပ်ိဳးလာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ငွက္ေပ်ာသီးလုိ အပူပုိင္းထြက္သီးႏွံေတြကုိ တုိင္းျပည္ရဲ႕ ကမ္း႐ုိးတမ္းေတြမွာ စုိက္လာႏုိင္ခဲ့ၿပီး မြတ္စလင္ေတြ ယူေဆာင္လာခဲ့တဲ့ ေကာက္ပဲသီးႏွံအသစ္ေတြထဲမွာ စပါး၊ အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြ၊ မက္မြန္၊ အုန္း၊ ပုိး၊ ဇီးခ်ိဳ၊ ၀ါ၊ ေဂၚဖီ၊ ခရမ္းသီး၊ ကံုကုမံနဲ႔ ႀကံ စတာေတြ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ စပိန္ႏုိင္ငံမွာ မြတ္စလင္ေတြက ႀကံစုိက္ပ်ိဳးမႈကုိ စတင္မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ႀကံဟာ စပိန္ရဲ႕ စီးပြားေရးကုိ အႀကီးအက်ယ္ ႐ုိက္ခတ္ေစခဲ့ပါတယ္။ စပိန္ထြက္ႀကံေတြကုိ မြတ္စလင္ေတြကပဲ အီသီယုိးပီးယား၊ ဇန္ဇီဘာရ္ စတဲ့ ႏုိင္ငံေတြဆီ ယူေဆာင္သြားခဲ့ၿပီး အရည္အေသြးျမင့္သၾကားထြက္တဲ့ အဲဒီႀကံေတြဟာ နာမည္ႀကီးခဲ့ပါတယ္။
ပုိးလုပ္ငန္းဟာ စပိန္မွာ အေျခတည္လာခဲ့ၿပီး၊ ဂုန္ေလွ်ာ္ပင္ေတြကိုလည္း စုိက္ပ်ိဳးလာႏုိင္ခဲ့ကာ၊ စားပြဲခင္း၊ အိပ္ရာခင္းေတြကုိလည္း ျပည္ပကုိ တင္ပုိ႔လာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ စပိန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ေဒသေတြမွာ အေလ့က်ေပါက္တဲ့ ‘အက္စပါတုိျမက္’ (Esparto grass) ကေန ျခင္းေတာင္းေတြ၊ ဖ်ာေတြ ရက္လုပ္လာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
၁၀ ရာစု မြတ္စလင္ခရီးသြားနဲ႔ သမုိင္းပညာရွင္ အလ္-မက္စ္အူဒီ (Al-Masudi) က လိေမၼာ္သီးနဲ႔ ေရွာက္သီးစုိက္ပ်ိဳးမႈအေတြအေၾကာင္းကုိ အခုလုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
“လိေမၼာ္ပင္ (ရွာဂ်ာရ္ အလ္-နာရန္႔ဂ်္ – Shajar al-naranj) နဲ႔ ေရွာက္ပင္ (အလ္-အသြ္႐ုဂ်္ အလ္-မူေဒါင္၀ါရ္ – al-utrujj al-mudawwar) တုိ႔ကုိ ဟစ္ဂ်္ရီကသကၠရာဇ္ ၃၀၀ (ခရစ္သကၠရာဇ္ ၉၁၂) ေလာက္မွာ အိႏၵိယကေန ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး အုိမန္မွာ ပထမဆံုး စုိက္ပ်ိဳးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကေနပဲ အလ္-ဘာဆရာ (al-Basra) ဆုိသူက အီရတ္နဲ႔ ဆီးရီးယားတုိ႔ကုိ ယူေဆာင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိန္တိုတုိအတြင္းမွာပဲ တာတက္စ္ (Tartus) ေဒသအပါအ၀င္ ဆီးရီးယားက အျခားေသာ ကုန္းျမင့္ေဒသနဲ႔ ကမ္း႐ုိးတမ္းေဒသက အိမ္ေတြတုိင္းမွာ စုိက္ပ်ိဳးတဲ့ အပင္ေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ ဒီအပင္ေတြအေၾကာင္း မသိေသးတဲ့ တူရကီ၊ ပါလက္စတုိင္းနဲ႔ အီဂ်စ္တုိ႔ကုိလည္း ဒီစုိက္ပ်ိဳးမႈဟာ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ပဲ ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္ ”
