ရဇာ တင္ဆက္သည္
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
– အာေရဗ်၊ ပါရွားနဲ႔ အန္နာတုိလီယာတုိ႔က ဘဒူအင္လူမ်ိဳးေတြဟာ အစၥလာမ္သာသနာ မေပၚခင္ကတည္းက ေကာ္ေဇာေတြကုိ တီထြင္ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကတာပါ။ သူတုိ႔ဟာ ျပင္းထန္လွတဲ့ သဲမုန္တုိင္းေတြကေန အကာကြယ္ျဖစ္ေစဖုိ႔ ေကာ္ေဇာေတြကုိ တဲေဆာက္ရာမွာ အသံုးျပဳၾကသလုိ အိမ္အတြင္းမွာ သက္ေတာင့္သက္သာရွိေစတဲ့ အခင္းအျဖစ္လည္း အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ အခန္းဖြဲ႕ဖုိ႔အတြက္ ေကာ္ေဇာေတြက အသံုးေတာ္ခံခဲ့ရၿပီး၊ ၿခံဳေစာင္အျဖစ္၊ အိတ္အျဖစ္၊ ျမင္းကုန္းႏွီးအျဖစ္လည္း အသံုးျပဳျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြအတြက္ကေတာ့ ေကာ္ေဇာဟာ ေကာင္းကင္ဘံုရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းအျဖစ္ အေလးထားမႈ၊ လုိလားတပ္မက္မႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဒီလုိအေလးထားမႈအပါအ၀င္ သာေရနယ္ျခင္း၊ အက်ႌရက္လုပ္ျခင္း နည္းပညာသစ္ေတြနဲ႔အတူ မြတ္စလင္ေတြဟာ ေကာ္ေဇာဒီဇုိင္းနဲ႔ ဖန္တီးမႈနည္းလမ္းအသစ္ေတြကုိ တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ေကာ္ေဇာေတြကလည္း အေရာင္စံု၊ အေသြးစံု ျဖစ္ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၁ ရာစုက အစ္ဗေန႔ ဘာဒစ္ (Ibn Badis) လုိ႔ေခၚတဲ့ တူနီးရွားသိပၸံပညာရွင္တစ္ဦးဟာ မင္ရည္ေတြ၊ ေရာင္စံုဆုိးေဆးေတြနဲ႔ အေရာအေႏွာေတြကုိ အသံုးျပဳၿပီး ပံုႏွိပ္နည္းပညာ မေပၚေသးတဲ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ တစ္ပံုစံတည္းတူတဲ့ ေကာ္ေဇာဒီဇုိင္းေတြကုိ ထုတ္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ဒီလုိ ပံုစံတူ ဒီဇုိင္းေတြကုိ ထပ္တလဲလဲ ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ ပထမဆံုးပုဂၢိဳလ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့ ေကာ္ေဇာေတြဟာ အေရာင္အေသြးစံုလင္လွသလုိ အရည္အေသြး ပုိင္းကလည္း ထိပ္တန္းအဆင့္မွာ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ၾကယ္၊ အဌဂံ၊ ႀတိဂံ၊ ဖဲပြင့္ေတြကုိ ႀကီးမားတဲ့ ပန္းေပ်ာက္ပံုအ၀ုိင္းထဲမွာထည့္သြင္းဖန္တီးတဲ့ စိတ္၀င္စားစရာ ဒီဇုိင္းေတြေၾကာင့္လည္း ထင္ရွားပါတယ္။ အဲဒီအ၀ုိင္းရဲ႕ ေဘးပတ္ပတ္လည္မွာေတာ့ အာရပ္အႏုပညာလက္ရာနဲ႔ ပန္းပြင့္ပံု႑ာန္ေတြကုိ အျပည့္ျဖည့္ထားၿပီး သဟဇာတျဖစ္စြာ ထင္ဟပ္ လွပေနပါေတာ့တယ္။
