ႏိုဝင္ဘာ ၂၉ ၊ ၂၀၁၂
The New York Times
Thomas Fuller
စစ္ေတြ၊ ျမန္မာ – ပင္လယ္ကမ္းစပ္ျမိဳ႔ေလး၏ အစြန္းတဘက္တြင္တည္ရွိကာ ျမင့္မားတဲ့သစ္ပင္ၾကီးေအာက္ အရိပ္ခိုေနေသာ ေရႊ၀ါေရာင္ သဃၤန္းမ်ား လႊမ္းျခံဳထားသည့္ ကိုရင္ေလးမ်ားနွင့္ ဧည့္သည္ကို ေနေရာင္ေတာက္ပေနေသာ ဘုရားခန္းထဲမွာ နႈတ္ဆက္ စကားဆိုသည့္ သူတို႔ရဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥာဏ တို႔၏ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းေလးက ေအးခ်မ္း စိတ္ျငိမ္မႈကို ေဖၚေဆာင္ ေနပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း ထိုသို႔ ေအးခ်မ္းျငိမ္သက္လွသည့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ဦးဥာဏ၏ မိန္႔ခြန္းမွာ သက္ရွိသတၱ၀ါမ်ားအေပၚ အႏၱရာယ္ျပဳျခင္းမွ ေရွာင္က်ဥ္ရာ၏ ဟူေသာ ဗုဒၶ၏ ပညတ္ခ်က္နွင့္ လံုး၀ျခားနား ဆန့္က်င္ ကြဲလြဲ ေနပါသည္။ ေကာက္ကာငင္ကာပင္ ဦးဥာဏက မြတ္စလင္မ်ားမွာ က်ဴးေက်ာ္ ၀င္ေရာက္လာသူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မလိုလားအပ္ေသာ ဧည့္သည္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေျမြေပြး ခါးပိုက္ပိုက္ ထားရသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေၾကာင္းျဖင့္ မြတ္စလင္ ဆန္႔က်င္ေရးကို က်ယ္ေလာင္စြာ စတင္ ပါေတာ့သည္။
“ဗုဒၶရဲ့ အဆံုးအမအရ တို႔တေတြဟာ အသက္မသတ္ရဘူး။” “ဒါေပမဲ့လည္း တို႔တေတြ ျခိမ္းေျခာက္ခံရတယ္လို႔ ခံစားရတဲ့အခါ တို႔တေတြ ရဟႏၱာ သူေတာ္စင္ေတြ မလုပ္နိုင္ဘူး။” ဟုဦးဥာဏကေျပာပါသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္မွ အၾကမ္းဖက္မႈ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခဲ့မႈ – အနည္းဆံုး ၁၆၇ ဦး အသက္ဆံုးရႈံျပီး လူဦးေရ ၁၀၀၀၀၀ ေက်ာ္ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထိုအထဲ၌ အမ်ားစုမွာ မြတ္စလင္မ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔ လူအမ်ားတစုတေ၀းထဲ ထြက္ခြာသြားရေအာင္ ဖန္တီးျခင္းအေပၚ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္ေရး၀ါဒ အျဖစ္ အခ်ိဳ႕ေသာ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ရႈ႕ံခ်ၾကသည္။ ထိုသို႔ သည္းခံနိုင္စိတ္ ေပ်ာက္ဆံုးေလာက္ေအာင္ ျမန္မာနိုင္ငံ အေနာက္ဘက္ပိုင္း ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ကမ္းေျမႇာင္ေဒသအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစသည့္ အျဖစ္အပ်က္ကို နက္နက္နဲနဲ တိုင္းတာၾကည့္ေသာ္ မၾကာေသးမီ အခ်ိန္ကာလကမွ စတင္၍ အာဏာရွင္စနစ္မွ ဒီမိုကေရစီသို႔ အသြင္ကူးေျပာင္း ေနေသာ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းမွ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္မ်ားကို အျပီးတိုင္ သုတ္သင္ေခ်မႈန္းရန္ လႈံ႕ေစာ္တိုက္ပြဲ၀င္ရာတြင္ ရဟန္းပ်ိဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ေခါင္းေဆာင္သည့္ ဦးဥာဏကဲ့သို႔ေသာ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ပါ၀င္ေနေၾကာင္းေတြ႔ရပါသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ၅လေက်ာ္ခန္႔က စဥ္ဆက္မျပတ္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ရန္ညိႈးၾကီးလွေသာ ေဒါသအေလ်ာက္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားနွင့္ မီးရိႈ႕တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားျပီးေနာက္ ဗုဒၶဘာာ၀င္မ်ားက ေဆြစဥ္မ်ိဳးဆက္ ၃ဆက္တိုင္ တရား၀င္ ေနထိုင္ခြင့္ရွိသူအျဖစ္ သက္ေသ မျပနိုင္ေသာ ျပည္နယ္တြင္းရွိ လူဦးေရ ၁သန္းနီးပါးရွိ မြတ္စလင္မ်ားကို ဒုကၡသည္စခန္းမ်ား၌ထားရွိျပီး ၄င္းတို႔အား လက္ခံထားရွိလိုေသာ မည္သည့္ နိုင္ငံကိုမဆို ပို႔ေဆာင္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာနွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားအၾကား အလြန္တရာ မုန္းတီးေနမႈမွာ နွစ္ေပါင္း ၅၀ၾကာမွ်ရွိခဲ့ျပီး စစ္အာဏာရွင္စနစ္ အတြင္း ျမိဳသိပ္ထားခဲ့ရမႈမ်ား မၾကာေသးမီ လမ်ားအတြင္း တားမရ နိုင္ေလာက္ေအာင္ ေပါက္ကြဲထြက္ ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။
နိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္စြာေျပာေရးဆိုခြင့္ကို ဦးေဆာင္သူနွင့္ အဖိနွိပ္ခံမ်ားဘက္မွ ရပ္တည္သူျဖစ္ေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ပင္လွ်င္ ထိုအၾကမ္းဖက္မႈနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ သတိထား ေျပာဆိုေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ သမၼတ အိုဘးမား၏ ယခုလအတြင္း လာေရာက္ခဲ့သည့္ ျမန္မာနိုင္ငံခရီးစဥ္တြင္ ထိုကိစၥကို ဦးစားေပး ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထို႔အတူ အင္ဒိုနီးရွားနွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်နိုင္ငံတို႔ကလည္း တလွည့္စီ ထုတ္ေဖၚလႈံ႔ေဆာ္ခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံ အေနာက္ေဒသတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားနွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ား ဘ၀င္မက်ေသာ္လည္း အတူတကြ ယွဥ္တြဲ ေနထိုင္လာၾကရသည္မွာ ဆယ္စုနွစ္မ်ားစြာ ရွိခဲ့ျပီး အခ်ိဳ႔ေနရာမ်ားတြင္ ရာစုနွစ္ပင္တိုင္ခဲ့ျပီ။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုသို႔ အတူတကြ ဆုပ္ကိုင္လာေသာ ပါးလႊာသည့္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ လူမႈေရးၾကိဳးမွ်င္ ကေလးမွာ ယခုနွစ္တြင္ ျပတ္ေတာက္ခဲ့ရေပျပီ။
အိုးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးရေသာ မြတ္စလင္မ်ားမွာ စားေရရိကၡာနွင့္ ေဆး၀ါး လံုေလာက္မႈမရွိေသာ၊ ၄င္းတို႔အား အိမ္နီးခ်င္းအျဖစ္ မလိုလားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ၀န္းရံလွ်က္ လူဦးေရ သိပ္သည္း ၾကပ္ညပ္လွသည့္ ဒုကၡသည္ စခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေနရပါသည္။
အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္သူ ဦးေရႊေမာင္က “ဒီကိစၥကအျမန္ေျဖရွင္းရမဲ့ကိစၥျဖစ္တယ္။ အမိုးမရွိ၊ စားစရာမရွိတဲ့ေနရာမွာ လူေတြအကုန္ေသသြားမယ္” ဟုေျပာပါသည္။
ေဒသတြင္းရွိ မြတ္စလင္မ်ား၏ အေျခအေနမွာ လံုျခံဳမႈမရွိ ျဖစ္လာေနေၾကာင္း အစိုးရစီစဥ္ေပးေသာ လံုထိန္းမ်ားနွင့္ လွည့္လည္သြားလာ ေနသည့္ ဦးေရႊေမာင္က ေျပာပါသည္။ “သူတို႔ကကၽြန္ေတာ့ကို ကားတစီးအျပည့္ နဲ႔ ရဲေတြေပးထားတယ္။ ၃၊၄ ေယာက္ေလာက္နဲ႔ေတာ့ မလံုေလာက္ဘူးေလ။” ဟုဆိုသည္။
