ေမ ၂ ၊ ၂၀၁၄
ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေလ၀သ)
၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ ေမလ(၂-၃)ရက္ဟာ နာဂစ္မုန္တိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀င္ေရာက္တိုက္ခတ္ သြားခဲ့တဲ့ (၆)ႏွစ္ေျမာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ ျပီးခဲ့ျပီျဖစ္တဲ့ အျဖစ္အပ်က္ တစ္ခုပါဘဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း ေလာကႀကီးမွာ လိုခ်င္သည္ျဖစ္ေစ၊ မလိုခ်င္သည္ျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္သက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႏွစ္သက္သည္ျဖစ္ေစ ေတြ႕ႀကံဳလာႀကရတဲ့ ကိစၥေတြဟာ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားဘဲ ရွိပါတယ္။ တရားသေဘာအရေျပာရရင္ေတာ့ တရားႏွစ္ပါးဘဲရွိပါတယ္။ တရားတစ္ပါးကေတာ့ ပစ္ပယ္ရမယ့္တရား၊ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ေမ့ပစ္ရမယ့္၊ လစ္လ်ဴရႈရမယ့္၊ ေခါင္းထဲက ထုတ္ပယ္ရမယ့္တရား။ ဥပမာ၊ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ တရားေတြဆိုပါေတာ့။ လူတိုင္းမကင္းႏိႈင္ႀကဘူး။ ဒါေပမယ့္ တတ္အားသမွ် ေခါင္းထဲက ထုတ္ပယ္ပစ္ရမယ့္ တရားေတြေပါ့။ ေနာက္ တရားတစ္ခုကေတာ့ ပစ္ပယ္ရမယ့္ တရားမဟုတ္ဘူး၊ ပစ္ပယ္လို႕လည္းမရဘူး။ မရွိေအာင္ လုပ္လို႕လည္း မရဘူး။ မေတြ႕ခ်င္ လို႕လည္း မရဘူး။ ေတြ႕ကိုေတြ႕ရမွာ။ ရင္ကို ရင္ဆိုင္ရမွာ။ ဒါေပမယ့္ ေတြ႕တဲ့အခါမွာ သူျပဳသမွ်၊ ကိုယ္ႏုရတဲ့ဘဝမ်ိဳးမျဖစ္ရေလေအာင္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈေတြနဲ႕ ကိုယ္ကဦးေဆာင္ျပီး ကိုယ္ကအနိႈင္ယူရမယ့္ တရား။ ဥပမာ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ တရားေတြလိုေပါ့။ ဒီလို တရားႏွစ္ပါးအနက္ နာဂစ္အျဖစ္အပ်က္ဟာ ခ်စ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မုန္းသည္ျဖစ္ေစ၊ ပစ္ပယ္လို႕ မရတဲကိစၥ၊ တကယ္ေတာ့ နာဂစ္ဟာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ႀကံဳလာခဲ့ရင္ ရင္ဆိုင္ျပီး အႏိုင္ယူရမယ့္ တရားျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ႀကိမ္ နာဂစ္လို မုန္တိုင္းႀကံဳေတြ႕လာခဲ့ရင္ေတာ့ အႏိုင္ ယူႏိုင္ရေလေအာင္ နာဂစ္က ဘာသင္ခန္းစာေတြ ေပးခဲ့သလည္း။ နာဂစ္ရဲ႕အေႀကာင္း ဓမၼဓိဌာန္က်က် ဆန္းစစ္ေတြးေခၚဖို႕ လိုတာေတာ့ အမွန္ျဖစ္ပါတယ္။ Men learn much from defeat ဆိုတဲ့ စကားကလည္း ရွိေနတယ္မဟုတ္လား။