ဥေရာပမွာေတာ့ အဲဒီေကာ္ေဇာေတြကုိ အလ်င္အျမန္ပဲ အသံုးျပဳခဲ့ၾကၿပီး ထင္ရွားတဲ့ အမွတ္အသားတစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။ (၁၅၀၉ မွ ၁၅၄၇ အထိ အုပ္စုိးခဲ့တဲ့) အဂၤလန္ဘုရင္ ဟင္နရီ ၈ (Henry VIII) ဟာ မြတ္စလင္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့ ေကာ္ေဇာ ၄၀၀ ေလာက္ကုိ မက္မက္ေမာေမာ သိမ္းဆည္းထားမႈအတြက္ နာမည္ေက်ာ္ပါတယ္။ ၁၅၃၇ ခုႏွစ္မွာ ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ပံုတူမွာ Ushak Star ဒီဇုိင္းနဲ႔ တူရကီလုပ္ ေကာ္ေဇာေပၚ မတ္တပ္ရပ္ေနတာကုိ ေတြ႕ျမင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဘုရင္ဟင္နရီရဲ႕ ၀တ္႐ံုေတြ၊ နန္းေတာ္မွာသံုးတဲ့ ခန္းဆီးလုိက္ကာေတြမွာလည္း မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဒီဇုိင္းေတြကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္ေတြဟာ မြတ္စလင္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့ ေကာ္ေဇာေတြနဲ႔ ပထမဆံုးထိေတြခဲ့တာက Abbey of Cluny (ခရစ္ယာန္ဘုန္းႀကီး) မွာေနထုိင္တဲ့ ေအာင္ႏုိင္သူ ဘုရင္၀ီလီယံ (Willian) ၁၂ ရာစုမွာ အဂၤလိပ္ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းကုိ ေကာ္ေဇာတစ္ခု လူဒါန္းခဲ့တဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္နဲ႔ တစ္ထပ္တည္းမွာပဲ မြတ္စလင္ပထ၀ီပညာရွင္တစ္ဦးနဲ႔ ဒႆနပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ အလ္-အစ္ဒရီစီ (Al-Idrisi) ဟာ သုိးေမႊးေကာ္ေဇာေတြကုိ ခ်င္ခ်ီလာ (Chinchilla) နဲ႔ မာရ္စီယာ (Murcia) တုိ႔မွာ ထုတ္လုပ္ခဲ့ၿပီး တစ္ကမၻာလံုးကုိ တင္ပို႔ျဖန္႔ခ်ီခဲ့ပါတယ္။
၁၂ ရာစု မြတ္စလင္ ပထ၀ီ၊ ေျမပံုႏွင့္ စြပ္စံုရပညာရွင္ မုိဟာမက္ အလ္-အစ္ဒရီစီ။ ၎မွာ အလြန္လွပသည့္ ေကာ္ေဇာမ်ားကုိ ထုတ္လုပ္ကာ ဥေရာပသို႔ တင္ပုိခဲ့သည္။
အလယ္ေခတ္ေႏွာင္းပုိင္းအခ်ိန္က ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီကားေတြဟာ ေကာ္ေဇာေတြကုိ ဘယ္လုိအသံုးျပဳလဲ၊ လူေတြက အဲဒါေတြကုိ ဘယ္လုိတန္ဖုိးထားလဲဆုိတာေတြကုိ ေျပာျပေနပါတယ္။ ဥေရာပရဲ႕ ၁၄ ရာစုနဲ႔ ၁၅ ရာစုအခ်ိန္ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ပန္းခ်ီကားေတြမွာလည္း ေကာ္ေဇာအသံုးျပဳမႈကုိ ေတြ႕ျမင္ရပါတယ္။ ၁၇ ရာစုမွာေတာ့ အေရာင္အေသြးမ်ိဳးစံု ခ်ယ္သထားၾကတဲ့ ေကာ္ေဇာေတြကုိ စားပြဲခင္းအျဖစ္ အသံုးျပဳတာ၊ ၾကမ္းခင္းအျဖစ္အသံုးျပဳတာေတြကုိ ေတြ႕လာခဲ့ရၿပီး ေၾကာင္အိမ္နဲ႔ ျပတင္းေပါက္ေတြမွာလည္း အသံုးျပဳလာခဲ့ၾကပါတယ္။
ဘယ္လ္ဂ်ီယံ အႏုပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဗန္ အုိခ္ (Van Eyck) က ၁၄၃၆ ခုႏွစ္မွာ ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ Virgin and Child with St.Donatian, St.Gorge, and Canon Van der Paele ပန္းခ်ီကားမွာ မယ္ေတာ္ေမရီဟာ ၿဂီၾသေမႀတီပံုသ႑ာန္ေတြ – အထူးသျဖင့္ စက္၀ုိင္း၊ မွန္ကူကြက္နဲ႔ ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ အ၀ိုင္းပံုသ႑ာန္ဖဲပြင့္ေတြ၊ ေျခာက္ေထာင့္ရွိတဲ့ ၾကယ္ပံုစံ အေျပာက္အမႊမ္းေတြနဲ႔ – ခ်ယ္သထားတဲ့ ေကာ္ေဇာေပၚမွာ ထုိင္ေနတဲ့ ပံုစံကုိ ေရးဆြဲထားပါတယ္။