ဒီလုိေကာက္ပဲသီးႏွံေတြ ဥေရာပဆီ ေရာက္ရွိလာမႈဟာ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အဘ္ဒ္ အလ္-ရဟ္မန္ ၁ (Abd al-Rahman) လုိ အိမ္လြမ္းတတ္တဲ့ မြတ္စလင္ဘုရင္ေတြလုိ တစ္ဦးေကာင္းတစ္ေယာက္ေကာင္းရဲ႕ ေဆာင္ရြက္မႈေတြေၾကာင့္လည္း ပါပါတယ္။ ဆီးရီးယားက သူ႕ရဲ႕ရိပ္ၿမံဳေလးကုိ လြမ္းဆြတ္တဲ့ အလ္-ရဟ္မန္ဟာ စပိန္က အန္ဒါလူစီယာကုိ အုပ္စုိးတဲ့အခါမွာ ဆီးရီးယားက သူစံစားခဲ့တဲ့ နန္းေတာ္ပံုစံအတုိင္း ျဖစ္ဖုိ႔အတြက္ စြန္ပလြံအပါအ၀င္ ေကာက္ပဲသီးႏွံမ်ိဳးစိတ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ယူေဆာင္ကာ စုိက္ပ်ိဳးခဲ့ပါတယ္။ ေကာ္ဒုိဘာကုိ ေရာက္လာခဲ့တဲ့ သလဲသီး မ်ိဳးစိတ္ေတြကုိေတာ့ ေကာ္ဒုိဘာ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ မူအာေ၀ယာ အစ္ဗေန႔ ဆာေလ့ဟ္ (Muawiya ibn Salih) က ဒမတ္စကတ္ကေန ယူေဆာင္လာခဲ့တာျဖစ္ၿပီး၊ ဆာဖာရ္ (Safar) လုိ႔ေခၚတဲ့ ေဂ်ာ္ဒန္စစ္သား တစ္ဦးကလည္း သဖန္းပင္ကုိ မာလာဂါၿမိဳ႕က သူ႕ရဲ႕ ၿခံထဲမွာ စတင္ စုိက္ပ်ိဳးခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္သားေလးရဲ႕အမည္ကုိ အစြဲျပဳၿပီး ဆာဖရီ (Safri) လုိ႔ေခၚတဲ့ ဒီအပင္ဟာ ေနာက္ပုိင္းမွ စပိန္ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္း ျပန္႔ႏွ႔ံသြားခဲ့ပါတယ္။
ေရသြင္းစုိက္ပ်ိဳးျခင္း
ဆီးရီးယားတြင္ ေရွးေခတ္မြတ္စလင္မ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ ေရေပးေ၀မႈစနစ္ အစိတ္အပုိင္းတစ္ခု
အဲဒီေကာက္ပဲသီးနွံေတြထဲမွာ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြဟာ ပူျပင္းတဲ့ေႏြရာသီမွာ ေပါက္ေရာက္ႀကီးထြားၾကတာျဖစ္ၿပီး ၄ ရက္ကေန ၈ ရက္အထိ ေရေလာင္းေပးရတဲ့ ႀကံတုိ႔လုိ ေကာက္ပဲသီးႏွံအသစ္ေတြကေတာ့ ေရကုိ ပုိလုိအပ္ပါတယ္။ စပါးပင္ဟာလည္း ေရကုိ အဆက္မျပတ္သြင္းေပးရတဲ့အပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပမွာ ၀ါကုိ ၁၁ ရာစု အဆံုးပုိင္းေလာက္ကမွ စတင္စုိက္ပ်ိဳးႏုိင္ခဲ့ၿပီး အလယ္ေခတ္ သမုိင္းပညာရွင္ အစ္ဗေန႔ ဘာဆာလ္ (Ibn Bassal) ကေတာ့ ၾသဂုတ္လမွာ အေညႇာင့္ထြက္လာဖုိ႔အတြက္ ၀ါပင္ကုိ ၂ ပတ္တစ္ႀကိမ္ ေရသြင္းေပးရတယ္လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အန္ဒါလူစီယာေဒသဟာ ၀ါပင္ကုိ ျပည္တြင္းမွာအသံုးျပဳဖုိ႔ ဖူလုံယံုသာမက စီဂ်ီလ္မာဆာ (ေမာ္႐ုိကုိ) နဲ႔ ေတာင္ဘက္ အာဖရိကေဒသ အစ္ဖ္ရီကီယာ (Ifriqiya) ေတြကုိပါ တင္ပုိ႔ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ လိေမၼာ္သီးနဲ႔ အျခား အရည္ရႊမ္းအပင္ေတြဟာလည္း အျခားေသာ သီးပင္စားပင္ေတြ၊ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ေဒသမွာ စုိက္ပ်ိဳးရတဲ့ အပင္ေတြလုိ ေရသြင္းစုိက္ပ်ိဳးဖုိ႔ လုိပါတယ္။
