“တိုင္း” “ရင္း” “သား”၊ Social Construction ႏွင့္ Critical လူမွဳေရး သိပၸံ သုေတသန

စက္တင္ဘာ ၁၀ ၊ ၂၀၁၃

ေခတ္ေမာင္း ဂ်ာနယ္ Vol 2 No 4 မွ ကူးယူေဖာ္ျပသည္။

စိုင္းလတ္
PhD Candidate – Geography (Human Geography), Simon Fraser University
MA Geography (Human Geography), York University
BA (Hon) International Development Studies, York University

မွတ္ခ်က္။ Human Geography ရွဳေထာင့္အေျခခံျဖင့္ concept မ်ားကို အႀကမ္းဖ်ဥ္းတင္ျပထားျခင္းျဖစ္သည္။ လူမွဳေရး သိပၸံသုေတသနျပဳစုလိုသူမ်ား၊ စိတ္၀င္စားသူမ်ား၊ ဘြဲ ့လြန္ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား အတြက္ အေရးႀကီးသည့္ အခ်က္မ်ားကိုေထာက္ျပထားသည္။ သမရိုးက် သမားမ်ားအတြက္ ဤစာတမ္း သည္ အက်ံဳးမ၀င္ပါ။ ဖတ္ပါက အခ်ိန္ကုန္သည္သာ အဖတ္တင္မည္။ သမိုင္းပါေမာကၡ ေဒါက္တာသန္းထြန္း စကားလံုးျဖင့္ေျပာရလွ်င္ ဖတ္ေကာင္းမည္ဟု အာမ,မခံပါ။ Critical social science ႏွင့္ progressive change ကို လိုလားသည့္ သုေတသနျပဳသူမ်ား၊ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား အတြက္သာ ရည္ရြယ္သည္။ အဂၤလိပ္စကားလံုးမ်ားကို ျမန္မာသို ့ အဓိပၺါယ္ျပန္လွ်င္ မူရင္း အဓိပၺါယ္လြဲသြားႏိုင္သျဖင့္ အခ်ိဳ ့စကားလံုးမ်ားကုိ အဂၤလိပ္စာလံုး (သို ့) အသံထြက္ျဖင့္သာ တင္ျပထားသည္။ Convention ႏွင့္ rule တိုင္းကို လိုက္နာစရာ မလို ဟုခံယူသည့္ အတြက္ နိဂံုးျဖင့္ ဤစာတမ္းကိုစသည္။

နိဂံုး

လူမွဳေရးသိပၸံ သုေတသနျပဳသူမ်ား၊ သုေတသနလုပ္ရန္ စိတ္၀င္စားသူမ်ား၊ ဘြဲ ့လြန္ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ား သည္ တိုင္းရင္းသားႏွင့္ လူဦးေရးဆိုင္ရာ စာတမ္းေရးရန္ သုေတသနျပဳရာတြင္ အစိုးရစံႏွဳန္းမ်ား၊ မွတ္တမ္းမ်ား၊ စာရင္းဇယားမ်ားကို ေပတံသဖြယ္ အသံုးျပဳျပီး သုေတသနလုပ္ စာတမ္းေရးရမည္ မဟုတ္။ ရွိျပီးသားစာရင္းမ်ား၊ နံပတ္မ်ား၊ အိုင္ဒီယာမ်ားကို Framework (သို ့) baseline အေနျဖင့္သံုးျပီး ေနရာေဒသတခုခုမွ ေဒတာ ေကာက္ ျခင္း၊ မိမိေတြ ့ရွိခ်က္ကို မွန္သည္ဟု သက္ေသျပရန္ ယခင္ေတြ ့ရွိ သိျပီးသားမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီႏွိဳင္းယွဥ္ျပရမည္ မဟုတ္။ ဤသို ့ေသာ စာတမ္းမ်ားသည္ သုေတသန မဟုတ္ပါ။ အေပါစား သန္းေခါင္စာရင္းသာျဖစ္ေပေတာ့မည္။ သုေတသနဆိုသည္မွာ ျဖစ္စဥ္မ်ား၊ သိႏွင့္ျပီးသားျဖစ္စဥ္မ်ား၊ အိုင္ဒီယာမ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို စံုေထာက္သ ဖြယ္ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ ေ၀ဖန္ျခင္းျဖစ္သည္။ စံုေထာက္ဆိုေသာ လူမ်ိဳးမွာ ညစ္ပတ္တတ္သျဖင့္ ႏွိဳင္းယွဥ္ေကာင္း ေသာ ဥပမာမဟုတ္ေသာ္လည္း သုေတသီမ်ား၏ အလုပ္မွာ စံုေထာက္အလုပ္ပင္ျဖစ္္သည္။ ပညာေရး စံုေထာက္ဟု ဆိုလွ်င္ မွားမည္မထင္ပါ။ သို ့ေသာ္ အုပ္စုတစု အက်ိဳးအတြက္ မဟုတ္ပဲ လူတိုင္းအတြက္ လူမွဳေရး တရားမွ်တမွဳ (Social Justice) ကို အေလးထား မွတ္ယူျပီး ဓမၼဒိဌာန္က်စြာ အရာရာတိုင္းကို ျပန္လည္ ဆန္းစစ္သူမ်ားျဖစ္သင့္သည္။ သုိ ့ရွိရာ သုေတသနျပဳသူမ်ားသည္ အစိုးရ မလိမ့္တပတ္လုပ္ထားသည့္ အခ်က္မ်ား၊ ယခင္ သုေတသီ မ်ား ေရးသားတင္ျပ ရွာေဖြ ေတြ ့ရွိထားမွဳမ်ား၊ အိုင္ဒီယာမ်ား စသည္တို ့ကို ျပန္လည္ စမ္းစစ္ရန္ျဖစ္သည္။ ဗဟုသု တအသစ္မ်ား၊ ရွင္းျပခ်က္အသစ္မ်ားကို ထုတ္ျပရန္ျဖစ္သည္။ ဤသည္ကိုသာလွ်င္ သုေတသနဟုဆိုႏိုင္သည္။