နာဂစ္အျဖစ္အပ်က္ႀကိးမွာ လူေပါင္း တစ္သိန္းေလးေသာင္းေလာက္ အသက္ဆံုးရံႈးခဲ့ရတယ္။ အိမ္ယာအေဆာက္အဦေပါင္း ခုႏွစ္သိန္းခြဲေလာက္ ပ်က္စီးခဲ့တယ္။ လူေပါင္းဆယ့္တစ္သန္းေက်ာ္ ေလာက္ ထိခိုက္ခဲ့ရတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္္ နဲ႕ ပုဂလိကပိုင္ ႏွစ္ရပ္ေပါင္း ပစၥည္းဆံုးရံႈးမႈတန္ဘိုး (၁၂) ထရီလီယံေက်ာ္ ရွိခဲ့တယ္။ ကမၻာမွာ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈ နဲ႕ အေသအပ်ာက္အဆိုးဆံုးစာရင္းမွာ နံပါတ္(၈)အဆင့္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒီအေႀကာင္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကြ်န္ေတာ့ေခါင္းထဲမွာ မႀကာမႀကာေရာက္လာတဲ့ ေမးခြန္းႏွစ္ခုရွိေနပါတယ္။
ပထမေမးခြန္းကေတာ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းႀကိး (၂-၅-၂၀၀၈)ရက္ေန႕ နံနက္ပိုင္း ဟိုင္းႀကီးကြ်န္းကို မဝင္မွီ ေရျပင္ေပၚမွာ အခ်ိန္ (၄)နာရီႀကာေအာင္ မေရြ႕လွ်ားဘဲ ရပ္ေနခဲ့ျပီးမွ ဟိုင္းႀကီးကြ်န္းကို မြန္းလြဲညေနပိုင္းမွာ ၀င္ေရာက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွာ ကၽြန္ေတာ့္ကိုယ္ ကြ်န္ေတာ္ေမးေနမိခဲ့တဲ့ေမးခြန္းကေတာ့ နာဂစ္ဟာ အခုလို ဧရာ၀တီျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသကို မ၀င္ခဲ့ဘဲ ယခင္၀င္ေနက် လမ္းေဟာင္းအတိုင္း ရခိုင္ျပည္နယ္ဖက္ကိုသာ ၀င္ခဲ့ရင္ အခုလုိ အေသအေပ်ာက္ အပ်က္အစီးေတြ မ်ားပါ့မလား ? ဆိုတဲ့ေမးခြန္းပါဘဲ။
ေနာက္ေမးခြန္းတစ္ခုကေတာ့ မႏွစ္က ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ အတြင္း ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ထဲမွာ Phialin Cyclone ျဖစ္ေတာ့ ေလတိုက္ႏႈန္းက တစ္နာရီ(၁၆၂)မိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိခဲ့လို႕ အလြန္ျပင္းထန္တဲ့ category V အဆင့္ရွိ မုန္တိုင္းႀကီးျဖစ္ခဲ့တယ္။ တစ္နာရီ ေလတိုက္ႏႈန္း မိုင္ (၁၄၀-၁၄၅)ေလာက္သာရွိခဲ့တဲ့ နာဂစ္ထက္ ပိုျပင္းတာေပါ့။ အဲဒီေလာက္အင္အားနဲ႕ လူဦးေရ ထူထပ္လွတဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံအေရွ႕ဖက္ကမ္းေျခ Andra Pradesh ျပည္နယ္ကို ၀င္ေရာက္တိုက္ခတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီမ်ာ ကြ်န္ေတာ့္ကို မိတ္ေဆြႀကီး ကာတြန္း ကိုေအာ္ပီက်ယ္က ေမးလာပါတယ္။ “ဆရာခင္ဗ်ား၊ အခု အိႏၵိယႏိုင္ငံကို