စက္တင္ဘာ ၁ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
-ေလးေမာင္ ဘာသာျပန္သည္။
– သူမ၏ ဘ၀တစ္ခုလံုးမွာ အိမ္သာတြင္းမ်ားမွ လူမ်ား၏ အညစ္အေၾကးမ်ားကုိ ႀကံဳး၍သာ ကုန္ဆံုးရေတာ့မည္ဟု မိခင္ျဖစ္သူ ေျပာခဲ့စဥ္က ရာဂ်္နီ အသက္မွာ ၁၀ ႏွစ္သာရွိေသး၏။ ရာဂ်္နီတုိ႔ မိသားစုမွာ ဗာလ္မီကီ မ်ိဳး႐ုိးမွျဖစ္ၿပီး ဒါလစ္ဇာတ္နိမ့္မ်ိဳးႏြယ္တြင္ အနိမ့္ဆံုးမ်ိဳး႐ုိး ျဖစ္ေလသည္။
“ကၽြန္မတုိ႔ဟာ ဒါမ်ိဳးလုပ္ဖုိ႔သာ ေမြးဖြားလာတာလုိ႔ အေမက ကၽြန္မကုိ ေျပာပါတယ္။ ပထမဆံုး လူေတြရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြကုိ စြန္႔ပစ္ေပးရတယ္။ အဲဒီေတာ့မွ ကၽြန္မတုိ႔ စားစရာရပါတယ္”
မိခင္ျဖစ္သူ၏ ေျပာစကားကုိ ရာဂ်္နီက ျပန္ေျပာင္းေျပာျပျခင္း ျဖစ္သည္။
အသက္ ၂၁ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္သည့္ ရာဂ်္နီက အူတာပရာဒရွ္ျပည္နယ္ ရြာတစ္ရြာ၌ ျဖတ္သန္းခဲ့ရသည့္ သူမ၏ ကေလးဘ၀ အခ်ိန္အမ်ားစုတြင္ မည္ကဲ့သုိ႔ ခံစားနာက်င္ခဲ့ရသည္ကုိ အမွတ္ရေနသည္။ မိလႅာအညစ္အေၾကးမ်ားကုိ ထြက္လာေသာ အနံ႔မ်ားကုိ ခံရသည္။ ထုိအညစ္အေၾကးမ်ားကုိ အိမ္မွယူလာသည့္ ျခင္းတစ္ခုျဖင့္ သယ္ေဆာင္သြားသည့္အခါ ယင္ေကာင္မ်ားကလည္း တ၀ီ၀ီျဖင့္ လုိက္လာၾကသည္။
“မုိးရြာတဲ့ေန႔ကေတာ့ အဆုိးဆံုးပါပဲ။ အညစ္အေၾကးေတြက ကၽြန္မရဲ႕ လည္ပင္းေတြ၊ ပုခံုးေပၚေတြကုိ စီးၾကလာပါတယ္။ ကၽြန္မေလ မအန္မိေအာင္ မည္းထိန္းထားခဲ့ရပါတယ္” ဟု သူမကဆုိသည္။
ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာပင္ ရာဂ်္နီ အိမ္ေထာင္က်ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အထိ သူမ ခင္ပြန္း၏ ရြာတြင္ တြင္းအိမ္သာမ်ားမွ အညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္ေပးသူအျဖစ္ လုပ္ကုိင္ခဲ့ရသည္။ Sulabh International ဟု အမည္ရသည့္ အန္ဂ်ီအုိတစ္ခုက ထုိရြာရွိ တြင္းအိမ္သာမ်ားကုိ ေရေလာင္းအိမ္သာမ်ားျဖင့္ လဲလွယ္ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္မွသာ ရာဂ်္နီတစ္ေယာက္ ထုိအလုပ္မွ အနားရခဲ့ေလသည္။
လူ႔ဂုဏ္သိကၡာညႇိဳးႏြမ္းေစသည့္ ထုိအျဖစ္အပ်က္မ်ား ပေပ်ာက္ေစရန္ ကုိယ္ထူကုိယ္စနစ္ျဖင့္ မိလႅာအညစ္အေၾကးရွင္းလင္းေရးကုိ ဆန္႔က်င္သည့္ တင္းၾကပ္ေသာ ဥပေဒတစ္ခုကုိ အိႏၵိယပါလီမန္တြင္ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္က ျပဌာန္းခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ရာဂ်္နီကဲ့သုိ႔ ကံမေကာင္းခဲ့သည့္ ဇာတ္နိမ့္မ်ိဳး႐ုိးမွ ျပည္သူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာမွာ အိႏၵိယႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္းတြင္ မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္ေပးရသူမ်ားအျဖစ္ ဆက္လက္လုပ္ကုိင္ေနရဆဲပင္ ျဖစ္ေလ၏။