နိဒါန္း

၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာတ၀ွမ္း လူဦးေရစစ္တမ္း ေကာက္ခံရန္ရွိရာ မည္သည့္ စနစ္ျဖင့္ေကာက္ခံမည္၊ တိုင္းရင္း သားမ်ားကို မည္သို ့မည္ပံု သတ္မွတ္မည္၊ စာရင္းသြင္းေကာက္ခံမည္ စသည့္ေမးခြန္းမ်ားမွာ အေရးႀကီးေသာ ေမးခြန္းမ်ားျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ိဳးရွိသည္ဟု အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာမ်ား၊ ဂ်ာနယ္ေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာအုပ္စာ ေပမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပႀကသည္။ မဟာဝိဇၨာ စာတမ္းမ်ားပင္လွ်င္ တိုင္းရင္းသား၊ လူဦးေရ စသည့္ အေႀကာင္းအရာမ်ားကို တင္ျပပါက ျမန္မာျပည္တြင္ တိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ိဳးရွိသည္ ဆိုသည့္အခ်က္ကို အေျခခံ baseline ယူျပီး တင္ျပႀကသည္။ “တိုင္းရင္းသား”ဆိုသည့္ အေခၚအေ၀ၚကို Concept အရ မေဆြးေႏြးခင္ အခ်က္တခ်ိဳ ့ ေထာက္ျပခ်င္သည္။

(၁) Academic research မ်ားသည္ သိျပီးသား အခ်က္မ်ား၊ ျဖစ္စဥ္မ်ား၊ အိုင္ဒီယာမ်ား၊ ေတြ ့ရွိခ်က္မ်ားကို သိရွိနားလည္ရံုမွ်မဟုတ္။ စာတမ္းတေစာင္ျပီး တေစာင္မွတဆင့္ လက္ဆင့္ကမ္းသြားရံု မဟုတ္။ Academic research (အထူးသျဖင့္ critical social science research) ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ သိရွိျပီးသားမ်ားကို ျပန္လည္ ဆန္းစစ္ရန္ျဖစ္သည္။ အရိုးစြဲေနေသာ အယူအဆမ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ား၊ စနစ္မ်ား၊ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို ျပန္လည္ လွဳပ္ခါကာ ေနာက္ထပ္တဖန္ ဆန္းစစ္ေလ့လာရန္ (အဂၤလိပ္ အေခၚအေ၀ၚျဖင့္ ေျပာဆိုလ်က္ရွိေသာ Unsettle၊ destabilize၊ problematize စသျဖင့္) ျဖစ္သင့္သည္။

မိမိေလ့လာျဖစ္ေသာ မဟာ၀ိဇၨာ စာတမ္းအခ်ိဳ ့တြင္ “တိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ိဳးရွိသည္” ဆိုသည့္အခ်က္ကို problematize ျခင္း၊ unsettle ျပီး တဖန္ျပန္လည္ ေလ့လာျခင္းမဟုတ္ပဲ ၁၃၅ ဆိုသည္ကို ေပတံသဖြယ္သံုးကာ ေဒသတစ္ခုတြင္ မည္သည့္ တိုင္းရင္းသား အေရအတြက္ မည္မွ်ရွိသည္၊ မည္သည့္အုပ္စုမ်ား ရွိသည္၊ ဤအုပ္စု ေအာက္တြင္ ဤတိုင္းရင္းသားမ်ားရွိသည္၊ စသျဖင့္တင္ျပထားသည္ကို သတိျပဳမိသည္။

ထုိသုေတသနစာတမ္းမ်ားတြင္ စာတမ္း၏ အဓိကအေျခခံအေႀကာင္းအရာျဖစ္သည့္ “တိုင္းရင္းသား” ဆိုသည့္ “ေ၀ါဟာရ” ကို အေျခခံက်က်ျပန္လည္ဆန္းစစ္ျခင္းမရွိ၊ ၁၃၅ မ်ိဳးမည္သို ့မည္ပံုျဖစ္လာသည္ဆိုသည့္ “ျဖစ္စဥ္” ကိုျပန္လည္ ဆန္းစစ္ ျခင္းမရွိ။ သိႏွင့္ျပီးသား အုပ္စု ၁၃၅ မ်ိဳးဆိုသည့္အခ်က္ေပၚအေျခခံျပီး ဤတိုင္းရင္းသားတြင္ မည္သည့္အုပ္စုမ်ားပါသည္၊ လူဦးေရးမည္မွ်ရွိ သည္ စသည့္ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေကာက္ထားသည္ကိုေတြ ့ရသည္။

