ဧၿပီ ၁၆၊ ၂၀၁၆
– နီေပါႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္၏ တစ္ဦးတည္းေသာ အမ်ဳိးသမီးအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ အန္ဆြာရီသည္ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္းမ်ားအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္လ်က္ရိွသည္။
နီေပါ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရံုးမွ မိုနာ အန္ဆြာရီထံ ဖုန္း၀င္လာသည္။ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥကို အစိုးရႏွင့္ ပူးေပါင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ေနေသာ နီေပါလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ NHRC ၌ ပါ၀င္ရန္ ၎တို႔က ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။
နီေပါႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္းၿမိဳ႕ေတာ္ Nepalgunj ရိွ အေျခခံလူတန္းစားအလႊာ မြတ္စ္လင္မ္မိသားစု၀င္ ေရွ႕ေန အန္ဆြာရီမွာ မယံုႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အံ့အားသင့္သြား၏။
“ကၽြန္မ ဒီေနရာမွာ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ရလိမ့္မယ္လို႔ ဘယ္တုန္းကမွ ထင္မထားခဲ့မိပါဘူး။ ကၽြန္မတို႔မိသားစု၀င္ထဲ ဘယ္သူမွ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း မရိွၾကဘူးေလ။ ဒါဟာ ၀ီရိယရဲ႕အက်ဳိးရလဒ္ပါပဲ” ဟု ယခုအခါ NHRC တြင္ ေကာ္မရွင္နာတစ္ဦးျဖစ္ေနသူ မိုနာ အန္ဆြာရီ (၃၉ ႏွစ္)က ၿမိဳ႕ေတာ္ ခတၱမႏၵဴ ေဟာ္တယ္ခန္းမ၌ သိမ္ေမြ႕စြာထိုင္လ်က္ ေျပာၾကားခဲ့သည္။
သူမ၏ထြန္းေတာက္မႈသည္ နီေပါႏိုင္ငံတြင္ ဆယ္ႏွစ္ၾကာ ေမာ္၀ါဒီပုန္ကန္မႈၿပီးဆံုးၿပီးေနာက္ ပေဒသရာဇ္စနစ္အဆံုးသတ္ခ်ိန္မွစ၍ ေျပာင္းလဲလာသည့္ ပံုရိပ္တစ္ခုဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။
လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕ အလြန္အကၽြံ သံုးစြဲမႈႏွင့္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ စသည့္ကိစၥမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေနရေသာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕၀င္ငါးဦးအနက္ သူမတစ္ဦးတည္းသာ အမ်ဳိးသမီးျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ လုပ္ငန္းပိုင္းတြင္ အလြန္ခက္ခဲစြာ ျဖတ္သန္းရေၾကာင္း သူမက ဆိုသည္။
ဖြင့္ထုတ္ေျပာဆိုျခင္းႏွင့္ ေ၀ဖန္ခံရျခင္း
အမ်ဳိးသမီးႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရးမ်ားမွသည္ Madhesi လူမ်ဳိးႏြယ္၏ အေျခအေနႏွင့္ ေျမငလ်င္အလြန္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးေႏွာင့္ေႏွးမႈမ်ားအထိ သာမန္နီေပါျပည္သူတို႔ ရင္ဆိုင္ေနရေသာ ျပႆနာမ်ားအေပၚ အခြင့္ထူးခံ ႏို္င္ငံေရးအလႊာ၏ေဆာင္ရြက္ခ်က္တို႔ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး အန္ဆြာရီက မၾကာခဏ ထိပ္တိုက္ေ၀ဖန္တတ္ရာ သူမသည္ ဆိုရွယ္မီဒီယာေပၚတြင္ ထင္ရွား၏။