ကုိယ္ထူကုိယ္ထ မိလႅာအညစ္အေၾကးရွင္းလင္းေရး လုပ္ငန္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၾသဂုတ္လ ၂၅ ရက္ တနလၤာေန႔တြင္ လူ႕အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕ (Human Rights Watch) မွ ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ အစီရင္ခံစာတြင္ မိလႅာအညစ္အေၾကးမ်ား ကုိင္တြယ္ရွင္းလင္းျခင္းေပၚ တားျမစ္ထားေသာ္လည္း ဒါလစ္ ဇာတ္နိမ့္မ်ိဳး႐ုိးမွ အနိမ့္ဆံုးမ်ိဳးႏြယ္မ်ားမွာ ေက်းလက္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ျပမ်ားပါမက်န္ အဆုိပါ အလုပ္မ်ိဳးကုိ အတင္းအက်ပ္ ေစခုိင္းျခင္းခံေနရသည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။
ထုိကဲ့သို႔လုပ္ကုိင္ရျခင္းမွာ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အႏုိင္က်င့္ခံရျခင္း၊ လူမႈအအသုိင္းအ၀ုိင္းမွ ႏွင္ထုတ္ခံရျခင္းတုိ႔ကုိ ေရွာင္ရွားလုိသည့္ အေၾကာင္း အရင္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု အဆုိပါအစီရင္ခံစာတြင္ ထည့္သြင္းေရးသားထားေလ၏။
အေကာင္အထည္မေဖာ္သည့္ဥပေဒ
—————————————
မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္ရန္ ခုိင္းေစမႈ တားျမစ္ေရးႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး ၂၀၁၃ အက္ဥေပဒတြင္ မိလႅာအညစ္အေၾကးစြန္႔ပစ္ရန္ ခုိင္းေစမႈ အတြက္ ေထာင္ဒဏ္ တစ္ႏွစ္ က်ခံရန္ သုိ႔မဟုတ္ ဒဏ္ေငြ ႐ူပီ ငါးေသာင္း (ကန္ေဒၚလာ ၈၂၆) ေပးေဆာင္ရန္ သတ္မွတ္ထားၿပီး၊ ထုိဥပေဒအား ေဖာက္ဖ်က္ က်ဴးလြန္သူအား အာမခံခြင့္ မေပးရ ျပဌာန္းထားေလသည္။
ထုိ႔ျပင္ မိလႅာအညစ္အေၾကးစြန္႔ပစ္ရန္ ခုိင္းေစခံရသူမ်ားအား အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္း အတတ္ပညာ သင္ၾကားေပးျခင္း၊ အိမ္၀ယ္ရန္ႏွင့္ လယ္ယာေျမမ်ား ၀ယ္ယူရန္အတြက္ ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ ကူညီေထာက္ပံ့ေပးျခင္း၊ အမေတာ္ေငြ ေပးအပ္ျခင္း၊ အတုိးႏႈန္းနည္းပါးသည့္ ေခ်းေငြမ်ားထုတ္ေပးျခင္းႏွင့္ ၎တုိ႔၏ ကေလးငယ္မ်ားအား ပညာသင္ဆုေပးအပ္ျခင္း စသည့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္လည္း ပါ၀င္ေလ၏။
အိႏၵိယတြင္ မိလႅာ အညစ္အေၾကးမ်ားအား စြန္႔ပစ္ရန္ ခုိင္းေစမႈမွာ ဒါလစ္ ဇာတ္နိမ့္မ်ိဳး႐ုိးမ်ားအား ခြဲျခားဆက္ဆံမႈတြင္ အဆုိး၀ါးဆံုးပုံစံ ျဖစ္ေလသည္။ ဒါလစ္မ်ိဳးႏြယ္မ်ားအား ဇာတ္ျမစ္ မ်ိဳး႐ုိးမ်ားက ရာစုႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာၾကာ ေဆးေဖၚေၾကာဖက္မလုပ္ၾကဘဲ၊ ထိေတြ႕ကုိင္တြယ္ျခင္းပင္ မျပဳၾက။