တိုက္ခတ္သြားခဲ့တဲ့ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္း Phialin ဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တိုက္ခတ္သြားခဲ့တဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းထက္ ပိုျပင္းထန္တယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူအေသေအပ်ာက္ကေတာ့ ဆယ္ဂဏန္း မွ်သာရွိခဲ့ျပီး သူေလာက္ မျပင္းထန္တဲ့ ကြ်န္ေတာတို႕ရဲ႕ နာဂစ္ကေတာ့ လူေတြ တစ္သိန္းေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ရတာ ဘာေႀကာင့္ပါလည္းခင္ဗ်ား” ပါတဲ့ဗ်ာ။
နာဂစ္နဲက ပတ္သက္လို႕ ကြ််န္ေတာ့ကို အေတြးပြား အေတြးမ်ားေစခဲ့တာ အဲဒီ ေမးခြန္း(၂)ခုပါဘဲ။
ပထမေမးခြန္းနဲ႕ပတ္သက္လို႕ ကြ်န္ေတာ္ နာဂစ္ျဖစ္အျပီး ရက္ပိုင္းအတြင္းကဘဲ အေျဖထုတ္ထားခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ နာဂစ္ဟာ ဒီအင္ဒီအားနဲ႕ဘဲ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚကို မ၀င္ခဲ့ဘဲ၊ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းကိုသာ ၀င္ခဲ့ရင္ အခုေလာက္ အေသအေပ်ာက္ အပ်က္အစီး ဘယ္လိုမွ မရွိႏိႈင္ပါဘူး။ ဘာျပဳလို႕လည္း ? ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္း နဲ႕ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚကမ္းရိုးတန္းေဒသ ႏွစ္ခုဟာ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္ႏိႈင္မႈ ေႀကာင့္ ထိခိုက္ႏိႈင္မႈ အလားအလာ အလြန္ကြာျခားေနႀကလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကို သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ကာကြယ္ေရးေစာင့္ေရွာက္မႈလုပ္ငန္းမွာ Vulnerability လို႕ေခၚပါတယ္။ ခပ္လြယ္လြယ္ ေျပာရရင္ေတာ့ Risk လို႕ ဆိုႀကပါေတာ့။ ေျပာရရင္ေတာ့ အဲဒီအပိုင္းကို ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္း နဲ႕ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚကမ္းရိုးတန္း တို႕ကို နိႈႈ္င္းယွဥ္လိုက္တဲ့အခါ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသက Vulnerability ေရာ၊ Risk ေရာ အလြန္ျမင့္မားေနတာကို ေတြ႕ႀကရပါတယ္။
ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚမွာ ေတြ႕ရတ့ဲ အားနည္းခ်က္က (၁၀)ခ်က္ေလာက္ရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့
(၁) ေျမနိမ့္ေဒသျဖစ္ျခင္း
—————————–
ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသဟာ ေျမအလြန္နိမ့္ပါတယ္။ ေကာင္းကင္ေျမတိုင္း DEMS တိုင္းတာခ်က္ ေတြနဲ႕တိုင္းႀကည္႕လိုက္ေတာ့ ဘယ္..ဒီေနရာက ေရ(၅)မီတာေလာက္ တက္လာရင္ကို ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚ တစ္ခုလံုးရဲ႕ ၄၃% ကေရေအာက္ေရာက္သြားျပီ။ ၅ မီတာ ဆိုတာ ၁၇ ေပေလာက္ရွိတာ။ နာဂစ္တံုးက ကြင္းဆင္းတိုင္းတာခ်က္အရ သဘာ၀ဒီေရအထက္ ပိုတက္ခဲ့တဲ့ မုန္တိုင္းဒီေရလိႈင္းအျမင့္က (၂၂ ) ေပ အထိရွိခဲ့ပါတယ္။
(၂) လူဦးေရထူထပ္ျခင္း
———————–
ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသဟာ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုးမွာ လူဦးေရ အထူထပ္အသိပ္သည္းဆံုး ေဒသ။ ပြဲခင္းထဲ ခဲပစ္လိုက္သလိုေပါ့ဗ်ာ။ ပစ္မလြဲဆိုတာ ဒီေဒသမ်ိဳးေပါ့။
(၃) ျမစ္လက္တက္မ်ားႏွင့္ျမစ္ဝမ်ားေပါမ်ားျခင္း
———————————————-
ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသဟာ ျမစ္ေႀကာင္းစံနစ္ကလည္း ရႈပ္သလားမေျပာနဲ႕။ ျမစ္ခ်ည္႕က (၁၇)စင္း။ ျမစ္၀ ကခ်ည္႕ဘဲ (၇)ေပါက္။ ၀င္လာတဲ့ ပင္လယ္ေရေတြ မ်က္စိလည္ သြားႏိႈင္တယ္။
(၄) မုန္တိုင္းခိုအေဆာက္အဦ နဲ႕ သက္ကယ္ကုန္းျမင့္မ်ားမရွိျခင္း။
—————————————————————–
နာဂစ္ျဖစ္တံုးက မုန္တို္င္းခိုအေဆာက္အဦ(storm shelter) ဆိုတာ ႀကားေတာင္ မႀကားဖူးဘူး။ အသက္ကယ္ကုန္းဆိုတာ ဘာမ်မရွိဘူး။ နာဂစ္ျဖစ္တံုးက မိသားစု (၅)ဦးရွိတဲ့ တစ္ဦးတည္း က်န္ရစ္ေတာ့တဲ့ အိမ္ေထာင္ဦးစီးတစ္ေယာက္က ကြ်န္ေတာ္တို႕အဖြဲ႕ ကြင္းဆင္းေတာ့ ေျပာျပပါတယ္။ နာဂစ္သတိေပးခ်က္ကို ႀကိဳသိလို႕ သူႀကိဳတင္ ကာကြယ္တဲ့ အေနနဲ႕ အဲဒီေန႕က ပင္လယ္ကို မထြက္ေတာ့ပါဘူးတဲ့။ အိမ္မွာ ဘဲေနပါတယ္တဲ့။ ေရေတြ တက္လာေတ့ သူတို႕မိသားစု(၅)ဦး အိမ္ေအာက္ထက္ကေန အေပၚထပ္ကိုေျပာင္း ပါတယ္။ ေရေတြထပ္တက္လာေတာ့ ထုပ္တန္းေပၚ ကိုတက္ပါ တယ္။ အဲဒီကေန ထပ္တက္ လာေတာ့ အိမ္အမိုးသြပ္ကိုေလွန္ျပီး၊ ေခါင္မိုးေပၚတက္ ပါတယ္။ အဲဒီကေန ထပ္တက္လာေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တစ္ေယာက္တည္းဘဲ က်န္ပါေတာ့ တယ္တဲ့။ ေျပးစရာေျမကို မရွိခဲ့ပါဘူးဗ်ာ။
(၅) သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္အေျခအေနအမ်ိဳးအစား နဲ႕ အႏၱရာယ္ ရွိမႈျပေျမပံုမ်ား မရွိျခင္း။
——————————————————–