သို ့ရွိရာ ၁၃၅ မ်ိဳးရွိသည္ဟူသည့္အခ်က္ကို ဘုရားေပး က်မ္းေပးအလား ေရွးပေ၀ဏသီကတည္းက ရွိခဲ့သကဲ့သို ့မွတ္ယူႀကသည္။ အမွန္မွာ ထို ၁၃၅ မ်ိဳး သတ္မွတ္ခ်က္သည္ social construction ျဖစ္သည္။ အႀကမ္းဖ်င္း ရွင္းရလွ်င္ social construction ဆိုသည္မွာ ပါ၀ါ၊ လူ ့အဖြဲ ့အစည္းအေနအထား၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ တခုခု စသည္တို ့ကို အေျခခံျပီး လူေတြက ဖန္တီးထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၃၅ မ်ိဳး သတ္မွတ္ခ်က္မွာ အစိုးရက သူ ့ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္သူ၊ သူ ့နည္းသူ ့စနစ္ျဖင့္သူ သတ္မွတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ သို ့ရွိရာ သုေတသန စာတမ္းမ်ားသည္ အစိုးရ သတ္မွတ္ခ်က္ကို ဘုရားေပးက်မ္းေပး အမွန္တရားကဲ့သို ့ မွတ္ယူရမည္မဟုတ္ပါ။ မည္သည့္ရည္ရြယ္ခ်က္၊ မည္သည့္ နည္းနာမ်ားျဖင့္၊ မည္သို ့သတ္မွတ္ခဲ့သည္၊ မည္သို ့စာရင္းသြင္းခဲ့သည္၊ မည္သူ ့အက်ိဳးအျမတ္ အတြက္ လုပ္ခဲ့သည္၊ မည္သူေတြနစ္နာခဲ့သည္၊ မည္မွ်မွန္ကန္ျပီး၊ မည္မွ်တရား မတရားခဲ့သည္၊ မရည္ရြယ္ထားေသာ ႀကိဳမတြက္ထားေသာ ဆိုုးက်ိဳးမည္သို ့ရွိသည္၊ စသျဖင့္ ေလ့လာဆန္းစစ္ရမည္ျဖစ္သည္။

(၂) Social construction ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေနာက္ထပ္အခ်က္တစ္ခ်က္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ေရးဆြဲခဲ့သည့္ ၁၉၄၇ ဖြဲ ့စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ တိုင္းရင္းသား ၁၄၄ မ်ိဳးရွိသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ လူဦးေရ စစ္တမ္းေကာက္ယူရန္ လူ၀န္မွဳႀကီး ႀကပ္ေရးမွ ေကာက္ယူေသ ာ စာရင္းတြင္ တိုင္းရင္းသား ၁၄၃ မ်ိဳးဟုဆိုသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္လက္ထက္တြင္ ၁၃၅ မ်ိဳးဟု တဖန္လုပ္ျပီး ယခုဦးသိန္းစိန္လက္ထက္တြင္ လူ၀င္မွဳႀကီးႀကပ္ေရးအသစ္ျပန္ေကာက္သည့္ စာရင္းအရ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ၁၀၁ (သို ့) ၁၀၀ ဟု ဆိုသည္။ တိုင္းရင္းသား စာရင္းမ်ားအား ျပန္လည္ ဆန္းစစ္ ေလ့လာသည့္ ဂါမဏိ ေရးသားေသာ ေဆာင္းပါးတြင္မူ တိုင္းရင္းသား ၅၀ ေက်ာ္သာရွိသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း တကၠသိုလ္မ်ားအကူ အညီျဖင့္ အစိုးရမွ ေကာက္ခံခဲ့ေသာ စာရင္းမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ၅၀ ေက်ာ္ဟုသာဆိုျပန္သည္။ ေသခ်ာ သည္မွာ အလြဲႀကီး လြဲေနသည္။

သုေတသနျပဳစုသူမ်ားအေနျဖင့္ ျပန္လည္ အေျဖရွာရမည့္အခ်က္မ်ားမွာ – (က) လိုတိုးပိုေလ်ာ့ ဘာေႀကာင့္ျဖစ္ေန ရတာလဲ၊ (ခ) စံ၊ မူ၊ လူ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္၊ စစ္တမ္းစနစ္ မွားယြင္းမွဳ စတဲ့ အခ်က္ေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ခဲ့လို ့လဲ၊ စသျဖင့္ ျဖစ္သည္။

ေကာက္ခံ ျပဳစုရာတြင္ မွားယြင္းစြာ စာရင္းသြင္းေကာက္ခံျခင္း၊ အုပ္စုတူေသာ္လည္း အမည္ကြဲမ်ားျဖင့္ စာရင္းေကာက္ခံခဲ့ျခင္း၊ ကြင္းဆင္းမွတ္တမ္း ေကာက္ခံ သူမ်ားသည္ ေျဖ ဆိုသူမ်ားေျပာသည့္အတိုင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ေႀကာင္း အခ်ိဳ ့ကေထာက္ျပသည္။ တိုင္းရင္းသား အဖြဲ ့အစည္းႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ ့ ကလည္း အစိုးရအဆက္ဆက္မွ တိုင္းရင္းသားမ်ားအား ေသြးခြဲရန္ အမ်ိဳးတူအုပ္စုကို လူမ်ိဳးျခားမ်ားအျဖစ္ ခြဲထုတ္စာရင္းသြင္း ထားျခင္းျဖစ္သည္ဟုဆိုသည္။ မွားသည္မွန္သည္ မဆံုးျဖတ္လိုပါ။ ယခုအခ်ိန္တြင္ စင္ျပိဳင္ အိုင္ဒီယာမ်ား (competing ideas) ႏွင့္ပတ္သက္၍ critical လူမွဳေရးသပၸံသုေတသနမ်ား လိုအပ္ေနသည္မွာေတာ့ ေသခ်ာ သည္။

– “တိုင္း” “ရင္း” “သား”