ျပည္နယ္တြင္းရွိ အမ်ားစုျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားက မြတ္စလင္ေတြရဲ့ ျမင့္မားတဲ့ ေမြးဖြားနႈန္း ေၾကာင့္ တိုးတက္လာတဲ့လူဦးေရက သူတို႔ကို ျခိမ္းေျခာက္သည္ဟု ခံစားရေၾကာင္း နွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာရဲ့ ဓေလ့အရ သားေကာင္ သတ္ျဖတ္ျခင္းသည္ ေစာ္ကားပုတ္ခတ္ျခင္းအျဖစ္ သူတို႔ေတြ႔ရွိေၾကာင္း ေျပာပါသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္၏ အၾကီးဆံုးပါတီျဖစ္သည့္ ရခိုင္ အမ်ိဳးသားဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးပါတီမွ အေထြေထြ အတြင္းေရးမႈး ဦးဦးလွေစာက “ကၽြန္ေတာ္တို႔ အစၥလာမ္ဘာသာရဲ့ ၀ါးျမိဳမႈကို အလြန္စိုးရိမ္ ပူပန္ပါတယ္။” “ ဒီေျမက ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘိုးဘြားေတြရဲ့ေျမ၊ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ့ ေမြးရပ္ေျမပါ။” ဟုေျပာပါသည္။
ဇြန္လနွင့္ ေအာက္တိုဘာလအတြင္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးေရးအထိကရုဏ္းတြင္ ရြာသားမ်ားကိုယ္တိုင္ ဓါး၊ တင္းပုတ္၊ ဂ်င္ဂလိ စေသာ ကိုယ္တိုင္လုပ္ လက္နက္မ်ား ျဖန္႔ေ၀ စြဲကိုင္ခဲ့ၾကပါသည္။ မြတ္စလင္ အမ်ားစု ေနရာမ်ားတြင္ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ား မီးရႈိ႕ခံရသည္။ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစုေနရာမ်ားတြင္ ဗလီမ်ား အဖ်က္အစီး ခံရသည္။ အဓိကအစျပဳသည္မွာ ဗုဒၶဘာသာ မိန္းကေလးတဦးအား မုဒိန္းက်င့္ သတ္ျဖတ္ရာမွ အစ မြတ္စလင္မ်ား အေပၚ အျပစ္ပံုခ် လာျခင္းျဖစ္သည္။
ယခင္က မြတ္စလင္ ကုန္တင္ကုန္ခ်လုပ္သားမ်ား၊ လက္လုပ္လက္စား လုပ္သားမ်ား အမ်ားစုအလုပ္လုပ္ခဲ့ေသာ ကိုလိုနီေခတ္က ေရွတန္း ကင္းစခန္း ျဖစ္သည့္ စစ္ေတြ ျမိဳ႔လည္ေခါင္ တြင္ ယခုအခါ မြတ္စလင္မ်ားမရွိ လစ္ဟာေနသည္။
“ကၽြန္ေတာ္ မျပန္ရဲဘူး။” အဓိကရုဏ္းမျဖစ္ခင္က အစိုးရေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းဆရာတဦးျဖစ္သူ ေအးထြန္းစိန္က ေျပာပါသည္။ စစ္ေတြျမိဳ႔မွ မိနစ္၂၀ ခရီးခန္႔အကြာအေ၀းသာရွိေသာ သူ၏ အေရွ႔သဲေခ်ာင္းရြာ တြင္ မည္သူမွ် ရြာက ထြက္ခြာ၍ မရသျဖင့္ အလုပ္အကိုင္မရွိဘဲ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ရြက္ဖ်ဥ္တဲကေလး ထဲတြင္သာ စုေ၀းေနေနရသည္ ဟုဆို၏။
နိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားက မြတ္စလင္မ်ားအေပၚ လူမ်ိဳးေရးအထိကရုဏ္းမွာ ယာယီမွ်သာျဖစ္သည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း ပိုမို၍ အတည္တက်အသြင္ ေဆာင္လွ်က္ရွိသည္။
ဇြန္လအတြင္း အေရးအခင္း၌ သူ၏အိမ္ကို အိမ္နီးျခင္း မြတ္စလင္မ်ားက မီးရိႈ႕ျခင္းခံရသူ ဆိုကၠားဆရာ ဦး၀င္းေမာင္က “ကၽြန္ေတာ္မလြမ္းပါဘူး။” “ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ့ တဦးနဲ႔တဦး အမုန္းတရားက တေန႔တျခား ၾကီးထြားလာေနတယ္။” ဟုဆိုသည္။
မစၥတာအိုဘားမားရဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံ ခရီးစဥ္အတြင္း ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ၾကီးတြင္ တန္ဘိုးၾကီးလွစြာေသာ မိန္႔ခြန္းၾကီးတရပ္ ေျခြခဲ့ပါသည္။ ထိုမိန္႔ခြန္းထဲတြင္ အေရးၾကီးအေၾကာင္းအရာ အမ်ိဳးမ်ိဳးအထဲမွ တခုျဖစ္ေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ စိုးရိမ္ပူပန္ဖြယ္ရာ အေျခအေနကို အာရံုစိုက္ကာ ေျပာၾကားခဲ့ျပီး ပရိသတ္ၾကီးကို “အျပစ္မဲ့ျပည္သူမ်ားအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ အၾကမ္းဖက္မႈအတြက္ ေစာဒကမရွိေစရ” ဟုေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။
ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေမရိကန္နိုင္ငံမွာ သင္ယူခဲ့တာကေတာ့ လူတိုင္းဟာ ဘယ္လို ဥပဓိရုပ္ ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ ဘယ္ေဒသက လာသည္ျဖစ္ေစ၊ ဘယ္ဘာသာ သက္၀င္ယံုၾကည္သည္ ျဖစ္ေစ။ မည္သူမဆို က်င့္သံုးနိုင္တဲ့ လူသား အားလံုးနွင့္ဆိုင္ေသာ ေသခ်ာတိက်ေသာ နိယာမမ်ား ရွိတယ္ ဆိုတာပါဘဲ။ ဟု ေျပာဆိုခဲ့ေသးသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း မြတ္စလင္ မ်ားကို မည္သို႔ေခၚဆိုရမည္ဆိုသည္ကို အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက သေဘာမတူနိုင္ဘဲ ခြဲျခားမႈမ်ားမွာ နက္ရႈိင္းလွ်က္ရွိပါသည္။ မြတ္စလင္ အမ်ားစုက သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ရိုဟင္ဂ်ာဟုဆိုေသာ္လည္း ၄င္းကို ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ တရား၀င္ အသိအမွတ္ျပဳ ထားျခင္းမရွိပါ။
ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစု ျဖစ္ေသာ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ မြတ္စလင္လူနည္းစု အစုအေ၀းမ်ား တနိုင္ငံလံုးတြင္ အတူတကြ ယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားေပၚတြင္ အမုန္းတရား အၾကီးမားဆံုးျဖစ္ရျခင္းမွာ သူတို႔၏ လူဦးေရ မ်ားျပားမႈေၾကာင့္ တေၾကာင္း (ကုလသမဂၢ စစ္တမ္းအရ အနည္းဆံုး ၈၀၀၀၀၀) နွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း စုစည္းတည္ရွိမႈေၾကာင့္ တေၾကာင္း တို႔ျဖစ္သည္။ (ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ လူဦးေရ ၅၅သန္းရွိသည္။)
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းရွိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားက သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ေရွးေဟာင္း ေျမာက္ဦး ဗုဒၶဘာသာ ဘုရင့္နိုင္ငံေတာ္၏ အေမြစားအေမြခံမ်ားဟု ရႈျမင္သည္။ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ျမန္မာလူမ်ိဳးဟု မသတ္မွတ္။ အစိုးရကလည္း သီးသန္႔ အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳသည္။ ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားက ၄င္းတို႔အား အမ်ားစုျဖစ္ေသာ ျမန္မာတို႔က အျမဲတမ္း ဖိနွိပ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျပီး မ်ားျပားလာေသာ လူနည္းစု မြတ္စလင္မ်ားကလည္း ျခိမ္းေျခာက္သည္ဟု ခံစားရေၾကာင္း ေျပာသည္။
အထိကရုဏ္းမျဖစ္မီက ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာ နွင့္ မြတ္စလင္မ်ား အၾကားတြင္ မြတ္စလင္မ်ားမွာ အလုပ္သမားမ်ားျဖစ္ျပီး ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားမွာ အလုပ္ရွင္မ်ား အျဖစ္ အလုပ္ရွင္အလုပ္သမား အဆင့္အတန္းခြဲျခား ဆက္ဆံမႈမ်ိဳး ရွိခဲ့သည္။
“ကၽြန္မတို႔ ေဘးခ်င္းကပ္ေနေပမဲ့ တခါမွ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ စကားမေျပာဘူးၾကဘူး။” ဟု ၅၁ နွစ္အရြယ္ရွိ အထိကရုဏ္းအတြင္း သူမအိမ္မီးရိႈ႕ခံရသည့္ စစ္ေတြေဒသခံ ေဒၚေထြးေမက ေျပာပါသည္။