“Madhesi လႈပ္ရွားမႈကို စစ္တပ္ေစလႊတ္ကိုင္တြယ္မႈအေပၚ ပထမဆံုး ဆန္႔က်င္ခဲ့သူက ကၽြန္မ ပါပဲ။ အဲ့ဒါကို ကၽြန္မက ပထမဆံုး လူသိရွင္ၾကား ရင္ဆိုင္ေျပာထုတ္ခဲ့တယ္ေလ။ ေ၀ဖန္မႈ အမ်ားအျပား ႀကံဳခဲ့ရတယ္။ ၀ါရင့္ဂ်ာနယ္လစ္တစ္ဦးဆိုရင္ ကၽြန္မကို ေဆာင္းပါးေရးၿပီး ေ၀ဖန္တဲ့အထိပါပဲ” ဟု မၾကာေသးမီက ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ Madhesi လူမ်ဳိးတို႔၏ ကန္႔ကြက္ဆႏၵျပမႈမ်ားကို သူမက ရည္ညႊန္းေျပာဆိုသည္။ Madhesi လူမ်ဳိးတို႔သည္ ႏိုင္ငံ့လူဦးေရ၏ သံုးပံုတစ္ပံုထက္မနည္း ရိွေသာ္လည္း စီးပြားေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအရ ကိုယ္စားျပဳခြင့္ အျပည့္အ၀ မရရိွေခ်။ အျခားသတင္းစာတိုက္မ်ားကမူ သူမ၏ရပ္တည္ခ်က္ကို ေထာက္ခံအားေပးေနၾကေသာ္လည္း သူမသည္ မီဒီယာေပၚ ရပ္မေနဘဲ ေရွ႕ထြက္လုပ္သြားရဦးမည္ဟု ဆိုသည္။
မတ္လလယ္က အန္ဆြာရီသည္ Madhesi ဆႏၵျပသူမ်ားကို အင္အားသံုးသည့္ကိစၥႏွင့္စပ္လ်ဥ္းၿပီး ဂ်ီနီဗာရိွ ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီထံ တင္ျပခဲ့သည္။ ၎ေနာက္ ၿပီးခဲ့သည့္ ရက္သတၱပတ္တြင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ KP Oli ၏ ရံုးမွ NHRC ဥကၠ႒ႏွင့္ အျခားအဖြဲ႕၀င္ေလးဦးအား ေခၚူေတြ႕ဆံုခဲ့၏။
Madhesi လူမ်ဳိးတို႔မွာ သမိုင္းႏွင့္ခ်ီၿပီး ႏိုင္ငံကိုယ္စားျပဳခြင့္မရရိွခဲ့ျခင္းကို ထပ္မံ အတည္ျပဳထားသည့္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသစ္ေၾကာင့္ Tarai ေဒသအတြင္း ကန္႔ကြက္ဆႏၵျပမႈမ်ား ပြင့္ထြက္လာခဲ့သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ စက္တင္ဘာလမွစ၍ လူအေသအေျပာက္ အနည္းဆံုး ၅၀ ဦးရိွလာခဲ့ၿပီး အမ်ားစုမွာ Madhesi လူမ်ဳိးႏြယ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ မည္သို႔ဆိုေစ လူ႔အခြင့္အေရးအုပ္စုမ်ား၊ လူမႈလႈပ္ရွားသူမ်ားက အန္ဆြာရီအား က်ားကန္ေပးထားၾက၏။
အမ်ဳိးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈကို တိုက္ဖ်က္ျခင္း
ယခုေသာ္ အန္ဆြာရီသည္ အစိုးရႏွင့္အတူ လက္တြဲေဆာင္ရြက္ေနၿပီျဖစ္သည္။ NHRC အဖြဲ႕၀င္ မျဖစ္မီက သူမသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ (NWC) ၌ ေကာ္မရွင္နာတစ္ဦးအျဖစ္ ေလးႏွစ္တာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၎မွာ သူမ၏ ပထမဆံုး အစိုးရ၏ လႊဲအပ္ခ်က္လုပ္ငန္းႀကီးျဖစ္၏။ ကုလသမဂၢဖြံ႕ၿဖိဳးမႈအစီအစဥ္ UNDP ၏ စီမံကိန္းတစ္ခု ၌ လုပ္ကိုင္ေနခ်ိန္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ NWC အဖြဲ႕ထဲပါ၀င္ရန္ ဖိတ္ၾကားခံရသည္။ ၎မွာ ထိုကဲ့သို႔ အဆင့္ျမင့္ရာထူးတြင္ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကို ပထမဦးဆံုး ခန္႔အပ္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာျပသည္။ NWC ၌ အန္ဆြာရီႏွင့္ ၂ ႏွစ္နီးပါး အတူလက္တြဲလုပ္ေဆာင္ခဲ့သူ Urmila Devi Vishvakarma က သူမအတြက္ မိမိတို႔ ဂုဏ္ယူေၾကာင္း ဆိုသည္။
၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ ေမာ္၀ါဒီေတာ္လွန္ေရး အဆံုးသတ္ၿပီးသည့္ေနာက္ နီေပါႏိုင္ငံတြင္ ဒီမိုကေရစီတံခါး ပြင့္လွစ္လာသည္။ သုိ႔ျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ တိုင္းရင္းအုပ္စုကဲ့သို႔ ခြဲျခားဖိႏွိပ္ခံေနရသူမ်ားက မိမိတို႔၏ သက္ဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေတာင္းဆိုလာၾကသည္။
“အေရးကိစၥ အေတာ္မ်ားမ်ားကို ကၽြန္မ အသံထုတ္ခဲ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈေတြပါ။ ဒါ့အျပင္ လိင္ခြဲျခားမႈကို အဆံုးသတ္ေစမယ့္ ဥပေဒမူၾကမ္းတစ္ရပ္ကိုလည္း တင္သြင္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္” ဟု အန္ဆြာရီက ဖြင့္ေျပာသည္။
“သူမဟာ NGO ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံနဲ႔ လာခဲ့တာေၾကာင့္ စနစ္က်ၿပီး ထက္ျမက္တယ္။ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သူမရဲ႕အေတြ႕အႀကံဳက သူမရဲ႕လုပ္ငန္းခြင္သစ္အတြက္ အေထာက္အကူရေစခဲ့ပါတယ္” ဟု NWC ၏ ဥကၠ႒ေဟာင္း Sheikh Chand Tara က သူမ၏ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ အျမင္စူးရွမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ခ်ီးမႊမ္းစကားဆိုပါသည္။
နီေပါႏိုင္ငံ၏ ပထမဆံုး မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီး ဥပေဒဘြဲ႕ရွင္ ျဖစ္လာျခင္း
သူမ၏ခရီးလမ္းက ယေန႔တိုင္ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕မႈ မရိွေသး၊ အခက္အခဲအတားအဆီးမ်ားကို ေက်ာ္ျဖတ္ေနရဆဲပင္။ သူမမိသားစု၏၀င္ေငြမွာ ဖခင္ျဖစ္သူ၏ လက္သမားဆိုင္တစ္ခုတည္းမွသာ မွီခိုေနရ၏။ သူမ၏ မိဘမ်ားသည္ စာေပမတတ္ေျမာက္ၾက။ ထို႔ေၾကာင့္ သူတို႔၏ရင္သြင္းမ်ားကို ပညာတတ္မ်ား ျဖစ္ကာ က႑အသီးသီးတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေစလိုခဲ့ၾက၏။
“နီေပါက မြတ္စ္လင္မ္မိဘေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ သူတို႔ရဲ႕ကေလးေတြကို ေခတ္ပညာေရးေက်ာင္း မပို႔လိုၾကဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္မကေတာ့ အစိုးရနဲ႔ တြဲဖက္ဖြင့္လွစ္တဲ့ေက်ာင္းကို တက္ခဲ့ပါတယ္”။
“သားမ်ားကသာ မိသားစုကို ၾကည့္ရႈေစာင့္ေရွာက္မည့္သူမ်ား၊ သမီးမ်ားမွာ သူတစ္ပါးထံ သြားမည့္သူမ်ား” ဟူ၍ ၂၇ သန္းေသာ ျပည္သူမ်ားစြာတို႔၏အျမင္အတိုင္း သူမသည္ မိသားစုအတြင္း ေယာက္်ားေလးမ်ားနွင့္တန္းတူ အခြင့္အေရး မရရိွေသးေပ။