မြတ္စလင္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့ ေကာေဇာေတြဟာ အဲဒီေခတ္အဲဒီအခါက အေတာ္အဖုိးတန္တဲ့ ပစၥည္းေတြျဖစ္တယ္လုိ႔ Vitoria and Albert ျပတုိက္က ထုတ္ေ၀တဲ့ စာအုပ္ရဲ႕ အခန္းတစ္ခုမွာ ၁၆ ရာစုက ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ “ဟက္လုတ္ရဲ႕ ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္မ်ား” (Hakluyt’s Voyages) မွတ္တမ္းကုိ ကုိးကားၿပီး ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီအခန္းဟာ ပါရွန္က ေကာ္ေဇာထုတ္လုပ္သူေတြကုိ အဂၤလန္ကုိ ေခၚယူဖုိ႔ အစီအစဥ္ကုိ ေျပာဆုိထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အျပည့္အစံုကေတာ့ ေအာက္ပါအတုိင္းပါပဲ။
“ပါရွားမွာ ခင္ဗ်ားဟာ သိုးေမြးအမွ်င္နဲ႔ ရက္လုပ္ထားတဲ့ ေကာ္ေဇာေတြကုိ ေတြ႕ႏုိင္တယ္။ ကမၻာေပၚမွာ အေကာင္းဆံုးေကာ္ေဇာေတြျဖစ္ၿပီး အေရာင္အေသြးေတြကလည္း လက္ဖ်ားခါေလာက္ပါတယ္။ ခင္ဗ်ားတုိ႔သြားရမယ့္ ၿမိဳ႕ေတြ၊ ရြာေတြမွာ ခင္ဗ်ားတုိ႔ဟာ အဲဒီသုိးေမႊးအမွ်င္ ေဆးဆုိးတဲ့နည္းလမ္းေတြကုိ သင္ယူရပါမယ္။ အဲဒီလုိေဆးဆုိးတဲ့ေနရာမွာ သူတုိ႔ဟာ ေရစိုတာ၊ ၀ုိင္စြန္းတာ၊ ရွာလကာရည္ ေပတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ေတာ္ေတာ္ေလး ေတာက္ပပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ ခင္ဗ်ားျပန္မလာခင္ တူရကီ ေကာ္ေဇာလုပ္နည္းမွာ ေပါက္ေပါက္ေျမာက္ေျမာက္ရွိတဲ့သူကုိ ေခၚလာရမယ္။ အဲဒီ ေကာ္ေဇာလုပ္နည္း အႏုပညာကုိလည္း တုိင္းျပည္ကုိ ျပန္ယူလာရမယ္။ ခင္ဗ်ားကုမၸဏီအတြက္လည္း အလုပ္ေတြ တုိးရမယ္”
တူရကီေတြရဲ႕ ေကာ္ေဇာေတြကလြဲလုိ ပါရွန္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့ ေကာ္ေဇာေတြရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားမႈ၊ လူႀကိဳက္မ်ားမႈကုိ အျခား ဘယ္ေကာ္ေဇာေတြကမွ မရခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီ ပါရွန္ေကာ္ေဇာထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ငန္းဟာ ဆာဖာဗစ္မင္းဆက္(Safavid) ေတြ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ကာလမွာ ႏုိင္ငံပုိင္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဘုရင္ ရွားဟ္ အဘတ္စ္ ၁ (Shah Abbas I) (၁၅၈၇-၁၆၂၉) လက္ထက္မွာ ဥေရာပနဲ႔ ေကာ္ေဇာကုန္သြယ္မႈ ဖြံ႕ၿဖိဳးလားခဲ့ၿပီး ေကာ္ေဇာတင္ပုိ႔မႈနဲ႔ ပုိးထည္ကုန္သြယ္မႈဟာ ပါရွားျပည္ရဲ႕ အဓိက၀င္ေငြနဲ႔ အဓိကႂကြယ္၀မႈ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