“တိုင္းရင္းသား” ဆိုသည့္ ေ၀ါဟာရကို သီအိုရီအရ အတိုခ်ဳံး ဆက္လက္တင္ျပပါမည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းရင္းသားကို အဂၤလိပ္လို national races ဟု သံုးႏွဳန္းသည္။ ထိုအသံုးအႏွဳန္းသည္ ကိုလို နီေခတ္ကအသံုးအႏွဳန္းျဖစ္ျပီး concept အရ မွားသည္။ ယခုေခတ္ လူမွဳေရးသပၸံ concept မ်ားႏွင့္ ယွဥ္စဥ္း စားပါကလည္း မကိုက္ညီေတာ့ေပ။ Race သည္ biological difference (အသားအေရာင္၊ ေကာ္ေကးရွန္း၊ အာဖရိကန္ စသျဖင့္ ဇီ၀ေဗဒျခားနားမွဳ) ကို ရည္ညြန္းသည္။ Nationalities ဆိုသည့္ ေ၀ါဟာရသည္လည္း ႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းမ်ားႏွင့္ မကိုက္ညီေတာ့ေပ။ ႏိုင္ငံတကာတြင္ Nationality ဆိုသည့္ ေ၀ၚဟာရကို ႏိုင္ငံသားဟု ေယ ဘုယ် သံုးလ်က္ရွိသည္ (ဥပမာ ျပည္၀င္ခြင ့္ဗီဇာေဖာင္မ်ား)။

ျမန္မာျပည္ရွိလူမ်ိဳးစုမ်ား၏ ျခားနားခ်က္မွာ biology ထက္ ယဥ္ေက်းမွဳ (ဓေလ့ထံုးစံ၊ ဘာသာစကား၊ အေလ့အထ၊ ေန ့တဓူ၀ အျပဳအမူစသျဖင့္) ကြဲျပားႀကျခင္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာတြင္ “Ethnic” ဟုေခၚသည္။ သို ့ရွိရာ race ႏွင့္ အက္သနစ္ကြာျခားခ်က္မွာ race သည္ ဇီ၀ေဗဒႏွင့္ဆိုင္ျပီး အေျပာင္းအလဲခက္သည္။ အက္သနစ္မွာ အစဥ္ေျပာင္းလဲလ်က္ရွိျပီး အက္သနစ္ ကြာျခားမွဳ (Ethnic difference) ကို အဂၤလိပ္လို “socially constructed differences” ဟုအဓိပၺါယ္ဖြင့္ႀကသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အက္သနစ္ (Ethnic) ႏွင့္ မူရင္းဌာေနလူမ်ိဳး (Indigenous or Native) ကိုေရာေထြးကာ တိုင္း ရင္းသား (“တိုင္း” “ရင္း” “သား”) ဟု ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲႀကသည္။ သို ့ရွိရာ ေရာေထြးကုန္ျပီး အုပ္စုတစ္စုသည္ “တိုင္း” ရဲ ့လား၊ ဘယ္ “တိုင္း” လဲ၊  အ“ရင္း”အျခာရဲ ့လား၊ “သား” ရဲ ့လား စသျဖင့္ လံုးေထြးကုန္သည္။

အက္သနစ္ဆိုသည္မွာ လူစု (cultural group) ပင္ျဖစ္သည္။ အက္သနစ္ကို မဆက္ခင္ culture ဆိုသည့္ စ ကားလံုးကို ရွင္းဖို ့လိုသည္။ ျမန္မာစကားတြင္ culture ကို လူအုပ္စုတစ္စု၏ ယဥ္ေက်းမွဳ (သို ့) ထံုးတမ္းစဥ္လာ ဟု ဘာသာျပန္သျဖင့္ ဒုကၡေရာက္ေတာ့သည္။ ထံုးတမ္းစဥ္လာကို မေျပာင္းရဟု သတ္မွတ္သျဖင့္ Culture ကို လည္း မေျပာင္းရဟု ျဖစ္လာသည္။ အမွန္မွာ culture ဆိုသည္မွာ မေျပာင္းမလဲရမဲ့ လူေတြရဲ ့ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ ခ်ီ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာကို ဆိုလိုျခင္းထက္ လူအုပ္စု၏ ေန ့တဓူ၀ လုပ္ကိုင္ေနထိုင္ႏွင့္ အျပဳအမူ အယူအဆ သာျဖစ္သည္။ အရွင္းဆံုးဆိုရလွ်င္ Culture ဆိုသည့္အသံုးအႏွဳန္းမွာ လူမ်ိဳးစုေတြအတြက္သာ သက္ဆိုင္သည္မ ဟုတ္ လူစုလူေ၀းတိုင္းမွာ သူ ့ culture ႏွင့္ သူရွိသည္။ အမူအက်င့္ဟုသာ ဆိုပါစုိ ့။ ဥပမာ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားမ်ားမွာလည္း သူ ့ေက်ာင္း၊ ေမဂ်ာ၊ ေနရာ သျဖင့္ အေပၚလိုက္ျပီး သူ ့culture ႏွင့္ သူရွိသည္။ ဥပမာ တခ်ိဳ ့ေက်ာင္းသား အုပ္စုမ်ားတြင္ လူမွဳေရးဖက္အေလးထားျပီး တခ်ိဳ ့ေက်ာင္းသားမ်ားတြင္ ပညာေရး (အတန္း စာ) ကိုပိုအေရးေပးသည္။ လူမွဳေရး (သို ့) အတန္းစာ ကို အေလးေပးတာသည္ပင္ ထိုေက်ာင္းသားအုပ္စုမ်ား၏ culture ျဖစ္သည္။ အေျခအေနႏွင့္ လူအေပၚမူတည္ျပီး ထို အမူအက်င့္မ်ားမွာလည္း ေျပာင္းလဲသြားတတ္သည္။

အက္သနစ္သည္လည္း ထိုနည္းတူပင္။ အျပဳအမူ အယူအဆ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိတဲ့ လူစုလူေ၀းကို ေခၚျခင္း ျဖစ္သည္။ လူတစုတြင္ဘာသာ၊စကား၊ လူအမ်ားျပဳက်င့္သည့္ ဓေလ့ထံုးတမ္း စသျဖင့္အုပ္စုတစ္ခု၏ သြင္ျပင္ လကၡဏာမ်ားရွိျပီး လူအစုအေ၀းျပ စရာရွိပါက ထိုအုပ္စုသည္ အက္သနစ္ျဖစ္သည္။ လူစုလူေ၀းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ထိုအုပ္စု၏ characteristics (သို ့) identity ေခၚ ၀ိေသသလကၡဏာမ်ားသည္ ရာသက္ပန္ တည္ျငိမ္မွ ဳမရွိႏိုင္ပါ။ ထို၀ိေသသ လကၡဏာမ်ားသည္ culture ေပၚအေျခခံထားျခင္းေႀကာင္းျဖစ္သည္။