ဒါဆုိရင္ ဒီေရလုိအပ္ခ်က္ကုိ ဘယ္လုိျဖည့္ဆည္းပါသလဲ။ မြတ္စလင္ေတြဟာ ေရေပးေ၀ေရးစနစ္ကုိ တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ရာမွာ တစ္ဖက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္သူေတြျဖစ္ၾကၿပီး အဆက္မျပတ္စီးဆင္းေနတဲ့ ေရေပးေ၀ေရးကုိ ေရအားသံုး ေရစုပ္စက္ေတြ၊ ႏုိရီယက္စ္ (Norias) လုိ႔ေခၚတဲ့ ေရဘီးေတြကုိအသံုးျပဳၿပီး စီမံေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ စပိန္ကို မြတ္စလင္ေတြ အုပ္စုိးစဥ္က စပါးစုိက္ခင္းေတြကုိ ေရေပးဖုိ႔အတြက္ ဗလင္စီယာၿမိဳ႕တစ္ခုတည္းမွာပဲ ႏုိရီယက္စ္ ၈၀၀၀ ေလာက္ တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြဟာ စက္ကိရိယာေတြကုိ တိရစၦာန္အားသံုးၿပီး လည္ပတ္တဲ့စနစ္ကုိလည္း သံုးစြဲခဲ့ၿပီး ေခတ္မီတဲ့ ဂီယာနည္းစနစ္ေတြကုိလည္း ဒီထြင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဆဟာရေဒသလုိ ၾကမ္းတမ္းၿပီး၊ ဘာမွ စုိက္လုိ႔မရတဲ့ ေဒသေတြမွာလည္း ေျမေအာက္ေျမာင္းအသံုးျပဳ ေရေပးေ၀ေရးစနစ္ကုိ သံုးကာ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးက႑ကို တစ္ေခတ္ဆန္းေစခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီေရေတြ စုိက္ခင္းထဲကုိေရာက္ဖုိ႔အတြက္ ေရေပးေ၀ေရးစနစ္နဲ႔ အနိမ့္အျမင့္ကုိ မွန္ကန္စြာ တြက္ခ်က္တတ္ဖုိ႔လည္း လုိအပ္ပါတယ္။ သခ်ၤာပညာမွာ ထူးခၽြန္တဲ့ မြတ္စလင္ေတြဟာ ဒီအတြက္လည္း အခက္ခဲမရွိခ့ဲပါဘူး။ Triangulation နည္းစနစ္ကုိသံုးၿပီး အနိမ့္အျမင့္စနစ္ေတြကုိ မွန္ကန္စြာ တုိင္းတာ တြက္ခ်က္ႏုိင္ခဲ့ၾကပါတယ္။
စုိက္ပ်ိဳးေရးမွာ အကူအညီျဖစ္ေစခဲ့တာက သခ်ၤာပညာရပ္တစ္ခုတည္းသာ မဟုတ္ပါဘူး။ ၁၁ ရာစု စပိန္ႏုိင္ငံ ေတာ္ေလဒုိၿမိဳ႕မွာ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ေခတ္မီ နကၡတေဗဒပညာရပ္ေတြကလည္း လယ္ယာက႑ကုိ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစခဲ့ပါတယ္။ သတင္းေထာက္ ရာဂ်ီဟ္ အုိမာရ္ (Rageh Omar) ရဲ႕ An Islamic History of Europe (ဥေရာပအစၥလာမ့္သမုိင္း) ဆုိတဲ့ ေဆာင္ပါးမွာ “နကၡတၱေဗဒဆုိင္ရာ တြက္ခ်က္မႈဇယားကုိ စုိက္ပ်ိဳးေရးက႑မွာ အသံုးျပဳခဲ့ၾကၿပီး အဲဒီဇယားမွာ စုိက္ရပ်ိဳးရမယ့္ ကာလရာသီကုိ ေဖာ္ျပထားပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
ေျမယာခြဲေ၀ပုိင္ဆုိင္မႈ နည္းလမ္းသစ္
မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးက႑မွာ တုိးတက္ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ အဓိက အေရးပါတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းတစ္ရပ္ကေတာ့ စနစ္က်တဲ့ လယ္ေျမပုိင္ဆုိင္မႈစနစ္ ထြန္းကားလာတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ေျမပုိင္ရွင္ႀကီးေတြ၊ လယ္ပုိင္ရွင္ႀကီးေတြဆီကေန လယ္ေျမ ငွားရမ္းလုပ္ကုိင္ရၿပီး ေခါင္းပံုျဖတ္ အျမတ္ထုတ္ခံရတဲ့ စနစ္ကေန လယ္သမားေတြဟာ သူတုိ႔အတြက္နဲ႔ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြက္ ပုိမုိအလုပ္လုပ္ႏုိင္မယ့္ လယ္ယာခြဲေ၀ပုိင္ဆုိင္မႈစနစ္ကုိ မြတ္စလင္ေတြက ေျပာင္းလဲလုိက္တာပါပဲ။ ဒါဟာ လယ္ယာပုိင္ဆုိင္မႈက႑နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ လူမႈေတာ္လွန္ေရးတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အလုပ္သမားအခြင့္အေရးေတြပါ တစ္ပါတည္း တြဲပါလာခဲ့ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဒီစနစ္သစ္ေၾကာင့္ လူတုိင္းဟာ လယ္ယာေျမေတြကုိ ေရာင္းႏုိင္၊ ၀ယ္ႏုိင္၊ ေပါင္ႏွံႏုိင္၊ အေမြဆက္ခံလာႏုိင္ခဲ့သလုိ လယ္သမားေတြဟာ ႀကိဳက္ရာ သီးႏွံေတြကုိလည္း စုိက္ပ်ိဳး လာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီစနစ္မွာ စုိက္ပ်ိဳးေရး၊ စက္မႈလုပ္ငန္း၊ ကုန္သြယ္မႈ၊ ၀န္ထမ္း အလုပ္ခန္႔အပ္မႈ စတာေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေရးပါတဲ့ အေၾကာင္းအရာအားလံုးကုိ စာခ်ဳပ္နဲ႔ေဆာင္ရြက္ရၿပီး စာခ်ဳပ္ကုိေတာ့ သက္ဆုိင္သူ ၂ ဦးစလံုးစီမွာ အသီးသီး သိမ္းဆည္းထားရပါတယ္။ လယ္ယာက႑မွာ အင္အားသံုး အလုပ္လုပ္ရတဲ့ သူေတြကေတာ့ ထြက္ရိွတဲ့ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြထဲက သင့္ေလ်ာ္တဲ့ေ၀စုကုိ လုပ္ခအျဖစ္ ရရွိပါတယ္။ ေျမရွင္နဲ႔ ေတာင္သူဦးႀကီးေတြအၾကားမွာလည္း စာခ်ဳပ္ကုိ အေသးစိတ္ခ်ဳပ္ဆုိရၿပီး ထြက္ရွိလာတဲ့ ေကာက္ပဲသီးႏွံကုိ ေျမပုိင္ရွင္က အမ်ားဆုံး တစ္၀က္သာ ရယူပုိင္ဆုိင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။
လယ္ယာက႑မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဒီလုိ တီထြင္ဖန္တီးမႈေတြနဲ႔အတူ အဲဒီ ေခတ္ကာလက လူေနမႈအဆင့္အတန္းဟာလည္း မယံုႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ျမင့္တက္လာခဲ့ၿပီး တစ္ႏွစ္ပတ္လံုးမွာ လတ္ဆတ္တဲ့ အသီးအႏွံေတြ၊ အရြက္ေတြ ရရွိတာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ စားေသာက္မႈဓေလ့ ထြန္းကားလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ ဥေရာပဟာ ေဆာင္းတြင္းကုိေစာင့္ၿပီး စုိက္ပ်ိဳးစရာ မလုိေတာ့ပါဘူး။
အရည္ရႊမ္းအသီးေတြနဲ႔ သံလြင္ပင္ေတြ စုိက္ပ်ိဳးမႈဟာ ဥေရာပမွာ ပံုမွန္လုိ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စုိက္ခင္းေတြ၊ သစ္သီးၿခံႀကီးေတြဟာလည္း ဥေရာပရဲ႕ ၿမိဳ႕ႀကီးတုိင္းမွာ အလွ်ိဳလွ်ိဳ ေပၚထြက္လာပါေတာ့တယ္။ ဒီလုိ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြကုိ အဆက္မျပတ္စုိက္ပ်ိဳးတာက ေျမဆီၾသဇာဓာတ္ က်ဆင္းမႈဆီ ဦးတည္ခဲ့ေပမယ့္ ေကာင္းမြန္တဲ့ေရေပးေ၀မႈစနစ္နဲ႔ ခုိရဲ႕မစင္ကုိ အဓိကအသံုးျပဳၿပီး ထုတ္လုပ္တဲ့ ဓာတ္ေျမၾသဇာ နည္းစနစ္ေတြကုိ ေပါင္းစပ္လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ေျမဆီၾသဇာအားနည္းမႈ ျပႆနာလည္း ေျပလည္သြားပါေတာ့တယ္။