အဆုိပါ ဒါလစ္မ်ိဳးႏြယ္တြင္ မိလႅာ အညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္သူအျဖစ္ လုပ္ကုိင္ရသူ အမ်ားစုမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု ကုလ၏ မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ မိလႅာ အညစ္အေၾကး သန္႔ရွင္းျခင္းႏွင့္ ဒါလစ္မ်ိဳးႏြယ္မ်ားမွာ ခြဲျခား၍မရေခ်။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္အထိ မိလႅာ အညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္သူအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ရသူ အသက္ ၂၅ ႏွစ္အရြယ္ ဘလက္ရွ္၀ါရီက သူမအား မည္သူကမွ အိမ္အတြင္းသုိ႔ ၀င္ခြင့္မေပးဘဲ၊ အစားအေသာက္မ်ားကုိလည္း အေ၀းမွသာ သူမ၏လက္တြင္းသုိ႔ ပစ္ထည့္ေပးၾကသည္ဟု လူ႕အသုိင္းအ၀ုိင္းမွ ပစ္ပယ္ခံရမႈကုိ ဖြင့္ဟခဲ့သည္။
သူမတုိ႔အား ကုိင္တြယ္ထိေတြ႕ျခင္း မျပဳၾကေသာ္လည္း မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္သည့္ အလုပ္ကုိ တစ္ရက္ မပ်က္လာေရာက္ရန္ႏွင့္ လူစားထုိးျခင္း မျပဳလုပ္ရန္ ၎တို႔က ေျပာထားၾကသည္။
“တစ္ရက္ေလာက္ ပ်က္ရင္ အညစ္အေၾကးပံုႀကီးက အရမ္းေလးသြားၿပီး ပုိးေကာင္ေတြလည္း အဲဒီအထဲကေန ထြက္လာပါတယ္။ ငရဲတမွ်ပါပဲရွင္” ဟု ဘလက္ရွ္၀ါရီက စိတ္ပ်က္အားငယ္စြာျဖင့္ဆုိ၏။
ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ မိလႅာ အညစ္ေၾကးရွင္းလင္းျခင္းတြင္ အကာအကြယ္ မရွိသည့္ မိလႅာကန္မ်ား၊ မိလႅာေျမာင္းမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းလည္း ပါ၀င္သည္။ ထုိသုိ႔ေဆာက္လုပ္ျခင္းမွာ က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိ၏။ တစ္အိမ္တြင္ အိမ္သာတစ္လံုး မရွိျခင္းက အညစ္အေၾကးစြန္႔ရန္ သီးျခားေနရာမ်ားကုိ ရွာေဖြရသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အတြက္လည္း အလြန္အႏၱရာယ္ရွိေလသည္။
ထုိစနစ္မ်ိဳးပေပ်ာက္ရန္ ထုတ္ျပန္ထားသည့္ ဥပေဒအတြင္း ေရေလာင္းအိမ္သာမ်ား ေဆာက္လုပ္ရန္ပါ၀င္ၿပီး ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကုိ ဥပေဒစတင္ၿပီး ၉ လအတြင္း ေဒသတြင္း အာဏာပုိင္မ်ားက ၿပီးဆံုးေအာင္လုပ္ရန္အတြက္လည္း သတ္မွတ္ထားသည္။ ထို႔ျပင္ ထုိကာလအတြင္း ျပည္သူမ်ားကလည္း ၎တို႔၏ စုေပါင္းတြင္းအိမ္သာမ်ားကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ရန္ လုိအပ္ေလသည္။