အုပ္စု၀င္မ်ား ကိုယ္တိုင္လည္း ယဥ္ေက်းမွဳ၊ ဓေလ့ထံုးစံစသည္တို ့ကို ေလွနံဓားထစ္ဆုတ္ကိုင္မထားပါ။ သူ့သေဘာသဘာ၀အရ စီးပြားေရး၊ႏိုင္ငံေရး စသျဖင့္ လိုအပ္ခ်က္ေပၚ မူတည္ျပီးေျပာင္းလဲျခင္း၊ျပင္ျခင္း၊ အသစ္သြင္းျခင္း၊ ထုတ္ျပစ္ျခင္းစသျဖင့္ လုပ္ေလ့ရွိသည္။ ဥပမာ ဘာသာစကားဆိုပါစို ့။ ျမန္မာျပည္တြင္ ဗမာ တိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ အထိ စပ္မ်ားသည့္ ရွမ္းေဒသမ်ားတြင္ ရွမ္းစကားေျပာရာတြင္ ဗမာစကားလံုးမ်ားကို တြဲေျပာတတ္ျပီး ထိုင္းေျမာက္ပိုင္းသို ့ေျပာင္းေရြ ့လာေသာ အခါ ထိုင္း စာလံုးမ်ားႏွင့္တြဲေျပာႀကသည္။ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား အေလးထားသည့္ က်ားဓာတ္ပံု ပန္းခ်ီကားမ်ားကို ထိုင္းဘုရင္မိသားစုပံုႏွင့္အတူအိမ္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲႀကသည္။ အေမေက်ာ္ ေဒြးေတာ္လြမ္းကာ ထိုင္းဘုရင္မိသားစုပံုခ်ိတ္ျခင္းမဟုတ္။ ဘုရင္ပံုရွိလွ်င္ ရဲမဖမ္းသျဖင့္ ႏိုင္ငံကူး လက္မွတ္ မရွိေသာ ရွမ္းအလုပ္သမားမ်ားက သူတုိ ့လံုျခံဳေရးအတြက္ လက္ေတြ ့က်ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့့္ ခ်ိတ္ဆြဲျခင္းျဖစ္သည္ (အမွန္တကယ္ ေလးစားတာလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္)။

ထို ့အတူ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ ထံုးစံတခုျဖစ္သည္ဟုယူဆထားသည့္ ေဆးမင္ေႀကာင္ကို ထိုင္းတြင္ အလုပ္လုပ္ေနေသာ ရွမ္းအလုပ္သမားမ်ား အေနျဖင့္ ရဲဖမ္းခံရျခင္းမွ ေရွာင္ရွားရန္ ၀ွက္ထားတတ္၊ ဖ်က္ထား တတ္ႀကသည္။ ရွမ္းစကားထက္ ထိုင္းစကား သာေျပာႀကသည္ (ရွမ္းႏွင့္ ထိုင္းစကား ဆင္တူသည္)။ အ၀တ္အစားမ်ားကို ထိုင္းမ်ားႏွင့္တူေအာင္ ၀တ္စားဆင္ယင္ႀကသည္။ အားလံုးသည္ အေမေက်ာ္ေဒြးေတာ္ လြမ္းျခင္းမဟုတ္၊ ရဲဖမ္းျခင္းမွ ေရွာင္ႀကဥ္ရန္၊ အလုပ္ရွင္ႏွင့္ ေစ်း၀ယ္သူမ်ား ခြဲျခားႏွိမ္ခ်ျခင္းမွာ ေရွာင္ႀကဥ္ရန္ျဖစ္သည္။ (ethnic identity၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ ဘုရင္မိသားစ ုဓာတ္ပံု၊ ေဆးမင္ေႀကာင္ႏွင့္ အ၀တ္အစား၀တ္တာ ဘာမွမဆိုင္ဟု ျငင္းခုန္လိုသူမ်ား ရွိခ်င္ရွိလိမ့္မည္။ ဤအခ်က္ကို အျခားစာတမ္းတြင္ အလ်ဥ္းသင့္ပါက ေဆြးေႏြးပါမည္)။ ထိုင္းႏိုင္ငံေရာက္ ရွမ္းမ်ားေနထုိင္ပံုႏွင့္ အိုင္တန္တတီ (၀ီေသသလကၡဏာ) ကို University of California (Berkeley) မွ လူမွဳေရးသီ အိုရီပညာရွင္ Judith Butler ၏ ေ၀ါဟာရျဖင့္ performative identity ဟု ေခၚဆိုႏိုင္သည္။ အေျခအေနအရ အိုင္ဒန္တတီကို performing (ေဖ်ာ္ေဖ်ထုတ္ေဖာ္ျပသ) လုပ္သည္ဟုနားလည္ႏိုင္သည္။ ဤအခ်က္သည္ အိုင္ဒန္တတီ၏ အေရးႀကီးေသာ သေဘာသဘာ၀တခုပင္ျဖစ္သည္။ (culture ဆိုသည့္ concept ႏွင့္ ယွဥ္စဥ္းစား ပါ)။