“ကၽြန္မရဲ႕ အစ္ကို/ေမာင္ေတြက အလယ္အလတ္တန္း အဂၤလိပ္ေဘာ္ဒါေက်ာင္း သြားရတယ္။ ကၽြန္မကေတာ့ အစိုးရေက်ာင္း သြားတက္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲ့ဒီကေန ဘာသာေရးပညာသာမက ေခတ္ပညာကိုပါ ရရိွခဲ့တဲ့အတြက္ ကၽြန္မ ၀မ္းသာပါတယ္” ဟု သူမက ရွင္းျပသည္။
သို႔ေသာ္ ေကာလိပ္ပညာေရးအတြက္ ေငြေၾကးအခက္အခဲႀကံဳေတြ႕ရသျဖင့္ ပထမႏွစ္ၿပီးသည့္ေနာက္ ေက်ာင္းနားခဲ့ရသည္။ ပညာသင္ဆု ရလာၿပီးသည့္ေနာက္မွာမွ ေနာက္ထပ္ သံုးႏွစ္ ျပန္တက္ခဲ့ရသည္။
“ေနာက္ပိုင္းမွာ Nepalgunj က တစ္ခုတည္းေသာ အစိုးရေကာလိပ္ Mahendra Multiple College မွာ ဥပေဒဘြဲ႕သင္တန္းကို စာရင္းသြင္းတက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္”။
ပညာသင္ၾကားဆဲကာလအတြင္း ေက်ာင္းငယ္မ်ား၌ စာသင္ၾကားေပးျခင္း၊ ျပင္ပနည္းျပဆရာျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာင္းစားရိတ္ကို ကိုယ္တိုင္ရွာေဖြခဲ့ရသည္။ နယ္ခံသတင္းစာမ်ားအတြက္ အမ်ဳိးသမီးႏွင့္ကေလးငယ္တို႔၏ ျပႆနာမ်ားဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း အခ်ိန္ေပးေရးသားခဲ့ေသးသည္။
ထို႔ေနာက္၀ယ္ သူမသည္ မိသားစုအတြင္ ပထမဆံုး ဘြဲ႕ရရိွသူ၊ ၎အျပင္ မြတ္စ္လင္မ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၌ ပထမဆံုးေသာ အမ်ဳိးသမီးဥပေဒဘြဲ႕ရွင္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ မြတ္စ္လင္မ္တို႔သည္ ႏိုင္ငံ့လူဦးေရ၏ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းပင္ မရိွသည့္အျပင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးကာ ပညာေရးနိမ့္ပါးေနၾက၏။
Nepalgunj ကဲ့သို႔ ၿမိဳ႕ငယ္ေလးတြင္ သူမ၏ေရွ႕ေနအလုပ္မွာ ဘ၀ရပ္တည္ဖို႔ ရုန္းကန္ရ၏။ သူမ၏ အမႈသည္အမ်ားစုက ဆင္းရဲသူဆင္းရဲသားမ်ားႏွင့္ အဖိႏွိပ္ခံမိန္းမသားမ်ား ျဖစ္ခဲ့၏။ မိမိ၏ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ အေနအထားအရ ခတၱမႏၵဴတြင္ လုပ္ငန္းစတင္လုပ္ေဆာင္ရန္ အလြန္အမင္း ခက္ခဲလွေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္ မိသားစုက တစိုက္မတ္မတ္ အားေပးကူညီခဲ့ေၾကာင္း၊ ၎ေနာက္ ႏိုင္ငံတကာ NGO မ်ား၌ ဆက္လက္ အလုပ္၀င္ခဲ့ေၾကာင္း သူမက ေျပာျပသည္။
ဖ်န္ေျဖေျဖာင္းဖ်ႏွစ္သိမ့္ျခင္းကို ဘယ္ေတာ့မွ မလုပ္
သူမ၏အလုပ္မွာ တစ္စစႏွင့္ အသိအမွတ္ျပဳခံလာရေတာ့သည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ သမၼတကိုယ္တိုင္ ခ်ီးျမွင့္ေသာ လူထုအက်ဳိးေဆာင္ဆုတံဆိပ္ Suprabal Jana Sewa Shree Award ကို ရရိွခဲ့၏။ ထိုႏွစ္မွာပင္ နီေပါ၏ စံျပအမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ ေအာင္ျမင္သူမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳေသာ Nava Devi Award ကို ခ်ီးျမွင့္ခံရျပန္၏။ သို႔ျဖင့္ မြတ္စ္လင္မ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း ဂုဏ္ယူဖြယ္ပန္းတစ္ပြင့္ ျဖစ္လာခဲ့ေပသည္။