သဘာ၀ေဘးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအတြက္ အေရးပါလွတဲ့ ေျမယာ အသံုးခ်မႈ အတြက္ Risk Map, hazard Map ဘာတစ္ခုမွ် လုပ္ထားတာမရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒိေတာ့ လူေတြက ရြာေလးေတြ တည္ျပီး ေရလုပ္ငန္းနဲ႕နီးတဲ့ ကမ္းစပ္တေလွ်ာက္ ရြာတည္ေနႀကေတာ့ ပင္လယ္က တက္လာမယ့္ ေရလိႈင္း ေတြကို ထြက္ႀကိဳေနႀက သလိုပါဘဲ။ ဒိေရလိႈင္းေတြက အရင္တံုးကမွ လူတစ္ေယာက္ ေတြ႕ဖို႕အေရး အေတာ္ေလး အထဲေရာက္ေအာင္ ႀကိဳးူပမ္းေနရေသးတယ္။ အခုေတာ့ ေအးေဆးဘဲေပါ့။
(၆) မုန္တို္င္းဆိုင္ရာ ယခင္အေတြ႕အႀကံဳ နည္းမႈေႀကာင့္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္ ခဲယဥ္းျခင္း။
————————————————————
ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚသာေးတြဟာ ပင္လယ္မွာေမြး၊ ပင္လယ္ထဲမွာ အသက္ေမြး ၀မ္းေႀကာင္း ေနခဲ့ႀကေပမယ့္ ဘာမုန္တို္င္းအေတြ႕အႀကံဳမွ မရွိခဲ့ႀကပါဘူး။ ၂၀၀၈ မတိုင္မီအထိ ျမန္မာျပည္ကို မုန္တိုင္း(၈၂)ႀကိမ္ ၀င္ခဲ့ဘူးရာမွာ အားလံုး ရခိုင္ကိုခ်ည္႕ ၀င္ခဲ့တာပါ။ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသကို ဆိုင္ကလုန္းအဆင့္မုန္တိုင္း တစ္ခါမွ် မ၀င္ခဲ့ဘူး ပါဘူး။
(၇) မုန္တို္င္းဒီေရဆိုင္ရာ အပါအ၀င္ သဘာဝေဘးဆိုင္ရာ အေတြ႕အႀကံဳ နဲ႕ အသိပညာနည္းပါးျခင္း။
မုန္တို္င္းဒီေရ ဆိုတဲ့ စကားကို ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚ နာဂစ္ေဒသကလူေတြ ႀကားေတာင္ မႀကားခဲ့ဖူးပါဘူး။
(၈) သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးလမ္းပန္းဆက္သြယ္မႈခက္ခဲျခင္း။
ေရြ႕ေျပာင္းေျပးလႊားဖို႕ အလြန္ခက္ပါတယ္။ ေရလမ္းဘဲရွိပါတယ္။ စက္ေလွ ေပၚမွာ ရွိသမွ် ပစၥည္းေတြ၊ မိသားစုေတြ အကုန္တင္ျပီးေျပးရင္ေတာင္ ေရကေရဆန္ျဖစ္မယ္။ ခရီးတြင္သလား မေျပာနဲ႕။ ေနာက္ကေမ်ာလာတဲ့ ေဗဒါကေတာင္ လမ္းေတာင္း ရလိမ့္မယ္။
(၉) ကမ္းေျခေ၇တိမ္မႈ၊
ဒီေရအတက္အက်ခြင္ႀကီးမားမႈ၊ ျမစ္ေႀကာင္္းမ်ားေပါမ်ားမႈတို႕ေႀကာင့္ အျပန္အလွန္သက္ေရာက္ေစေသာ ရႈတ္ေထြးေသာေရလိႈင္းျဖစ္ေပၚမႈ စံနစ္(Non-linearity)ရွိေနျခင္း။
ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚ ကမ္းရိုးတန္းဟာ ေရအနက္တိမ္တယ္၊ ဒီေရအတက္အက်ခြင္ ႀကီးတယ္။ ျမစ္မ်ားတည္ ရွိမႈစံနစ္က ရႈပ္ေထြးတယ္။ ဒါေႀကာင့္ မုန္တိုင္းေႀကာင့္ ပင္လယ္ထဲကေရေတြ တိုး၀င္လာရင္ ဒီအခ်က္ေတြက ရႈပ္ေထြးတဲ့ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မႈေတြ(non-linear interactions) ကို ျဖစ္ေစျပီး အတိုင္းအဆမဲ့ေရလိႈင္းႀကီးေတြ (exceptionally high waves) ကို ျဖစ္ေစနိႈင္ပါတယ္။ နာဂစ္မွာျဖစ္လည္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