“ကေလးေတာင္မွ ကုလား (အိႏၵိယႏြယ္ဖြားမ်ားအေပၚ ရႈတ္ခ်ေခၚဆိုေသာ အသံုးအနႈန္း) နဲ႔ မကစားရဘူးဆိုတာ သိတယ္။” ဟု ေဒၚသိန္းလွရီ ၅၅နွစ္ ကေျပာပါသည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြက မြတ္စလင္ေတြသည္ တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း နွင့္ သူတို႔အေနျဖင့္ နိုင္ငံျခား တိုင္းျပည္မ်ားနွင့္ နိုင္ငံျခားသတင္းဌာနမ်ားက မြတ္စလင္မ်ားအေပၚ ကရုဏာထားသည့္အတြက္ ေဒါသျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာပါသည္။
နွစ္ဖက္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားက သူတို႔အျဖစ္အပ်က္မ်ားအတြက္ တရားမွ်တမႈရေစရန္ သမိုင္းေၾကာင္း ေနာက္ခံမ်ားကို စုပ္ကိုင္လာၾကသည္။
“ဒီလူေတြဟာ ဘယ္ကမွ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္လာတဲ့ လူေတြမဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႔ဒီမွာ ေနလာတာ ရာစုနွစ္ေပါင္း မ်ားစြာရွိေနျပီ။” ဟု ရခိုင္ျပည္နယ္မွ ေျမပိုင္ရွင္ တဦး၏ ေျမးလည္းျဖစ္ ရဲအရာရွိ တဦး၏ သားလည္း ျဖစ္ေသာ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးေရႊေမာင္က ေျပာပါသည္။
သမၼတဦးသိန္းစိန္က ဇူလိုင္လအတြင္းက ကုလသမဂၢ ဆိုင္ရာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား လာေရာက္ရာတြင္ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္း ေဆြစဥ္မ်ိဳးဆက္ ၃ဆက္တိုင္ေနထိုင္သူမ်ားကိုသာ နိုင္ငံသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ က်န္သူမ်ားအား “နိုင္ငံေတာ္၏ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ျခိမ္းေျမာက္လွ်က္ရွိေသာေၾကာင့္” ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ထားရွိကာ လကၡံလိုေသာ နိုင္ငံမ်ားသို႔ ပို႔ေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းေျပာခဲ့ပါသည္။ ကုလသမဂၢ မွ ဒုကၡသည္မ်ားအျဖစ္ ဖန္တီးရမည့္ အလုပ္ မဟုတ္ေၾကာင္းျဖင့္ ထိုအေတြးအေခၚကို ေျပာဆို ျငင္းပယ္ခဲ့ပါသည္။
သံတမန္မ်ားက ဦးသိန္းစိန္သည္ ဖယ္ရွားခံရေသာ မြတ္စလင္မ်ားအား ယခုအေျခအေနမွ နိုင္ငံအတြင္း ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားေပးရန္ စီစဥ္ေနသည္ဟု ေျပာဆိုေနေၾကာင္း ဆိုသည္။ သမၼတမွ ကုလသမဂၢသို႔ မစၥတာ အိုဘားမား အလည္အပတ္ မလာမီ အခ်ိန္အေတာအတြင္း ေပးပို႔ေသာစာ၌ ျပင္းထန္ေသာအရွိန္အဟုန္မ်ား ေအးခ်မ္းသြားသည္နွင့္ တျပိဳင္နက္ ဖယ္ရွားခံရေသာ လူမ်ားအား နိုင္ငံသားအျဖစ္ခြင့္ျပဳရန္နွင့္ ေနရာအစားမ်ား အစီအရီျပန္လည္ခ်ထားေပးရန္ နိုင္ငံေရးရႈေထာင့္မွေန၍ အဆက္မျပတ္ မိန္႔ခြန္းေခၽြ လုပ္ေဆာင္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ပါရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အခ်ိန္အတိုင္းအတာ အတိအက်ေဖၚျပထားျခင္းမရွိပါ။ သူ႔အေနျဖင့္ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္အား လာမည့္လတြင္ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ေပးရန္ အမိန္႔ေပးထားခဲ့ပါသည္။
စစ္ေတြျမိဳ႔တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားက သူတို႔အေနျဖင့္ အေလွ်ာ့ေပးရန္ အဆင္သင့္မျဖစ္ေသးေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဦးဥာဏက မြတ္စလင္ေတြဟာ “လ႔ႈက်င့္၀တ္တရား” မရွိဘူး။ သူတို႔ကို သူတို႔နဲ႔ အက်င့္စရိုက္တူတဲ့ မြတ္စလင္နို္ငံေတြကိုဘဲ ပို႔ျပစ္ရမယ္ ဟုေျပာပါသည္။
မူရင္း Ethnic Hatred Tears Apart a Region of Myanmar by Thomas Fuller