“ေကာင္းမြန္ထိေရာက္တဲ့အလုပ္ကို သူမ လုပ္ေဆာင္ေနတာပါ။ ၿပီးေတာ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၀င္အမ်ားအျပားရဲ႕ စံျပပုဂၢိဳလ္စာရင္း၀င္လည္း ျဖစ္ေနပါတယ္” ဟု Nepalgunj မွ ေဒသခံ ေမာ္၀ါဒီေခါင္းေဆာင္ Athar Hussain Faruqi က ဆိုသည္။
အန္ဆြာရီသည္ နီေပါႏိုင္ငံအႏွံ႔႔ေျခဆန္႔လ်က္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ ခြဲျခားခ်ဳိးႏွိမ္ခံလူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ား၏အသံတို႔ကို နားဆင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။
“ကၽြန္မရဲ႕ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံအေနအထားကေနတဆင့္ အမ်ဳိးသမီးအားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ မူ၀ါဒပိုင္းလုပ္ငန္းစဥ္ကို ေဆာင္ရြက္ရမယ့္လူတစ္ဦး ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လို႔ ကၽြန္မ စဥ္းေတာင္မစဥ္းမိခဲ့ဖူးဘူး”။
မြတ္စ္လင္မ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းသည္ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ဦးေမာ့လာမည္ဟု သူမ ယံုၾကည္ထားသည္။ “အေျခခံဥပေဒသစ္မွာ မြတ္စ္လင္မ္ေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ေရးရာေ၀စုတစ္ရပ္ ရေစေရး ျပ႒ာန္းေပးလိုက္တဲ့အတြက္ မြတ္စ္လင္မ္မ်ားအတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေရာင္ျခည္သစ္တစ္ခု ျဖစ္လာေစပါတယ္”။
အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား အစုိးရလုပ္ငန္း၏ ၃၃ ရာခိုင္ႏႈန္း၌ လ်ာထားေပးမည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကိုလည္း သူမက ေထာက္ခံထားသည္။ ၎အခ်က္အားျဖင့္ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတြင္ အနိမ့္ဆံုးေရခ်ိန္ေရာက္ေနသည့္ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းေစလိမ့္မည္ဟု သူမက ယံုၾကည္ထားသည္။
“ကၽြန္မက ၿငိမ္ခံေနာက္တြန္႔ေနေလ့ရိွသူမ်ဳိး မဟုတ္တဲ့အျပင္ တရားမွ်တမႈကို ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဖ်န္ေျဖေျဖာင္းဖ်ႏွစ္သိမ့္ျခင္းကို ဘယ္ေတာ့မွ လုပ္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အမ်ားအျပားကို ရင္ဆိုင္ေနရေပမယ့္လည္း ကရုမစိုက္ဘဲ ေရွ႕ဆက္သြားပါမယ္”။
အန္ဆြာရီကေတာ့ မိမိယံုၾကည္ရာအတိုင္း ဆက္လက္တိုက္ပြဲ၀င္ေပဦးမည္။
(Source: Al Jazeera’s “Meet Mohna Ansari: Nepal’s first female Muslim lawyer” written by Saif Khalid.)
ဘာသာျပန္ – မင္းထြဋ္ေခါင္