တိရစၦာန္ေမြးျမဴေရး၊ ေဒသအသီးသီးက တိရစၦာန္ေတြကုိ အသံုးျပဳၿပီး သားေဖာက္တဲ့လုပ္ငန္းေတြက သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးမွာ အေရးပါတဲ့ ျမင္းေကာင္ေရနဲ႔ ဆဟာရ ကုန္သည္ေတြရဲ႕ ကုန္ပစၥည္းေတြကုိ သယ္ေဆာင္ေပးမယ့္ ေတာင့္တင္းတဲ့ ကုလားအုတ္ေကာင္ေရေတြကုိ တုိးတက္ေစခဲ့ပါတယ္။
အသား၊ သိုးေမႊးတုိ႔လုိ တိရစၦာန္ထြက္ ပစၥည္းေတြကလည္း အလွ်ံပယ္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး၊ တိရစၦာန္ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းကထြက္တဲ့ ဓာတ္ေျမၾသဇာဟာလည္း အသံုးတည့္ပစၥည္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ တူနီးရွားက မဟ္ရဘ္ေဒသ၊ အလ္ဂ်ီးရီးယား၊ ေမာ္႐ုိကုိက အရည္အေသြးေကာင္းတဲ့ ဒီ တိရစၦာန္ထြက္ ပစၥည္းေတြဟာ ကမၻာေက်ာ္တဲ့အထိ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။
သုိးေမႊးတင္မကဘဲ ပုိးနဲ႔ ၀ါဂြမ္းတုိ႔ကုိလည္း မြတ္စလင္ေတြက ထုတ္လုပ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယမွာ အစျပဳတဲ့ သိုးေမႊးဟာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ ဥေရာပက စစၥလီနဲ႔ အလ္-အန္ဒါလုစ္တုိ႔မွာ အဓိက သီးႏွံေတြ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး အရင္က ရွားပါးခဲ့တဲ့ ဒီထြက္ကုန္ေတြကုိ ေဖာေဖာသီသီ သံုးစြဲလာခဲ့ရပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္း သိပ္မၾကာခင္ကာလမွာပဲ လူေတြဟာ အ၀တ္အထည္တြက္ ခ်ည္မွ်င္ေတြကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးျပဳလာႏုိင္ၿပီး အေရာင္အေသြးစံုစြာ ထုတ္လုပ္လာႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ဥေရာပကုိ ႀကံ ဘယ္သူယူလာလဲ
ႀကံစုိက္ပ်ိဳးမႈဟာ ပါရွားျပည္ ခူရ္ဇစၥတန္ေဒသ (Khurzistan) ေဒသကေန အေနာက္ႏုိင္ငံေတြဆီ ျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလယ္ေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ ပါရွားျပည္က ‘ရွက္စတာေဒသ’ (Shuster) (ေရွးေဟာင္း ဆူဆာ (Susa)) ဟာ ႀကံအႀကီးအက်ယ္စုိက္ပ်ိဳးမႈေၾကာင့္ ထင္ရွားပါတယ္။ ႀကံကေန သၾကားထုတ္လုပ္မႈ နည္းလမ္းကုိ အာရပ္ေတြက ေဖာ္ထုတ္ကာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးခ်ခဲ့ၾကပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာင္မွာ ႀကံစုိက္ပ်ိဳးမႈဟာ အိႏၵိယကေန၊ ေမာ္႐ုိကုိအထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ပါတယ္။ စပိန္နဲ႔ စစၥလီ ကၽြန္းတုိ႔ကုိ မြတ္စလင္ေတြ လႊမ္းမုိးတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း ဒီႀကံစုိက္ပ်ိဳးမႈဟာ ဥေရာပေတာင္ပုိင္းအထိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္
(၂၀ ရာစု အေရွ႕တုိင္းပညာရွင္ ဂုိင္း လီ စထရိန္းဂ်္ (Guy Lee Strange))
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)