ဆိုလိုရင္းမွာ အက္သနစ္ လူအုပ္စုတစ္စု၏ အျပဳအမူ၊ အေလ့အထမ်ားသည္ အျမဲထာ၀ရ တည္ျမဲေနသည္မ ဟုတ္။ လူမွဳေရးပညာရွင္ Stuart Hall အရဆိုရလွ်င္ Ethnic identity ဆိုသည္မွာ ျဖစ္တည္ျခင္း “being” သာမဟုတ္၊ ျဖစ္လာျခင္း “becoming” လည္းျဖစ္သည္။ အိုင္တန္တတီမ်ားသည္ အျမဲတရားေသမဟုတ္ေႀကာင္း၊ အုပ္စုတစ္စုကိုသတ္မွတ္သည့္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားသည္ အျမဲေျပာင္းလဲေနေႀကာင္း၊ အုပ္စုတြင္းရွိလူမ်ားကလည္း ဓေလ့မ်ား အျပဳအမူမ်ားေျပာင္းလဲေႀကာင္း ကခ်င္လူမ်ိဳးအေႀကာင္းေလ့လာသည့္ Edmond Leach က၁၉၅၀ကတည္းကေထာက္ျပျပီးျဖစ္သည္။ ခ်င္းႏွင့္ကယားလူမ်ိဳးအေႀကာင္းေလ့လာသည့္ Dr. FK Lehman (aka) Chit Hlaing ကလည္း၁၉၇၀အတြင္းက အလားတူေထာက္ျပျပီးျဖစ္သည္ (FK Lehman ႏွင့္ Edmond Leach ရာႏွဳန္းျပည့္သေဘာမတူႀကေသာ္လည္း ဓေလ့မ်ား လကၡဏာမ်ားေျပာင္းလဲသည့္အခ်က္ကို ႏွစ္ေယာက္လံုးေထာက္ျပသည္)။

ထို ့ေႀကာင့္ အေျခအေနအရ ေျပာင္းလဲသြားရသည္ကို လိမ္သည္ ညာသည္လည္းေကာင္း၊ မစစ္ေတာ့ဟုလည္း ေကာင္း သတ္မွတ္၍မရပါ။ ထိုင္းေရာက္ေနသည့္ရွမ္းမ်ားအား ရွမ္းအစစ္မဟုတ္ေတာ့၍ ျမန္မာႏိုင္ငံမွရွမ္း ဟုမသတ္မွတ္ေတာ့ပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမေပးေတာ့ဟု ခြဲျခားမရပါ။အေျခအေနႏွင့္ အခ်ိန္ေျပာင္းလဲလာျခင္းအရ ေန ့စဥ္ျပဳမွဳလိုက္စားမွဳမ်ားလည္း ေျပာင္းလဲလ်က္ရွိရာ အုပ္စုတစ္စုအား ဤသို ့ျဖစ္သည္၊ ဤသို ့ရွိရမည္ဆိုကာ တရားေသသတ္မွတ္ျခင္းသည္ မွားယြင္းသည္။ ျဖစ္လာျခင္း (သို ့) “ျဖစ္စဥ္” ကို လ်စ္လ်ဴရွဳျပီး ဤတိုင္းရင္းသား သည္ ဤသို ့ ဤမည္ျဖစ္သည္ဟု တရားေသမွတ္ယူေထာက္ျပေသာ သုေတသနသည္ ေခတ္ပညာရွင္မ်ားလက္မခံႏိုင္ေတာ့သည့္ Essentialist study ျဖစ္သည္။

– Social Construction

အက္သနစ္သည္ Social construction ျဖစ္သည့္အတြက္ အုပ္စုတစ္စု၏ အမည္မွအစ အစစ အရာရာတိုင္း သည္ ကံယာကံရွင္မ်ား ကိုယ္တိုင္ဖန္တီးထားျခင္း (ႏွင့္/သို ့) ျပင္ပမွ အဓမၼညြန္းျခင္း (ႏွင့္/သို ့) ကံယာကံရွင္မ်ားကိုယ္တိုင္ဆန္ ့က်င္ျခင္း၊ ျပင္ဆင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပမာအက္သနစ္အမည္ျဖစ္သည့္ ရွမ္း (သို့) သွ်မ္းမွာ ယခင့္ယခင္ကမရွိခဲ့ပါ။ရွမ္းမ်ားက ယခုုထက္ထိသူတို့ကိုယ္သူတို့တိုင္း (Tai) ဟုေခၚသည္။ ရွမ္းျပည္ကိုမုံးတိုင္းဟုေခၚသည္။ ကိုလိုနီေခတ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွမ္းမ်ားႏွင့္ လူမ်ိဳးခ်င္းနီးစပ္သည့္ တိုင္းလူမ်ိဳးမ်ားေနထိုင္သည့္ စယမ္ (Siam) – ယခုုထိုင္းႏိုင္ငံ – ကိုအေျချပဳျပီးစယမ္ – စယမ္ဆိုရာမွ တျဖည္းျဖည္းေျပာင္းလဲလာကာ Shan (သွ်မ္း)ဆိုျပီးျဖစ္လာသည္။ ပတ္ကေညာမွ ကရင္၊ကယားလီမွ ကယားမွ ယခု ကရင္နီ (Karenni)၊ ဂ်ိမ္းေဖာ္ အုပ္စုတစုမွ အစခ်ီျပီး ကခ်င္စသည့္ အမည္မ်ားျဖစ္လာသည္။ ဘာသာစကား ဆိုလွ်င္လည္း ယခင္က ကရင္နီ စာေပမရွိခဲ့ေသာ္လည္း ယခုကရင္နီ ဘာသာစာေပ အသစ္ကို၂၀၁၁ တြင္ ကြယ္လြန္သြားသည့္ ကရင္နီေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း ထယ္ဗူးဖဲက တီထြင္ခဲ့သည္။ သို ့ရွိရာ အုပ္စုနာမည္ အပါအ၀င္ အျခားအရာမ်ား ေျပာင္းလဲျခင္း ပတ္သက္ျပီး အမွားအမွန္၊ ယခင္ရွိမရွိစသည့္ အျငင္းပြားခ်က္မ်ားသည္ social construction သေဘာ သေဘာ၀ကို သတိမမူပဲ ျငင္းခုန္ေနျခင္းျဖစ္သည္။