ၾသဂုတ္လ ၁၅ ရက္ေန႔က က်ေရာက္ခဲ့သည့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ လြတ္လပ္ေရးေန႔တြင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ နာရန္ဒရာ မုိဒီက “သန္႔ရွင္းေသာ အိႏၵိယ” ဟူသည့္ လႈပ္ရွားမႈတစ္ခု စတင္ရန္ ေၾကညာခဲ့သည္။ ထုိလႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ တစ္ႏွစ္အတြင္း အိႏၵိယရွိ ေက်ာင္းတုိင္းတြင္ မိန္းကေလးမ်ားအတြက္ သီးသန္႔ အိမ္သာမ်ားထားရန္ ဥပေဒ ထြက္ေပၚလာခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ ထုိဥပေဒအား ေအာက္ေျခ လူတန္းစားအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိေစရန္အတြက္ ျပည္နယ္အစုိးရက လုပ္ေဆာင္ရန္လုိအပ္သည္ဟု လူ႕အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူမ်ားက ဆုိေလသည္။
စနစ္က်သည့္ မိလႅာသန္႔ရွင္းေရးစနစ္ျဖစ္ေပၚလာေရး မုိဒီက ရွ႕တန္းတင္ေျပာဆုိေသာ္ျငား ထုိဥပေဒကုိ ေအာက္ေျခလူတန္းစား အထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိေအာင္ ျပည္နယ္ အစုိးရမ်ားက ေဆာင္ရြက္ေရးအတြက္ ဗဟုိ အစုိးရမွ ေသေသခ်ာခ်ာ ႀကီးၾကပ္ရမည္ဟု ေတာင္အာရွ လူ႕အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္မႈ အဖြဲ႕မွ မီနက္ခ္ရွိ ဂန္ဂူလီက ဆုိသည္။
“ဥပေဒဆုိတာႀကီးကုိ က်င့္သံုးစရာ မလုိပါဘူးဆုိတဲ့ အေတြးက လူေတြမွာ အ႐ုိးစြဲေနပါၿပီ။ အစုိးရနဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႕ကလည္း ၾကား၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိပါဘူး” ဟု ဂန္ဂူလီက ဖြင့္ဟခဲ့ၿပီး လူမႈဖူလံုေရး အတြက္ ဗဟိုအစုိးရထံမွ ေထာက္ပံ့ေငြမ်ားကုိ ျပည္နယ္အစုိးရႏွင့္ ရပ္ကြက္ေကာင္စီတုိ႔က ရရွိေနၿပီး ဥပေဒအား အေကာင္အထည္ မေဖၚသည့္ ကိစၥအတြက္ ၎တုိ႔က တာ၀န္ ယူသင့္သည္ဟုလည္း ေျပာၾကားခဲ့ေလသည္။
“ေဒလီအစုိးရကေန ရပ္ကြက္ေကာင္စီအထိ ဒါေတြကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရမွာပါဗ်ာ”
မိလႅာအညစ္အေၾကးစြန္႔ပစ္ေရး အလုပ္သမမ်ား
—————————————————–
အိႏၵိယတြင္ မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္ရသည့္ အလုပ္သမား စုစုေပါင္း မည္မွ်ရွိသည္ဆုိသည့္ႏွင့္ပတ္သက္၍ တရား၀င္အခ်က္အလက္မ်ားမရွိ။ သုိ႔ေသာ္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူမႈ အရ အိႏၵိယႏုိင္ငံ အတြင္း တြင္းအိမ္သာ အသံုးျပဳသူ ၂.၆ သန္းရွိသည္ဟု သိရေလသည္။
“ျပည္နယ္အစုိးရတုိင္းက ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္နဲ႔ မိလႅာအညစ္အေၾကး ရွင္းလင္းေရးကုိ အျမစ္ျပတ္ေအာင္လုပ္မယ္လုိ႔ တရား႐ံုးခ်ဳပ္မွာ ကတိေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္သူအျဖစ္ ႏုိင္ငံအတြင္းမွာ လုပ္ကုိင္ေနရတဲ့ မိသားစုေတြက ၂ သိန္းကေန ၃ သိန္းအထိ ရွိပါတယ္” ဟု ဗဟုိအစုိးရ ၀န္ႀကီးေဟာင္း ဂ်ိဳင္ရန္ ရာမက္ရွ္က ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ကိုယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ မိလႅာအညစ္အေၾကးရွင္းလင္းေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဥပေဒျပဌာန္းၿပီး ေနာက္ပုိင္း ျပည္နယ္ ၂၃ ခုတြင္ မိလႅာအညစ္အေၾကးစြန္႔ပစ္ရသူ ၁၀၀၀ ကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရၿပီး စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈမ်ားကုိ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ေနသည္ဟု အိႏၵိယအစုိးရက ၿပီးခဲ့သည့္ သီတင္းပတ္ကပင္ ေျပာၾကားခဲ့သည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွစ၍ ေခတ္အဆက္ဆက္မွ အစုိးရမ်ားမွာ ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ အညစ္အေၾကးရွင္းလင္းေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ ဥပေဒမ်ားမွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုိင္ျခင္း မရွိခဲ့။ ထုိဥပေဒမ်ားတြင္ တြင္းအိမ္သာတည္ေဆာက္ျခင္းအား တားျမစ္ျခင္း၊ မိလႅာအညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္ရန္ ေစခုိင္း သူမ်ားကုိ ေထာင္ဒဏ္တစ္ႏွစ္ခ်မွတ္ျခင္းတုိ႔ ပါ၀င္ေလသည္။
ကုိယ့္နည္းကုိယ္ဟန္ျဖင့္ မိလႅာအညစ္အေၾကးရွင္းလင္းျခင္းကုိ မိလႅာစနစ္ျပႆနာအျဖစ္ ယခင္ဥပေဒအေဟာင္းမ်ားတြင္ သံုးသပ္ထားၿပီး၊ ယခုဥပေဒအသစ္တြင္မူ လူတုိ႔၏ အညစ္အေၾကးမ်ားကုိ ကုိင္တြယ္ရျခင္းမွာ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာအား ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟူေသာ အခ်က္ျဖင့္ ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္ရမည္ဟု တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ားက ဆုိေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အလုပ္သမားမ်ားအား အကာအကြယ္ျဖစ္ေစသည့္ ၀တ္စံုမ်ား၊ အႏၱရာယ္ကင္းသည့္ ကိရိယာမ်ားသံုး၍ မိလႅာပုိက္မ်ား၊ မိလႅာကန္မ်ား ရွင္းလင္းျခင္းကုိ ဥပေဒသစ္က ခြင့္ျပဳထားေလသည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ေသာ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ားကမူ ၀တ္စံုမ်ား လံုလံုေလာက္ေလာက္ မေပးႏုိင္မည္ကုိ စုိးရိမ္ေနၿပီး ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ မိလႅာအညစ္အေၾကး ရွင္းလင္းျခင္းကုိ လံုး၀ ပိတ္ပစ္ရန္ လုိလားေနေလသည္။
အိႏၵိယမွ မီးရထားမ်ား
————————
ႏုိင္ငံအလယ္ပုိင္း မဒ္ရာ ပရာဒက္ရွ္တြင္ အေျခစုိက္သည့္ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ အာရွစ္ဖ္ ရွာအစ္ခ္ကမူ အိႏၵိယရထားလုိင္းမ်ားက မိလႅာအညစ္အေၾကးမ်ားကုိ ကုိင္တြယ္ ရွင္းလင္းရျခင္း၏ အဓိကရင္းျမစ္ျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။ မီးရထားမ်ားမွ အိမ္သာမ်ားမွာ ေဟာင္းေလာင္းေပါက္မ်ားျဖစ္ၿပီး လူတုိ႔စြန္႔ၾကသည့္ အညစ္အေၾကးမ်ားမွာ ရထားလမ္းမ်ားေပၚသုိ႔ က်ေရာက္သည္ဟု ၎က ေထာက္ျပ၏။