(၁၀) ဒီေရေတာမ်ား ျပဳန္းတီးကုန္ျခင္း။
သဘာသေဘးအတားအဆီးေတြျဖစ္တဲ့ သဘာ၀ ဒီေရေတာေတြကလည္း ျပဳန္းတီးလို႕ ကုန္ျပီ။ ထင္းလုပ္ဖို႕၊ သစ္လုပ္ဖို႕၊ အိမ္ေဆာက္ဖို႕၊ လယ္ကြင္းေဖၚဖို႕၊ လူေနရပ္ကြက္ တိုးခ်ဲ႕ဖို႕၊ ငါးေမြးဖို႕၊ ပုဇြန္ေမြးဖို႕၊ စားအုန္းဆီပင္စိုက္ဖို႕၊ မီးေသြးဖုတ္ဖို႕။ ……. ျပဳန္းတီးလိုက္တာ ဘိုကေလးမွာဆိုရင္ ဒီေရေတာကို မက်န္ေတာ့ပါဘူး။
ဒီအခ်က္ေတြေႀကာင့္ နာဂစ္သာ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းကို ၀င္ေရာက္ခဲ့ရင္ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသေလာက္ အေသအေပ်ာက္ အပ်က္အစီး မရွိနိုင္ဘူးလို႕ ကြ်န္ေတာ္ ဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
တေလာကဘဲ အိႏၵိယကို ၀င္ေရာက္တိုက္ခတ္သြားတဲ့ Phailin ဆိုင္ကလုန္း ဟာ ေလတိုက္ႏႈန္း တစ္နာရီ 162 mph , Category V အဆင့္နဲ႕ ၀င္ေရာက္ သြားခဲ့တာ လူဆယ္ ဂဏန္းဘဲေသခဲ့တယ္။ ၂၀၀၈ က ကြ်န္ေတာ္တို႕ဆီ နာဂစ္တို္္က္ေတာ့ ေလတိုက္ႏႈန္းက 140-150 mph, Category IV အဆင့္သာ ရွိပါလ်က္နဲ႕ လူေပါင္း တစ္သိန္းေက်ာ္( ၁၃၄ ၀၀၀) ေသဆံုးခဲ့ရတာ ဘာေႀကာင့္ပါလည္း တဲ့။
ဒီေနရာမွာ စိုင္းထီးဆိုင္သီခ်င္း သတိရမိတယ္။ ဘဲႀကီး။ မသိလို႕ေမးတာလား..။ သိလ်က္နဲ႕ ေမးတာလား…။ ဆိုတာေလ။
ႀကိဳတင္သတိေပးခ်က္။ သူတို႕လည္း (၅)ရက္ေလာက္ႀကိဳေျပာခဲ့တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕လည္း (၅)ရက္ ႀကိဳေျပာခဲ့တယ္။ အတူတူေလာက္ပါဘဲ။
အဲဒီ(၅)ရက္အတြင္း သူတို႕က Volunteer တစ္သိန္းေက်ာ္၊ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ အစီးေပါင္း ငါးေသာင္းေက်ာ္၊ Helicopter အစီး(၄၀)ေက်ာ္အပါအ၀င္ ကားေတြ၊ လူေတြ အမ်ားႀကီးနဲ႕ မုန္တို္င္း အ၀င္မွာ အေရးေပၚ ကယ္ဆယ္ေရးေဆာင္ရြက္ဖို႕ မုန္တို္္င္း မ၀င္ခင္(၂)ရက္ေလာက္ ကတည္းက We are ready လို႕ ေႀကျငာခဲ့တယ္။ လူေပါင္း (၅)သိန္းေက်ာ္ကို ေဘးကင္းရာ ေနရာမ်ား ကို ႀကိဳတင္ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့တယ္။ မေျပာင္းမေရႊ႕ဘဲျငင္းဆန္ေနခဲ့တဲ့ လူေတြကို Defence Act Section 34 ကို အသံုးျပဳျပီး မျဖစ္မေန ေျပာင္းေရႊ႕ေပးခဲ့တယ္။
ဒီေတာ့ သူတို႕မွာ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ကာကြယ္ေရးမွာ Management Plan , Act, Preparedness, Action အကုန္ရွိခဲ့ျပီး ထိထိေရာက္ေရာက္လည္း သံုးခဲ့တယ္။