တိုင္းရင္းသားအုပ္စုမ်ား ခြဲရာတြင္လည္း နာမည္တစ္မ်ိဳးျဖင့္ လူမ်ိဳးငယ္တခုသည္ လူမ်ိဳးႀကီး တစ္ခုေအာက္တြင္ ပါသည္ စသျဖင့္ ေရးသားႀကသည္ (ဥပမာ ဓႏုႏွင့္ ရွမ္းကို ရွမ္း လူမ်ိဳးေအာက္တြင္ ထည့္ထားသည္ကို ဘုရားေပး အမွန္တရားကဲ့သို ့ ယူဆႀကသည္)။ အမွန္မွာ ရွမ္းႏွင့္ ဓႏုသည္ လူမ်ိဳးမတူသကဲ့သို ့ ဘာသာစကားလည္းမတူပါ။ သို ့ေသာ္ ဓႏုမ်ားသည္ “ရွမ္းလူမ်ိဳး” ေအာက္ေရာက္ေနသည္။ ထိုသိုု ့ ထည့္ထားျခင္းသည္ တရားေသ အမွန္တရား အရွိတရား မဟုတ္ပါ။ စစ္တမ္းေကာက္သူမ်ား၊ အစိုရမ်ားက စစ္တမ္းေကာက္ခ်ိန္က သူ ့ရည္ရြယ္ခ်က္၊ သူ ့စနစ္၊ သူ ့နားလည္မွဳအရ  မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္း၊ သတ္မွတ္ထားျခင္း၊ စစ္တမ္းေကာက္ ထားျခင္းျဖစ္ရာ မွားခ်င္မွားေနေပမည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံရွိတိုင္းရင္းသားမ်ားအုပ္စုခြဲျခင္းကို ျမန္မာအစုိးရခ်ည္း စိတ္ထင္ရာခြဲထားသည္မဟုတ္။ ကိုလိုနီေခတ္ ကပင္ ကိုလိုနီအရာရွိမ်ား၊ ခရီးသြား မႏုသေဗဒ ပညာရွင္ဆိုသူမ်ားက သူတို ့နားလည္သည့္ အတိုင္း၊ အဂၤလိပ္အစိုး ရအတြက္ ေလ့လာအုပ္စု ခြဲသြားျခင္းျဖစ္ျပီး ဦးေန၀င္း လက္ထက္မွ ျပန္လည္ အုပ္စုထပ္ ခြဲျခင္းျဖစ္သည္။ အုပ္စုခြဲမွဳ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးတြင္ ေလ့လာသူမ်ားက သူတို ့စိတ္တိုင္းက်ေလ့လာ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေဒသခံလူမ်ိဳးစုမ်ားကို တိုင္ပင္ျခင္း၊ ေဆြးေႏြးျခင္း၊ ဆႏၵေကာက္ခံျခင္း အလ်ဥ္းမရွိခဲ့။ သူတို ့အျမင္အတိုင္း “သြပ္သြင္း” ခဲ့ႀကျခင္းျဖစ္ သည္။

ထိုစစ္တမ္းမ်ားတြင္ လူမ်ိဳးႀကီးတခု ေအာက္ေရာက္ေနေသာ လူမ်ိဳးတခုသည္ ထိုလူမ်ိဳးႀကီးႏွင့္ အုပ္စုခ်င္း လူမ်ိဳးခ်င္း ဘာသာ စကားခ်င္း တူခ်င္မွတူမည္။ စစ္တမ္းတြင္ နာမည္ တမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ေရးထားေသာ လူမ်ိဳးသည္ အမွန္တကယ္ ဟုတ္ခ်င္မွဟုတ္မည္။ စစ္တမ္းတြင္ က်န္ခဲ့ေသာ (သို ့) ခ်န္ခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးသည္လည္း တိုင္းျပည္ႏွင့္ မသက္ဆိုင္ဟု ေအာ္တိုမစ္တစ္ ယူဆ၍မရ။

ဆုိလိုရင္းမွာ တိုင္းရင္းသားသည္ social construction ျဖစ္သကဲ့သို ့ အုပ္စုခြဲျခင္းသည္လည္း social construction ျဖစ္သည္။ ဘုရားေပး က်မ္းေပး ပေ၀ဏသီ သမိုင္းေပး အမွန္တရား အရွိတရားမဟုတ္။ လူမွဳေရး သပၸံသုေတသနမ်ားသည္ ဤကဲ့သို ့ေသာ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို စမ္းစစ္ရမည္ ျဖစ္သည္။