ပါရွားျပည္မွာ ေကာ္ေဇာထုတ္လုပ္မႈဟာ ႀကီးမားတဲ့လုပ္ငန္းႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ၿပီး ဥေရာပတစ္၀ွမ္းကေန အမွာစာေတြလည္း ရခဲ့ပါတယ္။ တာဘရစ္ (Tabriz)၊ ကက္စ္ဟန္ (Kashan)၊ အစၥဖာဟန္ (Isfahan) နဲ႔ ကာရ္မန္ (Kerman) က အႏုပညာရွင္ေတြဟာ မ်က္စိပသာဒရွိတဲ့၊ ညႇိဳ႕ယူဖမ္းစားႏုိင္တဲ့ ေကာ္ေဇာဒီဇုိင္းေတြကုိ ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ၁၉ ရာစုအေစာပုိင္းကာလမွာ ေကာ္ေဇာလုပ္ငန္းဟာ စတင္က်ဆင္းလာခဲ့ၿပီး အဲဒီလုိ က်ဆင္းမႈမွာ ပါရွားရဲ႕တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈနဲ႔ လံုၿခံဳမႈကုိ ပ်က္သုဥ္းေစခဲ့တဲ့ သမုိင္းဆိုင္ရာ အျဖစ္အပ်က္ေတြနဲ႔ ပဋိပကၡေတြကလည္း တစ္စိတ္တစ္ပုိင္း ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး၊ ဥေရာပသားေတြက ၁၈ ရာစုေလာက္မွာ ေကာ္ေဇာေတြကုိ ကုိယ္တုိင္ထုတ္လုပ္ခဲ့တာကလည္း အေၾကာင္းအရင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။
မြတ္စလင္ေကာ္ေဇာေတြကုိ အတုခုိးၿပီး ဥေရာပမွာ ပထမဆံုး ထုတ္လုပ္တာကေတာ့ အဂၤလိပ္ ဘုရင္ေတြ လက္ထက္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္၀င္အႏုပညာအသင္း (Royal Society of Arts) ဟာ တူရကီ ေကာ္ေဇာေတြကုိ အေျခခံၿပီး ေငြေၾကးထုတ္ေပးမႈေတြ၊ ဆုေတာ္ေငြခ်ီးျမႇင့္တဲ့ ပံုစံေတြနဲ႔ ေကာ္ေဇာထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းကုိ ေအာင္ျမင္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၇၅၇ နဲ႔ ၁၇၅၉ ၾကားမွာ တူရကီေကာ္ေဇာကုိ အေကာင္းဆံုးတုပႏုိင္တဲ့ ဒီဇုိင္းကုိ စတာလင္ေပါင္း ၁၅၀ ဆုေၾကးေငြ ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီေန႔မွာေတာ့ အာလာဒင္ရဲ႕ ‘ေကာ္ေဇာပ်ံ’ ဟာ ႐ုပ္ရွင္ေတြ၊ ၀တၳဳေတြထဲမွာ ဆက္လက္ ေက်ာ္ၾကားလ်က္ ရွိေနၿပီး ေျမာက္အာဖရိကက ဘာရ္ဘာရ္ေကာ္ေဇာ (Berber) ဟာလည္း တစ္ေက်ာ့ျပန္ လူႀကိဳက္မ်ားလာခဲ့ပါတယ္။
စပိန္ႏုိင္ငံရွိ အလ္-အစ္ဒရီစီ အထိမ္းအမွတ္ ႐ုပ္ထု
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)
အပိုင္း(၁)- ေကာ္ဖီ – ဖတ္ရန္
အပိုင္း(၂) – အစားအေသာက္ဓေလ့ႏွင့္ ဖန္ထည္မ်ား ဖတ္ရန္
အပိုင္း(၃)- နာရီတုိ႔၏ အစ – ဖတ္ရန္
အပုိင္း(၄) – ေခတ္ေပၚစစ္တုရင္ကစားနည္း – ဖတ္ရန္
အပုိင္း(၅) – ဂီတ၏ အရင္းမူလ – ဖတ္ရန္
အပုိင္း (၆) –
တစ္ကုိယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ အလွအပ – ဖတ္ရန္ အပုိင္း (၇) –
ဉာဏ္လွည့္စားကိရိယာမ်ား –
ဖတ္ရန္အပုိင္း (၈) – အလင္းပညာရပ္ႏွင့္ ကင္မရာ – ဖတ္ရန္
အပုိင္း (၉) – ဖက္ရွင္ႏွင့္ စတုိင္ – ဖတ္ရန္