“တစ္ေယာက္ေယာက္က ဒါကုိ လုိက္ႀကံဳးရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အားလံုး ရထားေတြကုိသံုးတာေၾကာင့္ ေကာင္းမြန္တဲ့ အိမ္သာေတြရရွိဖုိ႔ မီးရထားဌာနကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျပည္သူေတြက ဖိအားေပးဖုိ႔လုိပါတယ္” ဟု အာရွစ္က ဆုိေလသည္။
အိမ္သာအသစ္မ်ား ေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ သမၼတ မုိဒီက စိတ္အားထက္သန္ေနေသာ္လည္း တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ားကမူ မ်ားျပားေသာ ျပည္သူအေရအတြက္ႏွင့္ မိလႅာစနစ္အေျခခံအေဆာက္အဦးမ်ား မလုံမေလာက္ ျဖစ္ေနမည္ကုိ စုိးရိမ္မႈမ်ား ရွိေနသည္။
ႏုိင္ငံအေနာက္ပုိင္း ဂူဂ်ာရတ္ၿမိဳ႕တြင္ ေရေလာင္းအိမ္သာ ၁၀ လံုးမွ အလံုး ၃၀ ခန္႔အား လူေပါင္း ၂၀၀၀ မွ ၃၀၀၀ အထိ စုတ္စုတ္ခ်ာခ်ာသံုးစြဲေနရသည္ဟု အဟ္မီဒဘတ္ၿမိဳ႕တြင္ အေျခစုိက္သည့္ Jan Vikas အက်ိဳးအျမတ္မယူေသာအဖြဲ႕ကုိ ဦးေဆာင္ေနသူ ဂ်ီတန္ဒရာ ရတ္ဟြဒ္က ဆုိ၏။
ထုိ႔ျပင္ ၿမိဳ႕အတြင္း ဟာလာဟင္းလင္းမစင္စြန္႔သည့္ ေနရာ ၁၀၀ မွ အညစ္အေၾကးမ်ားကို မိလႅာအညစ္အေၾကးစြန္႔ပစ္ရသူမ်ားမွ ရွင္လင္းရသည္ကုိ မိမိတုိ႔အဖြဲ႕မွ ေတြ႕ရွိထားသည္ဟု ရတ္ဟြဒ္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထုိျပႆနာအား ေျပရွင္းရာတြင္ အဆင့္ ၃ ဆင့္လုိအပ္သည္ဟု ၎က သံုးသပ္ေလသည္။
ထုိအဆင့္သံုးဆင့္မွာ လူတုိင္းအတြက္ အိမ္သာမ်ား လံုေလာက္ေအာင္ ေဆာက္ေပးျခင္း၊ ေကာင္းမြန္သည့္ မိလႅာေျမာင္းစနစ္ႏွင့္ ေရေပးေ၀ေရး စနစ္တုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္၏။
ထုိျပင့္ ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ အညစ္အေၾကးရွင္းလင္းမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပည္သူမ်ား၏ ေစာဒကတက္မႈမ်ားကုိ စုစည္းကာ ရဲစခန္းမ်ာသုိ႔ သြားေရာက္ တုိင္တန္းခဲ့ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ဟု ရာဟြဒ္က ဆုိေလသည္။
“အခ်ိဳ႕ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြက ဥပေဒသစ္အေၾကာင္း မသိၾကပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြၾကေတာ့လည္း စီနီယာေတြျဖစ္တဲ့ ၿမိဳ႕နယ္အာဏာပုိင္ေတြနဲ႔ ထိပ္တုိက္ေတြ႕ ရမွာကုိ ေၾကာက္ၾကပါတယ္” ဟု သူက ဆုိသည္။