– Ethnic Vs. Indigenous

အက္သနစ္သည္ Indigenous (မူရင္းဌာေနလူမ်ိဳး) ႏွင့္ကြာသည္။ ကေနဒါႏိုင္ငံတြင္ Red Indian (သို ့) Native Canadian (သို ့) First Nations ဟုေခၚေသာ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ Native (သို ့) Indigenous (မူရင္းဌာေနလူမ်ိဳး) မ်ားျဖစ္သည္။ “ျဖစ္သည္”ဟုဆိုျခင္းထက္ “သတ္မွတ္သည္”ဟုဆိုပါက ပိုမွန္မည္။ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာ ကတည္းက ကေနဒါတြင္ေနထုိင္ေနသူမ်ားျဖစ္သည ့္အတြက္ မူရင္းဌာေန လူမ်ိဳးဟု သတ္မွတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းမွ ၀င္ေရာက္လာသည့္ ဗီယက္နမ္၊ျမန္မာ၊ အာရဗ္၊ တရုတ္၊ ကိုးရီးယား၊ အီသီယိုးပီးယန္း စသျဖင့္တို့ကို အက္သနစ္ဟုေခၚသည္။ ဘာသာ၊ စကား၊ ဓေလ့ႏွင့္ လူစုလူေ၀း ျဖင့္ ရွိ ေနျခင္းေႀကာင့္ အက္စနစ္ ဟုသတ္မွတ္ထားသည္။ Ethnic Communities of Canada ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ အိုင္းရစ္၊တရုတ္ ၊ဗီယက္နမ္စသျဖင့္ ပါ၀င္သည္။ (ဥပမာ ကေနဒါအစိုးရ အင္တာနက ္စာမ်က္ႏွာကို ႀကည့္ႏိုင္သည္။ http://www.statcan.gc.ca/bsolc/olc-cel/olc-cel?catno=89-621-X&CHROPG=1&lang=eng)။ ထိုလင့္ခ္တြင္ေဖာ္ျပထားေသာ ကိုးရီးယား၊ ဗီယက္နမ္ စသည့္ လူစုမ်ားမွာ မူရင္းဌာေနလူမ်ိဳးမ်ား မဟုတ္ပဲ၊ အက္သနစ္ေတြျဖစ္ျပီး နိုင္ငံသား စည္းကမ္းႏွင ့့္ညီပါက ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ရွိျပီး ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး အျပည့္အ၀ရႀကသည္။

အင္တီးဂ်ီးနက္စ္ဟု သတ္မွတ္ျခင္းသည္လည္း ဘုရားေပး က်မ္းေပး မဟုတ္။ ျပသနာမရွိမဟုတ္။ ျငင္းခုန္ႏို္င္ေသာ ကိစၥျဖစ္သည္။ လူအုပ္စု တစ္စုသည္ ေနရာေဒသ တစ္ခုတြင္ အခ်ိန္ႀကာရွည္စြာေနထိုင္လာျပီး သူတို ့သည္ အင္ တီးဂ်ီးနက္စ္ျဖစ္ျပီး အျခားအုပ္စုတစ္စု၏ အင္တီးဂ်ီးနက္စ္ျဖစ္မွဳကို ဆန္ ့က်င္ေကာင္း ဆန္ ့က်င္လိမ့္မည္။ သို ့ရွိ ရာ အုပ္စုတစု အင္တီးဂ်ီးနက္စ္ ဟုတ္သည္ မဟုတ္သည္ဆိုသည္မွာ စင္ျပိဳင္ေတာင္းဆို ရုန္းကန္မွဳ ျဖစ္သည္။ သို ့ေသာ္ လူမွဳေရးသိပၸံ သုေတသနျပဳသူမ်ား သတိျပဳရမည္မွာ အာဒမ္ႏွင့္ ဧ၀မွ လူသားမ်ား ဆင္းသက္လာသည္ဟူသည့္ ဘာသာေရးအယူ၀ါဒကို လက္ခံသည္ျဖစ္ေစ၊ ဒါ၀င္၏ Evaluation theory ကို လက္ခံသည္ျဖစ္ေစ လူသားမ်ားသည္ တေနေနရာမွ လက္ရွိေနရာသို ့ ေရြ ့ေျပာင္း လာႀကျခင္းျဖစ္သည္။ ေျမေအာက္မွ ထိုးထြက္လာျခင္း မဟုတ္၊ ေကာင္းကင္မွ ဆင္းလာျခင္း မဟုတ္။ အုပ္စုတိုင္းသည္ သမိုင္း တခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ ေဒသ တခုခုသို ့ ေရြ ့ေျပာင္းလာသည့္ migrant group မ်ားျဖစ္ရာ အင္တီးဂ်ီးနက္စ္ျဖစ္ မျဖစ္ဆိုသည့္အခ်က္မွာလည္း အုပ္စုေပၚမူတည္ျပီး၊ အခ်ိန္အခါေပၚ မူတည္ျပီး ျငင္းခုန္ရႏိုင္သည္။ သို ့ရွိရာ သုေတသနျပဳသူမ်ား အေနျဖင့္ အုပ္စုတစ္စုအား ေထာက္ခံျပီး အျခားအုပ္စုအားဆန္ ့က်င္ျခင္းမ်ိဳးကို ေရွာင္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ သုေတသနျပဳစုရာတြင္ အုပ္စုတစ္စုစုဖက္မွ ရပ္တည္ျခင္းထက္ ထိုအုပ္စုမ်ား မူရင္းဌာေန လူမ်ိဳးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ မည္သို ့မည္ပံု လွဳပ္ရွားေတာင္းဆိုသည္၊ စဥ္းစားသည္၊ သက္ေသထူသည္ စသည့္ကိစၥရပ္ႏွင့္ ျဖစ္စဥ္တို ့ကို ဓမၼဒိဌာန္က်စြာ မွ်မွ်တတ ေလ့လာတင္ျပရန္ လိုသည္။

အထူးသျဖင့္ Critical social science သုေတသနျပဳလိုသူမ်ားအေနျဖင့္ သိျပီးသား ဗဟုသုတမ်ား၊ နားလည္မွဳ မ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို problematize (or) unsettle ျပီး လူတိုင္းအတြက္ လူမွဳေရးတရားမွ်တမွဳ (social justice) ႏွင့္ progressive change ကို ေရွးရွဳျပီး နားလည္မွဳ အသစ္၊ ရွင္းလင္းခ်က္အသစ္မ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ ထုတ္ တင္ျပႏိုင္ရမည္။