ဒိေတာ့ Phialin ဟာ အိႏၵိယႏိုင္ငံအတြက္ေတာ့ success story တစ္ခုေပါ့ဗ်ာ။
နာဂစ္တံုးကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ သတင္းစာ၊ ေရဒီယို၊ တယ္လီဖုန္း၊ ဖက္စ္၊ ရုပ္ျမင္သံႀကား အားလံုးမွတစ္ဆင့္ ေျပာခဲ့တယ္။ ကိုယ္တိုင္ တာ၀န္ရွိသူ အားလံုးကို တစ္ဦးခ်င္းဖံုးဆက္ေျပာခဲ့တာ အႀကီးအကဲေတြ အထိေရာက္တယ္။ သတင္းစာမွာလည္း အင္တာဗ်ဴးလုပ္ျပီး တစ္ရက္ႀကိဳတင္ သတိေပးခဲ့တယ္။ အဲဒီတံုးက ဟိုင္ႀကီး၊ေခ်ာင္းသာကေဒသ တာ၀န္ခံေတြကို ရြာေတြက လူေတြကို ေျပာင္းဖို႕ (Evacuate) လုပ္ဖို႕ ကြ်န္ေတာ္ဖံုးနဲ႕ သတိေပးခဲ့တယ္။ အဲဒီေျပာဆိုခ်က္ကို ေခ်ာင္းသာ Max Hotel မန္ေနဂ်ာ အပါအ၀င္ ေဒသခံ စခန္းရဲမွဴးကအစ သက္ေသအျဖစ္ရွိေနႀကတယ္။
ဒါေပမယ့္ အဲဒီ evacuate လုပ္ဖို႕ဆိုတာ knowledge, plan, act, management, transportation, public participation, volunteers အားလံုးပါမွ ရတာဗ်။ အဓိက ကေတာ့ leadership ေပါ့ဗ်ာ။
ဒါေပမယ့္ နာဂစ္တံုးကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ သဘာ၀ေဘး အႏၱရာယ္အတြက္ Management, Plan, Act, Action ဘာမွလည္း မရွိခဲ့ဘူး။ ဘာမွလည္းႀကိဳတင္စီစဥ္ထားမႈမရွိခဲ့ဘူး။
ဒီေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ Nargis ကေတာ့ Lessons Learn Story ေပါ့ ဗ်ာ။
ကြ်န္ေတာ္တို႕က ကယ္ဆယ္ေရး(Relief, Resettlement, Rehabilitation) ဘဲ တသက္လံုး လုပ္လာႀကတာ။ နာဂစ္တံုးကေတာ့ ကာကြယ္ေရး (Preparation, Prevention, Reduction) ဆိုတာေတြေတာ့ ဘာမွ မလုပ္ႀကဘူး။ လုပ္လည္း မလုပ္တတ္ႀကဘူး။ လုပ္ရေကာင္းမွန္းလည္း မသိႀကဘူး။ မျဖစ္ေသးသမွ် ေစာင့္ႀကည္႕ေနႀကတဲ့သေဘာဘဲ။ အဲ…ျဖစ္ရင္ေတာ့ လုပ္ႀကပါျပီ။
ဒါပါဘဲဗ်ာ။ နာဂစ္ႏွစ္ပတ္လည္ေန႕မွာ ဒါေလးေတြဟာ စဥ္းစားႀကရမယ့္ အခ်က္ေတြလို႕ ျမင္ပါေႀကာင္း ေျပာခ်င္တာပါဘဲ။
ဓါတ္ပံု အညႊန္း- နာဂစ္ ေလမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္ျပီးေနာက္ ျမန္မာ စစ္အစိုးရ ဝန္ၾကီးခ်ဴပ္ ဗိုလ္ခ်ဴပ္ၾကီး သိန္းစိန္ (လက္ရိွျမန္မာအစိုးရသမၼတ) ၂၀၀၈ ေမလ ၈ ရက္ေန႔က ရန္ကုန္ျမိဳ႕ ဆင္ေျခဖုံး တေနရာတြင္ ေလေဘးဒုကၡသည္မ်ားကို သြားေရာက္ၾကည့္ေနပံု ျဖစပါသည္။ (Photo: AFP)
ေဒါက္တာ Tun Lwin FB စာမ်က္ႏွာမွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
https://www.facebook.com/tunlwin48/posts/844939002187340