လုိအပ္ခ်က္ႏွင့္ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာရွိေနသည့္ အယူအဆမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည့္ ကုိယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ အညစ္အေၾကးရွင္းလင္းေရးစနစ္ အျမစ္တြယ္ေနသည့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြင္း ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္းမွာ ႀကီးမားသည့္ စိန္ေခၚမႈျဖစ္သည္ဟု တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ားက ေထာက္ျပၾကသည္။
အဆုိပါ လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ျပည္သူမ်ား၏ စိတ္ထားႏွင့္ ကိုယ့္နည္းကုိယ့္ဟန္ျဖင့္ အညစ္အေၾကးရွင္းလင္းသည့္ စနစ္တုိ႔ကုိ ေျပာင္းလဲရန္ အတြက္ ေရရွည္တည္တံ့မည့္ အားထုတ္မႈမ်ားကို လုိအပ္သည္ဟု Sulabh International အဖြဲ႕မွ ဘင္ဒက္ရွ္၀ါ ပါသက္က ေျပာၾကားခဲ့ေလသည္။ ထုိ႔အဖြဲ႕မွာ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ကတည္းက အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္ အိမ္သာေပါင္း တစ္သန္းေက်ာ္ကုိ ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့သည့္ အဖြဲ႕ျဖစ္၏။
“(ဇာတ္နိမ့္ဇာတ္ျမင့္မခြဲဘဲ) လူေတြ အတူတကြထုိင္ၿပီး လက္ေရတစ္ျပင္တည္း စားေသာက္ဖုိ႔၊ လူအခ်င္းခ်င္း မထိရ၊ မကုိင္ရဆုိတဲ့စနစ္ႀကီးပေပ်ာက္ဖုိ႔ဆုိတာ ဥပေဒတစ္ခု ျပဌာန္းလုိက္တာနဲ႔ ၿပီးသြားမွာပါလုိ႔ ထင္ေနလုိ႔မရပါဘူး” ဟု ပါသက္က ဆုိေလသည္။
လြန္ခဲ့သည့္ ၂ ႏွစ္က အသက္ ၁၈ ႏွစ္အရြယ္ ဆုိနမ္ဆုိသည့္ အမ်ိဳးသမီးငယ္မွာ မနက္ မိုးလင္းသည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ မိလႅာအညစ္အေၾကးမ်ားကုိ စြန္႔ပစ္ေပးရန္ ျခင္းေတာင္း ကုိင္၍ ထြက္ခဲ့ရသည္။ မိခင္ျဖစ္သူႏွင့္ အဘြားျဖစ္သူတုိ႔မွာလည္း ထုိကဲ့သုိ႔ လုပ္ရေလသည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း ယခုတြင္မူ ၎တုိ႔ သံုးဦးစလံုးမွာ Sulabh International မွ ဖြင့္လွစ္ထားသည့္ ေလ့က်င့္ေရးစင္တာသုိ႔ သြားေရာက္ကာ သင္တန္းမ်ား တက္ေနၾကၿပီျဖစ္သည္။ ထိုစင္တာတြင္ မနက္ပုိင္း၌ အဂၤလိပ္၊ သခ်ၤာႏွင့္ ဟင္ဒီတုိ႔ကုိ သင္ေပးၿပီး ညေနပုိင္းတြင္မူ အသံပုိင္းဆုိင္ရာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေလသည္။
“ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ ေလာက္ မိလႅာအညစ္အေၾကးေတြ စြန္႔ပစ္ေပးခဲ့ရတဲ့ အဘြားရဲ႕ဘ၀ဟာ အခုေတာ့ ေျပာင္းလဲသြားပါၿပီ” ဟု ဆုိနမ္က ၾကည္ႏူးစြာ ဖြင့္ဟခဲ့ေလ၏။
Aljazeera သတင္းဌာနတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ ေဆာင္းပါးရွင္ Betwa Sharma ၏ “India lower caste still removing human waste” ေဆာင္းပါးကို ‘ေလးေမာင္’ မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုပါသည္။
